Agaluadkayo Kadagiti “Epicureo”
“Nakasaysayaat a tao! Nangato dagiti estandartena iti moral. Di agsigsigarilio, di agus-usar iti maiparit a droga, wenno di agsasao iti dakes. Kinapudnona, nasaysayaat pay ngem iti dadduma nga agkunkuna a Kristiano!”
ADDA kadin nangngegyo a kasta ti panagrasrasonda a mangikalintegan iti di umiso a pannakigayyemda? Umiso ngata dayta iti sidong ti Nainkasuratan a panangusig? Ti ehemplo manipud iti nagkauna a kongregasion Kristiano lawaganna daytoy a banag.
Idi umuna a siglo, pinakdaaran ni apostol Pablo ti kongregasion ti Corinto: “Dikay paiyaw-awan. Dagiti dakes a pannakitimpuyog dadaelenda dagiti makagunggona nga ug-ugali.” Nalabit, nakitimtimpuyog ti sumagmamano a Kristiano kadagiti tattao a naimpluensiaan iti Griego a pilosopia, a pakairamanan ti pilosopia dagiti Epicureo. Siasino dagiti Epicureo? Apay a nangipasangoda iti naespirituan a peggad kadagiti Kristiano idiay Corinto? Adda kadi tattao a kas kadakuada itatta, a rebbeng a pagaluadantayo?—1 Corinto 15:33.
Siasino Dagiti Epicureo?
Dagiti Epicureo ket pasurot ti Griego a pilosopo a ni Epicurus, a nagbiag manipud idi 341 agingga idi 270 K.K.P. Insurona a ti panagragsak ti kakaisuna wenno kangrunaan a nasayaat iti biag. Kayatna kadi a sawen a nakadakdakes ti kabibiag dagiti Epicureo, nga awananda kadagiti prinsipio, a nagaramidda kadagiti dakes a banag gapu iti naynay a panagbirokda iti ragragsak? Nakaskasdaaw, saan a kasta ti insuro ni Epicurus a panagbiag dagiti pasurotna! Imbes ketdi, insurona a ti kasayaatan a pananggun-od iti kinaragsak ket babaen ti panagbiag a nanakman, natured, managteppel, ken buyogen ti kinahustisia. Intandudona ti pananggun-od iti ragsak nga agpaut iti tungpal biag, saan ket a ti giddato ken apagbiit a ragsak. Gapuna nalabit agparang a nasingpet dagiti Epicureo no idilig kadagidiay agar-aramid iti nadagsen a basol.—Idiligyo ti Tito 1:12.
Umasping iti Kristianismo?
No maysakayo koma idi a kameng ti nagkauna a kongregasion ti Corinto, naimpluensiaandakayo ngata dagidiay nga Epicureo? Nalabit inkalintegan ti dadduma a gapu kadagiti nasayaat a prinsipio dagiti Epicureo natalgedda a pakikaduaan dagiti Kristiano. Mainayon pay, nalabit nakita dagiti taga Corinto nga adda pagpadaan dagiti pagalagadan dagiti Epicureo ken dagiti pagalagadan iti Sao ti Dios.
Kas pagarigan, natimbeng dagiti Epicureo iti panagragragsakda. Ad-adda nga impategda ti ragsak iti panunot ngem ti pisikal a ragragsak. Napatpateg ti relasion ti tao iti nakipangananna ngem iti kinnanna. Saan met a nakiraman dagiti Epicureo iti politika ken iti nalimed a panagaramid iti dakes. Naglaka koma ketdin a kunaen: “Umaspingda unay kadatayo!”
Nupay kasta, pudno kadi nga umasping dagiti Epicureo kadagiti nagkauna a Kristiano? Saan. Dagidiay nasanay a naimbag ti pannakaawatda mailasinda dagiti dadakkel a paggidiatan. (Hebreo 5:14) Mailasinyo kadi? Kitaentayo a naimbag dagiti pannursuro ni Epicurus.
