Ti Biblia ken ti Masanguananyo

APAY a ti Autor ti Biblia, a ni Jehova a Dios, apagpag-isu a maipadlesna ti masanguanan a di mabalinan ti tao? Gapu iti dua a rason. Ni Jehova ti mannakabalin-amin. Isu met ti addaan kinasirib iti isuamin a bambanag. Ti tao saan a kasta.

“Siak ti Dios a Mannakabalin-amin,” kuna ni Jehova ken Abram (Abraham) ngangngani 4,000 a tawtawen ti napalabasen.a “Magnaka iti sangok ket awan koma ti pagkurkurangam. Ket aramidekto ti pagtulaganta, ket paaduenkanto iti nawadwad unay.” Idi ni Abraham ket 99 añosnan ket ti lupes nga asawana a Sara ti ub-ubing ti 10 a tawen, impadles ni Jehova a ni Abraham ket agbalin nga ama ti adu a pagpagarian.”​—(Genesis 17:1-4) Kas mannakabalin-amin​—omnipotente​—inaramat ni Jehova ti pannakabalinna a mangparmek iti aniaman a lapped a mabalin a mangtuben iti kaitungpalan ti karina ken Abraham, a nakabalinan dayta a patriarka a nagbalin nga ama ni Isaac. Idi agangay, pudno unay, ni Abraham, nagbalin nga inapo dagiti Israelitas ken kadagiti dadduma pay.​—Genesis 21:1-3; 25:1-4.

Ni Jehova ti makaammo met kadagiti isuamin, kasisiriban iti isuamin​—omnisiente. Mabalinna a makita nga umun-una ti aniaman a tarigagayanna a makita. Maipapan kenkuana adda a naibaga: “Ket awan ti aniaman a parsua a saan a sipapanayag iti imatangna, no di ket dagiti isuamin a banag addada a lamolamo ken agdadata kadagiti mata daydiay a pagidatagantayo.”​—Hebreo 4:13.

Ti kinamannakabalin ken kinamasirib ti Dios ti mamagbalin nga imposible ti pannakapaayna. Kanayon a mapadlesanna a siuumiso ti masanguanan. Gapuna, maikunana: “Pudno unay a kas iti panangpanunotko, kastanto ti maaramid; ken kas iti pinanggepko, kasta ti mataginayon.” (Isaias 14:24) Sukimatentayo ti sumagmamano kadagiti adu a padto ti Biblia a pimmudno.

Dagiti Padto a Natungpalen iti Napalabas

Ti Babilonia maysa laeng idi a pagilian nga adda iti babaen ti Imperio ti Asiria. Idi maikapito a siglo K.K.P., nupay kasta, ti siudad ti nagbalin a kasla daydiay di maparmek a kabisera ti Imperio ti Babilonia. Ngem aniat’ mapasamakto kenkuana? “Ket ti Babilonia . . . isunto ti kasla idi panangrebba ti Dios iti Sodoma ken Gomorra. Isu dinto matagitauanen uray kaano, ket dinto met mataenganen manipud iti kaputotan agingga iti kaputotan.” Impadto a kasta ti Sao ti Dios ngangngani 100 a tawtawen sakbay a nagbalin ti Babilonia a nabileg a pannakabalin ti lubong ken agarup 200 a tawtawen sakbay ti pannakatnagna kadagiti Medos ken Persas. Awan ita ti makailibak iti kaitungpalan dagidiay a sasao. Iti adu a siglon, ti siudad ti Babilonia ti nagbalin nga awanen no di laeng bunton dagiti batbato. Ti Babilonia ti basta nagawan lattan.​—Isaias 13:19, 20.

