Dagiti Tulag a Ramanenna ti Agnanayon a Panggep ti Dios

“Ni Jehova . . . silalagip nga agnanayon iti tulagna, ti sao nga imbilinna, kadagiti rinibo a kaputotan.”​—SALMO 105:7, 8.

MABALBALIN maysa a tulag ti nangapektar kadakayo​—iti napalabasyo, iti agdamayo, ken iti masanguananyo. ‘Ania a tulag?’ mabalin a pampanunotenyo. Iti daytoy a kaso, isu ti panagasawa, ta kaaduan kadatayo annaknatayo ti maysa a panagasawa ken adu kadatayo ti naasawaan met. Uray pay dagidiay di pay naasawaan mabalin a pampanunotenda dagiti bendision ti naragsak a panagasawa iti masanguanan.

² Adu a siglo ti napalabasen nagsurat ti Hebreo a mammadto a Malakias maipapan “iti asawa ti kinaagtutubom,” ti “kaduam ken asawa ti tulagmo.” (Malakias 2:14-16) Mabalinna nga awagan ti panagasawa a maysa a tulag, ta daytat’ maysa a kontrata wenno pormal a panagnumo, maysa nga urnos dagiti partido a mangaramid a sangsangkamaysa ti maysa a banag. Ti kari ti panagasawa ket maysa a bilateral a tulag a sadiay nagnumuan dagiti dua a partido nga agbalin nga asawa a lalaki ken babai, nga awaten dagiti obligasion iti maysa ken maysa ken manginanama kadagiti napaut a gunggona.

³ Agparang a ti panagasawa isut’ tulag nga addaan kadakkelan a personal nga epekto kadatayo, ngem kaskasdi a ti Biblia salaysayenna dagiti tulag a nalawlawa ti pategna. Iti panamaggiddiatna kadagiti Biblikal a tulag kadagidiay di Biblikal a relihion, maysa nga enciclopedia ti nagkuna nga idiay laeng Biblia “a daytoy a panangiyurnos ti relasion ti Dios ken ti ilina ti nagbalin a nasaksaknap a sistema nga addaan kadagiti sapasap nga implikasion iti kamaudianan.” Wen, dagitoy a tulag ramanenna ti agnanayon a panggep ti naayat a Namarsuatayo. Kas ti inkayto makita, ti panangawatyo kadagiti di pay naipanayag a bendision ket naisinggalut kadagitoy a tulag. ‘Ngem kasano dayta?’ ti addaan rason a maisaludsodyo.

⁴ Pagaammoyo unayen dagiti nakalkaldaang a resultana idi a da Adan ken Eva linaksidda ti kinaturay ti Dios. Natawidtayo ti kinaimperpekto kadakuada, a dayta a banag isut’ adda iti likudan dagiti saksakit a sagsagabaentayo, ken isut’ mangiturong ken patay. (Genesis 3:1-6, 14-19) Agyamantayo, nupay kasta, a ti basolda ket dinanto tungdayen ti panggep ti Dios a mangpunno iti daga kadagiti pudno a managdaydayaw a mangtagiragsak ti agnanayon a salun-at ken ragsak. Gapu itoy, nangaramid ni Jehova ti tulag a nailanad idiay Genesis 3:15: “Ket siak pagginnuraenkayto iti babai ken ti kaputotam ken ti kaputotanna. Isu sugatennanto ta ulom ket sika sugatemto ti mukodna.” Nupay kasta, ti kinaababa ken simboliko a sasao dagitoy a balikas ti nangibati kadagiti saludsod a di nasungsungbatan. Kasano a tungpalen ni Jehova daytoy a tulag a kari?

⁵ Mainayon pay pinili ti Dios ti panangiyurnos ti partikular a serie dagiti nadiosan a tulag, nga agraman Edenico a tulag, agbalin a pitoda amin. Tunggal maysa kadatayo a mangnamnama a tagiragsaken dagiti agnanayon a bendision rebbeng a maawatanna koma dagitoy a tulag. Ramanen daytoy ti panangammo no kaano ken kasano ti pannakaaramidda, asino dagiti nairaman, no ania ti panggep wenno terminoda, ken no kasano a dagiti tulag mainaigda iti maysa ken maysa iti panggep ti Dios a mangbendision iti natulnog a sangatauan iti biag nga agnanayon. Daytoyen ti maiyanatup a panawen a panangrepaso kadagitoy a tulag, ta inton Marso 22, 1989, dagiti kongregasion dagiti Kristiano agtataripnongdanto a manglaglagip ti Pangmalem ti Apo, a mangiraman a direkta kadagitoy a tulag.

