Diyo Ipalubos nga Adda Mangdadael Kadagiti Nasayaat a Kababalinyo

“Dikay koma maallilaw. Dagiti dakes a pannakikadua dadaelenda dagiti nasayaat a kababalin.”​—1 CORINTO 15:33.

1, 2. (a) Kasanot’ panagrikna ni apostol Pablo maipanggep kadagiti Kristiano idiay Corinto, ken apay? (b) Ania a partikular a balakad ti intay usigen?

ANIAN a naindaklan ti ayat dagiti nagannak! Dayta ti mangtignay kadagiti nagannak nga agsakripisio maipuon kadagiti annakda, mangisuro ken mamagbaga kadakuada. Mabalin a saan a napadasan ni apostol Pablo ti nagbalin nga ama, ngem nagsurat kadagiti Kristiano idiay Corinto: “Uray no adda sangapulo ribo a mannursuroyo ken Kristo, awan ti adu nga ammayo; ta gapu ken Kristo Jesus, nagbalinak nga amayo babaen ti naimbag a damag.”​—1 Corinto 4:15.

² Kasakbayanna, nagdaliasat ni Pablo idiay Corinto, a nangaskasaba kadagiti Judio ken Griego. Timmulong a nangbuangay iti kongregasion idiay Corinto. Iti sabali pay a suratna, inyarig ni Pablo ti panangaywanna iti panangaywan ti ina nga agtagtagibi, ngem maysa nga ama ti kayariganna kadagiti taga-Corinto. (1 Tesalonica 2:7) Kas iti naayat a pudno nga ama, binagbagaan ni Pablo dagiti naespirituan nga annakna. Mabalin a magunggonaankayo iti daytoy naamaan a balakad kadagiti Kristiano idiay Corinto: “Dikay koma maallilaw. Dagiti dakes a pannakikadua dadaelenda dagiti nasayaat a kababalin.” (1 Corinto 15:33) Apay nga insurat dayta ni Pablo kadagiti taga-Corinto? Kasanotay a maiyaplikar dayta a balakad?

Balakad Agpaay Kadakuada ken Kadatayo

3, 4. Aniat’ ammotayo maipapan iti umuna-siglo a Corinto ken ti populasionna?

³ Idi umuna a siglo, insurat ti geograpo a Griego a ni Strabo: “Ti Corinto ket maawagan ‘nabaknang’ gapu iti komersio daytoy, yantangay masarakan dayta iti Isthmus ken addaan dua a sangladan, ti maysa agturong nga aglayon iti Asia, ket ti sabali iti Italia; isut’ gapuna a nalaka laeng a maaramid ti panagsinnukat iti tagilako kadagiti nadakamat a dua a pagilian.” Iti kada maikadua a tawen, maangay ti nalatak nga Isthmian Games a pakaawisan ti nakaad-adu a tao a mapan idiay Corinto.

⁴ Aniat’ kasasaad dagiti umili iti daytoy a siudad a sentro agpadpada ti turay ti gobierno ken ti nalulok a panagdayaw ken ni Aphrodite? Inlawlawag ni propesor T. S. Evans: “Nalabit ag-400,000 ti populasion. Maysa a kagimongan nga addaan iti nangato a kultura, ngem napanuynoy no iti moral, nalulok pay ketdi. . . . Awan ti ar-aramiden dagiti Griego nga agnanaed idiay Acaya no di agsarsarita ken agdengdengngeg kadagiti kabarbaro a banag. . . . Ti nangato a panagkitkitada iti bagbagida nalaka a mangiturong iti sektarianismo.”

5. Ania a peggad ti nakaipasanguan dagiti kakabsat a taga-Corinto?

⁵ Idi agangay, nabingaybingay uray ti kongregasion gapu kadagiti sumagmamano nga agduyos pay laeng iti natangsit a panangpattapatta. (1 Corinto 1:10-31; 3:2-9) Adda ngamin dagiti agkuna nga: “Awan ti panagungar dagiti natay.” (1 Corinto 15:12; 2 Timoteo 2:16-18) Aniaman ti patpatienda (wenno saanda a patien), nasken nga ilinteg ida ni Pablo babaen ti nalawag a pammaneknek a ni Kristo “napagungar kadagiti natay.” Iti kasta, makapagtalek dagiti Kristiano nga itedto ti Dios kadakuada ti “balligi babaen ken ni Apotayo a Jesu-Kristo.” (1 Corinto 15:20, 51-57) No addakay idi sadiay, mabalin ngata nga agpeggadkayo met?

