PILATO

Ti Romano a gobernador ti Judea bayat ti ministerio ni Jesus ditoy daga. (Lu 3:1) Kalpasan a naikkat nga etnarka iti Judea ti anak ni Herodes a Dakkel a ni Arquelao, adda dagiti gobernador a dinutokan ti emperador tapno iturayanda ti probinsia, a nabatad a ni Pilato ti maikalima kadagitoy. Ni Pilato ket dinutokan ni Tiberio idi 26 K.P., ket ti panagturayna nagpaut iti sangapulo a tawen.

Bassit ti ammo maipapan iti personal a pakasaritaan ni Poncio Pilato. Ti paset ti panagbiagna a nairekord laeng iti pakasaritaan ket ti kinagobernadorna iti Judea. Ti maysa a kitikit a nakailanadan ti naganna ket nasarakan idi 1961 idiay Cesarea. Nailanad met iti dayta ti “Tiberieum,” maysa a patakder nga indedikar ni Pilato kas pammadayaw ken Tiberio.

Kas pannakabagi ti emperador, ti probinsia ket naan-anay nga inturayan ti gobernador. Mabalinna ti mangipakat iti sentensia nga ipapatay, ket sigun kadagidiay mangibagbaga a mabalin ti Sanhedrin nga ipataw ti sentensia nga ipapatay, kasapulan nga agkiddawda nga umuna iti pammalubos manipud iti gobernador tapno adda bileg ti kasta a sentensia nga impatawda. (Idiligyo ti Mt 26:65, 66; Jn 18:31.) Yantangay idiay Cesarea ti opisial a pagtaengan ti Romano nga agturay (idiligyo ti Ara 23:23, 24), adda sadiay ti kangrunaan a paset ti buyot ti Roma, a ti basbassit a puersa ket nagkampo idiay Jerusalem. Nupay kasta, kadawyan nga idiay Jerusalem ti pagnaedan ti gobernador bayat dagiti piesta (kas iti Paskua) ket nangikuyog kadagiti kanayonan a puersa militar. Kadua ni Pilato ti asawana idiay Judea (Mt 27:19), a mabalin a gapu daytoy iti immun-una a pannakabalbaliw ti pagannurotan ti gobierno ti Roma maipapan kadagiti gobernador nga adda kadagiti napeggad a teritoria.

Saan a natalna ti panagtakem ni Pilato. Sigun iti Judio a historiador a ni Josephus, nagbalin a dakes ti rugi ti panangituray ni Pilato mainaig kadagiti sakupna a Judio. Iti rabii, nangibaon idiay Jerusalem kadagiti Romano a soldado nga addaan kadagiti bandera nga addaan iti ladladawan ti emperador. Daytoy ti namagpungtot kadagiti Judio, gapuna a maysa a bunggoy dagiti Judio ti nagdaliasat nga agturong idiay Cesarea tapno iprotestada ti kaadda dagiti bandera ken ipaikkatda dagita. Kalpasan ti lima nga aldaw a panagsasarita, binutbuteng ni Pilato dagiti agrekreklamo babaen ti panangipangtana a papatayen ida dagiti soldadona, ngem timmulok iti kiddawda gapu ta determinadoda iti kalkalikagumanda.​—Jewish Antiquities, XVIII, 55-59 (iii, 1).

Ni Philo a Judio a mannurat idi umuna a siglo K.P. idiay Alejandria, Egipto, inladawanna ti umas-asping a tignay ni Pilato a nakaigapuan ti panagprotesta, nga iti daytoy a gundaway nainaig met kadagiti balitok a kalasag a nakailanadan ti nagnagan da Pilato ken Tiberio, a dagita a kalasag ti inkabil ni Pilato kadagiti kuartelna idiay Jerusalem. Maysa a panagapelar dagiti Judio ti naidatag iti emperador idiay Roma, ket naibilin ken Pilato nga ikkatenna dagiti kalasag ket ipanna dagita idiay Cesarea.​—The Embassy to Gaius, XXXVIII, 299-305.

