Dagiti Relihion Itatta​—Pannakaeksamen

ANIAT’ patpatien dagiti tattao? Mariribukan dagiti papangulo ti relihion a makakita nga adu ti saanen a mamatpati kadagiti bambanag a naisuro kadakuada.

Talaga, ti buya ti relihion itatta ket nagdakkelan nagbalbaliwannan nanipud pay 1961 idi ti Agriingkayo! ti nangipablaak iti nagsayaat-pannakaawatna nga eksamen a napauluan “Casano ti Kinasayaat ti Pannakaammom iti Religionmo?” Iti daytoy a bilang, awisendakayo manen a bumabasami a mangsuot ti pannakaammoyo maipapan kadagiti kontemporario a relihion ken kadagiti nakabaybayagen a tradisionda. Ngem iti daytoy a kanito ti panangipaganetget ket adda iti krisis a naipasango iti relihion ti lubong, nga isentro kadagiti paspasamak kas iti moderno a pagsidsiddaawan maipapan iti agbaliwbaliw a pampammati dagiti tattao ken ti baro a panangipapilit ti relihion iti pagayatanna iti politika ken gubat.

Apay a dikay mangala ti lapis ket sungbatanyo ti salsaludsod iti daytoy a panid ken kadagiti sumaganad a tallo a pinanid? Kalpasanna idilig ti sungbatyo kadagiti autoridad a naisitar kadagiti panid a yan dagiti sungbatda. Kitaenyo no ti resulta makatulong kadakayo nga agbalin a pamiliar iti narelihiusuan a kasasaad itatta.

DAGITI MIEMBRO TI NAILUBONGAN A RELIHION

Adu kadagiti agtaeng iti daga ket saanda a naitimpuyog iti aniaman a relihion, ngem daytoy a grapika irepresentarna dagidiay naitimpuyog.

Maiyurnosyo kadi dagiti relihon sigun iti panagsasarunoda iti pangidiligan a kadakkel wenno kaadu dagiti miembro kas naipakita iti grapika? (Dagiti sungbat addada iti panid 18.)

BUDDHISMO

HINDUISMO

SHINTOISMO

KAKRISTIANUAN

JUDAISMO

ISLAM

1 ‐‐‐‐‐

2 ‐‐‐‐‐

3 ‐‐‐‐‐

4 ‐‐‐‐‐

5 ‐‐‐‐‐

6 ‐‐‐‐‐

DAGITI PANGIBATAYAN TI PAMPAMMATI DAGITI TATTAO

Ilasinyo dagiti sursurat iti katupagna a relihion wenno pilosopia. (Dagiti sungbat addada iti panid 19.)

1. ‐‐ Koran A. Buddhismo

2. ‐‐ Katesismo ti Baltimore B. Confucianismo

3. ‐‐ Talmud C. Hinduismo

4. ‐‐ Vedas D. Islam

5. ‐‐ Lima a Classics E. Judaismo

6. ‐‐ Pali canon F. Romano Katolicismo

DAGITI KINAPUDNO KEN SURSURO TI BIBLIA

Markaan ti “P” wenno “U” para iti “Pudno” wenno “Ulbod.” (Dagiti sungbat addada iti panid 19.)

1. ‐‐ Admitiren dagiti mannurat ti Biblia a nagsuratda iti sidong ti pammaltiing ti Dios, a nangikalikagum nga ikor-itda ti rekord dagiti kabukbukodanda a nakababain a bidbiddut ken babbabakda.

2. ‐‐ Intuding ti Biblia kadagiti klero ti Kakristianuan ti obra a mangsalaknib kadagiti laigo manipud umap-apuy nga impierno.

3. ‐‐ Ipamatmat ti Biblia a ti daga ket nagtimbukel idi impagarup dagiti tattao a daytat’ plastado.

RELIHION KEN GUBAT

Iparis ti luglugar dagiti nabiit pay a gubgubat wenno armado a panagsusuppiat kadagiti nairaman a relihion. (Dagiti sungbat addada iti panid 20.)

1. ‐‐ India (Bhiwandi ken Bombay) A. Katolicismo, Protestantismo

2. ‐‐ India (Punjab) B. Hinduismo, Buddhismo

3. ‐‐ Ireland C. Hinduismo, Islam

4. ‐‐ Lebanon D. Hinduismo, Sikhismo

ASINOT’ NAGKUNA ITI DAYTA?

