“Agsantokayo . . . ”

“No di ket kas Daydiay nangayab kadakayo isu ti Santo, agsantokayo met iti amin a kita ti panagbiag, ta adda a naisurat: ‘Agsantokayo, ta siak santoak.’”​—1 PEDRO 1:15, 16.

1, 2. (a) Ania a pammalagip ti naiparang iti mitra ti nangato a padi, ket aniat’ panggep a nagpaayanna? (b) Apay a ti pammalagip iti kinasanto ni Jehova maiyanatup itatta? (c) Ania a balakad ti ipaay ni Pedro maipapan iti kinasanto?

“TI KINASANTO ikutan ni Jehova.” Dagitoy a makatignay a sasao ti naiparang tapno makita ti isuamin, a naikitikit iti pinitpit a puro balitok a naigalut iti mitra nga us-usaren ti nangato a seserdote iti Israel. (Exodo 28:36-38) Agserbida a kas sumilsileng a palagip ta saan a kas kadagiti pagano a nasion a nagrukbab kadagiti narugit a didiosen, ti Israel nagdaydayaw iti maysa a nadalus, nasantuan a Dios.

² No maysakayon kadagiti Saksi ni Jehova, maapresiaryo kadi no kasanot’ kinasin-aw, kinadalus, kinasanto, ken kinalinteg ti Dios a daydayawenyo? Ti panangipalagip iti dayta a pamunganayan a kinapudno mabalin a saan unay a napateg. Ngamin, kas umili ni Jehova, naparaburantayo iti pannakaawat “kadagiti nauneg a bambanag ti Dios”​—dagiti narikut a padpadto ti Biblia, ti pannakaiyaplikar dagiti prinsipio ti Biblia, ti doktrina ti Biblia. (1 Corinto 2:10; idiligyo iti Daniel 12:4.) Kaskasdi, nalawag a ti naimpusuan a panangapresiar iti kinasanto ni Jehova ket agkurang iti biang dagiti dadduma. Apay? Agsipud ta tunggal tawen rinibribo dagiti matnag kadagiti porma ti imoralidad. Rinibribo pay ti mangawis iti didigra babaen iti panangar-aramid kadagiti tigtignay a ngangnganin mangsalungasing iti linteg ti Biblia. Nalawag, sumagmamano ti saan a makaawat ti kinaserioso dagiti sasao idiay 1 Pedro 1:15, 16: “No di ket kas Daydiay nangayab kadakayo isu ti Santo, agsantokayo met iti isuamin a kita ti panagbiag, ta adda a naisurat: ‘Agsantokayo, ta siak santoak.’”

Nasantuan a Dios, Nasantuan a Managdaydayaw

3. Aniat’ ipamatmat ti kanta ni Moises no maipapan ken Jehova?

³ ‘Maysa nga imperpekto a tao​—nasantuan? Imposible!’ mabalin a makunayo. Nupay kasta, usigenyo ti adda iti likudan ti balakad ni Pedro. Ti apostol ket inadawna ditoy ti sasao nga immuna a naipaay iti Israel di nagbayag kalpasan ti Exodo manipud Egipto. Babaen iti daytoy a namilagruan a pannakailasat, naipanayag ni Jehova kas maysa a Manangisalakan, maysa a Manangtungpal kadagiti karkari, “maysa a mananggubat.” (Exodo 3:14-17; 15:3) Iti maysa a kanta a mangrambak iti pannakaabak ti Egipto idiay Nalabaga a Baybay, ipanayag ita ni Moises ti sabali pay a langa ni Jehova: “Asino ti pumadpad kenka, O Jehova? Asino ti pumadpad kenka, a nagloriaan iti kinasanto?” (Exodo 15:11) Daytoy ti umuna a nairekord nga okasion a ditoy ti kinasanto ket naipabaklay ken Jehova.

4. (a) Iti ania a wagas a ni Jehova ket “nagloriaan iti kinasanto”? (b) Kasano iti kasta ti pannakaigiddiat ni Jehova kadagiti didiosen iti Canaan?