Nangilanad ni Josephus iti sabali pay a riribuk. Tapno makaaramid ni Pilato iti kalasugan a pagayusan ti danum nga agturong idiay Jerusalem manipud iti kaadayo nga agarup 40 km (25 mi), inusarna ti kuarta a naggapu iti pagidulinan iti gameng ti templo idiay Jerusalem. Adu a tattao ti nagprotesta iti daytoy a tignay idi simmarungkar ni Pilato iti siudad. Nangibaon ni Pilato kadagiti manglimlimo a soldado a tumiponda iti umariwekwek ket duklosenda dagita a tattao no maseniasanda, a nagbanag iti pannakadangran ken pannakapapatay ti sumagmamano a Judio. (Jewish Antiquities, XVIII, 60-62 [iii, 2]; The Jewish War, II, 175-177 [ix, 4]) Nalawag a naitultuloy ti proyekto agingga a nalpas. Daytoy naud-udi a riribuk ket masansan a maikunkuna nga isu ti gundaway nga ‘inlaok ni Pilato ti dara dagiti taga Galilea kadagiti sakripisioda,’ kas nailanad iti Lucas 13:1. Manipud iti daytoy a sasao, agparang a napapatay dagitoy nga umili ti Galilea iti mismo nga ayan ti templo. Saan a masinunuo no daytoy a pasamak ket nainaig iti daydiay inladawan ni Josephus wenno maysa a sabali pay a pasamak. Nupay kasta, yantangay dagiti umili ti Galilea ket sakup ni Herodes Antipas (ti agturay iti distrito ti Galilea), daytoy a pananggudas ket mabalin a maysa a makagapu iti panagginnura da Pilato ken Herodes agingga idi tiempo a pannakausig ni Jesus.​—Lu 23:6-12.

Pannakausig ni Jesus. Iti parbangon ti Nisan 14, 33 K.P., dagiti Judio a papanguluen impanda ni Jesus iti sanguanan ni Pilato. Yantangay saanda a kayat ti sumrek iti arubayan ti Gentil nga agturay, rimmuar ni Pilato tapno mapan kadakuada ket dinamagna no ania ti darumda maibusor ken Jesus. Kinunada a bumusbusor ni Jesus iti gobierno, itantandudona ti di panagbayad iti buis, ken ibagbagana nga isu ket ari, iti kasta makiribal ken Cesar. Idi imbagana nga alaenda ni Jesus ken ukomenda, dagitoy a mangak-akusar ken Jesus imbagada a saan a nainkalintegan a papatayenda ti asinoman. Iti kasta, ni Pilato inserrekna ni Jesus iti palasio ket sinaludsodanna maipapan kadagiti pammabasol. (LADAWAN, Tomo 2, p. 741) Idi nagsubli ni Pilato iti sanguanan dagiti mangak-akusar, impakaammona nga awan nasarakanna a basol ni Jesus. Intultuloyda nga ibaga dagiti akusasionda, ket apaman a naammuan ni Pilato a taga Galilea ni Jesus, imbaonna ni Jesus ken Herodes Antipas. Gapu ta narurod ni Herodes iti panagkitakit ni Jesus nga agaramid iti pagilasinan, pinagang-angawanda ken linalaisda ni Jesus sa impaisublina ken Pilato.

Napaayaban manen ti Judio a papanguluen ken dagiti umili, ket inkagumaan manen ni Pilato a liklikan a sentensiaan a matay ti awanan basol a tao, nga inimtuodna iti bunggoy no kayatda a maluk-atan ni Jesus maitunos iti kaugalian a mawayawayaan ti maysa a balud iti kada piesta ti Paskua. Imbes ketdi, iti panangsugsog dagiti relihioso a panguluen, inriaw ti bunggoy a maluk-atan ni Barabas a maysa a mannanakaw, mammapatay, ken managalsa. Gapu iti maulit-ulit a panagregget ni Pilato a mangwayawaya iti naakusar, pimmigsa ti pannakaipukkaw a mailansa ni Jesus. Yantangay nagamak nga adda mapasamak a riribuk ken kayatna a pagtalnaen ti bunggoy, pinatgan ni Pilato ti kiddawda, a binugguanna dagiti imana iti danum a kasla dinalusanna dagita iti panagbasol iti dara. Sakbay daytoy a pasamak, ti asawa ni Pilato imbagana kenkuana ti maipapan iti makariribuk a tagtagainepna mainaig iti “dayta a nalinteg a tao.”​—Mt 27:19.