⁶ Siempre, kadagiti dadduma a tattao ti kapanunotan maipapan kadagiti tulag ti kasla nakamagmaga, legalistiko, nga addaan laeng bassit a natauan a paginteresan. Ngem, usigenyo, no aniat’ kinuna ti Theological Dictionary of the Old Testament: “Dagiti termino agpaay iti ‘tulag’ idiay kadaanan nga Asideg a Daya agraman iti lubong dagiti Griego ken Romano . . . ket naiwaras sigun kadagiti dua a tay-ak ti semantiko: ti sapata ken panagkari iti maysa a bangir, ayat ken pannakigayyem iti sabali a bangir.” Makitatayo dagiti agpadpada nga aspeto​—ti sapata ken pannakigayyem​—kas kangrunaan a banag kadagiti tulag ni Jehova.

Tulag ken Abraham​—Pakaibatayan dagiti Agnanayon a Bendision

⁷ Ni patriarka nga Abraham, “ti ama dagiti amin a mamati,” ket “gayyem ni Jehova.” (Roma 4:11; Santiago 2:21-23) Nagkari ti Dios kenkuana babaen ti sapata, a nangibinsabinsa ti maysa a tulag nga isut’ pamunganayan ti panangawattayo kadagiti agnanayon a bendision.​—Hebreo 6:13-18.

⁸ Bayat a ni Abraham adda idiay Ur, imbaga ni Jehova kenkuana nga umalis iti sabali a daga, a nagtungpalanna ket idiay Canaan. Iti dayta a panawen ni Jehova nagkari ken ni Abraham: “Ket aramidenkanto a dakkel a nasion ket bendisionankanto ket padakkelekto ti naganmo; . . . ket mabendisionandanto kenka amin a pamilia iti daga.”a (Genesis 12:1-3) Manipud iti dayta, agin-inut a ninayonan ti Dios ti detalye ti maiyanatup a sasawentayo kas ti tulag ni Abraham: ti bin-i ni Abraham, wenno ti agtawidna, tawidennanto ti Naikari a Daga; ti bin-ina agturongto iti di mabilang a putputot; ni Abraham ken Sara agbalindanto a gubuayan dagiti ar-ari.​—Genesis 13:14-17; 15:4-6; 17:1-8, 16; Salmo 105:8-10.

⁹ Inawagan dayta ti Dios a “pagtulaganta [ken ni Abraham].” (Genesis 17:2) Ngem rebbengna a patientayo a nairaman dagiti biagtayo, ta ti Dios iti kamaudiananna pinadakkelna ti tulag, a kunkunana: “Iti panangbendision bendisionnankanto ket iti pammaadu paaduekto ti putotmo kas kadagiti bitbituen ti langit ken kas iti darat iti igid ti baybay; ket ti putotmo kukuananto dagiti ruangan dagiti kabusorna. Ket iti putotmo mabendisionanto isuamin dagiti nasnasion ti daga.” (Genesis 22:17, 18) Pasettayo dagita a nasnasion; ti manamnama a bendision ket adda nga agur-uray kadatayo.

¹⁰ Agsardengtayo bassit a mangusig no aniat’ maadaltayo manipud iti tulag ken Abraham. Kas iti tulag idiay Eden sakbay dayta, itudtudo daytoy ti um-umay a “bin-i,” iti kasta isingsingasingna a ti bin-i ket maaddaanto ti natauan a linea. (Genesis 3:15) Daytanto ti linea ni Sem, agingga ken Abraham, ken babaen ken Isaac nga anakna. Daytoy a linea ramanennanto ti kinaari, ket ipalubosnanto ti pannakabendision saan laeng ti maymaysa a pamilia no di ket ti tattao iti amin a daga. Kasanot’ pannakatungpal dayta a tulag?

