EPICUREO, DAGITI
Dagiti pasurot ti Griego a pilosopo a ni Epicurus (341-270 K.K.P.).
Ti pilosopia a nagtaud ken Epicurus ket nagraira iti pito a siglo. Naisentro dayta iti kapanunotan a ti kakaisuna wenno kangrunaan a naimbag iti biag isu ti pagragsakan ti indibidual. Gapuna, intandudo ni Epicurus ti biag a panangsagrap iti aglaplapusanan a ragragsak a mabalin a gun-oden bayat ti panagbiag ti maysa, ngem kalkalainganna laeng ti panangaramidna iti dayta tapno saan nga agsagaba iti ibunga ti panaglablabes ti kasta a ragragsak. Naipangpangruna dagiti pakaragsakan ti panunot imbes a dagiti pisikal a pagragsakan. Gapuna, sigun ken Epicurus, napatpateg no siasino ti pakipanganan ti maysa a tao ngem iti kanenna. Dagiti tarigagay a saan unay napateg, nangnangruna dagiti artipisial, ket nasken a malapdan. Yantangay ti adal, kultura, ken sibilisasion kasta met ti pannakilangen iti tattao ken ti pannakinamin iti politika mabalin a makapatanor iti tartarigagay a narigat a penken, iti kasta agbanag iti pannakaburibor ti panunot, saan ngarud a naiparegta dagita. Naragpat ti pannakaammo tapno laeng maiwaksi ti maysa dagiti narelihiosuan a pagbutbutngan ken inaanito a pammati, a ti dua a kangrunaan a pagbutbutngan a rebbeng nga iwaksi isu ti panagbuteng iti didios ken iti ipapatay. Yantangay minatmatanna ti panagasawa ken ti bambanag a mainaig iti dayta kas peggad iti talna ti panunot, nagbiag ni Epicurus nga awanan iti asawa ngem saanna nga impaalagad dayta kadagiti pasurotna.
Awan maalagad a prinsipio iti daytoy a pilosopia. Saan a mairekomenda ti panangsalungasing iti linteg gapu laeng iti pannakaibabain a resulta ti pannakasukal ken iti dusa a mabalin nga ibungana. Ti panagamak a maduktalan wenno madusa isu ti mangikkat iti ragsak ti maysa, ket daytoy ti makagapu a saan a maisingasing uray ti nalimed a panagaramid iti dakes. Kadagiti Epicureo, saan a napateg ti kinasingpet ken makagunggona laeng dayta no maaramat a panggun-od iti kinaragsak. Nairekomenda ti panagaramid iti naimbag iti maysa ken maysa, saan a gapu ta umiso ken nadayaw, no di ket gapu iti pagimbagan nga iyeg dayta. Daytoy met laeng a panagimbubukodan ti pakaibatayan ti pannakigayyem, kayatna a sawen, ti ragsak a magunggona daydiay makigayyem. Nupay ti pilosopia ket naipamaysa iti panangsapul iti ragragsak, kaskasdi a tinukoy ni Epicurus ti biag kas “napait a sagut.”
Namati dagiti Epicureo nga adda didios, ngem atomo laeng ti pakabuklan dagitoy, kas iti isuamin a sabali pay a bambanag, nupay napimpino ti atomoda. Naipagarup a nakaad-adayo ti didios manipud iti daga, ket awan aniaman a panaginteresda iti ar-aramiden ti tao; gapuna awan aniaman a pagimbagan ti panagkararag wenno panagdaton kadakuada. Patienda a saan a dagiti didios ti nangparsua iti uniberso, ket saan met a mangipalak-am dagitoy iti pannusa wenno mangted kadagiti bendision iti asinoman, ngem napalaus ti ragsakda, ket daytoy ti kalat nga ikagumaan a gun-oden ti maysa bayat ti panagbiagna. Nupay kasta, inrupir dagiti Epicureo a dagiti didios saanda a matulongan ti asinoman, ken naiparparna laeng a naadda ti biag iti maysa nga uniberso a giddato a timmaud, ket ti ipapatay ti patingga ti amin a banag, a mangwayawaya iti indibidual manipud nakarigrigat a biag. Nupay patienda nga adda kararua ti tao, naipagarup a ti kararua buklen dagiti atomo a marunaw no matay ti bagi, no kasano a maibelleng ti danum manipud iti puronggo a nabtak.
Maibatay kadagiti impormasion a nadakamat, maawatan no apay a dagiti Epicureo a pilosopo karamanda kadagiti nakisupsupiat ken Pablo iti plasa wenno pagtagilakuan ti Atenas ken isuda a nagkuna: “Ania ti kayat nga ibaga daytoy a tarabitab?” “Kasla maysa a manangibunannag kadagiti ganggannaet a didiosen.” (Ara 17:17, 18) Ti pilosopia dagiti Epicureo, agraman ti kapanunotan a “mangan ken uminumtayo, ta inton bigat mataytayo,” ket maisupiat iti namnama a panagungar nga insuro dagiti Kristiano iti ministerioda.—1Co 15:32.