Ti Nasipnget a Dasig ti Epicureonismo
Tapno matulonganna dagiti tattao a mangparmek iti panagbuteng kadagiti didiosen ken ipapatay, insuro ni Epicurus a dagiti dios dida maseknan iti sangatauan ken dida makibibiang kadagiti gannuat ti tao. Sigun ken Epicurus, saan a pinarsua dagiti dios ti uniberso, ken naiparparna laeng ti itataud ti biag. Saan kadi a nabatad a maisupadi daytoy iti pannursuro ti Biblia nga adda “maymaysa a Dios,” ti Namarsua, ken maseknan kadagiti tattao a pinarsuana?—1 Corinto 8:6; Efeso 4:6; 1 Pedro 5:6, 7.
Insuro met ni Epicurus nga awanen ti biag kalpasan ti ipapatay. Siempre, maisupadi daytoy iti pannursuro ti Biblia maipapan iti panagungar. Kinapudnona, idi nagsao ni apostol Pablo idiay Areopago, nalabit karaman dagiti Epicureo kadagidiay simmupiat ken Pablo maipapan iti doktrina a panagungar.—Aramid 17:18, 31, 32; 1 Corinto 15:12-14.
Nalabit ti kapepeggadan nga elemento iti pilosopia ni Epicurus isu met ti kasisikapan. Ti dina panangbigbig nga adda biag kalpasan ti ipapatay isu ti nangituggod kenkuana a mangikuna a rumbeng nga ipapas ti tao ti agragsak kabayatan ti apagbiit a kaaddana ditoy daga. Kas nakitatayon, ti kapanunotanna ket saan a ti panagbiag iti kinadakes, imbes ketdi, ti panangtagiragsak iti agdama, tangay awanantayo iti namnama kalpasan ti ipapatay.
Gapuna, di inanamongan ni Epicurus ti nalimed a panagaramid iti dakes tapno awan pagamkan ti maysa a tao nga amangan ta adda makaduktal kenkuana, a nabatad a mangsinga iti agdama a kinaragsak. Imparegtana ti kinatimbeng tapno maliklikan dagiti ibunga ti panaglablabes, maysa pay a tubeng iti agdama a kinaragsak. Imparegtana met ti nasayaat a pannakirelasion kadagiti sabsabali gapu ta pagimbaganda dayta inton agsupapak dagiti sabsabali. Siempre, ti panangliklik iti nalimed a panagbasol, panagbalin a natimbeng, ken pannakigayyem ket nasayaat. Gapuna apay a napeggad kadagiti Kristiano ti pilosopia ni Epicurus? Gapu ta ti balakadna naibatay iti panangmatmatna a mangipasimudaag iti kinaawan pammati: “Mangan ken uminumtayo, ta inton bigat mataytayo.”—1 Corinto 15:32.
Agpayso, ti Biblia ipakitana kadagiti tattao no kasano ti agbiag a naragsak iti agdama. Nupay kasta, ibalakadna: “Pagtalinaedenyo ti bagbagiyo iti ayat ti Dios, bayat nga ur-urayenyo ti asi ni Apotayo a Jesu-Kristo a maipaay iti agnanayon a biag.” (Judas 21) Wen, ad-adda nga ipaganetget ti Biblia ti mataginayon a masanguanan, saan a ti agdama ngem apagdarikmat. Ti panagserbi iti Dios ti kangrunaan a pakaseknan ti maysa a Kristiano, ket makitana a no iyun-unana ti Dios, mariknana ti ragsak ken pannakapnek. Iti umasping a wagas, situtulok nga inusar ni Jesus ti pigsana iti panagserbi ken Jehova ken panangtulong kadagiti tattao imbes a nakumikom kadagiti bukodna a pagimbagan. Insurona kadagiti adalanna nga aramidenda ti naimbag kadagiti sabsabali, saan a gapu iti panangnamnamada iti supapak, no di ket gapu iti pudno nga ayatda kadakuada. Nabatad, interamente nga agsupadi ti panangmatmat dagiti Epicureo ken dagiti Kristiano.—Marcos 12:28-31; Lucas 6:32-36; Galacia 5:14; Filipos 2:2-4.
