AMMOYO KADI?

Talaga kadi a dagiti Judio a napan idiay Jerusalem idi Pentecostes 33 C.E. ket naggapu iti “tunggal nasion nga adda iti baba ti langit”?

Malaksid iti mabasa iti Aramid 2:5-11, adda insalaysay ti Judio a mannurat a ni Philo a nagbiag iti dayta a panawen maipapan kadagiti naummong a tattao a napan idiay Jerusalem idi Pentecostes 33 C.E.

Insurat ni Philo maipapan kadagiti nagbiahe a napan idiay Jerusalem: “Di mabilang a tattao manipud iti di mabilang a siudad ti umat-atender iti amin a piesta, dadduma ti magmagna, adda met dagiti agbarko, nga aggapu iti daya ken laud ken amianan ken abagatan.” Nagadaw pay ni Philo iti surat ni Agrippa I nga apoko ni Herodes a Dakkel para ken ni Romano nga Emperador Caligula. Kastoy ti imbaga ni Agrippa maipapan iti Jerusalem: “Ti Nasantuan a Siudad . . . ket saan laeng a kabesera ti Judea no di ket uray pay ti kaaduan a sabali a nasion, gapu iti masansan a panagakar dagiti grupo dagiti Judio kadagiti kaarrubada a nasion.”

Karaman kadagiti inrekord ni Agrippa a luglugar a nakaibangonan ti komunidad dagiti Judio ket dagiti adayo a luglugar a kas iti Mesopotamia, Amianan nga Africa, Asia Menor, Grecia, ken dagiti isla ti Mediteraneo. “Uray saan nga espesipiko a naibaga iti dayta a listaan a mapmapan [dagita a Judio] idiay Jerusalem,” kuna ti eskolar a ni Joachim Jeremias, “kaawatan a kasta gapu ta obligado idi ti amin a nataengan a Judio a mapan sadiay tapno agdayaw.”​—Deuteronomio 16:16.

Ania dagiti nagdagusan dagiti rinibu a mapmapan idi idiay Jerusalem tapno agselebrar kadagiti piesta dagiti Judio?

Tallo a piesta ti tinawen a maselselebraran idi idiay Jerusalem​—ti Paskua, ti Pentecostes, ken ti Piesta dagiti Abong-abong. Idi umuna a siglo, ginasut a ribu ti mapmapan idiay Jerusalem para kadagita nga okasion. Aggapuda iti intero nga Israel ken iti amin a sabali pay a nasion a paggigianan dagiti Judio. (Lucas 2:41, 42; Aramid 2:1, 5-11) Kasapulan dagitoy a bisita ti pagdagusan.

Adda dagiti umyan iti balay dagiti gagayyemda; dadduma met ti agyan kadagiti maabangan a balay wenno pagdagusan. Adu ti naggigian kadagiti tolda nga imbangonda iti aglawlaw dagiti pader wenno iti uneg ti siudad. Iti maudi a panagyan ni Jesus idiay Jerusalem, nagdagus idiay Betania nga asideg ti Jerusalem.​—Mateo 21:17.

Adda dagiti patakder a nadiskobre iti asideg ti templo ket addaan dagita iti nalawa a pagdidigusan. Patienda a nagserbi dagitoy a patakder a pagdagusan dagiti bisita ken pagdigusanda sakbay a sumrekda iti templo. Iti maysa kadagitoy a patakder, adda nasarakan a nakitikitan a bato a mangipakita a ni Theodotus, maysa a padi ken lider ti sinagoga sadiay, “imbangonna ti sinagoga para iti pannakaibasa ti Torah ken . . . kasta met dagiti pagdagusan, kuarto, ken pagalaan iti danum para kadagiti bisita nga agkasapulan kadagita.”