Iparisyo ti nagan kadagiti sasao. (Dagiti sungbat addada iti panid 21.)

1. ‐‐ “Ti relihion isut’ apiang kadagiti tattao.”

2. ‐‐ “Ti kinadalus, kinapudnona, sumarsaruno iti Kinanadiosan.”

3. ‐‐ “Ti Liga de Naciones isu ti napolitikaan nga ebkas ti pagarian ti Dios ditoy daga.”

4. ‐‐ “Dagiti managbantay idiay impierno ti manangparigat.”

5. ‐‐ “Daytat’ nasantuan a gubat, ken daytat’ agtultuloy agingga iti ipapanaw ti shah.”

6. ‐‐ “Ti Dios tulonganna dagidiay mangtulong ti bagbagida.”

7. ‐‐ “Pastreken ti bassit a baro nga angin iti Simbaan.”

8. ‐‐ ‘Awan naganenyo a tao kas amayo.’

9. ‐‐ “Dagiti tattao ditoy daga tumaliawda iti Naciones Unidas kas ti maudi a namnama ti panagkaykaysa ken talna.”

A. Ayatollah Ruhollah Khomeini

B. Karl Marx

C. Sursurat a Buddhist

D. Federal Council of Churches

E. John Wesley

F. Ni Jesus ti Nazaret

G. Papa Juan XXIII

H. Papa Paulo VI

I. Aesop (managpabula a Griego)

PANAGREGGET A MANGAMMO ITI DIOS

Ugedanyo ti umiso a sungbat. (Dagiti sungbat addada iti panid 21.)

1. Dagiti Hindu bigbigbigenda ti (0; 3 laeng; 330,000,000) a didiosen ken diosa.

2. Dagiti sursurat a Shinto ti mangtuktukoy ti (0; 3 laeng; 8,000,000) a didiosen.

3. Ti panamati iti maysa a manamarsua ti isuamin a bambanag ket awan iti (Buddhismo; Hinduismo; Islam; Judaismo).

4. Ti trinidad dagiti didiosen ti naisuro (naipamaysa babaen kadagiti immuna a Kristiano; babaen ti kaaduan kadagiti kadaanan a di-Kristiano a relihion).

TI RELIHION KEN TI LUBONG

Kor-itanyo ti umiso a sasao. (Dagiti sungbat addada iti panid 22 ken 23.)

1. Ni Jesus ti Nazaret [ ] nikaanoman [ ] naminsan [ ] iti nasursurok ngem naminsan linaksidna ti napolitikaan a pannakabalin kas ari wenno agturay a nasional.

2. Ti Biblia isursurona a daydiay mangmangyeg ti rigrigat ti lubong ket [ ] ti Dios [ ] ti Diablo a kabusor ti Dios.

3. Ti Kasuratan sapulenna a dagiti ad-adipen ti Dios [ ] agusarda ti kinaranggas kas maudi a pagtungpalan iti panangkorehir kadagiti sosial a problema [ ] agtalinaedda a neutral maipapan kadagiti nailubongan a politika bayat a kumitkitada iti Pagarian ti Dios kas remedio [ ]ituangda ti establisimiento.

4. Ti Biblia [ ] isursurona a bayat a rumangrang-ay ti lubong iti edukasion ken kagimongan, ti relihion ti pumigsa a pumigsa ken ad-adda a managayat [ ] namakdaar a dagiti tattao ti mangalagadto laeng ti langa ti nadiosan a debosion ngem libakendanto ti pannakabalinna [ ] awan ur-urayenna a krisis iti relihion.

5. Ti Biblia [ ] ipatona a ti relihion ti mangkumbertento iti lubong [ ]ipadtona nga amin a relihion agkaykaysadanto [ ] ipakpakaunana a dagiti agtuturay a nasional dadaelendanto a naan-anay dagiti relihion ti lubong.

TI PAGARIAN TI DIOS

Markaanyo ti “P” wenno “U” para iti “Pudno” wenno “Ulbod.” (Dagiti sungbat addada iti panid 24 ken 25.) Sigun iti Biblia:

1. ‐‐ Ti Pagarian ket maysa a naespirituan a kasasaad iti uneg ti puspuso ti gagayyem ni Jesus.

