Managtungpalkay Koma ti Sao, Saan Laeng a Managdengngeg
“Saan a ti tunggal maysa nga agkuna kaniak, ‘Apo, Apo,’ sumrekto iti pagarian ti langit, no di ket ti mangaramid ti pagayatan ni Amak nga adda sadi langit.”—MATEO 7:21.
1. Aniat’ masapul nga itultuloy nga aramiden dagiti paspasurot ni Jesus?
ITULTULOYYO ti dumawat. Itultuloyyo a biruken. Itultuloyyo ti umawag. Agtalinaedkayo iti panagkarkararag, iti panagadal, ken ti panagaramid ti sasao ni Jesus a nailanad iti Sermon idiay Bantay. Imbaga ni Jesus a dagiti paspasurotna isudat’ asin ti daga, nga addaan makaispal a mensahe a natimpla ti asin a dida koma palpalubosan a tumamnay, a mapukawnat’ nanamna wenno ti makaipreserbar a pannakabalinna. Isudat’ silaw ti lubong, a mangisilnag ti lawag a naggapu ken Kristo Jesus ken ni Jehova a Dios saan laeng a babaen iti sawenda no di ket babaen met iti aramidenda. Ti naimbag nga ar-aramidda sumilnag met kas kadagiti makalawlawag a sasaoda—ket mabalin a napigpigsa pay iti lubong a nairuamen iti kinamanaginsisingpet dagiti Fariseo agpadpada kadagiti narelihiusuan ken napolitikaan a papangulo, nga adut’ saoda ngem bassit ar-aramidda.—Mateo 5:13-16.
2. Ania a pammagbaga ti itden ni Santiago, ngem ania a kumportable a posision ti sibibiddut nga al-alaen dagiti dadduma?
2 Ipatigmaan ni Santiago: “Ngem managtungpalkay koma iti sao, ket saan laeng a managdengngeg, nga allilawenyo dagiti bagbagiyo met laeng.” (Santiago 1:22) Adut’ mangal-allilaw ti bagida babaen iti doktrina nga ‘oras a naisalakanen naisalakan a kankanayonen,’ a kasla itan agretiroda ken ur-urayenda laeng ti pagarupda a nailangitan a gunggonada. Daytat’ ulbod a doktrina ken ongaong a namnama. “Ngem ti agtalinaed agingga iti panungpalan,” kuna ni Jesus, “isunto ti maisalakan.” (Mateo 24:13) Tapno magun-odan ti biag nga agnanayon, masapul nga “agtalged agingga ken patay.”—Apocalipsis 2:10; Hebreo 6:4-6; 10:26, 27.
3. Ania a bilin maipapan ti panangipato wenno panangukom ti sumaganad nga inted ni Jesus iti Sermon idiay Bantay?
3 Bayat ti panangitultuloy ni Jesus iti Sermonna idiay Bantay, adu pay ti timpuar a sasao a masapul pagreggetan a suroten dagiti Kristiano. Adtoy ti maysa a kasla nakalaklaka, ngem kondenarenna ti maysa kadagiti karirigatan unay a pagannayasan a parmeken: “Dikay agipato tapno dikayo maipato; ta iti panangipato nga aramidenyo, kasta met ti pannakaipatoyonto; ket ti rukod a pangrukodyo, isu met ti pakarukodanyonto. Ket, apay-apay matmatam ti puling nga adda iti mata ni kabsatmo, ket dika mabigbig ti pasanggir nga adda iti matam met laeng? Wenno kasano ti panagkunamto ken kabsatmo, ‘Agurayka, ikkatek ita matam ti puling’; ket, adtoy! ti maysa a pasanggir iti matam? Managinsisingpet! Umuna pay nga ikkatem ti pasanggir iti matam, ket iti kasta makakitakanto a nalawag iti panangikkatmo ti puling iti mata ni kabsatmo.”—Mateo 7:1-5.
