Ti Kadi Debosion Kadagiti Relikia Ay-aywenna ti Dios?
TI DARA ni “San Gennaro,” a maibagbaga a malunag kaaduanna mamitlo iti makatawen, ket maysa kadagiti relihiuso a relikia. Kasta met ti Abbong a Turin, a nangbalkot kano iti bagi ni Jesu-Kristo. Maibilang kadagiti relikia a naisinggalut ken Jesus ket ti makunkuna nga indayonna (iti maysa a nalawa a basilika idiay Roma), ti pagdelitiaran a librona, ken nasurok a sangaribo a lansa a maibagbaga a nausar iti pannakapapatayna! Dagiti relihiuso a relikia iramanna met dagiti adu nga ulo ni Juan a Mammautisar ken, kadagiti nagduduma a lugar idiay Europa, uppat a bagi a maaw-awagan “Santa Lucia.”
Kadagiti siudad a nangnangruna a nalatak gapu kadagiti relikia ket ti Trier, Alemania, a sadiay maysa kadagiti adu a “nasantuan a kagay”—ti awan nagsaipanna a makin-uneg a pagan-anay nga inkawes ni Jesu-Kristo—ket naidulin. Idiay Siudad ti Vaticano a mismo adda nasurok a ribo dagiti relikia iti uneg ti maysa a naisangsangayan a pagipempenan. Literal a rinibo a relihiuso a relikia ti naidulin idiay simbaan ni “Santa Ursula” idiay Cologne, Alemania. Mabalin nga umaduda pay. Ay ket, idiay Italia laeng, adda 2,468 a maaw-awagan nasantuan a disso nga addaan kadagiti relihiuso a relikia!
Ti panagdayaw kadagiti relikia ket maipatpato a nangrugi manipud maikapat a siglo ti Kadawyan a Panawentayo, a kas iti panagdayaw kadagiti “sasanto.” Gapu kadagiti relihiuso, ekonomiko, ken uray napolitikaan a rason, nagin-inut nga immadu ti bilang dagiti relihiuso a relikia kadagiti siniglo, buyogen dagiti rinibo nga adda ita. Ti Maikadua a Konsilio ti Vaticano pinasingkedanna a “sigun kadagiti sursurona, dayawen ti Simbaan dagiti sasanto ken padayawanna dagiti mabigbigbig a relikia ken ladawanda.” (Constitution “Sacrosanctum Concilium” sulla sacra Liturgia, idiay I Documenti del Concilio Vaticano II, 1980, Edizioni Paoline) “Dagiti nalatak a relikia, kasta met dagidiay padpadayawan dagiti adu a tattao,” ket nadakamat idiay Codex Iuris Canonici (Nakailanadan dagiti Kanoniko a Linteg) nga impalnaad ni Juan Paolo II idi 1983. (Kanon 1190) Dagiti Anglicano ken dagiti kameng ti simbaan nga Orthodox padayawanda met dagiti relikia.
Iti kinaadu unay dagiti maipagpagarup a lansa iti pannakailansa ni Kristo ken ul-ulo ni Juan a Mammautisar, nabatad a masansan dagiti relihiuso a relikia ket makaallilaw. Kas pangarigan, ti radiocarbon a panangpetsa pinaneknekanna a makariro ti Abbong a Turin. Makapainteres unay, kabayatan ti nabara a panagsusuppiat iti dayta idi 1988, ti nalatak a Vaticano a managpaliiw a ni Marco Tosatti insaludsodna: “No dagiti sientipiko a panangusig a nausar iti Abbong ket naiyaplikar kadagiti sabsabali a banag a maipapaayan debosion, anianto ti pangngeddeng?”
Nabatad, awan masirib a tao a mayat a mangdayaw ti maysa nga ulbod a relikia. Ngem dayta laeng kadi ti banag nga usigen?
Aniat’ Kunaen ti Biblia?
Saan a kunaen ti Biblia a ti naanamongan nga ili ti Dios, dagiti Israelita idi ugma, nagdayawda kadagiti relihiuso a relikia bayat ti pannakaadipenda kadagiti Egipcio. Pudno, natay ni patriarka Jacob idiay Egipto ken naipan ti bangkayna idiay daga ti Canaan tapno maitabon ‘iti rukib iti talon a Macpela.’ Ni anakna a Jose natay met idiay Egipto, ket naitabon met dagiti tulangna idiay Canaan. (Genesis 49:29-33; 50:1-14, 22-26; Exodo 13:19) Nupay kasta, awan ipasimudaag dagiti Kasuratan a dagiti Israelitas dinaydayawda man la koma ti bangkay ni Jacob ken Jose kas relihiuso a relikia.
