Napabileg nga Agkedked nga Agaramid iti Dakes
“IDI tin-edyerak pay laeng ken agtartrabahoak iti maysa a groseria,” kuna ni Timothy, “adda nangawis kaniak a katrabahuak iti balayda. Kinunana nga awanto dagiti dadakkelna, addanto babbai sadiay, ket mabalinda ti makikaidda kadagitoy.” Adu ita nga agtutubo ti dagdagus nga ag-wen iti kasta nga awis. Ngem ania ti kinuna ni Timothy? “Imbagak a dagdagus kenkuana a diak umay ket gapu iti konsiensiak kas Kristiano, diak kayat ti makidenna iti saanko nga asawa.”
Bayat ti panangilawlawagna iti panagkedkedna, saan nga ammo ni Timothy nga agdengdengngeg ti maysa nga agtutubo a babai a katrabahuanna. Naintriga daytoy a babai iti kinainosente ni Timothy, ket di nagbayag masapul a pagkedkedanna uray pay daytoy a babai—iti namin-adu a daras, kas makitatayto.
Siempre, ti pannakaipasango iti sulisog ket saan a karkarna iti panawentayo. Agarup 3,000 a tawenen idi insurat ni Ari Solomon: “Anakko, no dagiti managbasol sulisogendaka, dika umanamong kadakuada. . . . Tenglem ta sakam iti desdesda.” (Proverbio 1:10, 15) Mismo a ni Jehova ti nangibilin iti nasion ti Israel: “Dika sumurot iti adu nga agaramid iti dakes.” (Exodo 23:2) Wen, adda panawen a masapul nga agkedkedtayo, a sarangtentayo ti sulisog nga agaramid iti dakes, uray no saan a daytoy ti kaaduan nga ar-aramidenda.
Nangnangruna a Napateg Ita ti Panagkedked
Uray kaanoman, saan a nalaka a pagkedkedan ti panagaramid iti dakes, ket narigrigat ita, yantangay agbibiagtayo iti aw-awagan ti Biblia a “maudi nga al-aldaw” daytoy sistema dagiti bambanag. Maitunos iti padto ti Biblia, nagbalin a managayat iti ragragsak ken kinaranggas ti kaaduan a tattao, nga awan pateg kadakuada ti espiritualidad ken moralidad. (2 Timoteo 3:1-5) Kastoy ti nakuna ti maysa a Jesuita a presidente ti unibersidad: “Nakuestionaran dagiti nakairuaman a pagalagadan ket agparang a mapukpukawen wenno saanen nga uso. Agparang nga awan pulos ti uray ania a moral a pagannurotan ita.” Umasping iti dayta, kastoy ti nakuna ti maysa a nangato a hues: “Awanen ti makuna a naimbag ken dakes. Saanen a mailasin ti pagbeddengan. . . . Manmanon a tattao ti makabigbig iti nagdumaan ti naimbag ken dakes. Adda basolmo ita no matiliwanka, saan a no adda naaramidam a maikaniwas.”
Kastoy ti insurat ni apostol Pablo maipapan iti tattao a kasta ti kababalinda: “Nasipngetan ti isipda, ken naisina manipud iti biag a kukua ti Dios, gapu iti kinakuneng nga adda kadakuada, gapu iti kinaawan rikna ti puspusoda. Yantangay napukawda ti amin a moral a kaririknada, inyawatda ti bagbagida iti nalulok a kababalin tapno aramidenda ti tunggal kita ti kinarugit buyogen ti kinaagum.” (Efeso 4:18, 19) Ngem dakes ti agur-uray kadakuada. Kinuna ni Isaias: “Asi pay dagiti mangnagan naimbag iti dakes, ken dakes iti naimbag; nga ikabilda a sipnget ti lawag, ket lawag ti sipnget.” (Isaias 5:20) Saanda la nga apiten ita ti imulada no di ket iti di agbayag agbalindanto a ‘nakakaasi’—mapasarandanto ti nainget a panangukom ni Jehova.—Galacia 6:7.
Kastoy ti kuna ti Salmo 92:7: “Inton tumarubo dagiti nadangkes a kas iti ruot, ken no lumapsak dagiti amin nga agar-aramid iti kinadakes; isu daytan ti pannakadadaeldanto nga agnanayon.” Iti sabali a pannao, saanto nga agbayag daytoy naruay a kinadakes, a mangparparigat iti biag ti amin. Kinapudnona, kinuna ni Jesus a ti “kaputotan” a makinggapuanan iti daytoy a kinadakes ket dadaelento ti Dios iti “dakkel a rigat.” (Mateo 24:3, 21, 34) Isu a no kayattayo ti maispal iti dayta a rigat, masapul nga ammuentayo no ania ti naimbag ken dakes sigun kadagiti pagalagadan ti Dios; ket siempre, kasapulantay met ti moral a kinatibker tapno mapagkedkedantayo ti amin a dakes nga aramid. Nupay saan a nalaka daytoy, impaayannatayo ni Jehova iti sumagmamano a makapabileg a pagwadan idi panawen ti Biblia ken iti kaaldawantayo.