¹¹ Dagiti kapuonan ni Abraham babaen ken Jacob, wenno Israel, immaduda a nagbalin a dakkel a nasion. Kas di mabilang a literal a bin-i ni Abraham, dedikadoda iti nadalus a panagdayaw iti Dios ni Abraham, Isaac, ken Jacob. (Genesis 28:13; Exodo 3:6, 15; 6:3; Aramid 3:13) Masansan timmallikud dagiti Israelitas manipud nadalus a panagdayaw, kaskasdi “ni Jehova naparabur idi kadakuada ken nangngaasi kadakuada . . . gapu iti tulagna kada Abraham, Isaac, ken Jacob; ket dina kinayat a dinadael ida.” (2 Ar-ari 13:23; Exodo 2:24; Levitico 26:42-45) Uray kalpasan panangakseptar ti Dios iti kongregasion Kristiano kas ilina, iti apagbiit a panawen intultuloyna ti panangipakita ti naisangsangayan a pabor kadagiti Israelitas kas maysa nga ili a literal a bin-i ni Abraham.​—Daniel 9:27.

Ti Naespirituan a Bin-i ni Abraham

¹² Ti tulag ni Abraham ti addaan sabali pay a kaitungpalan, maysa a naespirituan. Daytoy dakdakkel a kaitungpalan ti saan koma a nalawag sakbay ti panawen ni Jesus, ngem mabalintay ti agragsak a daytat’ nalawagen iti panawentayo. Addaantay ti pannakailawlawag iti dayta iti Sao ti Dios. Nagsurat ni Pablo: “Naited ngarud dagiti karkari ken Abraham ken iti kaputotanna. Saanna a kinuna: ‘Kadagiti kaputotan,’ a kasla agsao kadagiti adu, no di maymaysa ta kunana: ‘Iti kaputotam,’ nga isu ni Kristo.”​—Galacia 3:16.

¹³ Wen, ti bin-i ti umay babaen iti maymaysa laeng a linea, wenno pamilia, nga isut’ pudno ken Jesus, naiyanak kas natural a Judio, kas literal a kapuonan ni Abraham. (Mateo 1:1-16; Lucas 3:23-34) Mainayon pay, isut’ paset ti pamilia ti Dakdakkel nga Abraham idiay langit. Laglagipenyo a buyogen ti nauneg a pammati situtulok ni patriarka nga Abraham a mangidaton ken anakna nga Isaac no daytat’ kayat ti Dios. (Genesis 22:1-18; Hebreo 11:17-19) Umas-asping, imbaon ni Jehova ti bugbugtong nga Anakna ditoy daga tapno agbalin a daton a subbot agpaay iti mamati a sangatauan. (Roma 5:8; 8:32) Ngarud maawatan no apay a ni Pablo nalasinna ni Jesu-Kristo kas ti kangrunaan paset ti bin-i ni Abraham sigun iti daytoy a tulag.

¹⁴ Intuloy nga impamatmat ni Pablo a ti Dios ‘paaduenna ti bin-i ni Abraham’ iti naespirituan a kaitungpalanna. Insuratna: “No kukuanakayo ni Kristo, dakay ngarud ti kaputotan ni Abraham, ken agtawid kas iti kari.” (Genesis 22:17; Galacia 3:29) Dagita ket isuda dagiti 144,000 a napulotan ti espiritu a Kristiano a mangbukel ti segundario a paset ti bin-i ni Abraham. Saanda a maibusor iti kangrunaan a paset ti bin-i no di ket “kukua ni Kristo.” (1 Corinto 1:2; 15:23) Ammotayo nga adu kadakuada saanda a matuntonan ti kapuonanda ken ni Abraham, ta isudat’ naggapu kadagiti di Judio a nasnasion. Ti ad-adda a narikut iti naespirituan a kaitungpalan, nupay kasta, ket saanda a natural a paset ti pamilia ti Dakdakkel nga Abraham, a ni Jehova; imbes ketdi, naggapuda manipud imperpekto a pamilia ni managbasol nga Adan. Gapuna kasapulan a makitatayo manipud kadagiti maud-udi a tulag no kasanot’ pannakakualipikarda nga agbalin a paset ti “bin-i ni Abraham.”

