Ti Katupag a Subbot Agpaay iti Isuamin

“Ti Anak ti tao immay, saan a tapno pagserbian, no di ket tapno agserbi ken itedna ti biagna a maysa a subbot kadagiti adu.”​—MATEO 20:28.

1, 2. (a) Apay a maikuna a ti subbot isut’ kadadakkelan a sagut ti Dios iti sangatauan? (b) Ania a gunggona ti aggapu manipud panangsukimat iti subbot?

TI SUBBOT isut’ kadadakkelan a sagut ti Dios iti sangatauan. Babaen “ti pannakasubbot,” maaddaantayo “ti pannakapakawan dagiti basbasol.” (Efeso 1:7) Isu daytat’ pundasion ti namnama ti biag nga agnanayon, idiay langit man wenno iti paraiso a daga. (Lucas 23:43; Juan 3:16) Ket gapu iti dayta, mabalin a tagiragsaken dagiti Kristiano ti nadalus a takder iti imatang ti Dios uray pay itan.​—Apocalipsis 7:14, 15.

² Ngarud ti subbot ket saan a banag a nalibeg wenno di nalawag. Gaput’ kaadda ti legal a pundasionna kadagiti nadiosan a prinsipio, ti subbot makaiyeg ti pudpudno, marikna a gunggona. Mabalin a dadduma nga aspeto daytoy a doktrina “narigat nga awaten.” (2 Pedro 3:16) Ngem makitayonto a daytat’ maikari unay iti panagreggetyo a sukimaten a sisisinged ti subbot, ta daytat’ mangipamatmat ti di maartapan nga ayat ti Dios iti sangatauan. Ti panangammo iti kaipapanan ti subbot isut’ panangawat ti kangrunaan a paset ti di matukod a “kinabaknang ti sirib ken ti met pannakaammo” ti Dios.​—Roma 5:8; 11:33.

Dagiti Isyu a Maibanag

3. Kasanot’ panagbalin a nesesita ti subbot, ken apay a saan a basta mapakawan lattan ti Dios ti kinamanagbasol ti sangatauan?

³ Nagbalin a nesesita ti subbot gapu iti basol ti immuna a tao, a ni Adan, a nangipatawid iti anakna ti barengbareng a tawid ti sakit, an-anayen, ladingit, ken ut-ot. (Roma 8:20) Gapu iti natawidda a kinaimperpekto, amin a kapuonan ni Adan ket “annak ti pungtot,” a maikari iti ipapatay. (Efeso 2:3; Deuteronomio 32:5) Saan a mabalin a sumuko ti Dios kadagiti awan prinsipiona a sentimiento ket basta pakawanen lattan ti sangatauan. Ipakita ti mismo a Saona a “ti supapak ti basol isu ni patay.” (Roma 6:23) Ti panangdispensar ti kinamanagbasol ti sangatauan, kinasapulan koma ti Dios a laksiden ti bukodna a nalinteg a pagannurotan, tapno dadaelen ti mismo a legal a kinahustisiana! (Job 40:8) Kaskasdi, “ti kinalinteg ken kinahustisia isuda ti pamuon ti trono [ti Dios].” (Salmo 89:14) Aniaman a pannakaisiasi manipud kinalinteg iti biangna ti mangparegta laeng iti kinadakes ket pakapuyenna ti saadna kas Soberano ti Uniberso.​—Idiligyo ti Eclesiastes 8:11.

4. Ti yaalsa ni Satanas ti nangpataud kadagiti ania nga isyu?

⁴ Ti Dios ti mangibanag pay met kadagiti dadduma nga isyu a pinataud ti iyaalsa ni Satanas, dagiti isyu a daddadakkel pategna ngem ti pakarigatan ti tao. Dinadael ni Satanas ti naimbag a nagan ti Dios babaen ti panangpabasolna ken Jehova kas ulbod ken nauyong a diktador a nangikkat ti pannakaammo ken wayawaya kadagiti parsuana. (Genesis 3:1-5) Mainayon pay, babaen ti kasla panangtungdayna ti panggep ti Dios a mangpunno ti daga kadagiti nalinteg a tattao, pinagparang ni Satanas ti Dios a kasla di naballigi. (Genesis 1:28; Isaias 55:10, 11) Pinatured met ni Satanas ti bagina a pardayaen dagiti nasungdo nga ad-adipen ti Dios, a kunana nga agserserbida laeng Kenkuana gaput’ iniimut a motibo. No maikabilda iti pannakasubok, impangta ni Satanas, awan kadakuadat’ agtalinaed a nasungdo iti Dios!​—Job 1:9-11.

