Panangparmek iti Natauan a Pagkapuyan
“Ti panangpampanunot iti lasag kaipapananna ti ipapatay.”—ROMA 8:6.
1. Kasano ti panangmatmat dagiti dadduma iti bagi ti tao, ket ania a saludsod ti rumbeng nga usigentayo?
“AGYAMANAKTO kenka; ta nakaam-amak ken nakaskasdaaw ti pannakaaramidko.” (Salmo 139:14) Kasta ti inkanta ni salmista David idi inut-utobna ti maysa kadagiti parsua ni Jehova—ti bagi ti tao. Imbes a mangipaayda iti kasta a maitutop a pammadayaw, ibagbaga dagiti dadduma a narelihiosuan a mannursuro a ti bagi ti pagtaengan ken instrumento ti basol. Dayta kano ti ‘kawes ti kinanengneng, pundasion ti bisio, kawar ti kinarinuker, nasipnget a tangkal, sibibiag a bangkay, magmagna a tanem.’ Agpayso a kinuna ni apostol Pablo: “Iti lasagko, awan agnaed a naimbag.” (Roma 7:18) Ngem kayat kadi a sawen daytoy nga awan namnamatayo a makalapsut iti managbasol a bagi?
2. (a) Ania ti kayat a sawen ti “panangpampanunot iti lasag”? (b) Ania a dangadang iti nagbaetan ti “lasag” ken “espiritu” ti mapaspasaran dagiti tattao nga agtarigagay a mangay-ayo iti Dios?
2 Iti Kasuratan, no dadduma maawagan a “lasag” ti bagi ti tao. (1 Ar-ari 21:27) Naaramat met ti sao a “lasag” a mangirepresentar iti imperpekto a kasasaad ti tao kas managbasol a kaputotan ni nasukir nga Adan. (Efeso 2:3; Salmo 51:5; Roma 5:12) Impatawidna kadatayo ti ‘kinakapuy ti lasag.’ (Roma 6:19) Ken namallaag ni Pablo: “Ti panangpampanunot iti lasag kaipapananna ti ipapatay.” (Roma 8:6) Ti kasta a “panangpampanunot iti lasag” kaipapananna ti panagpaituray ken panagpaimpluensia kadagiti tarigagay ti managbasol a lasag. (1 Juan 2:16) Isu a no kayattay nga ay-aywen ti Dios, agbimbinnusor a kanayon ti espiritualidadtayo ken ti managbasol a kasasaadtayo nga awan sardayna a mangpilit kadatayo nga agaramid kadagiti “aramid ti lasag.” (Galacia 5:17-23; 1 Pedro 2:11) Kalpasan a dineskribir ni Pablo daytoy nasaem a dangadang iti unegna, kinunana: “Nakaay-ay-ayak a tao! Siasinonto ti mangalaw kaniak iti bagi nga agpaspasar itoy nga ipapatay?” (Roma 7:24) Awan kadi ti gaway ni Pablo a mangsaranget iti sulisog? Adda, kas nabatad nga ipakita ti Biblia!
Ti Kinapudno Maipapan iti Sulisog ken Basol
3. Kasano ti panangmatmat ti adu iti basol ken sulisog, ngem ania ti iballaag ti Biblia maipapan iti kasta a panangmatmat?
