Ti Panangmatmat ti Biblia
‘Saan a Paset ti Lubong’—Aniat’ Kaipapananna?
IDI maikapat a siglo K.P., rinibu kadagiti agkunkuna a Kristiano ti nangpanaw kadagiti sanikua, kabagian, ken wagas ti panagbiagda tapno aggianda a naiputputong kadagiti desierto ti Egipto. Nagdinamagda kas anakorita, manipud iti Griego nga a·na·kho·reʹo, a kaipapananna “Agpakniak.” Dineskribir ida ti maysa a historiador kas immikay kadagiti kasadaranda. Impagarup dagiti anakorita a babaen iti panagpaknida manipud iti natauan a kagimongan, an-annurotenda ti Nakristianuan a pagalagadan a panagbalin a ‘saan a paset ti lubong.’—Juan 15:19.
Agpayso a balbalakadan ti Biblia dagiti Kristiano nga agbalinda nga “awanan mulit manipud iti lubong.” (Santiago 1:27) Silalawag a mamakdaar ti Kasuratan: “Mannakikamalala a babbai, dikay aya ammo a ti pannakigayyem iti lubong ket pannakibusor iti Dios? Siasinoman, ngarud, a tarigagayanna ti agbalin a gayyem ti lubong ibilbilangna ti bagina a kabusor ti Dios.” (Santiago 4:4) Ngem kaipapanan kadi daytoy a manamnama nga agbalin dagiti Kristiano kas anakorita, a literal nga agpaknida manipud kadagiti sabsabali? Rumbeng kadi nga adaywanda dagidiay dida kapammatian?
Dagiti Kristiano Saanda nga Antisosial
Ti kaipapanan ti panagbalin a saan a paset ti lubong ket nailawlawag iti adu a salaysay iti Biblia a mangipaganetget a rumbeng a sumina dagiti Kristiano manipud iti pangkaaduan a kagimongan ti tao a naisina iti Dios. (Idiligyo iti 2 Corinto 6:14-17; Efeso 4:18; 2 Pedro 2:20.) Gapu itoy, sisisirib a liklikan dagiti Kristiano dagiti kababalin, panagsasao, ken kondukta a maikontra kadagiti nalinteg a wagas ni Jehova a kas iti napalaus a pananggun-od ti lubong iti kinabaknang, kinaprominente, ken ti nalabes a panagragragsak. (1 Juan 2:15-17) Taginayonenda met ti pannakaisinada iti lubong babaen ti panagtalinaedda a neutral kadagiti banag a kas iti gubat ken politika.
Kinuna ni Jesu-Kristo a dagiti adalanna “saanda a paset ti lubong.” Ngem inkararagna met iti Dios: “Kiddawek kenka, a dika ikkaten ida iti lubong, no di ket aywanam ida gapu iti daydiay nadangkes.” (Juan 17:14-16) Nalawag a saan a kayat ni Jesus a dagiti adalanna agbalinda nga antisosial, a pulos a didan makisarita ken makipulapol kadagiti di Kristiano. Kinapudnona, ti panangiputputong ti manglapped iti Kristiano a mangitungpal iti komisionna a mangikasaba ken mangisuro “iti publiko ken iti binalay-balay.”—Aramid 20:20; Mateo 5:16; 1 Corinto 5:9, 10.
Ti patigmaan nga agtalinaed nga awan tulawna iti lubong dina ikkan dagiti Kristiano iti aniaman a pagibasaran nga ibilangda ti bagida a natantan-ok ngem kadagiti sabsabali. Dagidiay agbuteng ken ni Jehova kagurada ti “tangsit.” (Proverbio 8:13) Kuna ti Galacia 6:3 a “no ti asinoman pagarupenna nga adda pategna idinto ta awan, al-allilawenna ti bukodna a panunot.” Dagidiay ipagarupda a natan-okda al-allilawenda ti bagbagida agsipud ta “amin nagbasol ken agkurang iti dayag ti Dios.”—Roma 3:23.
“Di Agsao iti Makadangran iti Asinoman”
Idi kaaldawan ni Jesus, adda tattao a nangumsi iti amin a di paset dagiti eksklusibo a narelihiosuan a grupoda. Karaman kadagitoy ket dagiti Fariseo. Kabesadoda ti Linteg Mosaico agraman dagiti kabassitan a detalye ti tradision dagiti Judio. (Mateo 15:1, 2; 23:2) Pinagpannakkelda ti metikuloso a panangtungpalda iti adu a narelihiosuan a ritual. Agtigtignay idi dagiti Fariseo a kaslattay natantan-okda ngem kadagiti sabsabali gapu laeng kadagiti naragpatda nga adal ken narelihiosuan a takemda. Inyebkasda ti debotado ken mangumsi a kababalinda babaen ti panagkunada: “Daytoy a bunggoy a di makaammo iti Linteg nailunodda a tattao.”—Juan 7:49.
