MARIS, DAGITI

Dagiti sasao ken termino a naaramat iti Biblia a tumukoy iti maris ket saan a kas kadagiti adu nga eksakto a termino a masarakan kadagiti agdama a tsart dagiti maris. Deskribiren laeng dagiti mannurat ti Biblia no ania dayta a maris babaen ti panangiladawanda iti banag a matuktukoy, wenno babaen ti panangyaspingda iti saan unay a pagaammo a bambanag kadagiti pagaammon unay. (Ex 16:31; Apo 1:14) Ti langa ti kadawyan a bambanag a kas iti dara, niebe, sumagmamano a tumatayab, apuy, napateg a batbato, ken dadduma pay, ket naaramat a pangibasaran iti maris. (2Ar 3:22; Sal 51:7; Sol 5:11; Mt 16:2, 3; Apo 9:17) Naaramat met dagiti maris nga addaan iti piguratibo a kaipapanan, ket no dadduma adda dagiti piho a kaipapanan dagiti espesipiko a maris.

Ti nangisit ket nadakamat a mangdeskribir iti buok (Le 13:31; Mt 5:36), kabkabalio (Zac 6:2, 6), kudil (Job 30:30), ken iti init (Apo 6:12). Iti Apocalipsis 6:5, 6, ti nangisit a kabalio ket irepresentarna ti nakaro a bisin. Dakamaten met ti Kasuratan ti “nangisit a marmol” ken “nangisit a pinta.”​—Est 1:6; Jer 4:30.

Ti asul ket naaramat a mangdeskribir kadagiti nagduduma a kita ti natinaan a material a kas iti sinulid, linas, lupot, ken pagan-anay. (Ex 26:4, 31, 36; 39:22; Nu 4:7) Ikkanda idi iti asul a linas ti ngatuen dagiti nabarayubayan a pingir ti kawes ti tunggal Israelita. (Nu 15:38, 39) Ti asul a kas iti jacinto ti maysa kadagiti napintas a maris a nangarkos kadagiti kabal ti barukong a nadakamat iti Apocalipsis 9:17.

Ti kayumanggi ket nadakamat laeng a mangiladawan kadagiti karnero.​—Ge 30:32, 33, 35, 40.

Ti carmesi ti maysa idi kadagiti maris dagiti agkakangina a natinaan a material. (2Cr 2:7, 14; 3:14; Na 2:3) Dagiti basol ket nayarig met iti natayengteng a maris ti karmesi.​—Isa 1:18.

Ti maris-apuy ket simboliko a mangiladawan iti langa ti dakkel a dragon, ni Satanas a Diablo. (Apo 12:3) Ti kabalio a kastoy ti marisna ket isimbolona ti gubat ti nasnasion, kas nailadawan iti Apocalipsis 6:4.

Ti maris-dapo wenno uban ket masansan a naaramat a tumukoy iti buok dagiti lakayen a tattao. (Ge 42:38; Le 19:32; Pr 20:29) No dadduma lumabaga a maris-dapo ti kolor ti nangina a delana.​—Eze 27:18.

Ti berde ket masansan a masarakan iti Kasuratan, ngem saan laeng a tumukoy daytoy iti maris. Imbes ketdi, ipalagipna ti kinasadiwa ken kinalangto ti dumakdakkel a mula, wenno ipasimudaagna ti nasalun-at ken narang-ay a kasasaad ti bambanag. (Ge 1:30; 9:3; Ex 10:15; 2Ar 19:26; Apo 8:7) Ti dumuyaw a berde ket naaramat mainaig iti maris ti bambanag a kas kadagiti mulit iti lupot a gapuanan ti kukutel ken kadagiti balay a naaramid iti bato ken argamasa wenno naaramat a mangiladawan iti napasudi a balitok.​—Le 13:49; 14:37; Sal 68:13.

Ti purpura ken lumabaga a purpura ket masansan a natukoy iti Kasuratan, nupay saan a napaggigidiat ti adu a nadumaduma a maris purpura a patauden ti nagduduma a tina wenno dagiti nadumaduma a pamay-an ti panagtina. (Ex 25:4; Nu 4:13; Eze 27:7, 16; Da 5:7, 29; Mr 15:17, 20; Lu 16:19; Apo 17:4) Gapu iti kinanginana, daytoy a maris ket masansan a nainaig iti kinabaknang, dayaw, ken naarian a kinadayag wenno isimbolona dagita.

Ti nalabaga, lumabaga a kas iti apuy, ken ti dumuyaw a nalabaga ket termino a naaramat a mangdeskribir iti nagduduma a banag, kas iti muldot (Ge 25:25), natinaan a lallalat ti kalakian a karnero (Ex 25:5), an-animal (Nu 19:2; Uk 5:10; Zac 1:8), pagan-anay (Isa 63:2), ken iti tangatang iti rabii (Mt 16:2, 3). Ti Hebreo a sao maipaay iti “nalabaga” (ʼa·dhomʹ) ket nagtaud iti dam, a kaipapananna ti “dara.”​—Ge 25:30; 9:6.

Ti eskarlata, a narangrang ti kinalabagana, ket nadakamat kadagiti pannakatukoy iti tali wenno linabag, lupot ken pagan-anay; kasta met iti basol. (Ge 38:28, 30; Nu 4:8; Jos 2:18; Jer 4:30; Mt 27:28; Isa 1:18) Ti “atap nga animal” a nadeskribir iti Apocalipsis 17 ket maris eskarlata (ber 3), a mangipasimudaag a naiduma dayta iti “atap nga animal” iti kapitulo 13. Ti balangkantis a situtugaw iti maris eskarlata nga animal ket nakawesan iti purpura ken eskarlata. (Apo 17:3-5) Gapuna, simboliko nga iladladawan daytoy a sirmata ti kinaari nga ik-ikutan ti “animal” ken ti mapaspasaran a kinaluho ken kinaturay ti babai a sisasakay iti dayta.