4. Ania a kanayonan a bilin ti itden ti salaysay ni Lucas, ket aniat’ ibunga ti pannakaiyaplikarna?
4 Iti salaysay ni Lucas iti Sermon idiay Bantay, imbaga ni Jesus kadagiti managdengngegna a saanda nga agsapsapul ti biddut kadagiti sabsabali. Imbes ketdi, “itultuloyda ti mangwayawaya,” a kayatna a sawen, pakawanenda ti babbabak ti padada a tattao. Daytoy ti mamagtignay met iti dadduma a sumubad iti kakikitana, kas kinuna ni Jesus: “Mangtedkayo ket maikkankayto. Sukat a naimbag, napempen, nasedsed ken agliplippias ti maitedto met iti saklotyo. Ta ti rukod a pangrukodyo isunto met laeng ti pakarukodanyo.”—Lucas 6:37, 38.
5. Apay a nakalaklaka a makita ti pagkapuyan kadagiti sabsabali ngem iti bagitayo a mismo?
5 Bayat ti umuna a siglo K.P., gapu kadagiti tradision, dagiti Fariseo a kadawyan nga adda pagannayasanda a mangukom a sigugubsang kadagiti dadduma. Asinoman kadagiti managdengngeg ken Jesus nga ugalidan nga ar-aramiden dayta rebbeng nga isardengdan dayta. Nakalaklaka a makita ti puling iti mata dagiti dadduma ngem dagiti pasanggir nga adda kadagiti matatayo—ken ad-adda a mangpabileg iti kinatangsittayo! Kas kinuna ti maysa a tao, “Kaay-ayok a babbabalawen dagiti dadduma ta daytat’ mangted nagsayaat a riknak!” Ti naiparuamen a panangkritikar kadagiti dadduma mabalin a mangted kadatayo ti rikna a nabirtud a kasla mangsupapak kadagiti kabukbukodantay a biddut a kayattay nga ilemmeng. Ngem no kasapulan ti koreksion, rebbeng a maited dayta iti espiritu ti kinaemma. Daydiay mangmangted ti koreksion silalagip met koma a kanayon kadagiti bukodna a pagkurkurangan.—Galacia 6:1.
Sakbay a Mangukom, Padasenyo ti Kinamannakaawat
6. Dagiti panangukomtayo, no nasken a maaramidda, rebbeng a naibatayda koma iti ania, ket ania a tulong ti rebbeng a sapulentayo tapno saantay a manangbabalaw unay?
6 Saan nga immay ni Jesus a mangukom ti lubong no di ket tapno isalakan dayta. Aniaman a panangukom nga aramidenna ket saanna a panangukom no di ket naibatayda iti sasao nga inted ti Dios a sawenna. (Juan 12:47-50) Aniaman a panangukomtayo rebbeng a maitunos iti Sao ni Jehova. Masapul a parmekentayo ti natauan a tendensia nga agbalin a manangukom. Iti panangaramid iti daytoy, masapul nga itultuloytay nga ikararag ti tulong ni Jehova: “Itultuloyyo ti agdawat, ket maikkankayto; itultuloyyo ti agsapul, ket makasarakkayto; itultuloyyo ti umawag, ket mailukantankayto. Ta ti siasinoman nga agdawat umawat, ket ti agsapul makasarak, ket ti umawag mailuktanto.” (Mateo 7:7, 8) Uray pay ni Jesus kunana: “Awan ti pannakabalinko nga agaramid a sisiak iti uray ania; kas ti mangngegko, mangukomak; ket ti panangukomko nalinteg, ta diak sapulen ti nakemko, no di ket ti nakem ti nangibaon kaniak.”—Juan 5:30.