5. Apay a saan a maiwaksi ti Dios dagiti karit ni Satanas?

⁵ Di mabalin nga iwaksi lattan dagitoy a karit. No saanda a masungbatan, ti panagtalek ken panangsuportar iti kinaturay ti Dios iti kamaudianan marpuogto. (Proverbio 14:28) No kumapuy ti linteg ken urnos, dinto aya agturay ti riribuk iti intero a sapasap? Iti kasta utang ti Dios iti bagina met laeng ken kadagiti nalinteg a pamay-anna nga alangonen ti kinasoberanona. Utangna kadagiti matalek nga ad-adipenna a palubosanna ida nga idemostra ti di matungday a kinasungdoda kenkuana. Kinaipapanan daytoy ti panangtamingna ti daksanggasat a kasasaad ti nagbasol a sangatauan iti pamay-an a mangipangpangruna kadagiti kangrunaan nga isyu. Kunana iti Israel iti kamaudianan: “Siak​—siak met laeng daydiay nangpunas kadagiti labsingmo gapu kaniak met laeng.”​—Isaias 43:25.

Subbot: Maysa a Panangabbong

6. Aniada ti sumagmamano kadagiti termino a nausar idiay Biblia a mangiladawan ti pamay-an ti Dios a panangispal ti sangatauan?

⁶ Idiay Salmo 92:5 mabasatayo: “Anian a nagdakkel dagiti ar-aramidmo, O Jehova! Dagiti pampanunotmo naunegda unay.” Sapulenna ngarud ti panagreggettayo a mangtarus no aniat’ inaramid ti Dios nga agpaay iti sangatauan. (Idiligyo ti Salmo 36:5, 6.) Makaparagsak, ta tulongannatayo ti Biblia a makaawat kadagiti bambanag babaen ti panagusar ti sumagmamano a termino a mangisalaysay wenno mangiyilustrar kadagiti naindaklan nga ar-aramid ti Dios manipud iti nadumaduma a punto de bista. Sawen ti Biblia ti subbot kadagiti termino ti pananggatang, pannakikappia, panangabbong, ken panangsubbot. (Salmo 49:8; Daniel 9:24; Galacia 3:13; Colosas 1:20; Hebreo 2:17) Ngem nalabit ti sasao a mangilawlawag a kasasayaatan kadagiti bambanag ket isu daydiay inusar ni Jesus mismo idiay Mateo 20:28: “Ti Anak ti tao immay, saan a tapno pagserbian, no di ket tapno agserbi ken itedna ti biagna a maysa a subbot [Griego, lyʹtron] kadagiti adu.”

7, 8. (a) Aniat’ maadaltayo manipud sasao a Griego ken Hebreo para iti subbot? (b) Iyilustrar no kasano a ti subbot ramanenna ti katupagna.

⁷ Ania ti subbot? Ti Griego a sao a lyʹtron naggapu iti verbo a kayatna a sawen “mangpalukay.” Daytat’ nausar a mangisalaysay iti kuarta a naibayad a kasukat iti panangwayawaya kadagiti balud iti gubat. Iti Hebreo a Kasuratan, nupay kasta, ti sao para iti subbot, a koʹpher, naggapu iti verbo a kayatna a sawen “mangabbong” wenno “mangkalupkop.” Kas pangarigan, imbaga ti Dios ken ni Noe nga abbongan (ka·pharʹ) ti daong iti galagala. (Genesis 6:14) Manipud iti daytoy a punto de bista, ngarud, ti panangsubbot, wenno pangabbong iti basbasol, kayatna a sawen ti panangkalub iti basbasol.​—Salmo 65:3.

