Gamgameng Manipud Ebanghelio ni Marcos

TI ESPIRITU ni Jehova pinaltiinganna ni Marcos tapno isurat ti napnot’ aksion a salaysay ti naindagaan a biag ken ministerio ni Jesus. Nupay di sawen daytoy nga Ebanghelio a ni Marcos ti mannuratna, adda ebidensia iti daytoy kadagiti sursurat ni Papias, Justin Martyr, Tertullian, Origen, Eusebio, Jerome, ken dadduma pay a ti sursuratda naibennat kadagiti umuna nga uppat a siglo daytoy Kadawyan a Panawentayo.

Sigun iti tradision, ni apostol Pedro ti nangted ti pamunganayan nga impormasion agpaay iti daytoy nga Ebanghelio. Kas pangarigan, kuna ni Origen nga insurat ni Marcos dayta “sigun ti panangisuro ni Pedro.” Ngem kaawatan a ni Marcos addaan pay met dadduma a gubuayan, ta dagiti adalan nagtataripnongda idiay taeng ni nanangna. Kinapudnona, gapu ta mabalin a ni Marcos daydiay “agtutubo a lalaki” a nakalisi kadagidiay mangtiltiliw ken Jesus, nalabit nga isut’ addaan met ti personal a pannakaiyas-asideg ken Kristo.​—Marcos 14:51, 52; Aramid 12:12.

Naisurat Agpaay kadagiti Siasino?

Kaawatan a nagsurat ni Marcos a silalagip kangrunaanna kadagiti managbasa a Gentil. Kas pangarigan, ti ababa nga estilona ket maibagay iti kababalin a Romano. Dinepinarna ti “corban” kas “maysa a sagut a naidedikar iti Dios” (7:11) ken imparangarangna a ti templo mabalin a makita manipud Bantay dagiti Olivo. (13:3) Inlawlawag pay met ni Marcos a dagiti Fariseo “agay-ayunarda” ket dagiti Saduceo “kunada nga awan panagungar.” (2:18; 12:18) Ti kakasta a komento saanen a nesesita para kadagiti managbasa a Judio.

Siempre, ti panangbasa ti Ebanghelio ni Marcos gunggonaanna ti asinoman. Ngem ania dagiti ramramitna a nalikudan a makatulong kadatayo a mangapresiar ti sumagmamano kadagiti gamgamengna?

Ti Anak ti Dios Managaramid Datdatlag

Sinalaysay ni Marcos dagiti inar-aramid ni Kristo a milagro babaen iti pannakabalin ti Dios. Kas pangarigan, iti maysa nga okasion adda umariwekwek a tattao iti maysa a balay a gapu itoy tapno maagasan ti maysa a paralitiko, masapul nga isut’ maipababa iti abay ni Jesus manipud iti abut nga inaramidda idiay atep. (2:4) Gapu ta ti balay ket napekpek, mabalin a daydiay a tao inyulida babaen iti agdan wenno ti makinruar nga agdan. Ngem apay kasapulan ti abut idiay atep? Bueno, kaaduan nga atep ket plastado ken nagsadag kadagiti biga manipud agsumbangir a diding. Bumallasiw iti biga isuda dagiti wanan a naabbongan kadagiti sanga, runruno, ken umasping kadagita. Iti ngato adda ti napuskol a karutap ti daga a nakalupkopan ti pitak wenno manipud pitak ken apog. Gapuna, tapno maipan ti paralitiko iti denna ni Jesus, masapul nga umabut dagiti lallaki iti atep a daga. Ngem anian a bendision kalpasan nga inaramidda dayta! Pinaimbag ni Kristo ti lalaki, ket amin dagidiay siimatang indaydayawda ti Dios. (2:1-12) Anian a pammasiguro a ti Anak ni Jehova mangaramidto kadagiti nakaskasdaaw a panangagas idiay baro a lubong!