3 Di maawat ti adu ita ti kapanunotan maipapan iti basol. Inaangaw nga us-usaren ti dadduma ti sao a “basol” kas kadaanan a termino a pangdeskribir kadagiti babassit a kamali ti tao. Saanda a bigbigen a “masapul a maiparangarangtayo amin iti sanguanan ti pagtugawan a pangukoman ni Kristo, tapno tunggal maysa magun-odna ti gunggonana maipaay kadagiti bambanag a naaramidan babaen ti bagi, sigun kadagiti bambanag nga inannurotna, uray naimbag wenno nakadakdakes.” (2 Corinto 5:10) Dagiti dadduma mabalin a laglag-anenda ti sulisog. Adda dagiti tattao a dimmakkel iti kultura a naipamaysa iti insigida a panangpennek iti bagi, iti taraon man, sekso, ragragsak, wenno gapuanan. Kayatda a giddato a maala ti amin a kayatda! (Lucas 15:12) Imbes a panunotenda ti rag-o nga itden ti “pudpudno a biag” iti masanguanan, ti pakaragsakanda ita ti pakaseknanda. (1 Timoteo 6:19) Ngem isuronatayo ti Biblia nga agpanunot a naimbag ken maaddaan iti nalawa a panangmatmat, nga idiantayo ti aniaman a pagdaksantayo iti naespirituan wenno iti dadduma a banag. Kuna ti naipaltiing a proverbio: “Ti manakem a tao mabigbigna ti dakes, ket aglemmeng; ngem ti nanengneng aglayon laeng, ket agsagaba.”—Proverbio 27:12.
4. Ania ti imbalakad ni Pablo a nailanad iti 1 Corinto 10:12, 13?
4 Idi sinuratan ni Pablo dagiti Kristiano nga agnanaed idiay Corinto—maysa a siudad a nagdindinamag gapu iti imoralidad—nangted iti realistiko a ballaag maipapan iti sulisog ken pannakabalin ti basol. Kinunana: “Ti mangipagarup nga isu sitatakder agannad koma tapno di maikulbo. Awan ti sulisog a dimteng kadakayo malaksid ti kadawyan kadagiti tattao. Ngem ti Dios matalek, ket dinanto palubosan a masulisogkayo iti labes ti kabaelanyo nga itured, no di ket maigiddan iti pannakasulisog aramidennanto met ti dalan a pagruaran tapno mabalinanyo nga ibturan dayta.” (1 Corinto 10:12, 13) Datayo amin—ubing man wenno nataengan, lalaki man wenno babai—ket maipaspasango iti adu a sulisog idiay eskuelaan, iti panggedan, wenno iti sadinoman. Amirisentay ngarud ti sasao ni Pablo ket kitaentayo no ania ti kaipapananda kadatayo.
Liklikan ti Nalabes a Panagtalek iti Bagi
5. Apay a napeggad ti nalabes a panagtalek iti bagi?
5 Kinuna ni Pablo: “Ti mangipagarup nga isu sitatakder agannad koma tapno di maikulbo.” Napeggad ti nalabes a panagtalek iti moral a bilegtayo. Ipalgakna ti kurang a pannakatarus iti kaipapanan ken pannakabalin ti basol. No nagbasol dagiti tattao a kas kada Moises, David, Solomon, ken ni apostol Pedro, apay koma nga ipagaruptayo a saan a mapasamak dayta kadatayo? (Numeros 20:2-13; 2 Samuel 11:1-27; 1 Ar-ari 11:1-6; Mateo 26:69-75) “Ti masirib a tao agbuteng, ket umadayo iti dakes; ngem ti maag iparangna ti kinatangsitna, ket agtaltalek,” kuna ti Proverbio 14:16. Maysa pay, kinuna ni Jesus: ‘Ti espiritu sigagagar, ngem ti lasag nakapuy.’ (Mateo 26:41) Yantangay adda dakes a pagannayasan ti amin nga imperpekto a tao, masapul nga ipangagtayo ti ballaag ni Pablo ken sarangtentayo ti sulisog, ta no saan, mabalin a matnagtayo iti basol.—Jeremias 17:9.