Usigenyo, met, no aniat’ napasamak iti kaso ni mammadto a Moises. Iti sidong ti panangiwanwan ti Dios, indauluanna dagiti Israelitas iti 40 a tawen. Kalpasanna, iti tawenna a 120, inulina ti Bantay Nebo, tinan-awanna ti Naikari a Daga, kalpasanna natay. Nakisusik ni Miguel nga arkanghel iti Diablo maipapan iti bagi ni Moises, ket ni Satanas nalapdan iti aniaman a panangpadasna a mangusar iti dayta tapno siluanna dagiti Israelitas iti panagdayaw iti relikia. (Judas 9) Nupay nainrasonan a dinung-awanda ti ipapatay ni Moises, pulos a dida dinaydayaw ti bangkayna. Kinapudnona, inaramid nga imposible dayta ti Dios babaen ti panangitabonna ken Moises iti awan pakailasinanna a tanem iti disso a di ammo dagiti tattao.—Deuteronomio 34:1-8.
Sumagmamano a manangitandudo ti panangdayaw kadagiti relikia isitarda ti 2 Ar-ari 13:21, a kunaenna: “Ket naaramid idi nga itabtabonda ti maysa a tao, nga adtoy, nasiimanda ti maysa a buyot. Ket intappuakda di tao idi tanem ni [mammadto nga] Eliseo. Ket apaman a daydi a tao nasagidna dagiti tultulang ni Eliseo, isu nagungar ket timmakder kadagiti saksakana.” Daytoy ket maysa milagro a mangiramraman kadagiti natay a tultulang ti maysa kadagiti mammadto ti Dios. Ngem natayen ni Eliseo ket “dina ammon ti aniaman” iti tiempo ti pannakapasamak ti milagro. (Eclesiastes 9:5, 10) Ngarud, daytoy a panagungar rebbeng a maipagapu iti managaramid-milagro a pannakabalin ni Jehova a Dios, a pinamagbalinna dayta babaen ti nasantuan nga espirituna, wenno aktibo a puersa. Nakadidillaw met a di ibaga dagiti Kasuratan a nadaydayaw dagiti tulang ni Eliseo.
Adu iti Kakristianuan itandudoda ti debosion kadagiti relikia gapu iti naikuna idiay Aramid 19:11, 12, a sadiay mabasatayo: “Ket nangaramid idi ti Dios kadagiti nakaskasdaaw a datdatlag babaen kadagiti im-ima ni [apostol] Pablo, iti kasta nga iti laeng panangipanda kadagiti panio wenno bidang a naggapu iti bagina kadagiti masakit, agpukaw kadakuada dagiti saksakit, ket dagiti dakes nga espiritu rummuarda.” Pangngaasiyo ta siputanyo a ti Dios ti nangaramid kadagidiay a datdatlag baeten ken Pablo. Saan nga inaramid a mismo ti apostol dagita nga ar-aramid nga is-isuna, ket pulos a dina inawat ti pannakadayaw manipud siasinoman a tao.—Aramid 14:8-18.
Maisupadi kadagiti Sursuro ti Biblia
Kinaagpaysuanna, ti debosion kadagiti relihiuso a relikia ket maisupadi kadagiti adu a sursuro ti Biblia. Kas pangarigan, maysa a nakapatpateg a banag iti kasta a debosion ket ti panamati iti di ipapatay ti natauan a kararua. Minilion a napeklan a kameng ti simbaan ti mamati a dagiti kararua amin dagidiay mabigbigbig ken madaydayaw kas “sasanto” ket sibibiagda idiay langit. Agkararag dagitoy a napasnek a tattao kadagita a “sasanto,” a sapulenda ti pannalaknibda ken idawatda nga ibabaetda ida iti Dios. Kinapudnona, sigun iti maysa nga aramid iti simbaan, ipagapu dagiti Katoliko kadagiti relikia “ti pannakabalin ti panangibabaet ti Santo iti Dios.”
Sigun iti Biblia, nupay kasta, saan a di matay ti natauan a kararua. Awan kararua dagiti tattao iti unegda a di pulos matay ket kabaelanna ti agtultuloy nga agbiag uray maisina iti bagi kalpasan ipapatay. Imbes ketdi, kunaen dagiti Kasuratan: “Ket ni Jehova a Dios binukelna ti tao iti tapuk ti daga ket impuyotna iti agongna ti anges ti biag, ket ti tao nagbalin a kararua a sibibiag.” (Genesis 2:7) Imbes nga isurona nga addaan dagiti tattao kadagiti di matay a kararua, kunaen ti Biblia: “Ti kararua nga agbasbasol—isu matayto.” (Ezequiel 18:4) Agaplikar daytoy kadagiti amin a tao—mairaman dagidiay mabigbigbig a “sasanto”—ta amintayo natawidtayo ti basol ken ipapatay manipud immuna a tao, ni Adan.—Roma 5:12.
Rebbeng a maliklikan ti debosion kadagiti “sasanto” agsipud ta pulos a dida naikkan autoridad a mangibaet iti siasinoman iti Dios. Imbilin ni Jehova a Dios a ti laeng Anakna, ni Jesu-Kristo, ti makaaramid itoy. Kuna ni apostol Pablo a ni Jesus “saan laeng a natay maipaay kadatayo—isut’ nagungar kadagiti natay, ket sadiay makanawan nga ima ti Dios agtaktakder ken agdawdawat maipaay kadatayo.”—Roma 8:34, The Jerusalem Bible; idiligyo ti Juan 14:6, 14.
