Inkeddeng Kadin ti Dios ti Pagtungpalantayo?
“NAKAAD-ADU ti maarapaap a parikut a maliklikan koma no saan a pulos a maar-aramat ti masansan a di maawatan a termino a predestinasion.” Mabalin a masdaawkayo no apay, no inar-aramatyon ti sao a “predestinasion” wenno nangnangngegyon a naaramat daytoy.
Sigun iti nabiit pay a Katoliko nga encyclopedia a Pranses a Théo, nasayaat no saantay nga aramaten ti sao a “predestinasion.” Kuna ti sabali pay a libro: “Itatta, ti predestinasion ket kasla saanen nga isut’ nakaipamaysaan dagiti teolohikal a debate, uray kadagiti kaaduan a Protestante.”
Nupay kasta, iti intero a historia, adu a tattao ti tinikaw ti parikut iti predestinasion. Isu dayta ti maysa kadagiti kangrunaan a napagsusupiatan a nangiturong iti Repormasion, ken uray pay iti Iglesia Katolika, maysa dayta a topiko ti nabara a diskusion iti sinigsiglon. Nupay saan unayen a mapagsusupiatan itatta, nagtalinaed latta dayta a parikut. Siasino ti di agtarigagay a mangammo no ti pagtungpalanna ket naikeddengen a nasaksakbay?
Predestinasion—Kaipapanan ti Sao
Aniat’ kaipapanan ti sao a “predestinasion” kadagiti iglesia? Ibilang daytoy ti Dictionnaire de théologie catholique kas “ti nadibinuan a panggep a mangiturong kadagiti masinunuo a tattao, a nainaganan, iti agnanayon a biag.” Ipagarup ti kaaduan a dagiti napili, “a nainaganan,” ket isuda ti tuktukoyen ni apostol Pablo iti suratna kadagiti taga-Roma, iti sumaganad a sasao: “Makipagtrabaho ti Dios iti pagimbagan dagidiay agayat kenkuana, a naayaban kas mayannurot iti panggepna. Ta dagiti naam-ammona a nasaksakbay, tinudinganna met ida a nasaksakbay tapno mayaspingda iti ladawan ti Anakna . . . Ket dagidiay tinudinganna a nasaksakbay inayabanna met ida; ket dagidiay inayabanna pinalintegna met ida; ket dagidiay pinalintegna indaydayawna met ida.”—Roma 8:28-30, Revised Standard Version.
Uray pay sakbay ti pannakayanakda, maipagarup a pinilin ti Dios dagiti sumagmamano a tattao a mangnamnama a makiramanto iti dayag ni Kristo idiay langit. Mangiturong daytoy iti nabayagen a mapagsusupiatan a saludsod: Pilien kadi ti Dios no asino ti kayatna nga isalakan maibatay laeng iti bukodna a pagayatan, wenno adda kadi wayawaya ti tao nga agpili ken paset a rumbeng nga akmen iti pananggun-od ken panamagtalinaed iti anamong ti Dios?
Ni Augustine, ti Ama ti Predestinasion
Nupay nagsurat idin dagiti dadduma nga Amma ti Iglesia maipapan iti predestinasion, ni Augustine (354-430 K.P.) ti ibilang ti kaaduan a nangipasdek kadagiti pundasion ti doktrina agpadpada kadagiti iglesia a Katoliko ken Protestante. Sigun ken Augustine, nabayagen nga intuding ti Dios dagiti nalinteg nga umawat kadagiti agnanayon a bendision. Iti sabali a bangir, dagiti nakillo, nupay iti apag-isu a kaipapanan ti sao ket saan nga intuding ti Dios, awatenda ti maitutop a dusa dagiti basolda, ti pannakakondenar. Ti panangilawlawag ni Augustine ket nangiwaya iti bassit laeng maipaay iti wayawaya nga agpili, a nangiturong iti adu a panagsusupiat.
Dagiti Managtawid ni Augustine
Kabayatan ti Edad Media, kanayon a tumaud ti supiat maipapan iti predestinasion ken ti wayawaya nga agpili, ket dimteng iti punto a kasapulan a risuten daytoy idi panawen ti Repormasion. Patien ni Luther ti indibidual a predestinasion kas maysa a nawaya a panagpili iti biang ti Dios, a dinan ammuen a nasaksakbay dagiti masanguanan a pakaikarian wenno naimbag nga ar-aramid dagiti napili. Dimteng ni Calvin iti ad-adda pay a radikal a konklusion iti kapanunotanna maipapan iti nagkadua a predestinasion: Naituding ti dadduma iti agnanayon a pannakaisalakan, ket dagiti dadduma iti agnanayon a pannakakondenar. Nupay kasta, binigbig met ni Calvin ti pili ti Dios kas di nainkalintegan, saan pay a matarusan.
Ti isyu maipapan iti predestinasion ken ti nasinged pannakainaigna a parikut maipapan iti “parabur”—maysa a sao nga inaramat dagiti iglesia a pangtukoy iti tignay a babaen iti daytoy isalakan ken ideklara ti Dios dagiti tattao a nalinteg—dimmakkel unayen ta idi 1611, impawil ti Holy See ti [Iglesia] Katolika ti aniaman a maipablaak maipapan iti dayta a banag no awan ti pammalubosna. Iti uneg mismo ti Iglesia Katolika, immawat iti dakkel a suporta dagiti pannursuro ni Augustine manipud kadagiti Pranses a Jansenist idi maika-17 ken maika-18 a siglo. Intandudoda ti nakaing-inget ken nabileg a kita ti Kinakristiano ken naaddaanda pay kadagiti pasurot manipud kadagiti natatan-ok. Ngem saan a bimmaaw ti supiat maipapan iti dayta a banag. Imbilin ni Ari Luis XIV ti pannakadadael ti monasterio ti Port-Royal, ti namunganayan ti Jansenist a kapanunotan.
Kadagiti iglesia ti Nareporma a Protestante, adayo pay idi nga agpatingga ti diskusion. Kas kadagiti dadduma, dagiti Remonstrante, a simmurot ken ni Jacobus Arminius, mamatida nga adda maaramidan ti tao agpaay iti bukodna a pannakaisalakan. Temporario a rinisut ti Synod of Dordrecht dagiti Protestante (1618-19) ti supiat idi inawatna ti maysa a nainget a kita ti ortodoksia a Calvinista. Sigun iti libro a L’Aventure de la Réforme—Le monde de Jean Calvin, idiay Alemania daytoy a panagsusupiat maipapan iti predestinasion ken wayawaya nga agpili ti nagtaudan ti maysa a naunday a “di naballigi a panagregget iti kappia, kasta met kadagiti panangabuso, pannakaibalud, ken pannakapapanaw dagiti teologo.”
Predestinasion Wenno Wayawaya nga Agpili?
Manipud iti damo, dagitoy dua a naan-anay nga agsupadi a kapanunotan, predestinasion ken wayawaya nga agpili, nangpataudda iti adu a nabara a di pagkikinnaawatan. Saan a nailawlawag ni Augustine daytoy a di panagtunos. Minatmatan met ni Calvin dayta kas maysa nga ebkas ti soberano a pagayatan ti Dios ket ngarud, di mailawlawag.
Ngem ti kadi panangipalgak ti Biblia kadagiti galad ken personalidad ti Dios tulongannatay a mangtarus a nalawlawag kadagitoy a saludsod? Detalyado nga usigen ti sumaganad nga artikulo dagitoy a punto.
[Dagiti Ladawan iti panid 4]
Ni Calvin
Ni Luther
Ni Jansen
[Credit Line]
Dagiti Ladawan: Bibliotheque Nationale, Paris