Ti Linteg ti Tulag Nainayon iti Apagbiit

¹⁵ Kalpasan ti panangaramid ti Dios ti tulag ken Abraham kas kangrunaan nga addang a pangitungpal iti panggepna, kasano a masalakniban ti linea ti Bin-i manipud kontaminasion wenno pannakaikisap agingga iti panawen a panagparangna? Inton addan ti Bin-i, kasano nga isut’ mabigbig dagiti pudno a managdaydayaw? Sungbatan ni Pablo dagita a saludsod babaen ti panangitudona iti kinasirib ti Dios iti pananginayonna iti mabiit iti Linteg ti tulag. Insurat ti apostol:

¹⁶ “Ania ngarud ti Linteg? Isu nainayon gapu kadagiti pannakasalungasing, agingga iti iyaay ti bin-i isu a nakaipaayan ti kari; ket napatalgedan gapu kadagiti anghel iti ima ti maysa a mangibabaet. . . . Idi kasta ti Linteg nagbalin a mangaywan kadatayo tapno iturongnatayo ken Kristo, tapno mapalintegtayo a maipuon iti pammati.”​—Galacia 3:19, 24.

¹⁷ Idiay Bantay Sinai, ni Jehova ti nangaramid ti naisalsalumina a nasional a tulagna ken ti Israel​—ti Linteg ti tulag, a ni Moises ti manangibabaet.b (Galacia 4:24, 25) Immanamong ti ili a maiyeg iti daytoy a tulag, ket daytat’ pinasingkedan ti dara dagiti toro ken kalding. (Exodo 24:3-8; Hebreo 9:19, 20) Daytat’ nangted iti Israel kadagiti teokratiko a linlinteg ken ti balabala nga agpaay iti nalinteg a gobierno. Imparit ti tulag ti pannakiasawa kadagiti pagano wenno pannakiraman kadagiti narugit ken palso a narelihiusuan nga ar-aramid. Iti kasta sinalaknibanna dagiti Israelitas ken daytat’ puersa a nangitalimeng a nadalus ti linea ti bin-i. (Exodo 20:4-6; 34:12-16) Ngem gapu ta awan imperpekto nga Israelita ti makasalimetmet a naan-anay iti Linteg, daytat’ nangiparangarang kadagiti basbasol. (Galacia 3:19) Itudtudo met dayta ti pannakasapul ti maysa a perpekto, permanente a kinapadi ken daton a saanen a tinawen a maulit-ulit. Ti Linteg arignat’ maysa a mangisursuro a nangiturong iti maysa nga ubing iti kasapulan a mannursuro, nga isunto ti Mesias, wenno Kristo. (Hebreo 7:26-28; 9:9, 16-22; 10:1-4, 11) Inton matungpalnan ti panggepna, agpatingganto metten ti Linteg ti tulag.​—Galacia 3:24, 25; Roma 7:6; kitaenyo ti “Dagiti Saludsod Manipud kadagiti Managbasa,” panid 31.

¹⁸ Idi inaramidna daytoy temporario a tulag, nasao pay ti Dios daytoy nakaay-ayat a panggepna: “No umannugotkayo a napaypayso iti saok ket salimetmetanyo ti tulagko, iti kasta dakayonto iti ipangpangrunak kadagiti amin a tattao . . . Ket dakayonto kaniak ti maysa a pagarian a papadi ken maysa a nasantuan a nasion.” (Exodo 19:5, 6) Anian a panginanamaan! Maysa a nasion ti ari-papadi. Ngem, kasano nga agbalin a kasta? Kas inespesipiko ti Linteg iti kamaudiananna, ti agturay a tribo (Juda) ken ti tribo ti kinapadi (Levi) ket naikkanda kadagiti nagduduma a responsabilidad. (Genesis 49:10; Exodo 28:43; Numeros 3:5-13) Awan tao ti agbalin agpadpada nga agturay a sibil ken maysa a padi. Kaskasdi, ti sasao ti Dios idiay Exodo 19:5, 6 nangted rason a pamatian nga iti maysa a di naipalgak a pamay-an, dagidiay adda iti Linteg ti tulag maaddaandanto ti gundaway a mangipaay kadagiti kamkameng “ti maysa a pagarian a papadi ken maysa a nasantuan a nasion.”