6. Siasino ti pagaplikaran ti balakad ni Pablo idiay 1 Corinto 15:33?

⁶ Iti panangipaayna iti natibker a pammaneknek a mapagungarto dagiti natay, kinuna ni Pablo kadakuada: “Dikay koma maallilaw. Dagiti dakes a pannakikadua dadaelenda dagiti nasayaat a kababalin.” Dagiti kameng ti kongregasion a di umanamong iti doktrina ti panagungar ti pagaplikaran daytoy a balakad. Pagduaduaanda laeng aya ti maysa a punto a saanda a maawatan? (Idiligyo ti Lucas 24:38.) Saan. Insurat ni Pablo a ‘dadduma kadakayo ti agkuna nga awan ti panagungar,’ isu a dagidiay nairaman sumupsuppiatda, agduyosda iti apostasia. Ammo ni Pablo a mabalin a madadaelda dagiti nasayaat a kababalin ken panagpampanunot dagiti dadduma.​—Aramid 20:30; 2 Pedro 2:1.

7. Iti ania a kasasaad a maiyaplikartayo ti 1 Corinto 15:33?

⁷ Kasanotay a maiyaplikar ti ballaag ni Pablo maipapan kadagiti kakadua? Dina kayat a sawen a ditay tulongan ti maysa a kameng ti kongregasion a marigatan a mangtarus iti maysa a bersikulo wenno sursuro iti Biblia. Kinapudnona, idagadag kadatayo ti Judas 22, 23 a kaasian ken tulongantayo dagiti napasnek a kakabsat nga addaan iti kakasta a panagduadua. (Santiago 5:19, 20) Nupay kasta, agaplikar la ketdi ti naamaan a balakad ni Pablo no adda maysa a kanayon a komonkontra iti ammotayo a kinapudno iti Biblia wenno kanayon nga agduadua wenno negatibo ti panagsasaona. Rebbeng nga annadantayo ti pannakikaduatayo iti kasta a tao. Siempre, no nabatad nga agap-apostatan, masapul nga agtignay dagiti naespirituan a papastor tapno masalakniban ti arban.​—2 Timoteo 2:16-18; Tito 3:10, 11.

8. Kasanotay a makapagtignay a nainsiriban no suppiaten ti maysa a tao ti sursuro iti Biblia?

⁸ Maiyaplikartay met ti naamaan a pammagbaga ni Pablo idiay 1 Corinto 15:33 no maipapan kadagiti adda iti ruar ti kongregasion a mangitantandudo kadagiti ulbod a sursuro. Kasano a mabalin a maallukoytayo a makikadua kadakuada? Mabalin a mapasamak dayta no saantay a mailasin dagiti mabalin a matulongan a makasursuro iti kinapudno ken dagiti makidisdiskutir laeng tapno maitandudoda ti ulbod a sursuro. Kas pangarigan, iti panangasabatayo, mabalin a makasaraktayo iti maysa a tao a di umanamong iti maysa a punto ngem kayatna a pagsasaritaan pay dayta. (Aramid 17:32-34) Saan a parikut dayta, ta siraragsak nga ilawlawagtayo ti kinapudno iti Biblia iti siasinoman a pudpudno nga agtarigagay a makasursuro, nga agsublitay pay ketdi tapno mangidatag iti makapnek a pammaneknek. (1 Pedro 3:15) Nupay kasta, dagiti dadduma mabalin a talaga a saanda nga interesado a makasursuro iti kinapudno iti Biblia.