Ti Jerusalem idi immuna a siglo K.P. ti disso ti nagdayag a templo a naibangon a maipaay iti panagdayaw ken ni Jehova. Kaskasdi, inlanad ti Biblia dagitoy a sasao ni Jesu-Kristo maipapan iti Jerusalem ken ti kaputotan a nakangngeg kadagiti sasaona: “Ta umayto dagiti aldaw a dagiti kabusormo likmutendakanto kadagiti sarikedked ket lawlawendakanto ket pairutandakanto iti amin a disso, ket rebbaendakanto agingga iti daga sika ken dagiti annakmo nga adda iti unegmo, ket awanto ti matda a bato iti rabaw ti bato kenka.” (Lucas 19:43, 44) Imbaga ni Jesus dayta idi 33 K.P., ngem saan nga agingga idi 66 K.P. a dimmarop dagiti buybuyot a Romano a maibusor iti Jerusalem. Nupay ngangngani idin ti panagballigi, karkarna ti panagsanud dagiti Romano. Idi 70 K.P., nupay kasta, ti buyot a Romano ti nanglakub manen iti siudad, a napekpek idi gapu kadagiti manangrambak ti Paskua, ket linikmutda dayta iti alad a tiniradan a troso. Agarup lima a bulan iti kamaudiananna, narba ti Jerusalem, nga adda napattapatta a 1,100,000 kadagiti umilina ti natay.

Dagiti Padto a Matungtungpal Itan

Kaykayatyo aya dagiti agdama-aldaw a pangarigan kadagiti natungpalen a pammadles ti Biblia? Bueno, impadto ni Jesus dagiti pasamak a mangipabigbig iti maysa a panawen a makunkuna a kas “dagiti maudi nga al-aldaw.” (2 Timoteo 3:1) Dagitoy a padto buklenda ti napamaysa a “pagilasinan”​—ti pagilasinan dagiti maudi nga al-aldaw ti agdama a dakes a sistema dagiti bambanag. (Mateo 24:3) Dagiti pammaneknek iti kaitungpalan ti padto ni Jesus umad-adudan nanipud idi 1914. Kinapudnona, personal a nakitkitayon dagiti kaitungpalanda. Ti sumaganad isu dagiti sumagmamano a naisangsangayan a paset “ti pagilasinan.”

Ti Masanguanan ti Daga​—Addakayto Aya Sadiay?

Ania ti adda iti masakbayan? Ti Biblia naglaon kadagiti dadduma pay a padto a kaskasdi a matungpalto pay. Maysa kadakuada isu dagidiay maipapan iti pannakapunasto a nadalus ti daga manipud kinadakes ket daytanto ti agbalin a sumilap iti kinalintegna. Makaallukoy aya dayta a masanguanan kadakayo? Patienyo aya a ni Jehova addaan iti kinasirib ken pannakabalin a mangpalinteg kadagiti bambanag iti daytoy a planeta? No kasta, tarigagayanyo nga usigen ti impadto ti Biblia a maipaay iti masanguanan ti daga.

Pagbalinenyo Daytoy a Masanguananyo

Tapno agbalin daytoy a masanguananyo masapul nga agtignaykayo itan. Iti di mabayagen, sakbay ti naan-anay a kaitungpalan dagiti napalabas a padto, ni Jehova “dadaelennanto dagiti mangrebrebbek iti daga.” (Apocalipsis 11:18) Idiay Sofonias 2:3 mamatigmaan ti Biblia: “Birukenyo ni Jehova, dakayo amin a naemma iti daga, a nagtungpal kadagiti bilbilinna. Birukenyo ti kinalinteg, birukenyo ti kinaemma. Nalabit a dakayo maitalimengkayto iti aldaw ti pungtot ni Jehova.” Gapuna, busbosenyo a nainsiriban ti panawenyo itan babaen ti pananggun-od iti umiso a pannakaawat iti Biblia ken kadagiti padtona tapno makapagtignaykayo a pakagunggonaanyo ken dagiti inay-ayatyo. Dagiti Saksi ni Jehova sisasaganada a tumulong kadakayo a makagun-od iti kanayonan pay a pannakaammo maipapan iti masanguanan kas naipanayag iti Sao ti Dios, ti Biblia.