7. Ania a kababalin ti rebbeng a sukayentayo a makatulong iti intay panangiyaplikar ti Golden Rule?
7 Rebbengtay a sukayen ti ugali a, saan nga iti panangukom ti tattao, no di ket padpadasentay a tarusan ida babaen ti panangikabiltay ti bagitayo iti kasasaadda—saan a nalaka a banag nga aramiden ngem nesesita a banag no alagadentayo ti Golden Rule, a sumaganad nga inyebkas ni Jesus: “Gapuna, amin dagiti bambanag a kayatyonto a dagiti tattao aramidenda koma kadakayo, kasta met ti aramidenyo kadakuada; ta daytoy isu ti Linteg ken ti sinao dagiti Mammadto.” (Mateo 7:12) Gapuna masapul a dagiti paspasurot ni Jesus agbalinda koma a sensitibo ken makaawat iti mental, emosional, ken naespirituan a kasasaad dagiti dadduma. Masapul a maawatan ken matarusantay ti kasapulan dagiti sabsabali ken mangala ti personal nga interes a mangbadang kadakuada. (Filipos 2:2-4) Sumagmamano a tawen kalpasanna nagsurat ni Pablo: “Ta ti amin a Linteg natungpal itoy maymaysa a sao: ‘Ayatem ti kaarrubam a kas iti bagim.’”—Galacia 5:14.
8. Ania a dua a dalan ti sinalaysay ni Jesus, ket apay a ti maysa kadakuada ti pinili ti kaaduan a tattao?
8 “Sumrekkayo iti ruangan a nailet,” sumaganad a kinuna ni Jesus, “ta akaba ti ruangan ken nalawa ti dalan a mangiturong iti pakadadaelan, ket adu dagiti sumrek kenkuana; ta nailet ti ruangan ken akikid ti dalan a mangiturong iti biag ket natakkon dagiti makasarak kenkuana.” (Mateo 7:13, 14) Adu kadagidiay nga al-aldaw ti nangpili ti dalan a mangiturong iti pakadadaelan ket kaskasdi nga adu itatta. Ti nalawa a dalan ipalubosna dagiti tattao nga agpanunotda kas iti kaykayatda ken agbiag kas kaykayatda: awan dagiti linteg, awan nakaikumitan, basta ti nalukay nga estilo ti panagbiag, isuamin ket nakalaklaka. Awan kadakuada ti “agawaanyo ti sumrek iti ruangan a nailet”!—Lucas 13:24.
9. Aniat’ sapulen ti pannagna iti nailet a dalan, ket ania a pakdaar ti itden ni Jesus kadagidiay magmagna iti dayta?
9 Ngem ti ruangan a nailet manglukat nga agturong iti dalan ti biag nga agnanayon. Daytat’ maysa a kurso nga agkasapulan ti panagteppel. Mabalin a kaipapanan daytat’ disiplina a mangsukisok kadagiti motiboyo ken mangsuot ti tured ti dedikasionyo. No dumteng ti pannakaidadanes, rumigatto ti dalan ket kasapulanna ti panagibtur. Pinakdaaran ni Jesus dagidiay magna itoy a dalan: “Agaluadkayo kadagiti naulbod a mammadto nga umayda kadakayo a nakakawes a kasla karnero, ngem iti unegda loboda a narawet.” (Mateo 7:15) Daytoy a panangiladawan apagpag-isu la unay kadagiti Fariseo. (Mateo 23:27, 28) “Agtugawda iti palanka ni Moises,” a kunkunada nga agsasaoda para iti Dios bayat a sursurotenda met ti kadawyan dagiti tattao.—Mateo 23:2.
No Kasano a dagiti Fariseo “Punitanda ti Pagarian”
10. Iti ania nga espesipiko a pamay-an a sapsapulen dagiti eskriba ken Fariseo a ‘punitan ti pagarian a maikaniwas kadagiti tattao’?
10 Mainayon pay, birbiruken dagiti klero a Judio a lapdan dagidiay agkalikagum a sumrek iti nailet a ruangan. “Asikayo pay, eskriba ken Fariseo, a managinsisingpet! ta punitanyo ti pagarian ti langit a maikaniwas kadagiti tattao; ta dikay sumrek ket dagiti mapan sumrek, dikay palubosan ida.” (Mateo 23:13) Ti metodo dagiti Fariseo ket kas iti impakdaar ni Jesus. “Umsienda ti naganyo [dagiti adalanna] a kasla dakes gapu itoy Anak ti tao.” (Lucas 6:22) Gapu ta daydiay tao naiyanak a bulsek ken inagasan ni Kristo ket namati a ni Jesus ti Mesias, isut’ pinaruarda manipud sinagoga. Dagiti dadakkelna saanda a sumungbat iti aniaman a saludsod agsipud ta agbutengda a maparuar met iti sinagoga. Gapu iti isu met la a rason, dadduma a namati ken Jesus kas ti Mesias agalikakada a mangadmitir iti publiko iti dayta.—Juan 9:22, 34; 12:42; 16:2.