9. Kasanot’ rumbeng a panagtignaytayo no adda mangkarit iti pammatitayo?

⁹ Adu dagiti makidebdebate lat’ ar-aramidenda, no mano nga oras wenno linawas pay ketdi, ngem saan a gapu ta birbirukenda ti kinapudno. Kayatda laeng a rakraken ti pammati dagiti dadduma bayat a pagpasindayagda ti kunkunada a pannakaammoda iti Hebreo, Griego, wenno iti siensia ti ebolusion. Adda dagiti Saksi a mapasugkian iti karit ti kakasta a tao ken saanda ida a panawan a makidisdiskutir maipapan iti ulbod a relihiuso a pammati, pilosopia, wenno ulbod a siensia. Mapaliiwtayo a di impalubos ni Jesus a mapasamak dayta kenkuana, nupay mano met la koma nga inabakna dagiti relihiuso a papangulo a nagadal iti Hebreo wenno Griego kadagiti debate. Idi kinaritda, simmungbat ni Jesus iti apagbiit sana met la imbaw-ing ti imatangna kadagiti napakumbaba, dagiti pudpudno a karnero.​—Mateo 22:41-46; 1 Corinto 1:23–2:2.

10. Apay a rumbeng nga agannad dagiti Kristiano nga addaan kadagiti kompiuter ken agus-usar kadagiti electronic bulletin board?

¹⁰ Mangiturong met iti dakes a pannakikadua dagiti moderno a kompiuter. Adda dagiti kompania nga addaan iti pamay-an tapno mabalinan dagiti suskritor nga agus-usar iti kompiuter wenno telepono ti mangiserrek iti mensahe kadagiti electronic bulletin board; iti kasta mabalinan ti maysa a tao ti mangipaskil iti bulletin board iti mensahe a mabasa dagiti amin a suskritor. Nagtungpal daytoy kadagiti makunkuna nga electronic debate maipapan kadagiti relihiuso a banag. Mabalin a maallukoy ti maysa a Kristiano iti kakasta a debate ken nalabit adu nga oras ti mabusbosna a makilangen iti maysa nga apostata a mabalin a nailaksid iti kongregasion. Ti ballaag idiay 2 Juan 9-11 ipaganetgetna ti kinapateg ti naamaan a balakad ni Pablo maipapan iti panangliklik kadagiti dakes a kakadua.a

Dikay Paallilaw

11. Ti komersial a kasasaad idiay Corinto nangilukat iti ania a gundaway?

¹¹ Kas nakitatayon, ti Corinto ket maysa a sentro ti komersio, nga aduan kadagiti paglakuan ken negosio. (1 Corinto 10:25) No maangay ti Isthmian Games, adu kadagiti umay agbuya ti agnaed kadagiti tolda. Kabayatan dayta a pasken gundawayan dagiti komersiante ti aglako kadagiti mayakar-akar a tolda wenno kadagiti puesto nga adda abbongna. (Idiligyo ti Aramid 18:1-3.) Isu a nakabiruk sadiay ni Pablo iti trabaho a panagaramid iti tolda. Ket mabalinna nga usaren ti pagtrabahuan iti panangisaknap ti naimbag a damag. Kuna ni propesor J. Murphy-O’Connor: “Manipud iti maysa a puesto iti okupado a tiendaan . . . iti batog ti lansangan nga adut’ taona, ginundawayan ni Pablo ti nangasaba, saan laeng a kadagiti katrabahuanna ken sukina, no di pay ket kadagiti adu a tao iti ruar. No manmano pay lat’ gumatang, mabalinna ti agtakder iti ruangan ken kasabaan dagidiay pagarupenna a dumngeg . . . Nalaka la ketdi a maawis ti imatang dagiti tao ken ni Pablo gapu iti napuersa a personalidadna ken natibker a pammatina, ken makaallukoy daytoy kadagiti managusioso, saan laeng a kadagiti awan kukueenna no di pay ket kadagiti napasnek nga agsapsapul iti pannakaammo. . . . Dagiti naasawaan a babbai agraman dagiti katulongda, a nakadamag maipapan kenkuana, mabalin a pamrayanda ti gumatang no sumarungkarda. Iti panawen ti pakarigatan, no mangipangpangta ti panangidadanes wenno bassit laeng a gulo, mabalin nga umasideg kenkuana dagiti kapammatianna kas kliente. Iti pagtrabahuanna, nakalangenna met dagiti opisial ti ili.”

12, 13. Kasano a maitutop la unay idiay pagtrabahuan ti 1 Corinto 15:33?