Sabali pay a rason a liklikan ti debosion kadagiti “sasanto” ken relihiuso a relikia a naitimpuyog kadakuada ket naisadag iti kunaen ti Biblia maipapan ti idolatria. Maysa kadagiti Sangapulo a Bilin a naited kadagiti Israelitas kunaenna: “Dika mangaramid iti maipaay kenka a ladawan a kinitikitan, uray ania a kaasping ti adda idiay ngato sadi langit wenno ti adda iti baba ditoy daga wenno iti adda iti danum iti uneg ti daga. Dika iruknoy ti bagim kadakuada wenno pagserbian ida, ta siak ni Jehova a Diosmo manangimonak a Dios.” (Exodo 20:4, 5) Siniglo kalpasanna, imbaga ni apostol Pablo kadagiti padana a Kristiano: “Ay-ayatek, pumanawkayo iti panagrukbab kadagiti ladladawan.” (1 Corinto 10:14) Umasping unay, insurat ni apostol Juan: “Annakko a dungdungnguen, igagayo dagiti bagbagiyo kadagiti didiosen.”—1 Juan 5:21.
Ti panangdayaw kadagiti mabigbigbig a “sasanto” ken relihiuso a relikia, no kasta, ket di suportaran ti Biblia. Nupay kasta, adu a tattao tarigagayanda ti kaadda ti maysa a banag a maibilbilang a nasantuan ken mabalin a kitaen ken sagiden ken maipagarup nga addaan pannakabalin a mangisalakan. Pudno, adu ti mangibilang kadagiti relihiuso a relikia kas makita a mamagkamang iti nagbaetan ti langit ken daga. Pangngaasiyo ta usigenyo biit daytoy a punto.
Saan a babaen panangkita ken panangsagid kadagiti relihiuso a relikia a makapagtignay ti maysa a tao maitunos kadagiti sasao ni Jesus maipapan panagdayaw a tarigagayan ti Dios. Kuna ni Jesus: “Ngem ti oras umay, ket adda itan, a dagiti pudno nga agdaydayaw agdaydayawdanto iti Ama iti espiritu ken kinapudno, ta, ni Ama sapulenna dagiti kakasta nga agdaydayaw kenkuana. Ti Dios maysa nga Espiritu, ket dagiti agdaydayaw kenkuana masapul nga agdaydayawda iti espiritu ken kinapudno.” (Juan 4:23, 24) Ni Jehova a Dios ket “maysa nga Espiritu,” di makita dagiti natauan a mata. Ti panangdayaw kenkuana “iti espiritu” kaipapananna a ti sagrado a serbisiotayo ket tignayen ti maysa a puso a napno iti ayat ken pammati. (Mateo 22:37-40; Galacia 2:16) Ditay madayaw ti Dios ‘iti kinapudno’ babaen panagdayaw kadagiti relikia no di ket babaen laeng iti panangilaksid kadagiti narelihiusuan a kinaulbod, panangadal iti pagayatanna kas naipanayag idiay Biblia, ken panangaramid iti dayta.
Saan a nakaskasdaaw, ngarud, a bigbigen ni eskolar a James Bentley a ‘dagiti Hebreo idi ugma dida inalagad ti panagdayaw kadagiti relikia.’ Kunaenna met a kabayatan ti uppat a siglo iti nagbaetan ti ipapatay ni Esteban ken ti pannakaikkat ti bagina manipud tanem babaen ken Lucian, nagbaliw a naan-anay ti kababalin dagiti Kristiano maipapan kadagiti relikia. Iti maikalima a siglo K.P., nupay kasta, ti apostata a Kakristianuan simmardengen iti ikakapetna kadagiti nasin-aw a sursuro ti Biblia maipapan idolatria, ti kasasaad dagiti natay, ken ti akem ni Jesu-Kristo kas daydiay “agdawdawat maipaay kadatayo.”—Roma 8:34; Eclesiastes 9:5; Juan 11:11-14.
No kayattayo a ti panagdayawtayo ay-aywenna ti Dios, rebbeng a siguraduentayo a daytat’ saan a naitimpuyog iti aniaman a porma ti idolatria. Tapno maawat, rebbeng a maiturong ti panagdayawtayo iti Namarsua, ni Jehova a Dios, saan nga iti aniaman a relikia wenno parsua. (Roma 1:24, 25; Apocalipsis 19:10) Rebbeng met a gun-odentayo ti umiso a pannakaammo iti Biblia ken ibangon ti nabileg a pammati. (Roma 10:17; Hebreo 11:6) Ket no magnatayo iti dalan ti pudno a panagdayaw, agtignaytayo maitunos iti aglaplapusanan a Nainkasuratan a pammaneknek a ti debosion kadagiti relikia dina ay-aywen ti Dios.
[Ladawan iti panid 5]
Saan a nadaydayaw dagiti tulang ni Eliseo nupay nainaigda iti maysa a pannakapagungar