2. ‐‐ Ti Pagarian ket maysa a pudpudno a gobierno.

3. ‐‐ Ti Pagarian ket maireprepresentar ditoy daga babaen iti Naciones Unidas.

4. ‐‐ Nupay awan tulong ti tao, ti Pagarian ti Dios dadaelennanto dagiti pagpagarian daytoy a lubong.

DAGITI SUNGBAT TI SALUDSOD

Dagiti Miembro ti Nailubongan a Relihion

Dagiti sungbat ti salsaludsod iti panid 15.

1. Kakristianuan 1,644 miliona

2. Islam 860 milion

3. Hinduismo 655 milion

4. Buddhismo 310 milion

5. Judaismo 18 milion

6. Shintoismo 3 milion

DAGITI PANGIBATAYAN TI PAMPAMMATI DAGITI TATTAO

Dagiti sungbat ti saludsod addada iti panid 16.

1. D Islam. Koran: “Ti libro a buklen dagiti sursurat nga akseptaren dagiti Muslims kas palpaltiing ken Muhammad babaen ken ni Allah.”​—Webster’s New Collegiate Dictionary.

2. F Romano Katolicismo. Katesismo ti Baltimore: “Ti opisial a sumario wenno pannakaiyebkas dagiti pampammati ken ar-aramid a Romano Katoliko.”​—Webster’s New International Dictionary.

3. E Judaismo. Talmud: “Ti autoritatibo a bagi ti tradision a Judio a bukbuklen ti Mishnah ken Gemara.”​—Webster’s New Collegiate Dictionary.

4. C Hinduismo. Vedas: “Aniaman kadagiti uppat a koleksion dagiti canon a himno, karkararag, ken pormula ti liturhia a mangbukel kadagiti immun-una a sagrado a sursurat dagiti Hindu.”​—Webster’s New Collegiate Dictionary.

5. B Confucianismo. Lima a Classics: “Ti Confucian canon dagiti lima a liblibro (Ching), a buklen dagiti: Ti I Ching, wenno Libro dagiti Panagbalbaliw . . . Ti Shu Ching, wenno Libro ti Historia . . . Ti Shih Ching, wenno Libro dagiti Berso . . . Ti Li Chi, wenno Libro dagiti Seremonia . . . Ti Ch’un Ch’iu, wenno Dagiti Historia ti Primavera ken Otoño.”​—Webster’s New International Dictionary.

6. A Buddhismo. Pali canon: “Daytoy a canon ti naikumit iti panagsurat idi umuna a siglo K.K.P., agarup uppat a siglo kalpasan ti ipapatay ni Buddha. . . . Ti Pali canon awan duadua nga iparangna ti Buddhismo kas iti kaaddana idi iti Komunidad dagiti monghe bayat ti umuna a siglo K.K.P. Awan ti pangkaaduan a panagtutunos no ania dagiti linaon ti Buddhismo kas iti kaaddana sakbay ti pannakaisurat ti Pali canon.”​—The Encyclopedia Americana.

Dagiti Kinapudno ken Sursuro ti Biblia

Dagiti sungbat ti salsaludsod idiay panid 16.

1. Pudno. Sibubulos nga annugoten dagiti mannurat ti Biblia a nagsuratda babaen ti pammaltiing ket kinasapulan ti Dios ti panangikor-itda kadagiti kabukbukodanda a nakababain a bidbiddut ken babbabakda. Ni David, a naglawag nga imbutaktak dagiti nagadu a salmona idiay Biblia dagiti nasional a babbabak ken ti kabukbukodanna a basbasol, ti nangilawlawag: “Ti espiritu ni Jehova nagsao a gapu kaniak.”​—2 Samuel 23:2.

Kasta met, insurat ni Daniel ti maipapan kadagiti masanguanan a paspasamak a binigbigna a “diak naawatan.” Insaludsodna: “O apok, anianto ti tungpal dagitoy a bambanag?” Ti sungbat a naited kenkuana ket: “Inka iti dalanmo, Daniel, ta dagiti sasao maripkanda ken matimbrean agingga iti panawen ti panungpalan.”​—Daniel 12:8, 9.