11. Ania a pakailasinan a bunga ti patpatauden dagiti klero ti Kakristianuan?
11 “Mailasinyonto ida gapu kadagiti bungbungada,” kuna ni Jesus. “Tunggal kayo a nasayaat mangted bungbunga a nasayaat, ngem ti kayo a dakes, mangted bungbunga a dakes.” (Mateo 7:16-20) Ti isu met laeng a pagalagadan ti agaplikar itatta. Adu kadagiti klero ti Kakristianuan kunaenda ti maysa a banag ket sabali met ti aramidenda. Nupay kunada nga isursuroda ti Biblia, mamatida met kadagiti tabbaaw kas ti Trinidad ken impierno nga apuy. Dadduma ilibakda ti subbot, isursuroda ti ebolusion imbes a ti panamarsua, ken ikaskasabada ti pop a sikolohia a panggagatel laeng ti lapayag. Kas kadagiti Fariseo, adu kadagiti klero itatta ti managayat ti pirak, a lallalatenda dagiti arbanda iti minilmilion a doliar. (Lucas 16:14) Aminda ti mangipukpukkaw, “Apo, Apo,” ngem ti sungbat ni Jesus kadakuada ket: “Uray kaano dikayo naam-ammo! Umadayokayo kaniak, dakayo nga agar-aramid ti dakes.”—Mateo 7:21-23.
12. Apay a dadduma a naminsan nagnan iti akikid a dalan nagsardengdan a mangar-aramid ti kasta, ket aniat’ imbungana?
12 Itatta, dadduma a naminsan a nagnan iti nailet a dalan ket insardengdan nga ar-aramiden dayta. Kunada nga ayatenda ni Jehova, ngem saanda nga agtultulnog iti bilinna a mangasaba. Kunada nga inayatda ni Jesus, ngem saanda a pakpakanen dagiti karnerona. (Mateo 24:14; 28:19, 20; Juan 21:15-17; 1 Juan 5:3) Saanda a kayat ti paisangol kadagidiay magmagna iti addang ni Jesus. Nasarakanda ti akikid a dalan nga akikid unay. Nabannogdan iti panagar-aramid ti naimbag, gapuna “rimmuarda kadatayo, ngem ditay ida kadua; ta no kaduatay koma ida, nakipagtaengda koma kadatayo.” (1 Juan 2:19) Nagsublida iti kasipngetan, ket “nagdakkelan ket ti sipngeten!” (Mateo 6:23) Linaksidda ti dawat ni Juan: “Annakko a dungdungngoen, saantay koma a pagayat ti sao ket saan met ti dila, no di ket ti aramid ken ti napudno.”—1 Juan 3:18.
13, 14. Ania nga ilustrasion ti inted ni Jesus maipapan iti panangiyaplikar kadagiti sasaona iti panagbiagtayo, ket apay a daytat’ maiyanatup la unay kadagidiay taga Palestina?
13 Sinerraan ni Jesus ti Sermonna idiay Bantay babaen iti dramatiko nga ilustrasion: “Siasinoman ngarud a dumngeg kadagitoy a saok ket aramidenna ida maipadisto iti maysa a tao a manakem a binangonna ti balayna iti rabaw ti bato a bantay. Ket nagtinnag ti tudo ket immay dagiti laylayus ket nagangin ket nagdissuoranda daydi a balay, ngem saan a natuang, ta nabangon iti rabaw ti bato a bantay.”—Mateo 7:24, 25.