¹² Nupay kasta, sipapanunot la ketdi ni Pablo a mabalin nga adda dagiti ‘dakes a kakadua’ iti pagtrabahuanna. Kastatay met koma. Makapainteres ta inadaw ni Pablo ti kababalin dagiti dadduma: “Mangan ken uminumtayo, ta inton bigat mataytayo.” (1 Corinto 15:32) Sana pinasarunuan a dagus iti naamaan a balakadna: “Dikay koma maallilaw. Dagiti dakes a pannakikadua dadaelenda dagiti nasayaat a kababalin.” Kasano a ti pagtrabahuan ken ti panangsapul iti ragsak mabalin nga iturongnatay iti peggad?

¹³ Tarigagayan dagiti Kristiano ti agbalin a mannakigayyem kadagiti katrabahuanda, ket adu a kapadasan ti mangipakita no kasano kaepektibo daytoy iti pananglukat iti gundaway a mangpaneknek. Nupay kasta, mabalin a pagarupen ti maysa a katrabahuan nga isu ket kaay-ayotayo a kalangen gapu iti kinamannakigayyemtayo. Mabalin nga awisennatay a mangaldaw, aginum iti apagbiit kalpasan ti trabaho, wenno agpalpaliwa iti ngudo ti lawas. Mabalin nga agparang a naimbag ken natakneng daytoy a tao, ket kasla awan pagdaksan ti awisna. Ngem, bagbagaannatay ni Pablo: “Dikay koma maallilaw.”

14. Kasano a naallilaw dagiti dadduma a Kristiano gapu kadagiti kakadua?

¹⁴ Adda dagiti Kristiano a naallilaw. In-inut a simmingedda kadagiti katrabahuanda. Nalabit gapu ta pareho ti pagesmanda wenno ay-ayam a pagrayuanda. Wenno mabalin a naimbag unay ken nanakman ti maysa a di-Kristiano a katrabahuan, a nangiturong iti panangbusbos iti ad-adu a panawen a kadua dayta a tao, nga ad-adda pay ketdin a kaykayat ti maysa a kalangen dayta a tao ngem dagiti dadduma iti kongregasion. Kalpasanna mabalin a mangiturong ti kasta a pannakikadua iti panangliway iti maysa laeng a gimong. Mabalin a marabiian unay nga agawid ket awan iti kondision a makiraman iti panangasaba iti tay-ak iti kabigatanna. Mabalin a mangiturong dayta iti panagbuya iti maysa a kita ti sine wenno video a gagangay nga idian dagiti Kristiano. ‘Ay, saan a pulos a mapasamak kaniak dayta,’ mabalin a kunatayo. Ngem mabalin a kasta met ti kinuna idi damo ti kaaduan kadagidiay naallilaw. Masapul a saludsodantayo ti bagbagitayo, ‘Kasano kapasnek ti panangsurotko iti balakad ni Pablo?’

15. Ania a natimbeng a kababalin ti rumbeng a salimetmetantayo iti pannakilangen kadagiti kaarruba?

¹⁵ Ti kalkalpas nga inusigtayo no maipapan iti pagtrabahuan agaplikar met iti pannakilangentayo kadagiti kaarruba. Adda la ketdi kaarruba dagiti Kristiano idiay kadaanan a Corinto. Kadagiti dadduma a lugar, kadawyan laeng ti agbalin a mannakigayyem unay ken tumulong kadagiti kaarruba. Kadagiti aw-away, mabalin nga agpannuray dagiti agkakaarruba iti maysa ken maysa gapu iti pannakaiputongda. Kadagiti dadduma a kultura, nadekket unay dagiti agkakabagian, isu nga adu ti agawis iti pannangan. Nalawag a nasken ti natimbeng a panangmatmat, kas iti impakita ni Jesus. (Lucas 8:20, 21; Juan 2:12) Iti pannakilangentayo kadagiti kaarruba ken kadagiti kabagian, ti panagtigtignaytayo kadi ket kas iti sigud sakbay a nagbalintayo a Kristiano? Saan kadi a nasken ketdi nga intay utoben ita ti kakasta a pannakilangen ken panunotentayo a naimbag no ania dagiti limitasion a kasapulan?

