Aniat’ Ibaga dagiti Bituen Kadakayo?
DAGITI nabituen a langlangit iti nalawag a rabii ket pudno a nakatantan-ok a buya, uray pay iti mata a mismo. Ti naraniag a bulan, dagiti di mabilang nga agrimrimat a bitbituen, ti nakaranraniag a Milky Way—aminda agparangda a nakataltalna, nakaskasdaaw. Gagangay laeng nga agsiddaaw ti maysa: ‘Apay addada idiay? Adda kadi kayatda nga ibaga kadatayo?’
Nanipud pay idi, pinadasen dagiti tao a sungbatan dagitoy makariribuk a salsaludsod. Iti nabiit pay, nupay kasta, nangrugin a naawatan dagiti sientista no kasano a naglawaan ti namaterialan nga uniberso ket, no idilig, anian a nagbassitan, awan pategna a tulnek ti daga. Anian nga awan mamaay ti panangipagarup a dagiti amin a rinibo a milion a galaksi dagiti bituen, a minilion a light-years ti kaadayoda, ket addada sadiay tapno apektaranna laeng ti biagtayo ken ti pagtungpalantayo! Mabalin nga adda banag a natantan-ok nga ibagada kadatayo.
Nalawag a Mensahe
Nupay no dadduma, kas nakitatayon, ikagumaanda ti mangbasa kadagiti mistiko a pagilasinan ken partaan, kadagiti nakaad-adu a tattao, ti kinadayag dagiti nabituen a langlangit mangipaayda kadagiti natatan-ok ken nadayag a mensahe a mangtignay ti kaunggan a rikrikna iti panagsiddaaw ken panagdayaw. “Dagiti gagangay a linlinteg iti uniberso ket umisoda unay,” kuna ti maysa a sientista iti law-ang a ni Wernher von Braun, “ta . . . dagitoy a linlinteg mabalin nga adda nangipasdek.” Umasping iti dayta, no maipapan iti “kinaurnos iti intero nga uniberso iti aglawlawtayo,” ti dati nga astronaut a ni John Glenn napaliiwna a ti laeng nainkalintegan a konklusion ket “adda Pannakabalin a nangikabil kadagitoy amin iti pagrikosan ket tinaginayonna ida sadiay.”
Nupay kasta, saan a kasapulan ti nasanay a naimbag a propesional wenno ti dakkel a sientista tapno maawatan daytoy. Kas pangarigan, maysa a Hebreo nga ari idi ugma, a natignay iti kasta a buya, inyebkasna kadagiti berso ti mabalin a sumario ti gagangay a sungbat ti kaaduan kadatayo. Isut’ nagsurat:
“Dagiti langlangit ipalawagda ti dayag ti Dios;
Ket ti law-ang ipakitana ti aramid ti imana.
Iti inaldaw yesngawda ti sao,
Ket iti rinabii iparangda ti pannakaammo.
Awan panagsao wenno pagsasaoda;
Ti timekda saan a mangngeg.
Ti ugisda sumaknapen iti dagup ti daga,
Ket ti balikasda aginggadan iti ungto ti lubong.”—Salmo 19:1-4.
No kasano a ti nagsayaatan a painting ibagana kadatayo ti maipapan iti kinalaing ken kinasigo iti pintor, kasta met dagiti bituen, uray awan balikas, sasao, ken timek, adda ibagbagada. Saan, saan a gapu ta adda anting-antingda wenno dagitoy, iti dadduma a pamay-an, im-impluensiaanda ti personalidadtayo ken pagtungpalantayo. Imbes ketdi, ti urnos ken disenio a maiparangarang iti nabituen a langlangit ibagada ti nalawag a mensahe a dagitoy ti mangnibinibi nga aramid ti intelihente ken mannakabalin a Diseniador ken Namarsua. Kas kinuna ni apostol Pablo: “Ta dagiti bambanagna a di makita, nga isuda ti agnanayon a pannakabalin ken kinadiosna, maipakaammoda a nalawag, ta maipakitada gapu kadagiti inaramidna nanipud idi pannakaparsua ti lubong.”—Roma 1:20.