14 Idiay Palestina ti napigsa a tudo mangiyeg kadagiti danum nga aggarasugas kadagiti naatianan a karkarayan babaen kadagiti makadadael a laylayus. Tapno di marba dagiti balbalay, kasapulanda ti pundasion kadagiti solido a batbato. Ipakita ti salaysay ni Lucas a ti tao “nagkali ket pinaunegna ket inkabilna ti pamuon iti rabaw ti bato a bantay.” (Lucas 6:48) Narigat a trabaho dayta, ngem nagunggonaan dayta idi immay ti bagio. Gapuna ti panagibangon ti Nakristianuan a kualidad kadagiti sasao ni Jesus ket makagunggona inton dumteng dagiti layus ti rigrigat.
15. Anianto ti pagbanagan dagidiay sumursurot ti tradision dagiti tattao imbes nga agtulnogda kadagiti sasao ni Jesus?
15 Daydiay maysa a balay naipatakder iti kadaratan: “Ket amin dagiti makangngeg kadagitoy a saok ket saanna ida nga aramiden, maipadisto iti maysa a tao a maag, a binangonna ti balayna iti rabaw ti darat. Ket nagtinnag ti tudo ket immay dagiti laylayus ket nagangin ket nagdissuoranda daydi a balay ket natuang, ket dakkel ti pannakarbana.” Kastanto met kadagidiay agkuna “Apo, Apo” ngem saanda nga ar-aramiden ti sao ni Jesus.—Mateo 7:26, 27.
“Saan a Kas Kadagiti Eskriba”
16. Aniat’ epektona ti Sermon idiay Bantay kadagidiay nakangngeg?
16 Aniat’ epekto ti Sermon idiay Bantay? “Ket idi a ni Jesus nalpasnan dagitoy a sao, dagiti adu a tao nagsiddaawda iti isursurona; ta insursurona ida a kasla adda pannakabalinna, ket saan a kas kadagiti eskriba.” (Mateo 7:28, 29) Natignayda ti unegda babaen iti maysa a nagsao nga adda pannakabalinna a dida naaw-awatan idi.
17. Aniat’ masapul nga aramiden dagiti eskriba tapno pagbalinen a balido ti sursuroda, ket aniat’ kunada maipapan kadagiti mamasirib a natnatayen nga inadawda?
17 Awan pay eskriba a nakapagsao iti bukodna a pannakabalin, kas ipakita daytoy rekord ti historia: “Dagiti eskriba bimmulodda ti dayaw iti doktrinada manipud kadagiti tradision, ket isudat’ amma kadagita: ket awan sermon ti asinoman nga eskriba nga addaan aniaman a pannakabalin wenno pateg, no saanda [nga isitar ti] . . . Dagiti Rabbins addaandat’ tradision, wenno . . . Kuna dagiti tattao a masirib; wenno dadduma nga umas-asping nga orakulo ti tradision. Ni Hillel a Dakkel sipupudno a nangisuro, ken kas ti tradision ket maipapan iti maysa a banag; ‘Ngem, uray no indiskursona dayta a banag nga agmalmalem, . . . saanda nga inawat ti doktrinana, agingga a kunaenna iti kamaudianan, Kastat’ pannakangngegko manipud ken Shemaia ken Abtalion [dagiti autoridad nga immun-una ngem ni Hillel].’” (A Commentary on the New Testament From the Talmud and Hebraica, ni John Lightfoot) Dagiti Fariseo kunada pay maipapan kadagiti mamasirib a nabayag a natayen: “Ti bibig dagiti nalinteg, no isitar ti maysa ti sursuro ti linteg babaen iti naganda—dagiti bibigda ti makipagtanamitim a kaduada idiay tanem.”—Torah—From Scroll to Symbol in Formative Judaism.
18. (a) Ania ti adda a pagdumaan ti sursuro dagiti eskriba ken ti sursuro ni Jesus? (b) Kadagiti ania a pamay-an a naisalsalumina ti sursuro ni Jesus?
