Ammoyo Kadi?
Agpayso kadi a natokar dagiti plauta idi kaaldawan ni Jesus no madung-awan dagiti natay?
▪ Dakamaten ti Biblia a natokar dagiti plauta bayat dagiti naragsak nga okasion. (1 Ar-ari 1:40; Isaias 5:12; 30:29) Dakamatenna met a natokar dagiti plauta bayat a nadung-awan ti maysa a natay. Iti dayta a gundaway, dagiti laeng plauta ti nadakamat nga instrumento. Sigun iti Ebanghelio ni Mateo, adda Judio nga agturay a nagpakaasi ken Jesus nga agasanna koma ti masakit a balasangna, a dandani idin matay. Ngem idi dimteng ni Jesus iti balay ti agturay, “nakitana dagiti tumutokar iti plauta ken ti bunggoy nga agar-ariwawa,” ta natayen ti ubing.—Mateo 9:18, 23.
Agpayso kadi ti inlanad ni Mateo maipapan iti daytoy a kaugalian? Kuna ti agipatpatarus iti Biblia a ni William Barclay: “Iti kaaduan a lugar iti nagkauna a Roma, Grecia, Fenicia, Asiria, ken Palestina, kanayon a mainaig iti ipapatay wenno trahedia ti naladingit a tokar ti plauta.” Sigun iti Talmud, uray ti kapanglawan a Judio a nabalo idi umuna a siglo C.E. nangtangdan iti dua a pumaplauta ken maysa a babai a mangdung-aw iti asawana. Ni Flavius Josephus, a historiador a nagbiag idi umuna a siglo, inrekordna nga idi naipadamag idiay Jerusalem a pinarmek dagiti Romano ti ili ti Jotapata idiay Galilea ken pinapatayda dagiti umilina idi 67 C.E., “adu nga agladladingit ti nangtangdan kadagiti pumaplauta a mangkompaniar kadagiti agdung-aw.”
Ania a krimen ti naaramidan dagiti managdakdakes a kadua ni Jesus a nabitay?
▪ Awagan ti Biblia dagitoy a managdakdakes kas “mannanakaw.” (Mateo 27:38; Marcos 15:27) Adda dagiti diksionario ti Biblia a mangibaga a naaramat ti nagduma nga orihinal a sasao kadagitoy a teksto tapno mapaggidiat dagita a kita ti kriminal. Ti Griego a sao a kleptes ket tumukoy iti nasikap a mannanakaw. Agaplikar daytoy a sao ken Judas Iscariote, a sililimed a nagtakaw manipud iti kahon ti kuarta dagiti adalan. (Juan 12:6) Ti met sao a lestes ket tumukoy iti nagtakaw a nagaramat iti kinaranggas ken mabalin pay ketdi a tumukoy iti maysa a managalsa wenno rebelde. Kastoy a kita ti mannanakaw dagiti kadua ni Jesus a napapatay. Kinapudnona, maysa kadakuada ti naireport a nagkuna: “Aw-awatenta a naan-anay ti maikari kadata gapu iti bambanag nga inaramidta.” (Lucas 23:41) Dayta ti mangipasimudaag a saan laeng a panagtakaw ti basolda.
Kas kadagitoy dua a mannanakaw, naawagan met ni Barabas kas lestes. (Juan 18:40) Nalawag a saan laeng a mannanakaw ni Barabas ta naikuna iti Lucas 23:19 nga isu “naipisok iti pagbaludan gapu iti maysa nga iyaalsa a napasamak iti siudad ken gapu iti panangpapatay.”
Numan pay nagtakaw dagiti managdakdakes a kadua ni Jesus a nabitay, mabalin a karamanda met iti panagalsa wenno uray pay ketdi iti pammapatay. Aniaman ti naaramidanda, imbilang ida ti Romano a Gobernador a ni Poncio Pilato kas maikari a mapapatay babaen iti pannakailansa.