KAPUTOTAN

Ti kaputotan ket kadawyan a tumukoy kadagiti amin a tattao a nayanak iti agarup isu met laeng a panawen. (Ex 1:6; Mt 11:16) Nainaig iti daytoy ti kaipapanan a “dagiti kapatadan.” Iti Genesis 6:9, naikuna maipapan ken Noe: “Pinaneknekanna ti bagina nga awan pagkuranganna iti tengnga dagiti kapatadanna [iti literal, kapkaputotan].” No maaramat mainaig iti pamilia, ti kaputotan mabalin a tumukoy iti maysa a grupo dagiti putot​—annak a lallaki ken babbai wenno appoko a lallaki ken babbai.​—Job 42:16.

Daytoy a termino mabalin a maaramat kas rukod ti tiempo a tumukoy iti napalabas wenno masanguanan a pampanawen. Dagiti kaputotan ti tattao a nagtaud ken managbasol nga Adan ket temporario laeng, no maidilig iti daga, nga agtalinaed iti agnanayon. (Ec 1:4; Sal 104:5) Ngem ti sasao a “di mabilang a kapkaputotan” ken “sangaribu a kaputotan” ket tumukoy iti kaputotan nga agingga iti tiempo a di nakedngan. (1Cr 16:15; Isa 51:8) Ti bilin kadagiti Judio a ti rambak ti Paskua rumbeng a salimetmetanda ‘iti intero a kapkaputotanda’ impasimudaagna ti agtultuloy a panangaramidda iti dayta agingga iti tiempo a di nakedngan. (Ex 12:14) Ti Dios imbagana ken Moises a Jehova ti naganna kas pakalaglagipan “agingga iti tiempo a di nakedngan,” “iti kinapkaputotan,” a mangipasimudaag iti kinaagnanayon. (Ex 3:15) Ibaga kadatayo ni apostol Pablo a ti Dios maipaayan koma iti dayag “kadagiti amin a kaputotan iti agnanayon ken awan inggana.”​—Efe 3:21.

Ti kaputotan mabalin a kaipapananna ti maysa a kita ti tattao, kayatna a sawen, dagidiay mailasin babaen iti sumagmamano a kualidad wenno kasasaad. Dakamaten ti Biblia ti “kaputotan daydiay nalinteg” (Sal 14:5; 24:6; 112:2) ken ti “maysa a kaputotan a nakillo ken tiritir,” “kaputotan ti kinabalusingsing.” (De 32:5, 20; Pr 30:11-14) Ni Jesu-Kristo, idi adda ditoy daga, tinukoyna met a kasta dagiti tattao iti Judio a nasion iti daydi a tiempo, ket ni apostol Pablo inaramatna dagiti kasta a termino maipaay iti intero a lubong idi kaaldawanna, lubong a naisina iti Dios.​—Mt 12:39; 16:4; 17:17; Mr 8:38; Fil 2:14, 15.

Ti maysa a Hebreo a sao maipaay iti “kaputotan” ket dohr, katupagna ti Aramaiko a dar. (Da 4:3, 34) Ti dohr ket nagtaud iti berbo a kaipapananna ti “isalansan nga ipalikmut” wenno “agliklikmut” (Eze 24:5; Sal 84:10) ket ngarud addaan iti kangrunaan a kaipapanan a “sirkulo.” Ti nainaig a sao a dur kaipapananna ti “bola.” (Isa 22:18) Ti katupagna iti Griego ket ge·ne·aʹ, a nagtaud iti sao a kaipapananna ti “mayanak.”

Ti sabali pay a Hebreo a sao, toh·le·dhohthʹ, pasaray maipatarus a “kapkaputotan” wenno “kapuonan” (Nu 3:1; Ru 4:18; 1Cr 7:2, 4, 9), kasta met a “putputot” wenno “pampamilia” (1Cr 5:7) ken “pakasaritaan” wenno “dagiti namunganayan.”​—Ge 2:4; 5:1; 6:9; idiligyo ti AS, AT, KJ, Dy, NW, RS, ken dadduma pay a patarus.

Kaatiddog. No ti termino a “kaputotan” maaramat mainaig iti tattao nga agbibiag iti partikular a tiempo, saan a maibaga ti apag-isu a kaatiddog dayta a tiempo, malaksid no dayta a tiempo adda iti espesipiko a pagbeddengan. Masinunuo dagitoy a pagbeddengan babaen ti kaatiddog ti biag dagiti tattao iti dayta a tiempo wenno iti dayta a populasion. Ti kaatiddog ti biag ti sangapulo a kaputotan manipud ken Adan agingga ken Noe nagpromedio iti nasurok a 850 a tawen. (Ge 5:5-31; 9:29) Ngem kalpasan ni Noe, immababa unay ti kaatiddog ti biag ti tao. Kas pagarigan, nagbiag laeng ni Abraham iti 175 a tawen. (Ge 25:7) Iti agdama, kas met laeng idi tiempo ni Moises, dagiti tattao nga agbibiag iti sidong dagiti nasayaat a kasasaad mabalin a madanonda ti edad a 70 wenno 80 a tawen. Insurat ni Moises: “Kadakuada met laeng pitopulo a tawen dagiti aldaw ti tawtawenmi; ket no gapu iti naisangsangayan a kinabileg walopuloda a tawen, kaskasdi a ti panagreggetda agbanag laeng iti riribuk ken makapasakit a bambanag; ta sidadaras a lumabas dayta, ket tumayabkamin.” (Sal 90:10) Mabalin a napapaut ti biag ti sumagmamano, ngem ti insawang ni Moises ket kadawyan a kasasaad. Ngem saan a karaman iti daytoy ni Moises, a nagbiag iti 120 a tawen, kasta met ti kabsatna a ni Aaron (123 a tawen), ni Josue (110 a tawen), ken ti sumagmamano a sabsabali pay a naisalsalumina ti pigsa ken kiredda.​—De 34:7; Nu 33:39; Jos 24:29.

“Daytoy a Kaputotan” a Tinukoy ti Padto ni Kristo. No ti padto ti Biblia dakamatenna ti “daytoy a kaputotan,” nasken nga usigen ti konteksto tapno masinunuo no ania a kaputotan ti matuktukoy. Idi konkondenaren ni Jesu-Kristo dagiti Judio a panguluen ti relihion, kinunana: “Pudno kunak kadakayo, Amin dagitoy a banag umaydanto itoy a kaputotan.” Sigun iti pakasaritaan, kalpasan ti agarup 37 a tawen (idi 70 K.P.), sinagaba daydi a kaputotan ti pannakadadael ti Jerusalem, kas naipadto.​—Mt 23:36.

Iti naud-udi a paset dayta met la nga aldaw, inaramat manen ni Jesus ti gistay isu met laeng a sasao, a kunkunana: “Pudno kunak kadakayo a daytoy a kaputotan saanto a pulos lumabas agingga a mapasamak amin dagitoy a banag.” (Mt 24:34) Iti daytoy a gundaway, sungsungbatan ni Jesus ti maysa a saludsod maipapan iti pannakalangalang ti Jerusalem ken ti templona, kasta met ti maipapan iti pagilasinan ti kaaddana ken ti panungpalan ti sistema ti bambanag. Gapuna, ti imbagana maipapan iti “daytoy a kaputotan” nainkalintegan a natungpal agingga iti 70 K.P. Nupay kasta, inusarna met ti sao a “kaputotan” iti panangtukoyna kadagiti tattao nga adda pakainaigan ti biagda kadagiti naipadto paspasamak bayat ti kaaddana.​—Mt 24.