Ti bermelion (Jer 22:14; Eze 23:14) ket tumukoy iti mapataud a lumabaga a pinta manipud kadagiti oxide ti landok wenno buli. Agparang nga immuna nga inaramat dayta dagiti taga Fenicia, nga inangkatda manipud kadagiti nainkasigudan a pagminasan a masarakan idiay Amianan nga Africa. Idi agangay, timmanor dagiti umasping a pagminasan idiay Makintengnga a Daya.

Ti puraw isu ti masansan a madakamat a maris iti Kasuratan. Saan laeng a maus-usar daytoy a mangiladawan, no di ket mangisimbolo pay iti kinalinteg ken naespirituan a kinadalus. (Apo 3:4; 7:9, 13, 14) Ti puraw a kabalio, kas nailadawan iti Apocalipsis 6:2 ken 19:11, ket mangisimsimbolo iti nadalus ken nalinteg a pannakigubat nga idauluan ni Jesu-Kristo.

Puraw idi ti pagan-anay dagiti napanglaw ken kasta met dagidiay nangato ti saadna. No madakamat met ti kawes dagiti anghel, masansan a mailadawanda a nakakawes iti puraw. (Mr 16:5; Jn 20:12; Apo 19:14) Ti dadduma pay a banag a nailadawan a puraw ket ti dutdot wenno buok (Le 13:3; Mt 5:36), lasag (Le 13:16), dagiti maanin a bukbukel ti talon (Jn 4:35), ken ti trono ti nalinteg a panangukom ti Dios (Apo 20:11). Inyarig ni Jesus dagiti eskriba ken Fariseo kadagiti napapuraw a tanem. (Mt 23:27) Imbatayna daytoy a pangngarig iti kaugalian a panangpapuraw kadagiti tanem iti aglawlaw ti Jerusalem sakbay ti Paskua, tapno saan a masagid dagita dagiti umili nga umay mangrambak iti Paskua ket agbalinda a narugit. Nagduduma a klase ti kinapuraw ti nadakamat iti Biblia, kas pagarigan koma ti lumabaga a puraw (Le 13:19, 24) ken nalusiaw a puraw.​—Le 13:39.

Nadakamat met ti duyaw ken duyaw a kasla asupre.​—Le 13:30, 32, 36; Apo 9:17.

Naglalaok a maris. Malaksid kadagiti espesipiko unay a maris, adu a termino iti Biblia ti mangdeskribir iti bambanag a kasla saan a masinunuo ti marisna wenno addaan iti naglalaok a maris​—kas pagarigan: turikturikan ti marisna (Ge 30:32, 33), narangrang dagiti marisna (Isa 63:1), aduan marisna (Jer 12:9), burik (Zac 6:3, 7), lumabbasit (1Sm 16:12; Sol 5:10), tudiktudikan (Zac 6:3, 6), labang (Ge 31:10, 12), garitgaritan (Ge 37:3; 2Sm 13:19), napugot (Sol 1:6), dua ti marisna (Eze 27:24), nagduduma ti marisna (Eze 16:16; 17:3), ken nadumaduma ti marisna (Eze 27:7, 16, 24).​—Kitaenyo ti TINA, PANAGTINA.

Kagay ni Kristo. Maipapan iti maris ti kagay a naikawes ken Jesu-Kristo idi aldaw a mapapatay, kunaen ti dadduma a tattao nga agsisimparat ti rekord ti Biblia mainaig iti daytoy a kawes. Kinuna ni Mateo a dagiti soldado “kinawesanda [ni Jesus] iti kagay nga eskarlata” (Mt 27:28), idinto ta kuna da Marcos ken Juan a dayta ket purpura. (Mr 15:17; Jn 19:2) Nupay kasta, imbes a kunaen nga agsisimparat, ti kasta a nagduduma a panangdeskribir iti maris ti kawes ket pammaneknek ketdi a saan a nagtitinnulad dagiti mannurat ti Ebanghelio ken saanda a nagtitinnulag. Dineskribir ni Mateo ti kagay sigun iti panagkitana, kayatna a sawen maitunos iti panangmatmatna iti maris, ken impaganetgetna ti nalabaga a maris ti kawes. Saan unay nga impangpangruna da Juan ken Marcos ti kinalabagana, isu nga inawaganda dayta iti purpura. Mabalin nga awagan iti “purpura” ti aniaman a maris a buklen ti asul ken nalabaga. Gapuna, ti kinuna da Marcos ken Juan ket tumunos iti kinuna ni Mateo a ti kawes ket adda marisna a lumabaga. Siempre, kasla agbaliw ti marisna gapu ta mabalin a sabali ti kolor ti aglawlaw ken ti silnag ti lawag. Adda dagiti panawen nga agbaliwbaliw ti maris ti adu a dandanum, depende iti maris ti tangatang ken iti silnag ti lawag iti dayta a tiempo. Gapuna, no ibatay kadagita a makagapu, matarusantayo a saan nga agsusupadi dagiti mannurat ti Ebanghelio iti panangdeskribirda iti maris ti kagay nga inaramat dagiti mangrabrabak a Romano a soldado a pinangkawes ken Kristo iti maudi nga aldaw ti biagna kas tao.