Wen, impadto dagiti mannurat ti Biblia dagiti pasamak a saanda a maaw-awatan iti daydi a tiempo. Gapuna inadmitir ni apostol Pedro: “Ta uray kaanoman, awan ti padto a naggapu iti nakem ti tao. No di ket dagiti tattao a pinaltiingan ti nasantuan nga espiritu nagsaoda iti biang ti Dios.”​—2 Pedro 1:20, 21.

2. Ulbod. Saan a tinudingan ti Biblia dagiti klero ti Kakristianuan ti obra a mangsalaknib kadagiti laigo manipud umap-apuy nga impierno. Ti kinapudnona ket, ti sursuro nga umap-apuy nga impierno ket saan a masarakan idiay Biblia. Ti Biblia isursurona a dagiti natay awan puotda, awan mariknada a sakit. Kuna dayta: “Ta dagiti sibibiag ammoda a mataydanto, ngem dagiti natay dida ammo ti aniaman, . . . ta awan ti aramid wenno gakat wenno pannakaammo wenno sirib idiay Sheol [“impierno” kadagiti daan nga edision ti Biblia], a papanam.”​—Eclesiastes 9:5, 10.

Saan nga inautorisaran ti Biblia ti pannakaipasdek ti klase klero a naigiddiat manipud kadagidiay makunkuna a kasasaad a laigo. Insuro ni Jesus kadagiti pasurotna: “Dakay amin agkakabsatkayo.” Ken siinget nga imparitna ti panagusar kadagiti titulo kas ti “Rabbi,” “Ama” o “Father,” wenno “Pangulo” o “Lider.”​—Mateo 23:8-10.

3. Pudno. Ti Biblia impamatmatna a ti daga ket nagtimbukel idi impagarup dagiti tattao a daytat’ plastado. Idi maikawalo a siglo kasakbayan ni Kristo, idi patpatien pay laeng dagiti tattao a ti daga ket plastado, insurat ni Isaias: “Daydiay nga agtugtugaw iti ngatuen ti nagtimbukel a daga.”​—Isaias 40:22.

Relihion ken Gubat

Dagiti sungbat ti saludsod iti panid 16.

1. C Hinduismo, Islam

India (Bhiwandi ken Bombay): “Ti di panagkinkinnaawatan dagiti Hindu ken Muslim idiay India ti bimtak iti maysa kadagiti kadadaksan a derraaw ti komunidad nanipud independensia. Dagiti panagderraaw idiay Bhiwandi ken Bombay idi Mayo ken Hunio [1984] ti nangibati ti nasurok ngem 300 a tattao a natnatay.”​—Encyclopædia Britannica, 1985 Book of the Year.

2. D Hinduismo, Sikhismo

India (Punjab): Idi 1984 ti primer ministro ti India, a ni Indira Gandhi, maysa a Hindu, ti nangautorisar ti maysa a “panangdusa a panangraut iti kasagraduan unay nga altar ti relihion a Sikh, ti Golden Temple ti Amritsar” idiay Punjab, “a sadiay ni Jarnail Singh Bhindranwale [maysa a militante a pangulo a Sikh] . . . ti namartir babaen kadagiti buybuyot ti gobierno.” Iti nasiglat nga ibabales dagiti mismo a Sikh a badigard ni Gandhi ti nangpapatay kenkuana. “Ti sakit ti nakem ken kinaranggas iti nagbaetan dagiti komunidad a Hindu ken Sikh idiay India ti nagtultuloy ingganat’ 1985.”​—Encyclopædia Britannica, 1985 ken 1986 Book of the Year.

3. A Katolicismo, Protestantismo

Ireland: “Ni Margaret Thatcher, ti British a primer ministro, ti immanamong nga umuman iti Irish Republic a mangtaming kadagiti darum dagiti 600,000 a Romano Katoliko idiay Ulster. Ngem dagiti lider ti minilion a Protestante ti Amianan ti sipipigsa a nangilaksid ti . . . panagtunos. . . . No agballigida, . . . maysa a narungsot manen a panaglalaban ti mabalin a bumara agingga iti sumaganad a siglo.”​—The New York Times, Nobiembre 15, 1986.