Makasursuro Manipud Agtutubo a Lalaki a Nagkedked
Kasla nakarigrigat a pagkedkedan ti pannakiabig ken pannakikamalala, uray kadagiti dadduma iti kongregasion Kristiano. Ni Timoteo, a nadakamat iti panglukat a parapo, impapusona ti pagwadan ni agtutubo a Jose a nailanad iti Kasuratan iti Genesis 39:1-12. Impakita ni Jose ti kinatibkerna iti moral idi namin-adu a ginargari ti asawa ti Egipcio nga opisial a ni Potifar a makikamalala kenkuana. Kuna ti salaysay a ni Jose ‘nagmadi, ket kinunana . . . Kasano ngarud ti panangaramidko itoy naindaklan a kinadakes, ken makabasolak iti Dios?’
Kasano a nagun-od ni Jose ti moral a kinatibker ta napagkedkedanna ti asawa ni Potifar iti inaldaw? Umuna, napatpateg nga amang kenkuana ti relasionna ken Jehova ngem kadagiti apagbiit a ragragsak. Kanayonanna, nupay awan iti sidong ti kodigo a linteg a naggapu iti Dios (awan pay idi ti Linteg ni Moises), nalawag ti pannakaawat ni Jose kadagiti moral a pagalagadan; ammona a ti pannakiabig iti agduyos nga asawa ni Potifar ket basol saan la nga iti asawana no di pay ket iti Dios.—Genesis 39:8, 9.
Nabatad a natarusan ni Jose ti kinapateg ti di panangpasged uray iti tarigagay laeng a mabalin a mangiturong iti di maiddep a gil-ayab ti derrep. Nainsiriban a tuladen ti maysa a Kristiano ti ulidan ni Jose. Kastoy ti kinuna ti Hulio 1, 1957 a Watchtower: “Masapul a bigbigenna dagiti nainlasagan a pagkapuyanna ket dina panunoten a mabalinna ti tumulok kadagiti seksual a tarigagayna agingga iti pagbeddengan nga impasdek ti Kasuratan sa agsardeng dita. Uray no mabalin a mapagballigianna dayta iti damo, aglabesto iti dayta a pagbeddengan ket matnagto iti basol. Sigurado a mapasamak daytoy, yantangay ti derrep a mataraken ket dumegdeg ken ad-adda a parasukenna ti maysa a tao. Ad-adda a marigatanto a mangiwaksi kadagita iti panunotna. Ti kasayaatan a depensana isu ti panangsaranget kadagita iti rugrugi pay laeng.”
Nalaklaka ti panangsaranget iti damdamo pay laeng no patanorentayo ti panagayat iti naimbag ken pananggura iti dakes. (Salmo 37:27) Ngem masapul nga itultuloytay nga aramiden daytoy, buyogen ti panagregget. No kasta ti aramidentayo, babaen ti tulong ni Jehova rumayray ti panagayattayo iti naimbag ken panangguratayo iti dakes. Ngem siempre, kas imbilin ni Jesus, masapul nga agtalinaedtayo a nasalukag, a naynay nga ikararagtayo ti pannakailikliktayo iti sulisog ken mailisitayo iti managdakdakes.—Mateo 6:13; 1 Tesalonica 5:17.
Panagkedked iti Panangpilit Dagiti Kapatadan
Ti panangpilit dagiti kapatadan ti maysa pay a mangiduron nga agaramid iti dakes. Impudno ti maysa nga agtutubo: “Doble kara ti biagko—sabali idiay eskuelaan ken sabali idiay balay. Dagiti agtutubo a nganngani adda a kanayon ti narugit a maisawangda kada agsaoda ti kakuykuyogko idiay eskuelaan. Ket matultuladkon ida. Ania ti rumbeng nga aramidek?” Masapul ti tured iti panagbalin a naiduma, ket ti maysa a pamay-an tapno maaramid dayta isu ti panangbasa ken panangmennamenna kadagiti salaysay ti Biblia maipapan kadagiti matalek nga adipen ti Dios kas ken Jose. Nasayaat met nga ulidan da Daniel, Sidrac, Misac, ken Abdenago—uppat nga agtutubo a lallaki a natured nga agbalin a naiduma kadagiti kapatadanda.