Ti Puersa a Mangituray kadagiti Amin a Banag
Babaen ti panangadal iti material nga uniberso, dagiti sientista masursuroda nga amin dagiti bambanag—manipud iti kadadakkelan a galaksi agingga iti kababassitan nga atomo—ket iturayan dagiti pisikal a linlinteg. Ket pasetnatayo dayta nga uniberso nga iturayan dagiti nagsayaatan ti pannakaisaona a linlinteg ken prinsipio, agraman dagiti linlinteg ken prinsipio iti moralidad.
Ti maika-18 a siglo nga Aleman a pilosopo ken edukador a ni Immanuel Kant, isu a mararaem unay gapu kadagiti salaysayna maipapan iti lohika ken panagrason, nagsurat: “Dua a banag ti mapanunottayo nga addaan kadagiti kanayon a baro ken umad-adu a pannagrayo ken pannakasdaaw, no kankanayon ken ad-adda a panunotentayo ida: dagiti nabituen a langlangit iti ngato ken ti moral a linteg nga adda iti dayta.” Wen, daydiay nangparsua kadagiti linlinteg a mangituray iti pisikal a “nabituen a langlangit” pinarsuana met “ti moral a linteg nga adda iti dayta.” (Roma 2:14, 15) Dayta “linteg nga adda iti dayta,” a tinaginayon ken inaywanan ti Sao ti Dios, maiturongnatayo iti panangbiruktayo iti ragsak ken panggep iti biag. Gapu itoy a rason a ti salmista, kalpasan ti pannakatignayna a mangbigbig iti dayag ti Dios manipud iti panangpaliiwna kadagiti nabituen a langlangit, intuloyna a kinuna:
“Ti linteg ni Jehova awan pagkuranganna, pabaruenna ti kararua.
Ti pammaneknek ni Jehova manamnama, pagsiribenna ti nanengneng.
Dagiti al-alagaden ni Jehova nalintegda, pagragsakenna ti puso;
Ti bilin ni Jehova nasin-aw, lawaganna dagiti matmata.
Ti buteng ken Jehova nadalus, agtalinaed nga agnanayon.
Dagiti pangngeddeng ni Jehova pudnoda; nalintegda amin a Dpadapada.”—Salmo 19:7-9.
Gapuna, aniat’ ibaga dagiti bituen kadatayo? A ti Namarsua, iti kinasirib ken ayatna, impaayna saan laeng a dagiti pisikal a linlinteg a mangituray iti narikut a panagandar ti uniberso iti aglawlawtayo no di ket kasta met dagiti moral a linlinteg a mangiwanwan kadatayo iti napartak ken agbaliwbaliw a kagimongantayo. Saan, dinatay inaramid ti Dios a kas kadagiti piesa iti ay-ayaman a chess, a dagiti “karakter” ket naikeddengen ken dagiti “panagtignayda” ket tenglen ti agay-ayam. Imbes ketdi, inikkannatay kadagiti moral a linlinteg a tumulong kadatayo nga agtignay a nainsiriban, ngem kas siwayawaya a parparsua, agpannuray kadatayo ti panangawattayo ken panangiyaplikartayo kadagitoy nga inted-Dios a moral a linlinteg.
Sadino ti pakasarakan kadagitoy a linlinteg? Ibaga ni apostol Pablo kadatayo: “Isuamin a Kasuratan nga impaltiing ti Dios isu met ti naimbag a pakasursuruan, pakatinggaran, pakababalawan ken pakaadalan ti kinalinteg, tapno ti tao ti Dios naan-anay koma ket masursuruan a naimbag iti isuamin nga aramid a nasayaat.” (2 Timoteo 3:16, 17) Wen, ti napaltiingan a Sao ti Dios, ti Biblia, naglaon kadagiti makagunggona a pakaiwanwanan kadagiti amin nga ar-aramid ti tao. Gapu itoy a rason, paregtaennatayo ti Biblia: “Agtalekka ken ni Jehova iti amin a pusom ket dika agtalged iti pannakaawatmo met laeng. Kadagiti amin a dalanmo isu ti bigbigem, ket isu iturongnanto dagiti desdesmo. Saanka koma a masirib kadagita matam met laeng. Agbutengka ken Jehova ket pagtalawam ti dakes.”—Proverbio 3:5-7.