Makaallilaw a Peggad
Ti ayanna a pagdaksan, nupay impateg unay dagiti Epicureo ti panagragsak, limitado laeng ti kinaragsakda. Gapu ta awan kadakuada “ti rag-o ni Jehova,” inawagan ni Epicurus ti biag kas “napait a sagut.” (Nehemias 8:10) Anian a naiduma ti kinaragsak dagiti nagkauna a Kristiano! Saan nga irekrekomenda ni Jesus ti naliday a panagbiag a paidamantay ti bagitayo. Kinapudnona, ti panangsurot iti wagas ti panagbiagna isu ti dalan nga agturong iti kadaklan a kinaragsak.—Mateo 5:3-12.
No impagarup ti dadduma a miembro ti kongregasion idiay Corinto a mabalinda ti makitimpuyog kadagidiay naimpluensiaan iti panagpampanunot dagiti Epicureo a di agpeggad ti pammatida, nagbiddutda. Idi isurat ni Pablo ti umuna a suratna kadagiti taga Corinto, dadduma kadakuada ti saanen a mamati iti panagungar.—1 Corinto 15:12-19.
Epicureonismo Itatta?
Nupay nagpukawen ti Epicureonismo idi maikapat a siglo K.P., addada itatta dagidiay naaringan iti umasping a panangmatmat a kunada nga itan ti tiempo ti panagpapas. Bassit wenno awan pammati dagitoy a tattao iti kari ti Dios a biag nga agnanayon. Nupay kasta, dadduma kadakuada ti addaan kadagiti makuna a nasayaat a kababalin.
Mabalin a masulisog ti maysa a Kristiano a makigayyem iti kakasta a tattao, a nalabit ikalinteganda nga umiso ti makigayyem kadakuada gapu kadagiti nasayaat a galadda. Ngem nupay ditay ibilbilang ti bagbagitayo a natantan-ok, masapul a laglagipentayo nga amin a “dakes a pannakitimpuyog”—a pakairamanan dagidiay nasiksikap ti impluensiada—“dadaelenda dagiti makagunggona nga ug-ugali.”
Ti pilosopia maipapan iti kunada nga itan ti tiempo ti panagpapas tumtumpuar metten kadagiti sumagmamano a seminar iti negosio, kadagiti libro, nobela, pelikula, programa iti telebision, ken musika. Nupay saanna nga itantandudo a direkta ti dakes a kababalin, maimpluensiaannatayo ngata daytoy a palso a panangmatmat babaen kadagiti makaallilaw a wagas? Kas pagarigan, makumikomtayo kadi unay iti panangpennek iti bagitayo agingga a ditayon mapanunot ti isyu maipapan iti kinasoberano ni Jehova? Maitawtawtayo ngata iti ‘pananglaglag-an,’ imbes nga ‘aduantayo ti aramiden iti trabaho ti Apo’? Wenno maallilawtayo ngata ket ipapantayo a di umiso ken di makagunggona dagiti pagalagadan ni Jehova? Masapul a liklikantayo ti pannakaisarang iti agdadata nga imoralidad, kinaranggas, ken espiritismo ken dagidiay naimpluensiaan kadagiti nailubongan a kapanunotan!—1 Corinto 15:58; Colosas 2:8.
Gapuna, makitimpuyogtayo a nangnangruna kadagidiay naimpusuan nga agpapaidalan ken Jehova. (Isaias 48:17) Kas resultana, maparayray dagiti nasayaat a kababalintayo. Tumibker ti pammatitayo. Agbiagtayo a siraragsak saan laeng nga iti agdama no di pay ket iti masanguanan, a siinanama iti biag nga agnanayon.—Salmo 26:4, 5; Proverbio 13:20.
[Ladawan iti panid 24]
Insuro ni Epicurus a dagiti didiosen dida maseknan iti sangatauan
[Credit Line]
Impaay ti The British Museum