⁴ Ti Hebreo ken Griego a sao a naipatarus a “nasantuan” iti Biblia iyallatiwna ti kapanunotan iti panagbalin a ‘naraniag, baro, presko, di agkupas, ken nadalus.’ Gapuna inladawan ni Moises ni Jehova kas nadalus iti superlatibo a tukad, nga awanan mulit, adayu iti kinabulok, nainget iti saanna a panangipalubos iti kinarugit. (Habacuc 1:13) Ni Jehova nagtakder a naigidgiddiat unay kadagiti didiosen iti daga a ngangnganin tawiden dagiti Israelitas​—ti Canaan. Dagiti dokumento a nakali idiay Ras Shamra, maysa nga ili iti amianan a kosta ti Siria, mangipaay iti limitado, ngem nupay kasta makailawlawag, a panangtaldiap iti panteon ti Cananeo. Dagitoy a sasao deskribirenna dagiti didiosen a, sigun iti libro ni John Gray a The Canaanites, “mannakisuppiat, nailem, managibales, naagum.”

5, 6. (a) Kasano a ti panagrukbab kadagiti nadangkes a didiosen inapektaranna dagiti Cananeo? (b) Kasano a ti panagdaydayaw iti nasantuan a Dios inapektaranna dagiti Israelitas?

⁵ Manamnama, ti kultura ti Cananeo iyanninagna dagiti nadangkes a didiosen a nagrukbabanda. Ilawlawag ti The Religion of the People of Israel: “Dagiti ar-aramid a panangtulad kadagiti didiosen ket naibilang a panagserbi iti dios. . . . [Ti diosa ti sekso] a ni Astarte nga aduan iti lallaki ken babbai nga agserserbi kenkuana a nailadawan kas naidaton a tattao . . . Indatonda ti bagbagida iti panagserbida kenkuana iti kinabalangkantis.” Inayon ti iskolar a ni William F. Albright: “Iti kadadaksanna, nupay kasta, ti makagargari iti sekso a paset ti kultoda ti mabalin a limneden iti nakakarkarot’ kinarugitna a kadsaaran iti sosial a pannakaibabain.” Ti pannakadaydayaw iti phallic “dagiti sagrado a tedteddek,” dagiti panagidaton iti ubbing, panagsalamangka, panangkulam, insesto, sodomia, ken bestialismo​—amin dagitoy nagbalinda nga ‘ar-aramid iti daga’ sadi Canaan.​—Exodo 34:13; Levitico 18:2-25; Deuteronomio 18:9-12.

⁶ Ni Jehova, iti sabali a bangir, ket “nagloriaan iti kinasanto.” Saanna a maipalubos ti kasta a pannakaibabain kadagiti managdaydayawna. (Salmo 15) Gapuna, maigiddiat kadagiti mangibabain a didiosen iti Canaan, intandudo ni Jehova ti ilina. Iti panangisawangna kadagiti sasao nga adawento ni Pedro kalpasanna, paulit-ulit nga imbalakad ni Jehova: “Dakayo agsantokayto, gapu ta siak a Jehova a Diosyo santoak.”​—Levitico 11:44; 19:2; 20:26.

‘Ti Linteg ket Nasantuan, Nalinteg, ken Naimbag’

7, 8. (a) Kasano a dagiti Israelitas ket ‘mapaneknekanda ti bagbagida a nasantuan’? (b) Pagdiligenyo ti Linteg ni Jehova ken iti Kodigo ni Hammurabi iti Babilonia.

⁷ Ti ‘panangpaneknek iti bagbagida a nasantuan’ saanna a kaipapanan ti kinaperpekto wenno pagpagarup a kasasaad iti pammarang a kinasanto; kaipapananna ti kinatulnog iti nasaknap-saklawenna a kodigo ti linteg a naipaay iti Israel baeten ken Moises. (Exodo 19:5, 6) Maigiddiat kadagiti dadduma a linteg ti nasion, ti Linteg ti Dios ti mabalin a mailadawan a kas “nasantuan ken nalinteg ken naimbag.”​—Roma 7:12.