Inaramid ni Jesus ti maysa kadagiti datdatlagna idi silulugan iti barangay idi a pinagtalnana ti bagio idiay Baybay ti Galilea kalpasan a riniingda bayat a matmaturog “a sipupungan.” (4:35-41) Kaawatan a ti pungan ket saan daydiay nalukneng a klase nga us-usaren itan kas pagpunganan iti katre. Mabalin a daytat’ maysa laeng a dutdot ti karnero a pagtugtugawan dagiti gumagaod wenno maysa nga almadon wenno kutson nga agserserbi kas pagtugawan idiay prowa. Aniaman dayta, idi kuna ni Jesus iti baybay, “Agulimekka! Agtalnaka!” dagidiay siimatang naaddaandat’ ebidensia ti pammati nga agtigtignay, ta “nagtalna ti angin, ket immay ti dakkel a linak.”

Ministerio Idiay Decapolis

Bimmallasiw iti Baybay ti Galilea, ni Jesus simrek idiay Decapolis, wenno sangapulo-siudad a rehion. Nupay awan duadua a dagitoy a siudad addaandat’ dadakkel a populasion dagiti Judio, isudat’ sentro idi ti Griego wenno Hellenistiko a kultura. Sadiay, iti pagilian dagiti Gergesa, winayawayaan ni Jesus ti maysa a lalaki manipud pananglugan ti maysa a demonio “isu nga agbalay kadagiti tanem.”​—5:1-20.

No maminsan, dagiti tanem a kinuroban manipud iti bato isudat’ pagtaengan ti agballa, paglemmengan dagiti kriminal, wenno pagianan dagiti napanglaw. (Idiligyo ti Isaias 22:16; 65:2-4.) Sigun iti maysa a maika-19 siglo a trabaho, maysa a bisita iti disso a nakasarakan ni Jesus iti daytoy a linuganan ti demonio kunana iti kasta a maysa a pagtaengan: “Ti tanem ket agarup walo a pie ti kangatona idiay uneg, ta adda pagpababaan ti maysa a nauneg nga addang manipud ti bato a pagbatayan idiay datar. Ti kalawana ket agarup sangapulo ket dua nga addang a kuadrado; ngem, gapu ta awan lawag a sumrek iti dayta no di babaen laeng iti ruangan, dikam makita no adda met laeng makin-uneg a siled kas ti adda kadagiti dadduma. Maysa a perpekto a lungon ti kaskasdi nga adda pay laeng idiay uneg, ket daytoy ti us-usaren itan ti pamilia kas maysa a kahon a pagianan ti mais ken dadduma pay a taraon, a gapu itoy daytoy sinupringda a sepulkro dagiti natay nagbalinen a natalged, nalamiis, ken kumbiniente a pagianan dagiti sibibiag.”

Ni Jesus ken ti Tradision

Iti maysa nga okasion, nagreklamo dagiti Fariseo ken dadduma nga eskribas gapu ta mangmangan dagiti adalan ni Jesus a di nabugguan dagiti imada. Agpaay a pakagunggonaan dagiti managbasa a Gentil, inlawlawag ni Marcos a dagiti Fariseo ken dadduma a Judio ‘saanda a mangan malaksid no dida umuna a bugguan ti im-imada agingganat’ sikoda.’ Apaman a nagsubli manipud tiendaan, sada laeng mangan kalpasan ti panangdalusdat’ bagbagida babaen ti panangwarwarsi, ket ti tradisionda ramanenna ti “panangbautismo kadagiti kopa ken dagiti banga ken dagiti baso a kobre.”​—7:1-4.

Malaksid pay ti sisasanto a panangwarwarsidat’ bagida sakbay ti pannangan, dagitoy a Judio bautisaranda, wenno iraremdat’ danum, dagiti kopa, pitser, ken dagiti baso a kobre nga us-usarendat’ pannangan. No kasanot’ pannakaigamerdan iti tradision ket inyilustrar ni eskolar a John Lightfoot. Iti panangisitarna kadagiti aramid dagiti rabbi, impakitana a dakkel nga atension ti maipapaay kadagiti detalye kas ti kaadut’ danum, ti pamay-an, ken ti panawen a kalalainganna a maipaay iti panangbuggo. Inadaw ni Lightfoot ti maysa a gubuayan a mangipampamatmat a dadduma a Judio agbuggoda a siaannad sakbay ti pannangan tapno malisiandat’ panangdangran ni Shibta, “maysa a dakes nga espiritu nga agtugtugaw iti im-ima dagiti lallaki iti rabii: ket no adda asinoman a mangsagid ti taraonna kadagiti di nabugguan nga im-ima, dayta nga espiritu pagtugawanna dayta a taraon, ket adda peligroso iti dayta.” Isu met laeng nga inlunod ni Jesus dagiti eskriba ken Fariseo ta ‘binaybay-anda ti bilin ti Dios bayat a sursurotendat’ ugali dagiti tattao’—7:5-8!