4. E Shiite Muslim, Kakristianuan, Druze

Lebanon: “Dagiti Kristiano [laeng iti nagan] ti nangpapatay kadagiti Muslim nga awan pagtaenganda. Dagiti Muslim ti nangpapatay met kadagiti Kristiano iti kinarungsot a di pay naartapan nanipud pay kadagiti Krusada. Dagiti Druze [dagiti miembro ti Syro-Lebanese a narelihiusuan a sekta a namunganay kadagiti Muslims] ken dagiti Palestinians simrekda iti nasipnget a panaglalaban, agingga a naminsan adda idi ingganat’ 53 nga ‘iregular’ a buybuyot nga agdadangadang idiay Lebanon. Pudno unay a ti ‘Lebanon syndrome’ ti nagbalinen a kaasping dagiti iregular a panagdadangadang ken awan gapgapuna a panagpipinnatay iti tiempotayo.”​—Encyclopædia Britannica, 1985 Book of the Year.

5. B Hinduismo, Buddhismo

Sri Lanka: “Kadagiti tradisional a Buddhista a nasnasion, ti Sri Lanka ti nagbalin a nadara nga eksena ti napabaro a naranggas a panaglalaban iti nagbabaetan dagiti Hindu a minoridad a Tamil iti amianan ken dagiti Buddhista a Sinhalese a mayoridad.”​—Encyclopædia Britannica, 1986 Book of the Year.

Asinot’ Nagkuna iti Dayta?

Dagiti sungbat ti saludsod iti panid 17.

1. B Karl Marx

2. E John Wesley

3. D Federal Council of the Churches of Christ in America (a mangireprepresentar kadagiti nadumaduma a denominasion a Protestante) Disiembre 18, 1918, iti inanamonganda a deklarasion a naipatulod ken Woodrow Wilson a presidente ti E. U.

4. C Sursurat a Buddhist a naadaw idiay “Nikayas of the Pali canon”

5. A Ayatollah Ruhollah Khomeini kas naadaw idiay Encyclopædia Britannica, 1985 Book of the Year

6. I Aesop, iti pabulana a Hercules and the Waggoner

7. G Papa Juan XXIII, Enero 25, 1959, iti panangilawlawagna no apay a pinanggepna ti panangangay ti Vatican II a konsilio ekumenikal

8. F Ni Jesus ti Nazaret (Mateo 23:9)

9. H Ni Papa Paulo VI bayat ti isasarungkarna idiay Naciones Unidas idi 1965

Panagregget a Mangammo iti Dios

Dagiti sungbat ti salsaludsod iti Panid 17.

1. 330,000,000 a didiosen a Hindu: Maipapan iti gagangay a tao idiay India, kinuna ni Propesor J. B. Noss: “Nupay ti kapadasan ti masansan mangiturong kenkuana a mangawat iti maysa a partikular a dios wenno diosa kas patron . . . , kaskasdi a padayawanna latta amin a supernatural a biag . . . Dagiti Hindu nairuamdan nga agkuna a dagiti didiosenda ti adda bilangna nga agarup 33 crores; kayatna a sawen, agarup 330 a milion.”​—Man’s Religions.

2. 8,000,000 a didiosen a Shinto: “Dagiti didiosen dagiti Shinto . . . ket makunkuna nga iti maysa a lugar adda bilangna a 80 a laksa ket iti sabali pay agbilang ti 800 a laksa.”​—The Sacred Writings of the World’s Great Religions.

3. Ti Buddhismo saan a mangisursuro ti panamati iti manamarsua. “Awan patpatienna a biag nga addaan dakdakkel a supernatural a pannakabalin ngem ti maragpat ti tao babaen iti birtud ken pannakaammo; kinapudnona, sumagmamano a nasnasion a Buddhista ket awan sao kadagiti lenguaheda a mangiyebkas ti kapanunotan maipapan ti Dios.”​—McClintock and Strong’s Cyclopedia.