⁸ Pudno, ti Kodigo ni Hammurabi iti Babilonia, a naikuna a nasaksakbay ngem iti Linteg Mosaiko, sakupenna ti umasping a kasaknap dagiti suheto. Sumagmamano kadagiti alagadenna, kas iti linteg ti ‘mata iti mata’ wenno talion, ket umarngida kadagiti prinsipio iti Mosaiko. Gapuna dagiti kritiko kunaenda a basta binulod laeng ni Moises dagiti lintegna manipud iti kodigo ti Hammurabi. Ti kodigo ti Hammurabi, nupay kasta, ad-adda nga indaydayawna ni Hammurabi ken nagpaay kadagiti napolitikaan nga interesesna. Ti Linteg ti Dios ket naited iti Israel ‘a pagimbaganda iti agnanayon, tapno mataginayonda nga agbiag.’ (Deuteronomio 6:24) Adda laeng bassit nga ebidensia a ti linteg ni Hammurabi ket legal a naannurot sadi Babilonia, nga agserserbi laeng a kas “legal a katulongan dagiti tattao iti panangsarakda iti balakad.” (The New Encyclopædia Britannica, 1985 nga edision, Tomo 21, panid 921) Ti Linteg Mosaiko, nupay kasta, ket naannurot ken impaayna ti nainkalintegan a pannusa para iti panagsalungasing. Kamaudiananna, ti kodigo ni Hammurabi ipamaysana no kasano ti panangtrato kadagiti nakabasol; 5 laeng kadagiti 280 a linlintegna ti direkta a panangiparit. Ti puersa ti Linteg ti Dios, nupay kasta, ket maipapan iti pananglapped, saan a panangdusa, iti panagsalungasing.

9. Ania nga epekto ti impaay ti Linteg ni Moises iti kabibiag dagiti Judio?

⁹ Agsipud ta ‘nasantuan, nalinteg, ken naimbag,’ ti Linteg Mosaiko ket addaan iti nabileg nga epekto kadagiti personal a kabibiag dagiti Judio. Kednganna ti panagdaydayaw, impaayna dagiti Sabbath iti panagsardeng nga agtrabaho, tengngelenna ti sangal ti ekonomia ti nasion, imbalabalana ti sumagmamano a pagalagadan iti panagkawkawes, ken nangted iti makagunggona a panangiwanwan maipapan iti pagtaraon, seksual nga ar-aramid, ken ug-ugali iti kinadalus. Uray ti normal a panagandar ti bagi ket adda iti sidong ti panangaywan ti Linteg Mosaiko.

“Ti Bilin ni Jehova ket Nadalus”

10. (a) Apay a ti Linteg ket maseknan kadagiti adu a tay-ak iti biag? (b) Kasano a ti Linteg inyadelantarna ti pisikal a kinadalus ken nasayaat a salun-at? (Iramanyo ti footnote.)

¹⁰ Dagita a detaliado a pagannurotan a mangsakop iti inaldaw-aldaw a panagbiag ket addaan iti naindaklan a panggep: tapno pagbalinen dagiti Israelitas a nadalus​—iti pisikal, espiritual, mental, ken moral. Kas pangarigan, dagiti linteg a mangikalikagum iti panagdigosda, panangikali iti iblengda, panangikuarantenas iti addaan makaakar a sakit, ken ti panangliklik kadagiti sumagmamano a taraon amin dagitoy ti nangipaay iti salun-at ken kinadalus iti pisikal.a​—Exodo 30:18-20; Levitico, kapitulo 11; Le 13:4, 5, 21, 26; 15:16-18, 21-23; Deuteronomio 23:12-14.

11. Aniat’ kayatna a sawen ti panagbalin a di nadalus iti naseremoniaan?

¹¹ Kaskasdi, ti naimbag a salun-at ken kinadalus ket kinapudnona maikadua laeng iti naespirituan a kinadalus. Isut’ gapuna a ti maysa a nalabit nakapangan iti maysa kadagiti maiparit a taraon, naaddaan iti seksual a relasion, wenno nakaiggem iti bangkay ti naibunannag met a narugit iti naseremoniaan a pamay-an. (Levitico, kapitulo 11, 15; Numeros, kapitulo 19) Gapuna dagita a narugitan ket mapawilanda manipud pannakiraman iti panagdaydayaw​—iti dadduma a kaso iti sidong ti panagrigat iti ipapatay! (Levitico 15:31; 22:3-8) Ngem aniat’ pakainaigan dagita iti naespirituan a kinadalus?