Idi madama ti pannakaedukarda iti palasio ti ari ti Babilonia a kaduada dagiti dadduma pay nga agtutubo a lallaki, naibilin a ti “inaldaw a paset ti taraon ti ari” ti kanen dagitoy uppat nga agtutubo nga Israelita. Gapu ta dida kayat a salungasingen ti Linteg ni Moises mainaig kadagiti maiparit a taraon, pinagkedkedanda daytoy a taraon. Kinatibker dayta—nangnangruna ta mabalin a makaawis unay dagiti naidasar a “taraon ti ari.” Anian a nagsayaat nga ulidan ti intuyang dagitoy nga agtutubo a lallaki para kadagiti Kristiano ita a nalabit masulisog, wenno mapilit pay ketdi, nga agbartek wenno agdroga ken agsigarilio!—Daniel 1:3-17.
Impakita met da Sidrac, Misac, ken Abdenago ti kinapudno ti kinuna ni Jesu-Kristo idi agangay: “Ti tao a matalek iti kabassitan matalek met iti adu.” (Lucas 16:10) Ti kinaturedda iti kasla bassit a banag maipapan iti taraon ken ti naimbag a resulta nga impaay ni Jehova ti di pagduaduaan a nangpabileg kadakuada iti simmaruno a narigrigat a suot. (Daniel 1:18-20) Dimteng daytoy a suot idi nabilinda a makipaset iti idolatria. Ipapatay iti apuy ti dusa dagiti agkedked. Situtured a nagtalinaed a determinado dagiti tallo nga agtutubo a lallaki nga agdayaw laeng ken Jehova, a naan-anay a nagtalekda kenkuana aniaman ti ibanagna. Iti daytoy a gundaway, naminsan pay a binendisionan ida ni Jehova gapu iti pammati ken turedda—babaen ti namilagruan a panangsalaknibna kadakuada iti apuy idi naitapuakda iti ingget pudotna nga urno.—Daniel 3:1-30.
Naglaon ti Sao ti Dios iti adu pay a pagwadan dagiti nagkedked nga agaramid iti dakes. Nagkedked ni Moises a “maawagan anak daydi anak a babai ni Faraon,” nupay daytoy ti nangted koma kenkuana iti adu a gundaway a makiraman iti “temporario a panangtagiragsak iti basol” idiay Egipto. (Hebreo 11:24-26) Nagkitakit ni propeta Samuel a mangabuso iti autoridadna babaen ti dina panangawat kadagiti pasuksok. (1 Samuel 12:3, 4) Situtured a nagkedked dagiti apostol ni Jesu-Kristo idi naparitanda a mangasaba. (Aramid 5:27-29) Ni Jesus a mismo siiinget a pinagkedkedanna ti amin a dakes nga aramid—agingga kadagiti maudi a kanito ti biagna idi intukon dagiti soldado kenkuana ti “arak a nalaokan iti mira.” Mabalin a napakapuy koma ti determinasionna iti daydi a nagpateg a kanito no inawatna dayta.—Marcos 15:23; Mateo 4:1-10.
Ti Panagkedked—Kaipapananna ti Biag ken Patay
Kinuna ni Jesus: “Sumrekkayo iti akikid a ruangan; agsipud ta akaba ken nalawa ti dalan nga agturong iti pannakadadael, ket adu dagidiay sumrek iti dayta; idinto ta akikid ti ruangan ken nailet ti dalan nga agturong iti biag, ket bassit dagidiay makasarak iti dayta.”—Mateo 7:13, 14.
Magustuan ti adu ti nalawa a dalan gapu ta nalaka a pagnaan. Dagiti magna iti dayta ket manangpanuynoy iti bagida, nga agduyosda iti nainlasagan a panagpampanunot ken panagtigtignay, ket kayatda ti sumurot iti lubong ni Satanas imbes nga agbalinda koma a naiduma. Nainget unay para kadakuada dagiti linteg ken prinsipio ti Dios. (Efeso 4:17-19) Ngem imbatad ni Jesus a ti nalawa a dalan ket agturong iti “pannakadadael.”
Ngem apay a kinuna ni Jesus a bassit laeng ti mangpili iti nailet a dalan? Kangrunaanna gapu ta bassit laeng ti agtarigagay nga agpaidalan kadagiti linteg ken prinsipio ti Dios a tumulong kadakuada a mangsaranget iti adu nga impluensia ken gundaway nga agaramid iti dakes iti aglawlawda. Kasta met, manmano laeng ti nakasagana a sumaranget iti di umiso a tarigagay, panangpilit dagiti kapatadan, ken ti panagbuteng a mauyaw gapu iti dalan a pinilida.—1 Pedro 3:16; 4:4.