4. Kaaduan kadagiti kadaanan a di-Kristiano a relihion: Ti Abbot’s Dictionary of Religious Knowledge ti mangaw-awag iti Trinidad a “nakabatbatad” a paset ti relihion a Hindu ken “nakapampanayag” kadagiti kadaanan [a sakbay Kinakristiano] a relihion ti Persia, Egipto, Roma, Japan, India, ken Grecia. Sigun ken Propesor E. W. Hopkins, maysa a Neoplatonic a pilosopo nga agnagan Plotinus (205-270 K.P.) ti “nangpartuat” ti maysa a langa ti trinidad nga umas-asping iti kadaanan a Buddhista ken Brahmanico a trinidad. Kuna ni Propesor Hopkins maipapan ken Plotinus: “Ti teolohiana a maaw-awagan ‘Platonic,’ ti saan a bassit impluensiana kadagiti papangulo ti Nakristianuan nga opinion.”

Inimpluensiaan kadi daytoy a pilosopo dagiti papangulo ti Kakristianuan a nangnangruna ngem ni Jesus mismo? Sumungbat ni Propesor Hopkins: “Kada Jesus ken ni Pablo mabalin a saanda a pagaammo ti doktrina a trinidad; nupay kasta, awan nasasaoda nga aniaman maipapan iti dayta.”​—Origin and Evolution of Religion.

Ti Relihion ken ti Lubong

Dagiti sungbat ti salsaludsod iti panid 17.

1. Nasursurok ngem naminsan

Namindua nga inwaksi ni Jesu-Kristo dagiti gundaway a makagun-od ti napolitikaan a pannakabalin. Nagmadi ni Jesus a makitinnawar idi a nangitukon ti Diablo: “Amin dagitoy a pannakabalin . . . itedko kenka [“amin a pagpagarian ti mapagnaedan a daga”] ta naitedda kaniak, ket itedko iti pagayatak.”​—Lucas 4:5, 6.

Tinallikudan met ni Jesus ti popular a movimiento babaen dagiti narelihiusuan a paspasurot a mamagbalin kenkuana kas ari: “Dagiti tao idi makitada ngarud daydi pagilasinan nga inaramidna, kinunada: ‘Kinapudnona a daytoy ti mammadto nga umay ditoy lubong.’ Ni Jesus ngarud, idi a naawatanna a ngangnganida umay ket alaenda a piliten tapno aramidenda nga ari, napan manen nga is-isu idiay bantay.”​—Juan 6:14, 15.

2. Ti Diablo

Ti Biblia ipabpabasolna ti rigrigat iti lubong iti kabusor ti Dios nga isu ni Satanas a Diablo. Kinunana: “Asikayo pay daga ken baybay, ta ti Diablo immulog kadakayo, nga addaan dakkel a pungtot nga ammona a bassiten ti tiempona.”​—Apocalipsis 12:12.

3. Agtalinaed a neutral maipapan kadagiti nailubongan a politika bayat a kumitkita iti Pagarian ti Dios kas remedio

Imbilin ni Jesus ti neutralidad, ken intudona ti Pagarian ti Dios, a kunkunana: “Ti pagariak saan a ditoy a lubong. Ta no ditoy a lubong koma ti pagariak, dagiti adipenko makibakalda koma tapno saanak a maiyawat koma [iti di nainkalintegan a sentensia ti ipapatay].” (Juan 18:36) Imbaga met ni Jesus ken apostol Pedro, idi nangasut ni Pedro ti kampilan a mangidepensa koma kenkuana: “Ipulangmo ta kampilanmo iti kalubanna, ta isuamin dagiti mangaramat iti kampilan mataydanto iti kampilan.”​—Mateo 26:52.

Iti panangidemostrana ti pammatina iti Pagarian ti Dios kas remedio kadagiti parikut ti sangatauan, improklamar ni Jesus dayta a gobierno kas kakaisuna a namnama ti tao. Idi adda ditoy daga, inlawlawagna: “Kadagiti sabsabali a siudad masapul met nga ipakaammok ti naimbag a damag ti pagarian ti Dios, ta daytoy ti panggep a nakaibaonak.”​—Lucas 4:43.