6. Kaano ken kasanotay a saganaan ti sulisog?
6 Nainsiriban a saganaantayo ti parikut a nalabit di ninamnama a sumangbay. Nabigbig idi ni Ari Asa a ti panawen ti talna ti maitutop a tiempo a panangbangonna kadagiti sarikedked. (2 Cronicas 14:2, 6, 7) Ammona a naladawto unayen no sa la agsagana no rimmauten dagiti kabusor. Umasping iti dayta, ti kasayaatan a tiempo ti panangikeddeng no ania ti aramiden no rumsua dagiti sulisog ket iti kanito a nasimbeng ti panunot ken natalna ti kasasaad. (Salmo 63:6) Desidido idin ni Daniel ken dagiti managbuteng-Dios a gagayyemna nga agtalinaed a natulnog iti linteg ni Jehova sakbay pay a nabilinda a mangan kadagiti taraon ti ari. Gapuna, saanda a nagpangadua a nangsalimetmet iti pammatida ket saanda a nangan iti taraon a naibilang a narugit. (Daniel 1:8) Sakbay a rumsua dagiti sulisog, pabilgentayo ti determinasiontayo nga agtalinaed a nadalus iti moral. Iti kasta, kabaelantayo a sarangten ti basol.
7. Apay a makaliwliwa a maammuan a nabaelan dagiti dadduma a sinaranget ti sulisog?
7 Anian a makaliwliwa kadatayo ti sasao ni Pablo: “Awan ti sulisog a dimteng kadakayo malaksid ti kadawyan kadagiti tattao”! (1 Corinto 10:13) Insurat ni apostol Pedro: “Agtakderkayo a bumusor [iti Diablo], natibker iti pammati, yantangay ammoyo a dagiti isu met laeng a bambanag a sagsagabaen maitungtungpalda iti intero a timpuyog dagiti kakabsatyo ditoy lubong.” (1 Pedro 5:9) Wen, no kasano a napasaran ti dadduma dagiti umasping a sulisog ken nabaelanda a sinaranget dagitoy iti tulong ti Dios, kabaelantay met dayta. Nupay kasta, kas pudno a Kristiano nga agbibiag iti rinuker a lubong, manamnama nga adda dagiti kanito a maipasangotayo iti sulisog. Kasanotay ngarud a masigurado a maparmektayo ti natauan a pagkapuyan ken ti sulisog a mangituggod iti basol?
Masarangettayo ti Sulisog!
8. Ania ti maysa a pamay-an tapno maliklikan ti sulisog?
8 Tapno saantay nga “agbalin nga ad-adipen ti basol,” liklikantayo ti sulisog aginggat’ mabalin. (Roma 6:6) Idagadag kadatayo ti Proverbio 4:14, 15: “Dika sumrek iti dana dagiti nadangkes, ket dika umasak iti dalan dagiti dakes a tattao. Liklikam, dika lumasat kenkuana; sumiasika kenkuana, ket magnakan [“labsam,” NW].” Masansan nga ammotayo a nasaksakbay no ti maysa a kasasaad ket mangituggod iti basol. Gapuna, ti nalawag nga aramidentayo kas Kristiano isu ti ‘pananglabastayo,’ kayatna a sawen, adaywantayo ti asinoman ken aniaman a banag ken lugar a mabalin a mangabbukay iti dakes a tarigagay ken mamagderrep kadatayo.
9. Kasano a naipaganetget iti Kasuratan ti panangpanaw kadagiti makasulisog a kasasaad?
9 Tapno maparmek ti sulisog, nasken met a panawantayo ti makasulisog a kasasaad. Imbalakad ni Pablo: “Adaywanyo ti pannakiabig.” (1 Corinto 6:18) Ken insuratna: “Umadayokayo manipud iti panagrukbab iti didiosen.” (1 Corinto 10:14) Binagbagaan met ni Pablo ni Timoteo nga adaywanna ti di maiparbeng a panagtarigagay iti material a kinabaknang, ken kasta met dagiti “tarigagay a naikasigudan iti kinaagtutubo.”—2 Timoteo 2:22; 1 Timoteo 6:9-11.
