Lidia​—Managpadagus a Managdaydayaw iti Dios

MANIPUD kadagidi nagkauna a tiempo, naidumduma dagiti adipen ti pudno a Dios gapu iti kinamanagpadagusda. (Genesis 18:1-8; 19:1-3) Nadepinar kas “ayat iti, panangipateg iti, wenno kinamanangngaasi kadagiti ganggannaet,” ti kinamanagpadagus nga aggubuay iti napasnek a puso ket tanda ti pudno a Kinakristiano uray ita. Kinapudnona, maysa daytoy a pagannurotan iti amin nga agdayaw iti Dios iti makaay-ayo a pamay-an.​—Hebreo 13:2; 1 Pedro 4:9.

Ni Lidia ket maysa a tao a nangipakita iti kinamanagpadagus iti mapagulidanan a pamay-an. ‘Pinaumayna latta’ dagiti Kristiano a misionero a bumisbisita iti Filipos iti pagtaenganna. (Aramid 16:15) Nupay bassit laeng ti pannakadakamat ni Lidia iti Kasuratan, ti sangkabassit a nadakamat maipapan kenkuana ket pakaparegtaantayo. Iti ania a pamay-an? Asino ni Lidia? Aniat’ ammotayo maipapan kenkuana?

“Managlako iti Purpura”

Nagnaed ni Lidia idiay Filipos, ti kangrunaan a siudad ti Macedonia. Nupay kasta, isut’ taga-Tiatira, maysa a siudad iti rehion ti Lydia, idiay makinlaud nga Asia Minor. Maigapu iti daytoy kuna ti dadduma a “Lidia” ti naited a birngas kenkuana idiay Filipos. Iti sabali a pannao, isu “ti taga-Lydia,” no kasano a ti babai a kinasabaan ni Jesu-Kristo ket naawagan iti “babai a Samaritana.” (Juan 4:9) Naglako ni Lidia iti “purpura” wenno bambanag a nakoloran iti daytoy a tina. (Aramid 16:12, 14) Ti kaadda dagiti agar-aramid iti pagtina agpadpada idiay Tiatira ken idiay Filipos ket paneknekan dagiti surat a nakabakab dagiti arkeologo. Posible nga immakar ni Lidia gapu iti trabahona, bukodna man a negosio wenno kas pannakabagi ti maysa a kompania dagiti taga-Tiatira nga agtintina.

Nadumaduma ti gubuayan ti kolor a purpura. Ti kanginaan ket agtaud iti sumagmamano a kita ti kappo iti baybay. Sigun iti Romano a mannaniw idi umuna a siglo a ni Martial, ti maysa a kagay a naaramid iti kasayaatan a purpura ti Tiro (maysa pay a sentro a pakaar-aramidan daytoy a material) mabalin nga aggatad iti aginggat’ 10,000 sesterce, wenno 2,500 a denario, katupag ti sueldo ti maysa a trabahador iti 2,500 nga aldaw. Nalawag, nangina ti kakasta a kawes a sumagmamano laeng ti makagatang. Gapuna mabalin a nabaknang ni Lidia. Iti aniaman a kasasaad, nabaelanna a pinadagus ni apostol Pablo ken dagiti kakaduana​—da Lucas, Silas, Timoteo, ken nalabit dadduma pay.

Ti Panangasaba ni Pablo Idiay Filipos

Idi agarup tawen 50 K.P., damo a napan ni Pablo idiay Europa ket nangrugi a nangasaba idiay Filipos.a Idi dimteng iti maysa a baro a siudad, nakaiyugalianen ni Pablo a sarungkaran ti sinagoga tapno mangasaba nga umuna kadagiti Judio ken proselita a naguummong sadiay. (Idiligyo ti Aramid 13:4, 5, 13, 14; 14:1.) Nupay kasta, sigun iti dadduma, ti linteg ti Roma pinaritanna dagiti Judio a mangalagad iti relihionda kadagiti “sagrado a pagbaludan” ti Filipos. Gapuna, kalpasan a nangbusbos iti “sumagmamano nga aldaw” sadiay, iti aldaw ti Sabbath nasarakan dagiti misionero ti maysa a lugar iti igid ti karayan iti ruar ti siudad a sadiay ‘impagarupda nga adda disso a pagkararagan.’ (Aramid 16:12, 13) Agparang a daytoy ti Karayan Gangites. Sadiay nasarakan dagiti misionero ti pasig a babbai, a maysa kadagitoy ni Lidia.

“Managdaydayaw iti Dios”

Ni Lidia ket maysa a “managdaydayaw iti Dios,” ngem nalabit maysa a proselita iti Judaismo nga agsapsapul iti narelihiosuan a kinapudno. Nupay nasayaat ti trabahona, saan a materialistiko ni Lidia. Imbes ketdi, nangilatang iti tiempo para kadagiti naespirituan a bambanag. “Ni Jehova linuktanna a naimbag ti pusona tapno ipangagna dagiti bambanag a sasawen ni Pablo,” ket inawat ni Lidia ti kinapudno. Kinapudnona, “isu ken ti sangakabbalayanna nabautisaranda.”​—Aramid 16:14, 15.