16. Kasanot’ panagawattayo iti sasao ni Jesus idiay Mateo 13:3, 4?

¹⁶ Inyarig naminsan ni Jesus ti sao ti Pagarian kadagiti bukel a “nagdisso iti igid ti dalan, ket dagiti tumatayab immayda ket kinnanda.” (Mateo 13:3, 4, 19) Iti daydi a tiempo, masedsed ti daga iti igid ti dalan bayat a mapayatpayatan dagiti tao a lumabas. Pudno met dayta kadagiti adu a tao. Adut’ kaarruba, kabagianda, ken dadduma pay nga umay ken pumanaw, a mangakupado kadakuada. Kasla mabaddebaddekan ti daga ti pusoda, isu a narigat nga agramut dagiti bukel ti kinapudno. Mabalin a tumanor met ti kasta a kinaaleng-aleng iti maysa a Kristiano.

17. Kasano nga apektarannatayo ti pannakikadua kadagiti kaarruba ken dadduma pay?

¹⁷ Mabalin a mannakigayyem ken mannakitulong dagiti dadduma a kaarruba ken kabagian a taga-lubong, nupay saanda nga interesado kadagiti naespirituan a banag ken awan panagayatda iti kinalinteg. (Marcos 10:21, 22; 2 Corinto 6:14) Ti panagbalintayo a Kristiano dina kaipapanan nga agbalintayo a naingrata, saan a mannakikaarruba. Binalakadannatayo ni Jesus nga ipakitatayo ti pudpudno a pannakaseknan kadagiti sabsabali. (Lucas 10:29-37) Ngem naipaltiing ken nasken met ti balakad ni Pablo nga annadantayo ti pannakikaduatayo. Bayat nga iyaplikartayo ti immun-una a balakad, masapul a ditay liplipatan ti naud-udi. No ditay italtalek dagitoy a prinsipio, mabalin a maapektaran dagiti kababalintayo. Kasanot’ pannakaiduma dagiti kababalintayo kadagiti kababalin dagiti kaarruba ken kabagiantayo no maipapan iti kinamapagpiaran wenno panagtulnog iti linteg ni Cesar? Kas pangarigan, no panagbabayad ti buis, mabalin a patienda a nainkalintegan, nasken pay ketdi tapno makalung-aw iti rigat, ti di panangireport iti amin a sapul wenno ganansia iti negosio. Mabalin nga ibagada kadakayo dagiti kapanunotanda a buyogen dagiti makaallukoy a sao bayat nga agkapkapekayo wenno bayat ti apagbiit nga ibibisitada. Kasano nga apektaran dayta ti panagpampanunot ken dagiti natakneng a kababalintayo? (Marcos 12:17; Roma 12:2) “Dikay koma maallilaw. Dagiti dakes a pannakikadua dadaelenda dagiti nasayaat a kababalin.”

Uray Dagiti Kababalin Dagiti Agtutubo

18. Apay nga agaplikar met kadagiti agtutubo ti 1 Corinto 15:33?

¹⁸ Nalaka a maapektaran dagiti agtutubo iti makita ken mangngegda. Diyo kadi madlaw dagiti annak a ti panagtigtignay ken ugalida ket umasping unay iti panagtigtignay ken ugali dagiti dadakkelda, wenno saan, dagiti kakabsatda? Ditay koma ngarud masdaaw a dagiti ubbing mabalin a nalaka laeng a maimpluensiaan dagiti kaay-ayam wenno kaeskuelaanda. (Idiligyo ti Mateo 11:16, 17.) No dagiti agtutubo a mangrabrabngis kadagiti dadakkelda ti kakuykuyog ti anakyo a lalaki wenno babai, apay a panunotenyo a di maapektaran dagiti annakyo? No ngay masansan a mangngegda dagiti dadduma nga agtutubo nga agsao iti dakes? No ngay napalalo ti gagar dagiti kapatadada idiay eskuelaan wenno iti sangakaarrubaan gapu iti baro nga estilo ti sapatos wenno uso nga alahas? Rumbeng kadi a pagarupentayo a saan a maapektaran dagiti agtutubo a Kristiano iti kasta nga impluensia? Imbaga aya ni Pablo a ti 1 Corinto 15:33 ket agaplikar laeng iti maysa a nadanonnan ti naikeddeng nga edad?

