Nainkalintegan Kadi ti Linteg ti Dios iti Israel?

ITI maysa a makinlaud a pagilian, adda idi tiempo nga inakseptar dagiti korte ti di umiso nga ebidensia a naipabasol iti dua a lallaki a naakusaran a mammapatay ket nasentensiaanda a matay. Ngem idi naammuanda a saan nga agpayso dagiti ebidensia, inkagumaan dagiti abogado a mawayawayaan ti maysa nga akusado. Ngem uray ti kalaingan nga abogado ket awanen ti maaramidanna para iti maikadua ta napapatayen.

Yantangay mabalin a maballikug ti hustisia, iparegta ti Biblia: “Kinahustisia​—rebbeng a surotem ti kinahustisia.” (Deuteronomio 16:20) No umiso nga ipakat dagiti ukom ti hustisia, magunggonaan ti umili. Ti inted ti Dios a Linteg iti nagkauna nga Israel, adda paglintegan maipapan iti di panangidumduma ken panagbalin a nainkalintegan. Usigentayo dayta a Linteg tapno maammuantayo no ‘amin a daldalan ti Dios ket kinahustisia.’​—Deuteronomio 32:4.

‘NASARIRIT, MASIRIB, KEN ADUAN KAPADASAN’ NGA UK-UKOM

Maipaay ti pagimbagan dagiti tattao no mapagtalkan, nainkalintegan, ken saan a mapasuksokan ti ukom. Iti Linteg ti Dios, nagpateg ti kasta nga ukom iti Israel. Iti rugrugi ti panagdaliasatda iti let-ang, nabalakadan ni Moises a mangpili iti “makabael a lallaki, agbuteng iti Dios, mapagpiaran a lallaki,” nga agserbi kas uk-ukom. (Exodo 18:21, 22) Kalpasan ti 40 a tawen, impaganetgetna manen a kasapulan ti “nasaririt, masirib, ken aduan kapadasan a lallaki” a mangukom iti umili.​—Deuteronomio 1:13-17.

Adu a siglo kalpasanna, imbilin ni Ari Jehosafata ti Juda kadagiti ukom: “Kitaenyo no ania ti ar-aramidenyo, agsipud ta saan nga agpaay iti tao a mangukomkayo no di ket agpaay ken Jehova; ket isu adda kadakayo no maipapan iti panangukom. Ket ita maadda koma kadakayo ti panagalinggaget ken Jehova. Agannadkayo ket agtignaykayo, ta ken Jehova a Diostayo awan kinakillo wenno panangidumduma wenno panangala iti pasuksok.” (2 Cronicas 19:6, 7) Pinalagipan ida ti ari a no mangukomda saanda koma a mangidumduma ken naagum, ta manungsungbatda iti Dios iti aniaman a dakes a resulta ti pangngeddengda.

No suroten dagiti ukom ti Israel dagita a nangato a pagalagadan, masalakniban ken natalged ti rikna dagiti umili. Ngem adda met dagiti prinsipio iti Linteg ti Dios a makatulong kadagiti ukom a mangaramid iti patas a desision uray kadagiti narikut a kaso. Ania ti dadduma kadagita a prinsipio?

DAGITI MAKATULONG A PRINSIPIO TAPNO MAKAARAMID ITI PATAS A DESISION

Nupay masirib ken makabael dagiti lallaki a napili nga ukom, saanda nga agpannuray iti bukodda nga abilidad wenno paglaingan no mangukomda. Nangted ni Jehova a Dios kadagiti prinsipio wenno pagalagadan a makatulong kadakuada a mangaramid iti umiso a desision. Dagitoy ti naibilin nga aramiden dagiti ukom ti Israel.

Agimbestigar a naimbag. Babaen ken Moises, binilin ti Dios dagiti ukom ti Israel: ‘No dumngegkayo iti kaso ti kakabsatyo, masapul a mangukomkayo buyogen ti kinalinteg.’ (Deuteronomio 1:16) Agbalin laeng a patas ti desision dagiti ukom no ammoda ti amin a detalye ti kaso. Gapuna, binilin ti Dios dagiti mangig-iggem iti kaso: “Masapul met nga agsukimatka ken agusisaka ken agimtuodka a naan-anay.” Masapul a siguraduen dagiti ukom iti korte a pudno ti maipabpabasol iti maysa a kriminal.​—Deuteronomio 13:14; 17:4.