Adda pay ketdi termino dagiti Fariseo a mangtagibassit kadagiti di Fariseo. Ti Hebreo a termino nga ʽam ha·ʼaʹrets nausar idi unana iti positibo a pamay-an a pangnagan iti kadawyan a miembro ti kagimongan. Ngem idi agangay, dagiti nalastog a narelihiosuan a lider ti Juda binalbaliwanda ti anag ti ʽam ha·ʼaʹrets kas maysa kadagiti pakaumsian. Dagiti dadduma a grupo, agraman dagiti agkunkuna a Kristiano ti silalais a nangusar kadagiti termino a kas iti “pagano” ken “di sibilisado” a pangnagan iti tattao a dida kapammatian.
Ngem, kasano idi a minatmatan dagiti immuna-siglo a Kristiano dagidiay di immawat iti Kinakristiano? Nabagbagaan dagiti adalan ni Jesus a tratuenda dagiti di manamati “buyogen ti kinaalumamay” ken “nauneg a panagraem.” (2 Timoteo 2:25; 1 Pedro 3:15) Nangipakita ni apostol Pablo iti naimbag nga ulidan itoy a benneg. Nalaka nga asitgan, saan a nalastog. Imbes a nagpasindayag kadagiti sabsabali, napakumbaba ken makaparegta. (1 Corinto 9:22, 23) Iti naipaltiing a suratna ken ni Tito, namagbaga ni Pablo a ‘di agsao iti makadangran iti asinoman, saan a mannakiringgor, nga agbalintayo a nainkalintegan, nga ipakitatayo ti amin a kinaalumamay kadagiti isuamin a tattao.’—Tito 3:2.
Iti Biblia, ti termino a “di manamati” ket maus-usar no dadduma a pangnagan kadagiti di Kristiano. Nupay kasta, awan ti pammaneknek a ti sao a “di manamati” ket maus-usar kas opisial a pangtuding wenno pangnagan. Sigurado a saan a nausar a mangtagibassit wenno nangumsi kadagiti di Kristiano, ta maikontra daytoy kadagiti prinsipio ti Biblia. (Proverbio 24:9) Dagiti Saksi ni Jehova ita dida nagubsang wenno nalastog kadagiti di manamati. Ibilangda a kinadangkok no dagiti di Saksi a kakabagian wenno kaarrubada mapanaganan kadagiti manglais a termino. Tungtungpalenda ti balakad ti Biblia a kunana: “Ti adipen ti Apo . . . kasapulan nga agbalin a naalumamay kadagiti isuamin.”—2 Timoteo 2:24.
‘Aramidenyo Koma ti Naimbag Kadagiti Isuamin’
Rumbeng a mabigbigtayo dagiti peggad ti kinasinged iti lubong, nangnangruna kadagidiay mangipakpakita iti nakaro a pananglais kadagiti nadiosan a pagalagadan. (Idiligyo iti 1 Corinto 15:33.) Kaskasdi, no mamalakad ti Biblia nga “aramidentayo koma ti naimbag kadagiti isuamin,” ti sao nga “isuamin” iramanna dagidiay di Kristiano. (Galacia 6:10) Nabatad nga iti sidong ti dadduma a kasasaad, makipangpangan idi dagiti immuna-siglo a Kristiano kadagiti di manamati. (1 Corinto 10:27) Gapuna, dagiti Kristiano ita tratuenda dagiti di manamati iti natimbeng a pamay-an, a matmatanda ida kas padada a tao.—Mateo 22:39.
Dakes ti panangipato a di natakneng ti maysa a tao wenno imoral gapu laeng ta saanna nga ammo dagiti kinapudno iti Biblia. Agduduma ti kasasaad ken tattao. Gapuna, tunggal Kristiano rumbeng nga ikeddengna ti limitasion ti pannakakipulapolna kadagiti di manamati. Nupay kasta, di kasapulan ken di nainkasuratan para iti maysa a Kristiano nga agpakni a kas iti inaramid dagiti anakorita wenno ti panagrikna a natantan-okda ngem iti sabsabali a kas ti inaramid idi dagiti Fariseo.