10. Ania dagiti dua a naggidiat nga ehemplo a mangipakita iti pateg ti panangpanaw iti sulisog?
10 Utobenyo ti napasamak ken David nga ari ti Israel. Bayat a tumantannawag manipud iti tuktok ti palasiona, nakitana ti maysa a nalibnos a babai nga agdigdigus, ket nalapunos ti pusona iti dakes a tarigagay. Rumbeng a pimmanaw koma iti tuktok ti palasio ket inadaywanna ti sulisog. Imbes ketdi, dinamagna no siasino ti babai—nga isu ni Bat-seba—ket nagkas-ang ti nagbanaganna. (2 Samuel 11:1–12:23) Iti sabali a bangir, ania ti inaramid ni Jose idi ginargari ti imoral nga asawa ni apona nga agkaiddada? Kuna kadatayo ti salaysay: “Iti pannakisasaona ken Jose iti inaldaw-aldaw, saanna nga impangpangag ti pannakikaiddana kenkuana, wenno di nagintek kenkuana.” Uray no saan pay idi a naited dagiti bilin a kas kadagidi sagudayen ti Linteg Mosaiko, kastoy ti insungbat ni Jose: “Kasano . . . ti panangaramidko itoy naindaklan a kinadakes, ken makabasolak iti Dios?” Iti maysa nga aldaw, ginammatan ti asawa ni apona. “Kaiddaennak kadi,” kinuna ti babai. Nagintek aya sadiay ni Jose ken nakirinnason kenkuana? Saan. ‘Nagtalaw ket rimmuar.’ Saan nga impalubos ni Jose a matnag iti seksual a sulisog. Nagtalaw!—Genesis 39:7-16.
11. Ania ti mabalintay nga aramiden no maipasangotayo iti maulit-ulit a sulisog?
11 No dadduma, maibilang a kinatakrot ti itatalaw, ngem masansan a nainsiriban ti literal a panangpanaw iti maysa a kasasaad. Nalabit a maipasangotayo iti maulit-ulit a sulisog iti panggedan. Nupay ditay mabaliwan ti trabahotayo, mabalin nga adda dadduma a pamay-an tapno maliklikantayo dagiti makasulisog a kasasaad. Masapul nga adaywantayo ti aniaman nga ammotayo a dakes, ken ti umiso laeng koma ti determinado nga aramidentayo. (Amos 5:15) Iti sadinoman a lugar, maliklikan ti sulisog no idiantayo dagiti pornograpia iti Internet ken dagiti kuestionable a lugar a pagpalpaliwaan. Mabalin a nasken met nga ibasuratayo ti maysa a partikular a magasin wenno sumapul kadagiti baro a gagayyem—dagidiay mangay-ayat iti Dios ken makatulong kadatayo. (Proverbio 13:20) Aniaman ti mangsulisog kadatayo nga agbasol, masiribtayo no determinado a panawantay dayta.—Roma 12:9.
No Kasano a Makatulong ti Kararag
12. Ania ti idawdawattayo iti Dios no ikararagtayo: “Dinakami iyeg iti pannakasulisog”?
12 Kastoy ti makaparegta a pammatalged ni Pablo: “Ti Dios matalek, ket dinanto palubosan a masulisogkayo iti labes ti kabaelanyo nga itured, no di ket maigiddan iti pannakasulisog aramidennanto met ti dalan a pagruaran tapno mabalinanyo nga ibturan dayta.” (1 Corinto 10:13) Ti maysa a pamay-an ni Jehova a tumulong kadatayo ket babaen ti panangsungbatna kadagiti kararagtayo no dumawattayo iti tulongna a mangsaranget iti sulisog. Insuro ni Jesu-Kristo nga ikararagtayo ti kastoy: “Dinakami iyeg iti pannakasulisog, no di ket ispalennakami iti daydiay nadangkes.” (Mateo 6:13) Kas sungbat iti kasta a naimpusuan a kararag, di ipalubos ni Jehova a matnagtayo iti sulisog; ilisinatayo ken ni Satanas ken kadagiti nasikap nga aramidna. (Efeso 6:11, footnote iti New World Translation of the Holy Scriptures—With References) Rumbeng nga idawattay iti Dios a tulongannatayo a mangilasin kadagiti sulisog ken maaddaan iti bileg a mangsaranget kadagita. No umararawtayo kenkuana a dina itulok a matnagtayo iti sulisog, tulongannatayo tapno dinatay magundawayan ni Satanas, “daydiay nadangkes.”