⁸ Ti Theological Dictionary of the New Testament kunana a ti koʹpher “kanayon nga ipamatmatna ti katupag,” wenno katimbang. Gapuna, ti abbong (kap·poʹreth) ti lakasa ti tulag katupagna ti langa ti lakasa mismo. Kasta met, iti panangabbong ti basol, wenno panangsubbot, ti nadiosan a kinahustisia sapulenna ti ‘biag iti biag, mata iti mata, ngipen iti ngipen, ima iti ima, saka iti saka.’ (Deuteronomio 19:21) No maminsan, nupay kasta, ti kinahustisia ti mapenneken no ti katupag ket maitukon a kasukat ti estrikto a dusa. Kas panangiyilustrar: Sasawen ti Exodo 21:28-32 ti maysa a baka a sangduenna ti maysa a tao agingga ken patay. No ti akinkua ammona dayta a kadawyan ti baka ngem di nangala ti umiso a panagannad, maikeddeng iti akinkua nga abbongan, wenno bayadan, ti biag daydiay natay iti mismo a biagna! Kaskasdi, kasanon no ti akinkua ti mapabasol laeng iti pasetna? Kasapulanna ngarud ti koʹpher, banag a pangabbong ti biddutna. Dagiti nadutokan a mangukom ti mangipataw kenkuana ti subbot, wenno multa, kas pangsubbot a gatad.

9. Kasano a ti situasion a ramanenna dagiti inauna ti Israel iyilustrarna ti kina-eksakto a kasapulan iti gatad ti subbot?

⁹ Ti sabali pay a termino a Hebreo a mainaig iti “panangsubbot” ket pa·dhahʹ, maysa a verbo a ti kangrunaan a kaipapananna ket “panangbawi.” Iyilustrar ti Numeros 3:39-51 no kasano kaeksakto ti gatad ti panangbawi wenno panangsubbot. Gaput’ panangalawna kadagiti inauna nga annak nga Israelita manipud pannakaikisap idi Paskua ti 1513 K.K.P., kukua ti Dios ida. Ngarud mabalinna nga ikeddeng a tunggal inauna nga anak a lalaki nga Israelita ti agserbi kenkuana idiay templo. Imbes ketdi, inakseptar ti Dios ti “pangsubbot a gatad” (pidh·yohmʹ, maysa a nombre a naala manipud pa·dhahʹ), nga imbilinna: “Alaem nga agserbi kaniak dagiti Levitas . . . a sunuanda dagiti isuamin nga inauna nga annak dagiti annak ti Israel.” Ngem ti kasukat ti masapul nga eksakto. Naala ti sensus iti tribo ni Levi: 22,000 a lallaki. Sumaruno, ti sensus ti amin nga inauna nga annak nga Israelita: 22,273 a lallaki. Babaen laeng ti panangbayad ti “gatad ti subbot” a lima a siklo iti tunggal maysa a mabalin a bawien ti sobra a 273 nga inauna nga annak, a malibreda manipud serbisio idiay templo.

Ti Katupag a Subbot

10. Apay a dagiti animal a daton di umanay a pangabbong ti basbasol ti sangatauan?

¹⁰ Ti immuna a nadakamat iyilustrarna a ti subbot ket masapul a katimbang dayta banag a suksukatanna, wenno abbonganna. Dagiti daton nga an-animal nga indaton dagiti lallaki ti pammati manipud ken Abel a nagtultuloy saan a talaga pudno a makaabbong iti basbasol dagiti tattao, ta dagiti tattao nangatngatoda ngem kadagiti narungsot nga an-animal. (Salmo 8:4-8) Gapuna mabalinan nga isurat ni Pablo a “saan a mabalin a ti dara dagiti toro a baka ken kalding a lalaki ikkatenna dagiti basbasol.” Dagita a daton agserbida laeng a mangiladawan, wenno simboliko, a mangabbong a pagur-urayan iti subbot nga isuntot’ umay.​—Hebreo 10:1-4.

11, 12. (a) Apay a saanen a kasapulan a matay iti ipapatay kas daton ti rinibribo a milion a tattao tapno abbongan ti kinamagbasol ti sangatauan? (b) Asino laeng ti makapagserbi kas “katupag a subbot,” ket ania a panggep ti sinerbian ti ipapatayna?