Ti Tulag ti Pagarian ni David

¹⁹ Idi agangay innayon ni Jehova ti sabali pay tulag a nanglawlawag pay no kasano a tungpalenna ti panggepna, nga agpaay iti agnanayon a pakabendisionantayo. Nakitatayo a ti tulag ken Abraham itudtudona ti masanguanan a panagari kadagiti literal a bin-i ni Abraham. (Genesis 17:6) Ninamnama met ti Linteg ti tulag dagiti agbalin nga ar-ari iti ili ti Dios, ta imbaga ni Moises iti Israel: “No makadanonkanto iti daga a ni Jehova a Diosmo nga intedna kenka [ti Naikari a Daga] ket matagikuamto ket agnaedkanto idiay ket kunamto, ‘Mamangonakto iti maysa nga ari a mangituray kaniak, kas kadagiti amin a nasnasion nga adda iti likmutko’; di bumurong a bangonemto nga ari nga agari kenka ti piliento ni Jehova a Diosmo. . . . Di maipalubos a dutokem ti maysa a ganggannaet a mangituray kenka.” (Deuteronomio 17:14, 15) Kasanot’ panangiyurnos ti Dios ti kasta a kinaari, ken kasanot’ pannakainaig dayta iti tulag ken Abraham?

²⁰ Nupay ti immuna nga ari ti Israel isu ni Saul iti tribo ni Benjamin, isut’ sinaruno ni maingel ken nasungdo a David iti Juda. (1 Samuel 8:5; 9:1, 2; 10:1; 16:1, 13) Iti nabayag bassiten iti panagturay ni David, pinili ni Jehova ti panangaramid ti maysa a tulag ken ni David. Umuna kinuna ti Dios: “Bangonekto ti putotmo a sumaruno kenka, isu nga agtaudto ita tianmo; ket pasingkedakto ti pagarianna. Isu mangbangonto iti balay a maipaay iti naganko, ket pasingkedakto iti agnanayon ti trono ti pagarianna.” (2 Samuel 7:12, 13) Kas naipamatmat sadiay, ni Salomon nga anak ni David ti sumaruno nga ari, ket isut’ nausar a mamangon ti maysa a balay, wenno templo, nga agpaay iti Dios idiay Jerusalem. Kaskasdi, adu pay ti umay.

²¹ Intuloy ni Jehova nga aramiden daytoy a tulag ken David: “Ket mapatalgedanto ti balaymo ken ti pagariam iti agnanayon iti sanguanam; ti tronom mapasingkedanto nga agnanayon.” (2 Samuel 7:16) Nalawag, mangipaspasdeken ti Dios ti naarian a dinastia iti Israel iti sangakabbalayan ni David. Daytat’ saanto laeng nga agtultuloy a panagsasaruno dagiti ar-ari manipud ken David. Iti agangay, addanto maysa iti linea ni David ti umay nga agturay “iti agnanayon, ken ti tronona [agbalinto] kas ti init iti sanguanak [ti Dios].”​—Salmo 89:20, 29, 34-36; Isaias 55:3, 4.

²² Ngarud, kaawatan, a ti tulag ken David ket ad-adda a pinaakikidna ti linea ti Bin-i. Uray dagiti Judio idi umuna a siglo nabigbigda a ti Mesias ket kapuonanto ni David. (Juan 7:41, 42) Ni Jesu-Kristo, ti kangrunaan a paset ti bin-i iti tulag ken Abraham, ti nakakualipikar nga agbalin a permanente nga Agtawid iti daytoy Pagarian ni David, kas pinaneknekan ti anghel. (Lucas 1:31-33) Ngarud nagun-odan ni Jesus ti kalintegan nga agturay iti Naikari a Daga, ti naindagaan a sakop nga isut’ nagturayan ni David. Daytoy ti mangpadakkel ti panagtalektayo ken Jesus; isut’ agturay, saan a babaen iti ilegal a panangagaw, no di ket babaen iti naipasdek a legal nga urnos, maysa a nadiosan a tulag.