18 Dagiti eskriba inadawda dagiti natayen a tattao kas autoridadda; nagsao ni Jesus nga addaan autoridad manipud sibibiag a Dios. (Juan 12:49, 50; 14:10) Dagiti rabbi sumakdoda ti nabunglog a danum manipud naabbongan a bubon; ni Jesus nangiyeg kadagiti burayok ti presko a danum a mangpennek ti nauneg a pannakawaw. Nagkararag ken nagmennamenna iti nagpatnag, ket idi agsao, nasagidna ti kaunggan dagiti tattao a saanda a pagaammo idi. Isut’ nagsao a buyogen pannakabalin a mariknada, maysa a pannakabalin nga idi agangay kinabuteng pay a kariten uray dagiti eskriba, Fariseo, ken Saduceo. (Mateo 22:46; Marcos 12:34; Lucas 20:40) Awan sabali a tao a nakapagsao a kas itoy! Iti panagserra ti sermonna, nasiddaaw unay dagiti adu a tattao!
19. Kasano a ti dadduma a metodo ti panangisuro nga us-usaren itatta dagiti Saksi ni Jehova umas-aspingda kadagidiay inusar ni Jesus iti Sermon idiay Bantay?
19 Kumosta met itatta? Kas dagiti ministro nga agbalaybalay, us-usaren dagiti Saksi ni Jehova dagiti umas-asping a metodo. Kunaen kadakayo ti maysa a bumalay: “Kuna ti simbaanmi a mapuoran ti daga.” Isungbatyo met: “Ti mismo a Bibliayo a King James idiay Eclesiastes 1:4 ket mabasa: ‘Ti daga agtaeng iti agnanayon.’” Agsiddaaw ti tao: “Ay, diak ammo nga adda gayam dayta idiay Bibliak!” Kunaen ti sabali: “Mangmangngegko a kanayon a dagiti managbasol mapuoranda idiay impierno.” “Ngem ti mismo a Bibliayo kunana idiay Roma 6:23: ‘Ti supapak ti basol isu ni patay.’” Wenno iti Trinidad: “Kuna ti pastormi a ni Jesus ken ti Amana agpadada.” “Ngem idiay Juan 14:28 iti Bibliayo adawenna ni Jesus a kunkunana: ‘Ni Amak dakdakkel ngem siak.’” Kunaento pay ti maysa a tao kadakayo: “Nangngegkon a naikuna a ti Pagarian ti Dios ket adda iti unegyo.” Ti sungbatyo met ket: “Idiay Daniel 2:44 kuna ti Bibliayo: ‘Ket kadagiti al-aldaw dagita nga ar-ari ti Dios ti langit mamangonto iti maysa a pagarian a kaanoman dinto madadael . . . Ngem burakennanto ken ibusennanto amin dagitoy a pagpagarian, ket isu agtalinaedto iti agnanayon.’ Kasano ngay a daytat’ adda iti unegyo?”
20. (a) Aniat’ adda a naggiddiatan ti wagas ti panangisuro dagiti Saksi ken iti daydiay panangisuro dagiti klero ti Kakristianuan? (b) Panawen itan agpaay iti ania?
20 Ni Jesus nagsao nga addaan autoridad manipud iti Dios. Dagiti Saksi ni Jehova agsaoda nga addaan autoridad iti Sao ti Dios. Dagiti klero ti Kakristianuan sasawenda dagiti narelihiusuan a tradision a namulitan kadagiti doktrina a naiyallatiw manipud Babilonia ken Egipto. No dagiti napasnek a tattao mangngegda a kontraen ti Biblia ti pampammatida, agsiddaawda ket kunaenda: ‘Diak ammo nga adda gayam dayta idiay Bibliak!’ Ngem adda dita. Itan ti tiempo nga amin dagidiay silalagip iti naespirituan a kasapulanda ket ipangagdan dagiti sasao ni Jesus iti Sermon idiay Bantay ket iti kasta makaibangonda iti napigsa a pundasion iti bato.
Salsaludsod a Pagrepaso
◻ Imbes a mangipato, aniat’ rebbeng a padpadasentay nga aramiden, ken apay?
◻ Apay a nakaad-adu itatta ti mangpilpili iti nalawa a dalan?
◻ Apay a ti wagas a panangisuro ni Jesus naigiddiat unay kadagiti eskriba?
◻ Aniat’ epekto ti Sermon idiay Bantay kadagiti managdengngegna?