[Dagiti Footnote]

[Kahon/Dagiti ladawan iti panid 5]

“Ta tumakderto ti nasion a bumusor iti sabali a nasion ken ti pagarian a bumusor iti sabali a pagarian.” (Mateo 24:7) Nangrugi ti Gubat Sangalubongan I idi 1914 ket idi agangay inramanna ti napattapatta a 93 porsiento iti populasion ti lubong. Itatta, dagiti puersa militar ti lubong ti addaanen iti bilang a 106,000,000, wenno maysa a soldado iti kada 43 a tattao. Kuna ti maysa a report: “Awan aniaman iti napalabas a historia ti maidilig iti agdama a panagibangbangon kadagiti makadadael a pannakabalin iti lubong, ken addaan panangisarang iti peggad iti sangatauan.”​—World Military and Social Expenditures 1985.

[Credit Line]

U.S. Army photo

“Addanto bisbisin . . . iti nadumaduma a disso.” (Mateo 24:7) Maipapan iti bisin, kuna ti maysa a padamag iti 1985 para iti Independent Commission on International Humanitarian Issues: “Iti daydiay maudi a kangrunaan a panagbisin idiay Africa idi karrugi ti 1970s, naipaton a ti awan panginanamaannan a panagbisin ken malnutrision isun ti kanayon a kasasaad dagiti walopulo milion nga Africano. Dayta a bilang ti 100 milion itattan.”

[Credit Line]

FAO photo/B. Imevbore

“Ket addanto dadakkel a ginggined.” (Lucas 21:11) Daytoy ti talaga a pimmudno nanipud 1914. Kas pangarigan, ti ginggined ti Kanto idiay Japan ti nangkettel ti 142,800 a biag idi 1923. Adda agangay 60,000 a biktima ti ginggined idiay Quetta, Pakistan, idi 1935. Ti bilang dagiti natnatay iti ginggined ti addaan bilang a 66,700 idiay Umamianan a Peru idi 1970. Ket idi 1976 agarup 800,000 ti natnatay iti ginggined idiay Tangshan, China.

“Ket masapul a ti naimbag a damag maikaskasaba nga umuna kadagiti amin a nasion.” (Marcos 13:10) Idi 1985, nakakuenta dagiti Saksi ni Jehova iti nasurok a 590,000,000 nga oras iti panangikaskasaba ti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios kadagiti 205 a dagdaga ken purpuro. Nakaidauloda iti 2,379,000 a panangiyadal iti Biblia kadagiti pagtaengan ken nakaibatida kadagiti interesado a tattao iti nasursurok ngem 350,000,000 a Biblia ken publikasion a mangilawlawag ti Biblia.

[Kahon/Dagiti ladawan iti panid 6]

“Ket pandayendanto dagiti kamkampilanda a pagbalinen a dingding ti arado ket dagiti pikpikada pandayendanto a komkompay. Ti maysa a nasion saannanto nga itag-ay ti kampilan a maibusor iti nasion, ket didanto met adalenen ti pannakigubat uray kaano.” (Isaias 2:4) Ti nailangitan a Pagarian ti Dios mangipaayto iti pakaibatayan ti naan-anay a pannakaikkat dagiti ig-igam ditoy daga. Agturayton ti kappia!

“Ni Jehova dagiti buybuyot agaramidto kadagiti amin nga inilin-ili iti maysa a rambak dagiti nalukmeg a banag, maysa a rambak dagiti ar-arak iti rabaw dagiti aributed, dagiti nalukmeg a banag a napno iti pata.” (Isaias 25:6) Iti sidong ti panangiwanwan ken pammendision ti Dios, agbunganto ti daga iti kinawadwad, awanton ti bisin!

“Isu inalimonna nga agnanayon ni patay, ket ni Soberano nga Apo Jehova punasennanto dagiti lulua kadagiti isuamin a ruprupa.” “Ket ti agtaeng dinanto kunaen: ‘Masakitak.’” (Isaias 25:8; 33:24) Awanton ti sakit wenno parikut ti salun-at a lumaban iti panangagas ti Dios. Pinanggepna pay nga ikkatan dagiti tanem kadagiti biktimana. Anian a nakaragragsak ti mangabrasa kadagiti inay-ayat a napagungar!