²³ Kakkalpastay nga inusig ti uppat laeng kadagiti nadiosan a tultulag no kasanot’ panangiyurnos ti Dios ti panangibanagna ti panggepna a mangiyeg kadagiti agnanayon a bendision iti sangatauan. Mabalin, a makitkitayo a saan pay a kumpleto ti ladawan. Addada pay salsaludsod: Idinto nga agtultuloy pay nga imperpekto ti tattao, ania a padi wenno daton ti makabaliwto a naan-anay iti dayta? Kasano a makakualipikar dagiti tattao nga agbalin a paset iti bin-i ni Abraham? Adda kadi rason a pamatian a ti kalintegan nga agturay maisaknapto a ramanenna ti dakdakkel pay ngem ti bassit laeng a naindagaan a teritoria? Kasano a ti bin-i ni Abraham, agpadpada ti kangrunaan ken dagiti segundario a kamkamengna, makaiyegda ti bendision “iti amin a nasnasion ti daga,” agraman iti tunggal maysa kadatayo? Kitaentayo.

[Dagiti Footnote]

Aniat’ Sungbatyo?

◻ Kasano a ti tulag ken Abraham nangisaad ti pundasion a pangawatantayo kadagiti agnanayon a bendision?

◻ Ania ti literal a nailasagan a bin-i ni Abraham? Ti simboliko a bin-i?

◻ Apay a ti Linteg ti tulag nainayon iti tulag ken Abraham?

◻ Kasano a ti tulag ti Pagarian ken David pinarang-ayna ti panggep ti Dios?

[Salsaludsod]

1, 2. Apay a maikunatayo a kaaduan kadatayo ti apektado iti maysa a tulag?

3. Apay a mabalin a dadduma a tulag ti makaapektar nga ad-adda pay kadatayo ngem iti panagasawa?

4. Ania nga umuna a tulag ti mangitudtudo iti agnanayon a panggep ti Dios?

5, 6. (a) Ania a pamay-an ti inkeddeng ti Dios nga usaren a pangitungpal iti panggepna? (b) Apay a rebbeng nga interesadotayo iti pamay-an ti Dios a panangaramid iti daytoy?

7, 8. Ania a kita ti tulag ti inaramid ni Jehova ken ni Abraham? (1 Cronicas 16:15, 16)

9. Kasanotay nga ammo a mabalintay a mairaman iti tulag ken Abraham?

10. Ania dagiti pannakaawat a magun-odantayo manipud iti tulag ken Abraham?

11. Kasano nga immay ti literal a kaitungpalan ti tulag ken Abraham?

12, 13. Kasano a napaneknekan ni Jesus kas ti kangrunaan a paset ti bin-i iti naespirituan a kaitungpalan ti tulag ken Abraham?

14. Ania ti segundario a paset iti bin-i ni Abraham, ken iti ania a kanayonan a pagsasaritaan ti pangiturongan daytoy?

15-17. (a) Apay a ti Linteg ti tulag nainayon iti tulag ken Abraham? (b) Kasano a ti Linteg tinungpalna dagitoy a pangpanggep?

18. Ania a kanayonan pay a panginanamaan ti nairaman iti Linteg ti tulag, ngem apay a narigat daytoy a matarusan?

19. Kasano a naitudo ti kinaari kadagiti tultulag?

20. Kasano a ni David ken ti lineana immayda iti ladawan?

21. Ti tulag ti Pagarian ken ni David ti nangaramid ti probision nga agpaay iti ania?

22. Kasano a ti tulag ken ni David nainaig iti linea ti Bin-i, ken aniat’ nagbanaganna?

23. Ania a salsaludsod ken bambanag ti agtalinaed a maibanag pay?

[Diagram iti panid 13]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Edenico a tulag Genesis 3:15

Tulag ken Abraham

Kangrunaan a bin-i

Segundario a bin-i

Agnanayon a bendision Edenico a tulag

[Diagram iti panid 14]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Agnanayon a bendision Genesis 3:15

Tulag ken Abraham

Linteg ti tulag

Tulag ti Pagarian ken David

Kangrunaan a bin-i

Segundario a bin-i

Agnanayon a bendision

[Ladawan iti panid 10]

Tapno maitungpal ti panggepna iti sangatauan, ti Dios nangaramid ti maysa a tulag ken matalek nga Abraham