19. Ania a panangmatmat ti ikagumaan koma dagiti nagannak nga isuro kadagiti annakda?

¹⁹ No maysakayo a nagannak, sipapanunotkay kadi iti dayta a balakad bayat ti pannakirinnason ken panangaramidyo kadagiti pangngeddeng maipanggep kadagiti annakyo? Nalabit makatulong no bigbigenyo a di kayat a sawen daytoy a saan a naimbag a tattao dagiti amin nga agtutubo a kalanglangen dagiti annakyo iti sangakaarrubaan wenno idiay eskuelaan. Mabalin a makaay-ayo ken nanakman ti dadduma kadakuada, kas kadagiti dadduma a kaarruba, kabagian, ken katrabahuanyo. Ikagumaanyo a tulongan dagiti annakyo a makakita iti daytoy ken makabigbig a natimbengkayo iti panangiyaplikaryo iti nainsiriban, naamaan a balakad ni Pablo kadagiti taga-Corinto. No makitada a natimbeng ti panangmatmatyo kadagiti bambanag, makatulong daytoy kadakuada a mangtulad kadakayo.​—Lucas 6:40; 2 Timoteo 2:22.

20. Agtutubo, ania a karit ti nakaipasanguanyo?

²⁰ Dakayo nga agtutubo pay laeng, adalenyo a naimbag no kasano ti panangiyaplikar iti balakad ni Pablo, idinto ta ammoyo a nagpateg dayta iti tunggal Kristiano, agtutubo wenno nataengan. Maysa a karit daytoy, ngem apay a dikay sanguen dayta a karit? Laglagipenyo a gapu laeng ta sigud nga am-ammoyo ti sumagmamano kadagidiay a dadduma nga agtutubo sipud pay iti kinaubingyo dina kayat a sawen a saanda a maapektaran dagiti kababalinyo, saanda a madadael dagiti kababalin a patpatanorenyo kas agtutubo a Kristiano.​—Proverbio 2:1, 10-15.

Dagiti Positibo nga Addang Tapno Masaluadan Dagiti Kababalintayo

21. (a) Aniat’ kasapulantayo no maipapan iti pannakikadua? (b) Apay a masiguradotayo a mabalin a napeggad dagiti dadduma a kakadua?

²¹ Kasapulantay amin ti kakadua. Nupay kasta, masapul a silalagiptayo a kanayon a maapektarandatayo dagiti kakaduatayo, agpaay iti pagimbagan wenno pagdaksan. Napaneknekan a pudno dayta ken Adan ken iti tunggal maysa kadagiti naglabas a siglo sipud idi. Kas pangarigan, tinagiragsak ni Josafat, maysa a naimbag nga ari ti Juda, ti anamong ken bendision ni Jehova. Ngem kalpasan a pinalubosanna ti anakna a mangasawa iti anak a babai ni Ahab nga ari ti Israel, nakikadkadua ni Josafat ken Ahab. Dayta a dakes a pannakikadua ti gistay nangpukaw iti biag ni Josafat. (2 Ar-ari 8:16-18; 2 Cronicas 18:1-3, 29-31) No di nainsiriban ti panangpilitayo kadagiti kadkaduatayo, mabalin a pagpeggadennatay met dayta.

22. Ania komat’ ipapusotayo, ken apay?

²² Ngarud, ipapusotay koma ti naayat a balakad nga impaay ni Pablo idiay 1 Corinto 15:33. Dayta a balakad ket saan laeng a sasao a nalabit masansan a mangngegtayo ta kabesadotayon. Iyanninawda ti naamaan a panagayat ni Pablo kadagiti kakabsatna a lallaki ken babbai a taga-Corinto, ken kasta metten kadatayo. Ken awan duadua a naglaon dagitoy iti balakad manipud iti nailangitan nga Amatayo agsipud ta kayatna nga agballigi dagiti panagreggettayo.​—1 Corinto 15:58.

[Footnote]

Malagipyo Pay Kadi?

◻ Ania ti kangrunaan a makagapu nga insurat ni Pablo ti 1 Corinto 15:33?

◻ Kasanotay a maiyaplikar ti balakad ni Pablo idiay pagtrabahuan?

◻ Ania a natimbeng a panangmatmat kadagiti kaarruba ti rumbeng a salimetmetantayo?

◻ Apay a maikanatad unay a balakad para kadagiti agtutubo ti 1 Corinto 15:33?

[Ladawan iti panid 17]

Inusar ni Pablo ti pagtrabahuan iti panangisaknap ti naimbag a damag

[Ladawan iti panid 18]

Mabalin a dadaelen dagiti dadduma nga agtutubo dagiti Nakristianuan a kababalinyo