Buybuya Manipud Naikari a Daga

“Asika Pay, Corazin!”​—Apay?

SIGURADO a dikay kayat a ti Dios iyebkasnakayo nga asikay pay, di ngamin? Ngarud, panunotenyo laengen, no kasanot’ rikna dagiti tallo a siudad ti Galilea idi a ti Anak ti Dios ken Ukom kinunana:

“Asika pay, Corazin! Asika pay, Betsaida! ta no idiay Tiro ken Sidon naaramidda koma dagiti datdatlag a naaramid kadakayo nagbabawida koma a nabayagen iti silisio ken dapo. Ngem kunak kadakayo, a nalaglag-anto ti dusa ti Tiro ken Sidon iti Aldaw ti Pannakaukom ngem kadakayo. Ket sika, Capernaum, . . . maipababakanto agingga iti Hades.”​—Mateo 11:21-23.

Ti buya nga adda iti ngato ti nakasentro iti maysa kadagita a siudad​—ti Corazin. Daytoy a retrato agparang met para iti Hulio/Agosto iti 1989 Calendar of Jehovah’s Witnesses. Makapainteres met, ta dagiti sasao ni Jesus idiay Mateo 11:21-23 ket adda iti programa a panagbasa ti Biblia dagiti Saksi ni Jehova bayat iti Agosto. Ania ngarud ita, ti rebbeng a maammuantayo maipapan iti Corazin?

Bueno, kitaenyo a naimbag no sadinot’ nagsaadan ti kadaanan a Corazin. Makitayo dagiti dadaelna iti makinsango a paset daytoy a retrato. Sumaruno, kitaenyo dagiti kaykayo idiay umamianan nga igid ti Baybay ti Galilea. Dita ti yan ti Capernaum idi, agarup 3 kilometros ti kaadayona. Ti perspektibo daytoy retrato manipud tangatang kasla mangisingasing ti medio plastado a langa, ngem kinaagpaysuanna ti Corazin ket nagsaad iti katurturodan agarup 270 metros iti ngato ti aplaya.

Makatulong met a maammuan nga iti agarup isu met laeng a distansia manipud Capernaum, iti igid ti aplaya, isu idi ti Betsaida. Gapuna, iti pananglaisna kadagitoy tallo a siudad, ipampamaysa ni Jesus ti bassit a disso iti aglawlaw iti sentro a nagtrabahuanna idiay Galilea. (Mateo 4:13; Marcos 2:1; Lucas 4:31) Apay nga inyebkas ni Jesus nga asida pay?

Adu a panawen ti binusbos ni Jesus a kadua dagiti apostolesna iti daytoy a lugar, ket nagadu a datdatlag ti inar-aramidna met ditoy. Idiay asideg ti Betsaida namilagruan a pinakanna ti nasurok a 5,000 a tattao, ken insublinat’ panagkita ti tao a bulsek. (Marcos 8:22-25; Lucas 9:10-17) Kadagiti milagrona idiay ken iti asideg ti Capernaum isut’ panangpaimbagna ti bumaro a masakit manipud adayo, inagasanna ti lalaki a nagunggan ti sairo, pinapagnana ti paralitiko, ken pinagungarna ti anak a babai ti maysa a pangulo idiay sinagoga. (Marcos 2:1-12; 5:21-43; Lucas 4:31-37; Juan 4:46-54) Nupay saan nga inespesipiko ti Biblia kadatayo no ania dagiti “datdatlag” a nainaig iti Corazin, impamatmat ti Mateo 11:21 a ni Jesus ti nagaramid kadagiti milagro iti mismo a siudad wenno iti arubayanna. Kaskasdi, saan a nagbabawi ken namati dagiti tattao kenkuana kas ti Mesias nga addaan tulong ti Dios.

No buybuyaen ti naipakuyog nga eksena ti panangaramid ni Jesus kadagita a bambanag, mabalin a maisaludsodyo, ‘Ania la ketdin ti kinatangken dagiti tattao ti Corazin?’ Nalabit makakitat’ panirpatan kadagiti nangisit a batbato a basal a nakalkali dagiti arkeologo a nairaman kadagiti nadaddadael, a napetsaan manipud maikatlo a siglo K.P. Kadagitoy a tedtedda ramanenna ti maysa a sinagoga idiay sentro ti siudad ken kadagiti pagnanaedan a luglugar iti arubayan. Dadduma kadagiti bato a naggaput’ sinagoga addaandat’ karkarna a naiburik. Iti ania? Ti ladladawan manipud mitolohia a Griego, kas ken Medusa a nagbuok ti ul-uleg ken maysa a sentauro, kagudua tao ken kagudua kabalio. Yantangay sipipigsa koma a sinuppiat ti Judaismo dagita nga eskultura a panagdayaw ti ladladawan, apay ketdin a palubosan dagita dagiti papangulo a Judio ti Corazin idiay sinagogada?

Maysa a teoria a ta “mabalin a ti napabus-ay a kababalin ti ugalin iti dayta a lokalidad,” a mangted rason ken Jesus a manginanama iti nasayaat a panangawat iti siudad.a Ngem no dagitoy a naikitkitikit iti sinagoga ti mangisingasing iti aniaman maipapan iti kababalin idi kaaldawan ni Jesus, mabalbalin a ti kaaduan nga adda idiay Corazin saanda a nangnangruna a maseknan iti panagdaydayaw ti ama iti espiritu ken kinapudno.” (Juan 4:23) Impakitada dayta babaen iti saanda a panangakseptar iti managaramid-datdatlag a Mesias.

Idi imbaon ni Jesus dagiti 70 nga adalanna, isut’ nagusar manen ti aglablabes a panagsao maipapan iti kinatangken ti Corazin, Betsaida, ken Capernaum. No dagiti pada ni Jesus a taga Galilea ti Corazin a makaammo kadagiti datdatlag nga ar-aramidna saanda a nangipangag a naimbag, di rebbeng a makellaat dagiti adalan no dagiti umili iti dadduma a siudad a nangaskasabaanda saanda ida nga inawat.​—Lucas 10:10-15.

Gapuna bayat a mingmingmingantayo dagiti awan biagna a nangisit a daddadael ti Corazin, ipapusotay koma ti nabatad a pakdaar ni Jesus nga “asika pay.” Ti di panagbabawi, ti di panangabrasa iti aramid ti Dios nga ar-aramiden ti ilina, makaiturong iti pannakaipababa ken nalangalang a masanguanan.

[Dagiti Footnote]

[Mapa iti panid 16]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Corazin

Betsaida

Capernaum

Baybay ti Galilea

Tiberio

[Credit Line]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel

[Picture Credit Line iti panid 16]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.