CLAUDIO

Maikapat nga emperador ti Roma; anak ni Drusus a kabsat ni Tiberio, ken uliteg ni Caligula, a sinarunona iti trono idi 41 K.P. Saan unay a napigsa ti bagi ken pakinakem ni Claudio. Nupay interesado iti historia, panagsurat, ken dadduma pay nga akademiko nga aktibidad, dagiti emperador nga immun-una ngem isu impapanda a nakapuy ti panagpampanunotna ken saan a kualipikado a mangtengngel iti turay; ngarud kaykayatda ti sabali a suno imbes nga isuna. Nupay kasta, bayat ti riribuk kalpasan ti pannakapapatay ni Caligula, nagballigi ti Guardia a Pretorio ket indeklarada ni Claudio kas Emperador. Ti maysa kadagiti mangsupsuporta kenkuana iti daytoy a dangadang iti pananggun-od iti turay isu ni Herodes Agripa I, a ginunggonaan ni Claudio babaen ti panangpabilegna iti kinaarina ken babaen ti pananginayonna iti Judea ken Samaria kadagiti lugar a sakupna. Nabaelan met ni Claudio a gun-oden ti pabor ti Senado. Naipadamag nga isu sinabidongan ti maikapat nga asawana babaen kadagiti uong idi 54 K.P., iti maika-14 a tawen ti panagturayna. Kalpasanna, nagturay ni Nero.

“Ti dakkel a panagbisin . . . iti intero a mapagnaedan a daga” ket impadto ni mammadto Agabo, “a, no maipapan iti dayta a banag, pudno a naaramid idi tiempo ni Claudio.” Daytoy ti makagapu no apay a dagiti Kristiano idiay Antioquia nangipaayda iti “tulong a pagserbi” iti kakabsatda idiay Jerusalem ken Judea. (Ara 11:27-30) Ti kasta a bisin iti Palestina bayat ti panagturay ni Claudio ket inawagan ni Josephus (Jewish Antiquities, XX, 49-53, [ii, 5]; XX, 101 [v, 2]) iti “dakkel a panagbisin,” ken naikuna a napasamak dayta idi agarup 46 K.P.

“Ni Claudio . . . imbilinna kadagiti amin a Judio a pumanawda iti Roma,” nga inyetnagna ti bilinna idi 49 wenno nasapa a paset ti 50 K.P., iti maikasiam a tawen ti panagturayna. Ti Romano a biograpo ken historiador a ni Suetonius pasingkedanna a pinagtalaw ni Claudio dagiti Judio manipud Roma. (The Lives of the Caesars, Claudius, XXV, 4) Kas nagbanagan daytoy a bilin a pannakapagtalaw, dua a Judio a Kristiano, da Aquila ken Priscila, pinanawanda ti Roma sa nagturongda idiay Corinto. Di nagbayag kalpasan ti isasangpetda, nasarakanda ni apostol Pablo apaman a nakagteng sadiay nalabit idi otonio ti tawen 50 K.P. (Ara 18:1-3) Idi mangrugi nga agturay, nasayaat ti panangtrato ni Claudio kadagiti Judio, nga imbilinna pay ketdi ti panangpanuynoy kadakuada ken inikkanna ida iti nadumaduma a kita ti wayawaya iti intero nga imperio. Nupay kasta, agparang a nagulo ti adu a Judio idiay Roma, a nakaigapuan ti panamagtalaw kadakuada ni Claudio manipud iti siudad.