12. Kasano a dagiti linlinteg ti naseremoniaan a panagdaldalus iyadelantarna ti naespirituan a kinadalus?

¹² Ti pagano a panagdaydayaw ket mailadawan babaen iti kinabalangkantis, ti panagrukbab kadagiti natay, ken panagragragsak. Ngem ti The International Standard Bible Encyclopedia ipakitana: “Awan seksual nga ar-aramid a napalubosan kas maysa a wagas iti panagdaydayaw ken Yahweh. Ti panangaramid iti kasta a banag, nupay kasta, ti namagbalin iti maysa a di nadalus. . . . Iti Israel dagiti natay umawatda iti umno a panagraem, ngem iti aniaman a wagas saanda a maipaayan iti di maikanatad a panangdayaw wenno nagbalinda man a bambanag a pagrukbaban . . . Ti pannakilangenlangen kadagiti pipiesta dagiti pagano a kaarruba, nga iramanna iti pannakidaya, ket imposible para iti maysa nga Israelita, agsipud ta dagiti taraonda ket di nadalus.” Ti pagannurotan iti Linteg ngarud ti nangbukel iti “pader” a mamaglasin manipud di nadalus a narelihiusuan nga elemento.​—Efeso 2:14.

13. Kasano ti panangiyadelantar ti Linteg iti mental a kinadalus?

¹³ Ti Linteg nagserbi met para iti mental a kinadalus dagiti Israelitas. Dagiti alagadenna maipapan iti kinasinged ti panagasawa, kas pangarigan, nagserbi a mangipangato iti panagpampanunot ti tao. (Levitico 15:16-33) Dagiti Israelitas nasursuroda ti panagteppel kadagiti seksual a bambanag, a saanda a palubosan dagiti di matngelan a gartemda a kas kadagiti Cananeo. Ti Linteg isurona pay dagiti mangannurot iti dayta a mangmedmed kadagiti rikrikna ken derrepda, a kondenarenna ti inaagum a panagpampanunot.​—Exodo 20:17.

14. Kasano a naisangsangayan ti Linteg ti Dios maipapan iti panangiyadelantar iti moral a kinadalus?

¹⁴ Naisangsangayan iti amin, nupay kasta, ket isut’ panangipaganetget ti Linteg iti moral a kinadalus. Pudno, ti kodigo ni Hammurabi kondenarenna met dagita a kinadakes kas pannakiabig. Nupay kasta, maysa nga artikulo iti The Biblical Archaeologist napaliiwna: “Naigiddiat kadagiti taga Babilonia ken dagiti Asirio a nangmatmat iti pannakiabig a kas maysa laeng a krimen maibusor iti kalintegan iti kinadayaw ti asawa a lalaki, ti alagaden iti Daan a Tulag ibilangna met ti pannakiabig a nainget a panagbasol a maibusor iti moralidad.”

15. (a) Iyilustrar no kasano a ti maysa nga Israelita kasapulanna ti mangipaay iti naruay a panagbannog tapno agtalinaed a nadalus? (b) Kasano a nagunggonaan dagiti Israelitas manipud kadagita a panagregget?

¹⁵ Anian ti kinaumiso, ngarud, dagiti sasao ti salmista: “Dagiti bilbilin ni Jehova nasin-aw, lawaganna dagiti matmata.” (Salmo 19:8) Ipapantayon, ti panagtalinaed a nadalus no dadduma ket sapulenna ti naruay a panagbannog. Dagiti agtanggad, a sumagmamano laeng a lawas kalpasan ti panaganakda, ti kasapulan a mapan idiay Jerusalem tapno mangaramid kadagiti addang maipaay iti pannakadalus. (Levitico 12:1-8; Lucas 2:22-24) Agpadpada dagiti lallaki ken babbai ket makalikagumanda a mangdalus iti bagbagida iti seremonia a maiyannugot kadagiti relasion iti panagasawa, kasta met iti dadduma pay mainaig a kasasaad. (Levitico 15:16, 18; Deuteronomio 23:9-14; 2 Samuel 11:11-13) No siaannugotda a mangsurot iti Linteg ken agtalinaed a nadalus, ‘magunggonaandanto’​—iti pisikal, mental, moral, ken espiritual. (Isaias 48:17) Mainayon pay, ti kinapateg ken kinaserioso ti panagtalinaed a nadalus ti maipaganetgetto a naan-anay kadakuada. Kasayaatan iti amin, dayta a naimpusuan a panagregget a mangsalimetmet iti kinasanto ti manggun-od iti anamong ti Dios.