Idin imbilin ni Pilato a masapsaplit ni Jesus, ket nangikabil dagiti soldado iti korona a sisiit iti ulo ni Jesus ken kinawesanda iti naarian a nagayad a pagan-anay. Nagparang manen ni Pilato iti sanguanan ti bunggoy, ket imbagana manen nga awan nasarakanna nga aniaman a basol ni Jesus, ket indatagna ni Jesus iti sanguananda a nakakawes iti nagayad a pagan-anay ken ti korona a sisiit. Idi impukkaw ni Pilato, “Adtoy! Ti tao!” inyad-adda ti papanguluen dagiti umili ti kalikagumda a pannakailansa, nga iti umuna a gundaway dinakamatda ti pammabasolda a panagtabbaaw. Ti kinunada a pagbalbalinen ni Jesus ti bagina nga anak ti Dios ti ad-adda pay a namagdanag ken Pilato, ket impanna ni Jesus iti uneg tapno pagsaludsodanna pay. Ti maudi a panagregget ni Pilato a mangluk-at ken Jesus ket nagbanag iti panangballaag dagiti bumusbusor a Judio a mabalin a maakusaran a bumusbusor ni Pilato ken Cesar. Idi nangngeg ni Pilato daytoy a pangtada, inruarna ni Jesus ket nagtugaw iti pangukoman. Ti impukkaw ni Pilato a, “Kitaenyo! Ti ariyo!” ti nakaigapuan manen a mairiaw ti panangilansa ken nagbanag iti panangikunada nga: “Awan arimi no di ni Cesar.” Idin ni Pilato inyawatna kadakuada ni Jesus tapno mailansa.​—Mt 27:1-31; Mr 15:1-15; Lu 23:1-25; Jn 18:28-40; 19:1-16.

Dagiti Judio a mannurat, kas ken Philo, inladawanda ni Pilato kas maysa a nainget ken manangipapilit a tao. (The Embassy to Gaius, XXXVIII, 301) Ngem mabalin a ti tigtignay dagiti mismo a Judio ti kangrunaan a makagapu no apay a nainget kadakuada ti gobernador. Nupay kasta, dagiti salaysay ti Ebanghelio ti mangipaay iti umiso a pannakaawat maipapan iti personalidad daytoy a tao. Ti wagas a panangaramidna iti bambanag kas iti nasabrak ken prangka a panagsasaona ket kadawyan iti maysa a Romano nga agturay. Nupay kasta, ti prangka a panangiparangarangna iti agpangpangadua a kababalin ti kritiko, a kas ti panangikunana iti “Ania ti kinapudno?” ket mangipakita iti panagbutengna (nalabit inaanito a panagbuteng) idi nangngegna nga us-usigenna ti maysa nga agkunkuna nga anak ti Dios. Nupay nalawag a saan a manangtagibassit, imparangarangna ti kinaawan integridad ti maysa a politiko. Kangrunaanna a maseknan iti saadna, no ania ti kunaen dagiti agtuturay a nangatngato ngem isu no makangngegda iti adu a riribuk iti probinsia a sakupna, nga agamak di la ket ta agparang a napanuynoy unay kadagidiay naakusaran iti panagalsa. Nabigbig ni Pilato nga awan basol ni Jesus ken natarusanna a maak-akusaran gapu iti apalda. Kaskasdi a timmulok iti bunggoy ken inyawatna ti maysa nga awanan basol a biktima tapno gudasenda imbes nga irisgona ti pannakadadael ti napolitikaan a karerana.