13. Ania ti rumbeng nga aramidentayo no dinatay sardayan ti sulisog?
13 Nangnangruna a nasken nga agkararagtayo a sipapasnek no dinatay sardayan ti sulisog. Adda dagiti sulisog a napalalo a mangriribuk iti panunot ken riknatayo a mangipalagip a talaga a nalap-ittayo. (Salmo 51:5) Kas pagarigan, ania ti mabalintay nga aramiden no buriborennatayo ti dakes nga aramidtayo idi? Kasanon no masulisogtayo a mangaramid manen iti dayta? Imbes nga ep-epen laeng ti kakasta a rikna, ikararagtay dayta ken Jehova—maulit-ulit no kasapulan. (Salmo 55:22) Babaen ti bileg ti Saona ken ti nasantuan nga espirituna, matulongannatayo a mangiwaksi iti panunottayo kadagiti narugit a tarigagay.—Salmo 19:8, 9.
14. Apay a napateg ti kararag iti panangparmek iti sulisog?
14 Idi nadanonna dagiti apostolna a matmaturog iti minuyongan ti Getsemani, indagadag ni Jesus: “Agtultuloykayo nga agbantay ken agkararagkayo nga agpatpatuloy, tapno dikay sumrek iti pannakasulisog. Ti espiritu, pudno unay, sigagagar, ngem ti lasag nakapuy.” (Mateo 26:41) Tapno madaeran ti sulisog, nasken nga alistotayo a mangilasin iti nadumaduma ken di madmadlaw a langa ti sulisog. Masapul met nga agkararagtayo a dagus no sumangbay ti sulisog tapno maaddaantayo iti naespirituan a bileg a mangsaranget iti dayta. Yantangay ti kangrunaan a pagkapuyantayo ti atakaren ti sulisog, ditay masaranget dayta iti kabukbukodantayo. Napateg ti kararag agsipud ta ti bileg nga ipaay ti Dios mapakirednatayo a sumaranget ken Satanas. (Filipos 4:6, 7) Mabalin a kasapulantay met ti naespirituan a tulong ken kararag “dagiti lallakay iti kongregasion.”—Santiago 5:13-18.
Sipipinget a Sarangtenyo ti Sulisog
15. Ania ti ramanen ti panangsaranget iti sulisog?
15 Malaksid iti panangliklik iti sulisog aginggat’ mabalin, masapul a sipipinget a sarangtentay dayta agingga nga aglabas wenno agbaliw ti kasasaad. Idi a ni Jesus ket sinulisog ni Satanas, sinarangetna agingga a pimmanaw ti Diablo. (Mateo 4:1-11) Insurat ni adalan a Santiago: “Busorenyo ti Diablo, ket isu agtalawto kadakayo.” (Santiago 4:7) Mangrugi ti panangsaranget babaen ti panangpakired iti panunottayo iti tulong ti Sao ti Dios ken sititibker nga ikeddengtayo a salimetmetan dagiti pagalagadanna. Nasayaat nga ikabesa ken utobentayo dagiti napapateg a teksto a mainaig iti espesipiko a pagkapuyantayo. Nainsiriban nga umasidegtayo iti maysa a nataengan a Kristiano—nalabit panglakayen—a mabalintay a pangibagaan kadagiti parikuttayo ken pagpatulongan no dumteng ti sulisog.—Proverbio 22:17.