Nadalus iti Di Nadalus a Lubong

16, 17. (a) Iti aniat’ kasaknapna a dagiti Kristiano itatta ket makalikagumanda nga agtalinaed a nadalus? (b) Apay a ti panagtalinaed a nadalus ket narigat unay itatta? (c) Kasano a dagiti prominente nga indibidual napaayda nga agbalin a mapagulidanan?

¹⁶ Maapresiartay itan a nalaing dagiti sasao ni Pedro kadagiti Kristiano: “Kas annak ti kinatulnog, dikay anamongan dagiti dakes a tarigagayyo idi addakay pay iti kinanengneng, no di ket, kas Daydiay nangayab kadakayo isu ti Santo, agsantokayo met iti amin a kita iti panagbiag, ta adda a naisurat: ‘Agsantokayo, ta siak santoak.’”​—1 Pedro 1:14-16.

¹⁷ Maannugot, a daytoy ket saan a nalaka. Adinoman ti matmatantayo, makitatay dagiti tattao a mangar-aramid iti kinasuitik, kinakusit, seksual nga imoralidad. Ti The New York Times impadamagna: “Umad-adu dagiti Amerikano a mangpilpili iti panagdenna sakbay iti panagkasar.” Uray pay dagiti prominente a tattao mangipaayda iti dakes nga ulidan. Sumagmamano kadagiti nalatak a tattao iti lubong itatta iti tay-ak ti ay-ayam, politika, ken panaglinglingay sipapanayag a mangar-aramidda kadagiti porma iti kinarugit. “Talaga a makapaay unay,” insennay ti maysa nga agrayo iti ay-ayam, “ti maaddaan iti pammati iti asinoman a kas paguadan ti akemna ket agbalinda met a namulitan.” Aniat’ problema? Sumagmamano a nalatak nga atleta ti nangamin iti panagabuso iti droga. Kasanot’ kasansanna a dagiti indibidual a mabigbigbig a kas idolo addaanda iti di nadalus a panagbiag, wen, uray pay nakababain a panagbiag, kas mannakiabig, mannakikamalala, homoseksual, Lesbian, mannanakaw, managpaanak, ken adikto iti droga! Mabalin nga agparangda a nadalus iti pisikal, ngem ti ngiwngiwatda napnuan iti nabuyok a naalas a sasao. Nalabit pagragsakanda pay ti pananguy-uyawda iti kinadesente ti publiko, a mangiparparammag iti imoral a kapkapadasanda.

18. Kasano nga adu kadagiti naaddaan iti di nadalus a panagbiag ‘ap-apitendan no ania ti immulada’?

¹⁸ Kaskasdi, dagiti sasao iti Biblia saanda a nalaka maiwalwalin: “Ti Dios saan a marabrabak. [“Di mabalin a laisen ti Dios.”​—Byington] Ta iti aniaman nga imulanto ti maysa a tao, apitennanto met; ta ti agmula a maipaay iti lasagna, iti lasag apitennanto iti panagrupsa.” (Galacia 6:7, 8) Dagiti naalas a panaggunggunay masansan a mangibunga iti sakit, wenno uray pay iti di naintiempuan nga ipapatay, manipud kadagiti saksakit a kas iti syphilis, gonorrhea, ken AIDS, tapno inaganan dagiti kangrunaan. Ti mental ken emosional a di kinatimbeng, kinaliday, ken uray pay ti panagbekkel ket isuda met no dadduma ti resulta ti nalulok nga estilo ti panagbiag. Gapuna nupay no dagidiay makiramraman iti imoral nga ar-aramid ket katawaanda dagidiay mangikagkagumaan iti panangtaginayon ti bagbagida a nadalus, ti katawada agsardeng apaman a dagiti mananguyaw mangrugida a ‘mangapit iti immulada.’​—Idiligyo iti Roma 1:24-27.