Ti Maudi a Ministerio Publiko ni Jesus

Kalpasan ti panangipakaammonat’ maudi a ministerio ni Jesus sadi Galilea ken ti aramidna idiay Perea, insentro ni Marcos ti atension kadagiti pasamak idiay uneg ken iti aglawlaw ti Jerusalem. Kas pangarigan, imbaganat’ maysa nga okasion idi a palpaliiwen ni Kristo dagiti tattao nga agipispisok ti kuarta idiay pagidulinan ti kuarta idiay templo. Nakita ni Jesus ti napanglaw a balo a babai a mangmangted laeng ti ‘dua a lepta a bassit ti pategna.’ Kaskasdi, kinunana a dakdakkel ti inted ti babai ngem kadagiti amin a dadduma, ta isuda intedda laeng dagiti sobrada, ngem ‘iti kinapanglawna, inkabilna amin nga adda kenkuana a pagbiagna.’ (12:41-44) Sigun iti teksto a Griego, isut’ nangted ti dua a lepta. Ti lepton isut’ kababassitan a kobre wenno bronze a sinsilio dagiti Judio, ket ti pategna itatta ngangngani awanen. Ngem daytoy babai a napanglaw inaramidna ti inggat’ kabaelanna, a nangted nagsayaat nga ulidan ti awan imutna a panangsuportar iti pudno a panagdaydayaw.​—2 Corinto 9:6, 7.

Idi nga agpatinggan ti ministerio ni Jesus, isut’ nagsaludsodan ni Poncio Pilato, a ti naganna ken titulona a “prefect” agparang iti naikitikit a nasarakan idiay Cesarea idi 1961. Kadagiti kabangibang a probinsia kas ti Judea, ti gobernador (prefect) addaan panangkontrol iti militar, ket responsable idi iti pinansial nga ar-aramid, ken agserbi pay kas ukom ti pannakabista. Adda idi autoridad ni Pilato a mangibulos ken Kristo, ngem isut’ timmulok kadagiti kabusor ni Jesus ket binirukna ti panangpennekna kadagiti umariwekwek a tattao a nangiyawat kenkuana tapno mailansa ket winayawayaanna ti manangpapatay a kontra ti gobierno a ni Barrabas.​—15:1-15.

Addada nadumaduma a tradision maipapan ti maudi a biag ken ipapatay ni Pilato. Kas pangarigan, insurat ni historiador nga Eusebio: “Ni Pilato a mismo, a gobernador idi kaaldawan ti Manangisalakantayo, ti nairaman kadagiti kalamidad nga isut’ napilitan nga agbalin a manangpapatay ken manangdusa iti bagina kadagiti im-imana met laeng: ti nadiosan a kinahustisia, ti arigna, ket di nagabay a nangkamakam kenkuana.” Agpapan pay ti kasta a posibilidad, nupay kasta, ti ipapatay a dakdakkel pategna ket daytat’ maipapan ken Jesus. Ti opisial ti army (senturion) a Romano a nakaimatang ti ipapatay ni Kristo ken dagiti naisalsalumina a pasamak a nanglikmut iti dayta pudno a nagsaot’ kinapudno idi a kinunana: “Pudno daytoy a tao isut’ Anak ti Dios.”​—15:33-39.

[Picture Credit Line iti panid 30]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Picture Credit Line iti panid 31]

Israel Department of Antiquities and Museums; retrato manipud Israel Museum, Jerusalem