Naan-anay a matarusan dagitoy ti panagrikna ni apostol Pablo idi dineskribirna ti pannakidangadangna tapno makapagkedked iti basol. Kas iti lubong ita, ti lubong dagiti Romano ken Griego idi panawen ni Pablo linuktanna ti nalawa a dalan ti gundaway nga agaramid iti dakes. Inlawlawag ni Pablo a ti panunotna, a makaammo iti naimbag, ket “makibakbakal” iti lasagna, nga agduyos nga agaramid iti dakes. (Roma 7:21-24) Wen, ammo ni Pablo a ti bagina ket naimbag nga adipen ngem dakes nga apo, isu a nasursurona a pagkedkedan dayta. Insuratna: “Disdisnogek ti bagik ket iturturongko kas maysa nga adipen.” (1 Corinto 9:27) Kasanona a nabaelan dayta? Saan nga iti kabukbukodanna laeng a pigsa ta saan nga umdas dayta. Nabaelanna dayta babaen ti tulong ti espiritu ti Dios.—Roma 8:9-11.
Kas resultana, nupay imperpekto ni Pablo, nasalimetmetanna ti kinatarnawna ken Jehova agingga ken patay. Kastoy ti insuratna sakbay ti ipapatayna: “Nakirupakak iti nasayaat a dangadang, tinarayko ti tarayen agingga iti pagpatinggaan, tinungpalko ti pammati. Manipuden itoy a tiempo sisasaganan maipaay kaniak ti korona ti kinalinteg.”—2 Timoteo 4:7,8.
Bayat a makidangdangadangtayo iti kinaimperpektotayo, anian a makapabileg nga ulidan, saan laeng a ni Pablo, no di pay ket dagidiay nagserbi a pagwadanna—da Jose, Moises, Daniel, Sidrac, Misac, Abdenago, ken adu a dadduma pay. Nupay imperpektoda, tunggal maysa kadagitoy matalek a lallaki ket nagkedked nga agaramid iti dakes, saan a gapu ta nasubeg wenno bangadda, no di ket gapu iti moral a kired nga impaay ti espiritu ni Jehova. (Galacia 5:22, 23) Naespirituanda a lallaki. Tarigagayanda ti amin a sasao ni Jehova. (Deuteronomio 8:3) Ti saona kaipapananna ti biag kadakuada. (Deuteronomio 32:47) Kangrunaanna, ay-ayaten ken pagbutnganda ni Jehova, ket babaen ti tulongna, siaanus a sinursuroda a ginura ti dakes nga aramid.—Salmo 97:10; Proverbio 1:7.
Tuladentay koma ida. Pudno a kasapulantayo ti espiritu ni Jehova kas kadakuada tapno maitultuloytayo a mapagkedkedan ti amin a dakes nga aramid. Sipaparabur nga ited ni Jehova kadatayo ti espirituna no sipapasnek a dawatentayo dayta, adalentayo ti Saona, ken regular a tabunuantayo dagiti Nakristianuan a gimong.—Salmo 119:105; Lucas 11:13; Hebreo 10:24, 25.
Ni Timothy, a nadakamat iti pangrugian, ket maragragsakan ta dina liniwayan ti naespirituan a kasapulanna. Ti empleado nga agkabannuag a babai, a nakangngeg iti saritaanda iti katrabahuanna ken naatrakar iti kinainosente ni Timothy a di koma rumbeng, sililimed nga inawisna idi agangay ni Timothy iti pagtaenganda idi awan ni lakayna. Nagkedked ni Timothy. Saan a naupay a dagus, ket namin-ano nga inawisna ni Timothy, kas iti inaramid ti asawa ni Potifar. Kada awisna, sititibker ngem siaalumamay a pinagkedkedan ni Timothy. Nakaipaay pay ketdi iti nasayaat a pammaneknek iti daytoy a babai manipud iti Sao ti Dios. Naragsak ita ni Timothy ta nakaasawa iti makaay-ayo a padana a Kristiano ket agyamyaman unay ken Jehova iti panangipaayna iti moral a bileg nga agkedked. Kinapudnona, bendisionan ken pabilgen ni Jehova amin dagidiay agtarigagay a mangsalimetmet iti kinatarnawda kas Kristiano babaen ti panagkedked nga agaramid iti dakes.—Salmo 1:1-3.