Sigun iti The Encyclopedia Americana, “ti metodo ni Jesus ket isut’ ipapanna kadagiti tattao, nangnangruna kadagiti gagangay a tattao ken uray pay dagiti klase a malalais, dagiti ‘agsingsingir ti buis ken managbasol’ . . . Ti kangrunaan a temana ket ti Pagarian ti Dios . . . Ti mensahe ti Pagarian ramanenna ti panagbabawi ken siyayaman a pammati iti Dios; sapulen dayta ti panangala ti baro a biag ti panagtulnog a makitimpuyog kadagiti sabsabali met nga agur-uray iti namnama a panangipasdek ti Dios ti Pagarianna, a nangrugi nga umay iti aramid ni Jesus. Ti maudi a pannakaipasdek ti pagarian . . . babaen iti napigsa a panagtignay ti Dios iti panungpalan ti panawen . . . ti sigagagar nga ur-urayenda.”​—Tomo 3, panid 704 (1977).

4. Dagiti tattao ti mangalagadto laeng ti maysa a langa ti nadiosan a debosion ngem libakendanto ti pannakabalinna

Impadto ti Biblia: “Ngem ammuem daytoy, a kadagiti maudi nga al-aldaw umaydanto dagiti aldaw a napeggad a narigat a pakibagayan. Ta dagiti tattao . . . managayat kadagiti ragragsak a nangnangruna ngem iti panagayatda iti Dios, nga adda langada a nadiosan a debosion ngem libakenda ti pannakabalin daytoy . . . Ngem dagiti tattao a dakes ken dagiti mangul-ulbod dumakesdanto la a dumakes, a mangal-allilawda ket maallilawda met laeng.” “Mangur-urnongdanto kadagiti mannursuro a manggagatel ti laplapayagda.”​—2 Timoteo 3:1-13; 4:3, 4.

Ti Biblia ti namakdaar met: “Ket adunto dagiti saan a pudno a mammadto [kaawatan dagiti isu met laeng a tipo dagiti popular a papangulo a nadakamat iti ngato] tumakderdanto ket ulbodendanto dagiti adu; ket agsipud ta agadunto ti kinadakes ti ayat dagiti adu lumamiisto.”​—Mateo 24:11-13.

5. Dagiti nasional nga agturay ket dadaelendanto a naan-anay dagiti relihion ti lubong

Itudtudo ti Biblia daytoy a pagtungpalan. Kadagiti amin a siglo, ti ulbod a relihion ket naigamer unay kadagiti napolitikaan nga ar-aramid dagiti nasnasion, nupay no kinuna ni Jesus maipapan kadagiti pudno nga adalanna: “Saanda a paset ti lubong, kas kaniak a saanak a paset ti lubong.” (Juan 17:16) Gaput’ pannakipulpulapolda iti lubong, nailadawan ti ulbod a relihion idiay Biblia kas maysa a balangkantis, a di nagmatalek iti Dios. Kuna ti maysa a padto ti Biblia: “Umayka ditoy ket ipakitakto kenka ti pannakaukom ti dakkel a balangkantis nga adda a nagtugaw iti rabaw dagiti adu a dandanum, isu a nakikamalalaan dagiti ar-ari ti daga.”​—Apocalipsis 17:1, 2, 18.

Daytoy “dakkel a balangkantis” ngarud ket arig ti maysa a babai nga aglaklako kadagiti seksual a pabor kas pannupapak iti nangatot’ rukodna nga impluensia iti gobierno. Ti dusa kenkuana ti maibagay iti krimen. Ti Dios ti mangpataudto ti biglaan, mangipartaan a panagbaliw ti puso kadagiti dati a kaayan-ayatna. Ti Biblia ilawlawagna a dagiti ar-ari, wenno dagiti napolitikaan nga agtuturay ti lubong, “guraendanto ti balangkantis ket pagwalangwalangendanto a lamolamo, ket sidaendanto ti lasagna ket ipuordanto iti apuy. Ta ti Dios inkabilna kadagiti puspusoda ti panagaramidda iti pakinakemna ken panagsangsangkanakemda.”​—Apocalipsis 17:12, 16, 17.

Ti Pagarian ti Dios

Dagiti sungbat ti salsaludsod iti panid 18.

1. Ulbod

Idi a kinuna ni Jesus “ti pagarian ti Dios adda iti unegyo,” isut’ makisasao kadagiti nauyong a Fariseo, dagiti kabusorna, saanna ida a gagayyem. (Lucas 17:21, King James Version) Ngarud, aniat’ kayat a sawen ni Jesus idi makisasao kadagitoy a Fariseo? Dagiti moderno a patarus ti Biblia, kas ti Revised Standard Version, impaulogna dagiti sasao ni Jesus: “Ti pagarian ti Dios adda iti nagbabaetanyo.” Ti Pagarian ti adda iti nagbabaetanda, yantangay ni Jesus, daydiay nadesignaran nga agbalin nga Ari iti dayta masanguanan a Pagarian, ti adda iti nagbabaetan dagidiay a Fariseo.