Kas maysa kadagiti “nangatngato nga autoridad,” addaan ni Pilato iti autoridad gapu iti pammalubos ti Dios. (Ro 13:1) Manungsungbat iti pangngeddengna, responsabilidad a saan a kabaelan nga ugasan ti danum. Nabatad a nagtaud iti Dios ti tagtagainep ti asawana, kas met laeng ti ginggined, ti di gagangay a kinasipnget, ken ti pannakapisang ti kortina a napasamak iti daydi nga aldaw. (Mt 27:19, 45, 51-54; Lu 23:44, 45) Ti tagtagainep ti asawana ti namakdaar koma ken Pilato a saan nga ordinario daytoy a panagusig, saan nga ordinario ti akusado. Ngem, kas kinuna ni Jesus, ‘dakdakkel ti basol’ daydiay nangyawat kenkuana ken Pilato. (Jn 19:10, 11) Ni Judas a damo a nangliput ken Jesus ket naawagan iti “anak ti pannakadadael.” (Jn 17:12) Dagiti Fariseo a nakinamin iti gandat a panangpapatay ken Jesus ket nailadawan kas maikari iti “Gehenna.” (Mt 23:15, 33; idiligyo ti Jn 8:37-44.) Ken nangnangruna a manungsungbat iti Dios ti nangato a padi, a nangidaulo iti Sanhedrin, gapu iti panangyawatna iti Anak ti Dios iti daytoy a Gentil nga agturay tapno masentensiaan iti ipapatay. (Mt 26:63-66) Nadagdagsen ti basolda ngem iti basol ni Pilato; ngem nakadakdakes ti inaramidna.

Ti rurod ni Pilato kadagiti promotor ti krimen ket nabatad a makita iti karatula nga inkabilna iti ngatuen ti nailansa a ni Jesus, nga inlanadna kas “Ari dagiti Judio,” kasta met iti nainget a panagkedkedna a mangbalbaliw iti dayta, a kinunana: “No ania ti insuratko insuratkon.” (Jn 19:19-22) Idi ni Jose a taga Arimatea kiniddawna nga alaen ti bangkay, pinatgan ni Pilato dayta a kiddaw idi nasiguradona a natayen ni Jesus, a kasta ti gagangay a kinaannad ti maysa a Romano nga opisial. (Mr 15:43-45) Maseknan ti panguluen a papadi ken dagiti Fariseo amangan no matakaw ti bagi, iti kasta insungbatna: “Addaankayo iti guardia. Inkay aywanan dayta kas iti ammoyo a pamay-an.”​—Mt 27:62-65.

Pannakaikkatna iti Saadna ken Ipapatayna. Ipadamag ni Josephus a ti pannakaikkat ni Pilato iti saadna idi agangay ket resulta dagiti reklamo nga indatag dagiti Samaritano iti mismo nga agturay a nangatngato ngem ni Pilato, ti gobernador ti Siria, ni Vitellius. Naireklamo a ginudas ni Pilato iti adu a Samaritano nga inallilaw ti maysa nga impostor nga aguummongda iti Bantay Gerizim nga inanamaenda a matakuatanda dagiti sagrado a gameng a naipagarup nga inlemmeng sadiay ni Moises. Imbilin ni Vitellius a mapan ni Pilato idiay Roma tapno dumatag iti saklang ni Tiberio, ket dinutokanna ni Marcellus a mangsandi ken Pilato. Natay ni Tiberio idi 37 K.P. bayat ti kaadda ni Pilato iti dalanna nga agturong idiay Roma. (Jewish Antiquities, XVIII, 85-87 [iv, 1]; XVIII, 88, 89 [iv, 2]) Awan ipaay ti historia a mapagtalkan nga impormasion maipapan iti nagbanagan ti pannakausigna. Ti historiador a ni Eusebius a nagbiag iti maudi a paset ti maikatlo ken nasapa a paset ti maikapat a siglo kunaenna a napilitan nga agpakamatay ni Pilato bayat ti panagturay ti suno ni Tiberio a ni Gayo (Caligula).​—The Ecclesiastical History, II, VII, 1.