16. Kasanotay a makapagtalinaed a nalinteg iti moral?
16 Idagadag ti Biblia nga ikawestayo ti baro a personalidad. (Efeso 4:24) Kayat a sawen daytoy a bay-antay ni Jehova a mangsukog ken mangbalbaliw kadatayo. Iti surat ni Pablo iti katrabahuanna a ni Timoteo, kinunana: “Surotem ti kinalinteg, nadiosan a debosion, pammati, ayat, panagibtur, kinaalumamay ti karirikna. Makirupakka iti nasayaat a dangadang iti pammati, petpetam a sititibker ti agnanayon a biag a maipaay iti dayta naayabanka.” (1 Timoteo 6:11, 12) ‘Masurottayo ti kinalinteg’ babaen ti naanep a panagadal iti Sao ti Dios tapno maammuantay a naimbag ti personalidadna ken kalpasanna babaen ti panangtungpal kadagiti bilinna. Napateg met ti naan-anay a pannakiraman kadagiti Nakristianuan nga aktibidad, kas iti panangikasaba iti naimbag a damag ken pannakigimong. Ti iyaadani iti Dios ken panangaprobetsar kadagiti naespirituan a probisionna tulongannatayo a rumang-ay iti naespirituan ken agtalinaed a nalinteg iti moral.—Santiago 4:8.
17. Kasanotay nga ammo a dinatay baybay-an ti Dios no maipasangotayo iti sulisog?
17 Impanamnama kadatayo ni Pablo a di ipalubos ti Dios a masulisogtayo iti ditay kabaelan a sarangten. ‘Aramiden [ni Jehova] ti dalan a pagruaran tapno mabalinantay nga ibturan dayta.’ (1 Corinto 10:13) Kinapudnona, no kanayon nga agpannuraytayo iti Dios, dina ipalubos a ringbawannatayo ti sulisog nga uray la maibus ti naespirituan a pigsatayo ket ditay makapagtalinaed a matalek. Kayatna nga agballigi ti napinget a panangikagumaantayo a di agbasol iti imatangna. Maysa pay, makapagtalektayo iti karina: “Saankanto a pulos panawan ket saankanto a pulos baybay-an.”—Hebreo 13:5.
18. Apay a masiguradotayo a maparmektayo ti natauan a pagkapuyantayo?
18 Ammo ni Pablo no ania ti pagbanagan ti panangsarangetna iti pagkapuyanna. Dina pinanunot nga isu ket nakaay-ay-ay ken awan gawayna a biktima dagiti nainlasagan a tarigagayna. Kinunana ketdi: “Ti wagas a panagtarayko ket di mapagduaduaan; ti wagas a panangiturongko kadagiti danogko ket saan a kasla panangkabkabil iti angin; no di ket disdisnogek ti bagik ket iturturongko kas maysa nga adipen, tapno, kalpasan a nakaskasabaak ti sabsabali, uray kasano siak a mismo saanak nga agbalin a di naanamongan.” (1 Corinto 9:26, 27) Kabaelantay met a parmeken ti imperpekto a lasag. Babaen ti Kasuratan, dagiti publikasion a naibatay iti Biblia, Nakristianuan a gimong, ken natataengan a padatayo a Kristiano, kanayon nga ipapaayannatayo ti naayat a nailangitan nga Amatayo kadagiti pammalagip a tumulong kadatayo nga agaramid iti umiso. Iti tulongna, maparmektayo ti natauan a pagkapuyantayo!
Malagipyo Kadi?
• Ania ti kayat a sawen ti “panangpampanunot iti lasag”?
• Kasanotay a masaganaan ti sulisog?
• Ania ti mabalintay nga aramiden tapno masarangettayo ti sulisog?
• Ania ti maaramidan ti kararag iti panangsaranget iti sulisog?
• Kasanotay nga ammo a maparmektayo ti natauan a pagkapuyan?
[Dagiti Ladawan iti panid 10]
Saan nga isursuro ti Biblia nga awan gawaytayo a mangsaranget kadagiti nainlasagan a tarigagaytayo
[Ladawan iti panid 12]
Tapno saantay nga agbasol, pagtalawantayo ti sulisog