Saan a dinakamat ti Biblia no asino ti dadduma pay a kameng ti sangakabbalayan ni Lidia. Yantangay awan nadakamat maipapan iti asawa, mabalin nga isut’ agwaywayas wenno balo. Nalabit a “ti sangakabbalayanna” ket buklen dagiti kabagianna, ngem ti termino mabalin met a tumukoy kadagiti babaonen wenno adipen. Iti aniaman a kaso, sireregta nga inranud ni Lidia kadagiti kabbalayna dagiti banag a naammuanna. Ken anian a rag-ona idi namati ken inabrasada ti pudno a pammati!

“Pinaumaynakami Latta”

Sakbay a naam-ammoda ni Lidia, nalabit napneken dagiti misionero kadagiti inabanganda a pagdagusan. Ngem naragsakan a nangitukon kadagiti sabali a pagdagusan. Nupay kasta, ti banag a kasapulan ti panangipilitna, ipakpakitana a nagkedked nga immuna ni Pablo ken dagiti kakaduana. Apay? Kayat idi ni Pablo nga ‘ipaay ti naimbag a damag nga awan bayadna, agpaay iti panggep a dina aramaten iti aglablabes ti kinaturayna’ ken di agbalin a dadagsen iti asinoman. (1 Corinto 9:18; 2 Corinto 12:14) Ngem inayon ni Lucas: “Ita idi isu ken ti sangakabbalayanna nabautisaranda, kinunana buyogen ti panagpakaasi: ‘No impatoyo a matalekak ken Jehova, sumrekkayo iti balayko ket aggiankayo.’ Ket pudno a pinaumaynakami latta.” (Aramid 16:15) Kangrunaan a naseknan ni Lidia iti panagbalin a matalek ken Jehova, ket nalawag a ti kinamanagpadagus isut’ maysa a pammaneknek iti pammatina. (Idiligyo ti 1 Pedro 4:9.) Anian a nagsayaat nga ulidan! Ar-aramatentay met kadi dagiti sanikuatayo a mangitandudo kadagiti interes ti naimbag a damag?

Dagiti Kakabsat Idiay Filipos

Idi nawayawayaan da Pablo ken Silas iti pagbaludan kalpasan ti pasamak a nakairamanan ti adipen a babai a nagunggan ti sairo, nagsublida idiay pagtaengan ni Lidia, a sadiay nasarakanda ti sumagmamano a kakabsat. (Aramid 16:40) Dagiti manamati iti kabbuangay a kongregasion ti Filipos mabalin nga inaramatda ti pagtaengan ni Lidia kas regular a pagtataripnongan. Nainkalintegan a panunoten a ti pagtaenganna nagtultuloy a nagbalin a sentro ti nateokratikuan nga aramid iti siudad.

Ti immuna a nabara a kinamanagpadagus nga impakita ni Lidia isut’ nagbalin a maysa a pamigbigan iti intero a kongregasion. Iti laksid ti kinakurapayda, addada gundaway a nangipatulod dagiti taga-Filipos ken Pablo kadagiti banag a kasapulanna, ket nagyaman ti apostol.​—2 Corinto 8:1, 2; 11:9; Filipos 4:10, 15, 16.

Saan nadakamat ni Lidia iti surat nga impatulod ni Pablo kadagiti taga-Filipos idi agarup 60-61 K.P. Saan nga ipalgak ti Kasuratan no aniat’ napagteng kenkuana kalpasan dagiti pasamak a naisalaysay iti Aramid kapitulo 16. Nupay kasta, ti ababa a pannakadakamat daytoy naregta a babai tignayennatayo a ‘mangsurot iti kurso ti kinamanagpadagus.’ (Roma 12:13) Anian a yamantayo iti kaadda dagiti Kristiano a kas ken Lidia iti nagtetengngaantayo! Dakkel ti maitulong ti espirituda tapno agbalin dagiti kongregasion a nabara ken mannakigayyem, a pakaidayawan ni Jehova a Dios.

[Footnote]

[Kahon iti panid 28]

Ti Kabibiag Dagiti Judio Idiay Filipos

Ti biag idiay Filipos ket sigurado a saan a nalaka kadagiti Judio ken kadagiti proselita iti Judaismo. Mabalin nga adda sumagmamano a panirigan maibusor kadagiti Judio, ta di nagbayag sakbay ti ibibisita ni Pablo, pinapanaw ni Emperador Claudio dagiti Judio idiay Roma.​—Idiligyo ti Aramid 18:2.

Nakallalagip, naul-ulod da Pablo ken Silas iti sanguanan dagiti mahistrado kalpasan ti panangpaimbagda iti adipen a babai nga addaan espiritu iti panangpadles. Dagiti appona, nga ita naawananda iti dakkel a pamastrekan, ginundawayanda ti panagilem dagiti padada nga umili babaen ti panangipilitda: “Dagitoy a tattao rirriribukenda unay ti siudadtayo, idinto a Judioda, ket ibumbunannagda dagiti kaugalian a di nainkalintegan kadakami nga awaten wenno annuroten, yantangay Romanokami.” Kas banagna, napangpang-or da Pablo ken Silas ken naipisokda iti pagbaludan. (Aramid 16:16-24) Iti kasta a kasasaad, kasapulan ti tured iti sipapanayag a panagdayaw ken Jehova, ti Dios dagiti Judio. Ngem nabatad a di inkankano ni Lidia ti pannakaidumana.

[Dagiti ladawan iti panid 27]

Dagiti rebbek idiay Filipos