Gapuna kuna ti Encyclopædia Britannica: “Babaen ti ‘pagarian’ kasla kayatna a sawen saan a nangnangruna ti sakop ti Dios, no di ket ti panagturay ti Dios . . . Iti daytoy a sentido umiso ti panangiladawan ni Jesus iti pagarian kas masanguanan pay laeng . . . Ni Jesus mismo agparang kadagiti Ebanghelio kas ti manangiwaragawag . . . Gapuna maikunana kadagiti kabkabusorna a ti pagarian ket ‘adda iti nagbabaetanyo’ (Lucas XVII, 21, saan nga ‘adda iti unegyo’); ta Isu a mismo ti pagilasinan ti pagarian iti nagbabaetanda.”

2. Pudno

A ti Pagarian ti Dios ti pudpudno a gobierno ti naaramid a nalawag idiay Isaias 9:6, a kunana maipapan iti um-umay a Mesias: “Ti gobierno maiparabawto iti abagana.” (American Standard Version) “Ti naprinsipean a panagturay addanto iti abagana.”​—New World Translation.

3. Ulbod

Ti Pagarian ti Dios ti di mabalin a mairepresentar ditoy daga babaen iti Naciones Unidas, ta nalawag nga insuro ni Jesus: “Ti pagariak ket saan a paset daytoy a lubong.”​—Juan 18:36.

Ti Pagarian ti Dios ket saan a napolitikaan; daytat’ napaadda babaen iti Dios nga awan tulong ti tao. Kas panangikuna ti Encyclopædia Britannica: “Ngarud ganggannaet iti sursuro ni Jesus no sawen dagiti Kristiano ti ‘panangibangonda ti pagarian.’ Nalawag, inturong [ni Jesus] dagiti managdengngegna iti dayta umay idi sinaona kadakuada ti maipapan ti pagarian.”

4. Pudno

Ti padto ti Biblia a nailanad idiay Daniel 2:44 ipakitana a silalawag a ti Pagarian ti Dios dadaelennanto dagiti pagpagarian, wenno dagiti gobierno, iti lubong. Kunana: “Ket kadagiti al-aldaw dagita nga ar-ari [dagiti moderno-aldaw a gobierno] ti Dios ti langit mamangonto iti maysa a pagarian a kaanoman dinto madadael. . . . Ngem burakennanto ken ibusennanto amin dagitoy a pagpagarian, ket isu agtalinaedto iti panawen a di nakedngan.”

No maipapan kadagiti bendision a nakasagana iti sangatauan kalpasan ti panangdadael ti Dios kadagitoy agsusuppiat a nasnasion, kitaenyo ti libro a, Mabalinyo ti Agbiag nga Agnanayon iti Paraiso a Daga. Daytoy a publikasion ti mangted kadagiti pammaneknek iti Biblia ken historia nga idi 1914, ti Pagarian ti Dios ti nangirugin iti nabayag nga ur-urayenen a panagturayna idiay langit​—a ti ibungana a sapasap a talna dumtengto sakbay nga aglabasen dayta a kaputotan. (Mateo 24:34) Kadagiti sasao ti propetiko a salmo ti Biblia: “Ta dagiti agaramid iti dakes magessatdanto, ngem dagidiay nga agpannuray ken Jehova tawidendanto ti daga. Ngem dagiti naemma tawidendanto ti daga, ket maay-ayatandanto iti kinaruay ti talna.”​—Salmo 37:9, 11.

[Dagiti Footnote]

[Graph dagiti miembro ti nailubongan a relihion idi panid 15 ken 18]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

[Ladawan iti panid 23]

Anamonganto aya ti Dios ti maysa a relihion no dagiti klerona ket bembendisionanda met dagiti tattao ti gubat?

[Credit Line]

Retrato ti U.S. Army

[Ladawan iti panid 25]

Iti sidong ti Pagarian ti Dios, ti daga agbalinto a paraiso