Denggen ti testimonia dagiti saksi. Napateg ti testimonia dagiti saksi iti maysa a kaso. Kuna ti Linteg ti Dios: “Awan ti maymaysa a saksi a tumakder maibusor iti maysa a tao mainaig iti aniaman a biddut wenno aniaman a basol, no maipapan iti aniaman a basol a maaramidanna. Iti ngiwat ti dua a saksi wenno iti ngiwat ti tallo a saksi mapasingkedan ti banag.” (Deuteronomio 19:15) Ibilin ti Linteg ti Dios kadagiti saksi: “Dika sawen ti damag a di pudno. Dika makitinnulong iti daydiay nadangkes babaen ti panagbalin a saksi a manggandat iti kinaranggas.”​—Exodo 23:1.

Ibaga ti pudno iti korte. Ti dusa iti panagulbod iti korte ket agserbi a pakdaar iti amin: “Ti uk-ukom masapul nga agsukimat a naan-anay, ket no ti saksi maysa nga ulbod a saksi ken nangyeg iti ulbod a pammabasol maibusor iti kabsatna, masapul met nga aramidenyo kenkuana kas iti ginandatna nga aramiden iti kabsatna, ket masapul nga ikkatem ti dakes iti tengngam.” (Deuteronomio 19:18, 19) No agulbod ti maysa tapno maalana ti tawid ti sabali, agbayad iti isu met la a gatad. Ngem no nagulbod ti saksi ket napapatay ti maysa uray ammona nga inosente dayta, mapapatay met ti saksi. Daytoy ti mangtignay kadagiti saksi tapno ibagada ti pudno.

Mangukom a di mangidumduma. No nagun-oden dagiti ukom ti amin nga ebidensia, agdesisiondan. Masapul a surotenda itan ti kuna ti Linteg ti Dios: “Dika tratuen ti nanumo buyogen ti panangidumduma, ket dika paboran ti kinatao daydiay naindaklan. Rebbeng nga ukomem ti katimpuyogmo buyogen ti kinahustisia.” (Levitico 19:15) Iti amin a kaso, masapul nga agdesision dagiti ukom maibatay iti kinapudno, saan a maibatay iti langa wenno kasasaad.

Dagitoy a prinsipio a naibilin iti Linteg ti Dios iti Israel, adun a siglo ti napalabas ket maus-usar pay laeng kadagiti korte ita. No masurot dagitoy a linteg, maliklikan ti panangidumduma ken di umiso a desision.

DAGITI NAGUNGGONAAN ITI PUDNO A HUSTISIA

Insaludsod ni Moises kadagiti Israelita: “Ania a dakkel a nasion ti addaan kadagiti nalinteg nga alagaden ken kadagiti hudisial a pangngeddeng a kas iti isuamin daytoy a linteg nga ikabilko iti sangoyo ita nga aldaw?” (Deuteronomio 4:8) Kinapudnona, dagiti laeng Israelita ti nagunggonaan iti kasta a linteg. Tinungpal ni Solomon dagiti linteg ni Jehova idi agtutubo pay. Gapuna, idi nagturay kas ari, nagnaed dagiti tattao a sitatalged ken tinagiragsakda ti talna ken kinawadwad, a “mangmangan ken umin-inum ken agragrag-oda.”​—1 Ar-ari 4:20, 25.

Makapaladingit ta idi agangay, saan a tinungpal dagiti Israelita ti linteg ti Dios. Kinuna ti Dios babaen ken propeta Jeremias: “Adtoy! Linaksidda ti mismo a sao ni Jehova, ket ania a sirib ti adda kadakuada?” (Jeremias 8:9) Gapuna, nagbalin ti Jerusalem kas “siudad a nakabasol iti dara” a napno iti ‘makarimon a bambanag.’ Kamaudiananna, nadadael ken nalangalang ti siudad iti 70 a tawen.​—Ezequiel 22:2; Jeremias 25:11.

Nagbiag ni propeta Isaias bayat ti nariribuk a tiempo iti Israel. Natignay a mangibaga iti napateg a kinapudno maipapan ken Jehova a Dios ken iti Lintegna: “No adda dagiti panangukom manipud kenka maipaay iti daga, ti kinalinteg isu ti sigurado a masursuronto dagiti agnanaed iti nabunga a daga.”​—Isaias 26:9.

Maragsakan ni Isaias a mangipadto iti panagturay ti Mesianiko nga Ari, ni Jesu-Kristo, idi kinunana: “Saanto a mangukom babaen iti aniaman a makita laeng dagiti matana, wenno uray mangtubngar sigun laeng iti banag a nangngeg dagiti lapayagna. Ket buyogen ti kinalinteg ukomennanto dagidiay nanumo, ket buyogen ti kinapalungdo mangipaayto iti pannubngar maigapu kadagidiay naemma iti daga.” (Isaias 11:3, 4) Nagsayaat la ketdi a namnama dayta para kadagiti iturayanto ti Mesianiko nga Ari iti Pagarian ti Dios!​—Mateo 6:10.