19, 20. Kasano a ti klero ti Kakristianuan pinaneknekanda ti bagbagida a namulitan iti narelihiusuan ken iti moral?

¹⁹ Agbibiagtay met iti lubong a namulitan iti narelihiusuan. Ti klero mabalin a mangusar iti napintas, nadalus a pagan-anay, ngem isuroda dagiti nalaokan nga ar-aramid ken doktrina a Nababiloniaan, kas iti panagdaydayaw kadagiti idolo, ti Trinidad, impierno nga apuy, di ipapatay ti natauan a kararua, ken purgatorio. Kasla da dagiti relihiuso a papangulo a nangibagaan ni Jesus: “Asikayo pay, escribas ken Fariseo, a managinsisingpet! ta umaspingkayo kadagiti tanem a napapudaw, nga iti ruar pudno a nalibnosda ngem iti uneg napno kadagiti tultulang dagiti natay ken isuamin a rugit. Kasta met dakayo, pudno nga iti ruar, agparangkayo a nalinteg kadagiti tao, ngem iti uneg addakayo a napno iti panaginsisingpet ken kinadakes.”​—Mateo 23:27, 28.

²⁰ Ti klero dina pay ikankano ti kinarugit iti arbanda. Dagiti indibidual nga agdindinamag a kas imoral ken di nadalus​—dagiti mannakikamalala, mannakiabig, homoseksual​—mapalubosanda nga agtalinaed iti nasayaat a reputasion. Iti daytoy a punto, ti Newsweek ipadamagna: “Ti sikologo iti Maryland a ni Richard Sipe, maysa a dati a padi, ikonklusionna nga agarup 20 porsiento kadagiti 57,000 a papadi a Katoliko iti E.U. ket homoseksual . . . Dadduma a mangngagas ipagarupda a ti bilang itatta ket nalabit as-sideg iti 40 porsiento.” Ti Katoliko a teologo a ni John J. McNeill (maysa nga aminado a homoseksual) sipapanayag nga ikalinteganna ti homoseksualidad: “Ti ayat iti nagbaetan ti dua a tomboy wenno dua a homoseksual, ipagaruptay a dayta ket makapabileg a natauan nga ayat, ket saan a kinamanagbasol wenno iyadayuna man dagiti agayan-ayat manipud iti plano ti Dios, no di ket daytat’ nasantuan nga ayat.”​—The Christian Century.

21. Kasano a ti pammalagip a “Ti kinasanto ikutan ni Jehova” ket maiyanatup kadatayo itatta?

²¹ Ti palagip a naiparang iti mitra ti nangato a padi iti kasta ket ad-adda a maikanatad ngem iti kaanoman: “Ti kinasanto ikutan ni Jehova.” (Exodo 28:36) Sapulen ni Jehova, wen, kalikagumanna, nga agtalinaedtay a nadalus iti isuamin a pamay-an! Ngem kasano ti panangaramid ti maysa iti dayta? Ania dagiti tay-ak a mabalin a kasapulan ti naipamaysa nga atension? Ti sumaganad nga artikulo salaysayenna dagitoy a salsaludsod.

[Dagiti Footnote]

Salsaludsod a Pangrepaso

◻ Kasano a ni Jehova ket “nagloriaan iti kinasanto,” ket aniat’ kaipapananna daytoy kadagiti managdaydayawna?

◻ Kasano a ti Linteg ni Moises naigidgiddiat kadagiti linlinteg dagiti dadduma a nasion?

◻ Kasano a ti Linteg Mosaiko inyadelantarna ti kinadalus iti pisikal, espiritual, mental ken moral?

◻ Kasano nga adu kadagiti naaddaan iti di nadalus a panagbiag ‘ap-apitendan no ania ti immulada’?

[Ladawan iti panid 11]

Ti panagrukbab kadagiti nadangkes a didiosen nangiturong iti pannakaibabain dagiti Cananeo

[Kapsion]

Courtesy of the British Museum, London

[Ladawan iti panid 12]

Ti linteg ni Hammurabi inyegna ti urnos iti pagarian ken intan-okna ti ari, ngem dina inyeg ti kinasanto kadagiti taga Babilonia

[Kapsion]

Louvre Museum, Paris