¹¹ Daytoy naiyanniniwan a subbot kasapulan nga apagpag-isu a katimbang ni Adan, gapu ta ti dusa a patay a nainkalintegan nga impataw ti Dios ken Adan nagresulta ti pannakailunod ti natauan a rasa. “Ta matayda amin ken Adan,” kuna ti 1 Corinto 15:22. Gapuna saanen a nesesita para iti rinibribo a milion a tattao ti matay iti ipapatay kas daton tapno makatupag ti tunggal tao a kaputotan ni Adan. “Gapu iti maymaysa a tao [ni Adan] simrek ti basol ditoy lubong ken ti ipapatay gapu iti basol.” (Roma 5:12) Ket “gapu iti tao immay ni patay,” ti pannakasubbot ti sangatauan umay met “gapu iti tao.”​—1 Corinto 15:21.

¹² Ti tao nga agbalin a subbot kasapulan a perpekto a tao iti lasag ken dara​—ti eksakto a katupag ni Adan. (Roma 5:14) Ti espiritu a parsua wenno “Dios-tao” di makabalanse kadagiti pagtimbengan ti kinahustisia. Ti laeng perpekto a tao, daydiay awan iti sidong ti sentensia ti Adamiko nga ipapatay, ti makaitukon ti “katupag a subbot,” daydiay maikatupag a naan-anay ken Adan. (1 Timoteo 2:6)a Babaen ti boluntario a panangidatonna ti biagna, daytoy “maudi nga Adan” mabayadanna ti supapak ti basol ti “umuna a tao a ni Adan.”​—1 Corinto 15:45; Roma 6:23.

13, 14. (a) Magunggonaan aya da Adan ken Eva iti subbot? Ilawlawag. (b) Kasano a ti subbot gunggonaanna ti kaputotan ni Adan? Iyilustrar.

¹³ Nupay kasta, saan a nagunggonaan uray ni Adan wenno ni Eva, iti subbot. Ti Linteg Mosaiko naglaon iti daytoy a prinsipio: “Dikayto mangala iti subbot ti biag ti maysa a nakapapatay a maikari ken patay.” (Numeros 35:31) Saan a naallilaw ni Adan, gapuna ti basolna ket sipapakinakem, inggagara. (1 Timoteo 2:14) Katimbang dayta ti panangpapatayna kadagiti putotna, ta itan natawidda ti kinaimperpektona, iti kasta immayda iti sentensia ti ipapatay. Nalawag, maikari ni Adan a matay, ta kas perpekto a tao, sipapakinakem a pinilina a sukiren ti linteg ti Dios. Maikontra koma dayta kadagiti nalinteg a prinsipio ni Jehova nga iyaplikarna ti subbot agpaay ken Adan. Ti panangbayad iti supapak ti basol ni Adan, nupay kasta, nangipaay ti panangwaswas iti sentensia ni patay kadagiti annak ni Adan! (Roma 5:16) Iti legal a pannakaawat, ti makadadael a pannakabalin ti basol naguped a mismo iti puonna. Ti mannubbot ‘rinamananna ni patay a gapu kadagiti isuamin,’ nga imbaklayna dagiti bunga ti basol a maipaay kadagiti amin nga annak ni Adan.​—Hebreo 2:9; 2 Corinto 5:21; 1 Pedro 2:24.

¹⁴ Kas panangiyilustrar: Panunotenyo ti maysa a dakkel a pabrika a ginasgasut dagiti empleadona. Maysa a nakusit a manedyer ti pabrika ti nangbangkrap iti negosio; nagserra ti pabrika. Ginasgasut ti awanen trabahoda ket saanda a makabayad ti ut-utangda. Dagiti assawada, annakda, ken, wen, dagiti nakaut-utanganda agsagsagabada amin gapu iti kinarugit dayta maymaysa a tao! Kalpasanna immay itan ti maysa a nabaknang a manangtulong a mangbayad iti utang ti kompania ket linuktanna manen ti pabrika. Ti pannakakanselar dayta maysa nga utang, ita, ti nangyeg naan-anay a pakabang-aran dagiti adu nga empleado, dagiti pamiliada, ken dagiti nakautangan. Ngem addanto aya bingay ti dati a manedyer iti baro nga irarang-ay? Awan, ta isut’ naibalud ket iti kasta permanente nga awan pagtrabahuanna! Kasta met, ti pannakakanselar ti maysa nga utang ni Adan nangyeg gunggona kadagiti minilmilion a kapuonanna​—ngem saan a ken ni Adan.

Asino ti Mangipaay ti Subbot?

15. Asinot’ makaipaay ti subbot iti sangatauan, ken apay?

¹⁵ Insennaay ti salmista: “Awan kadakuada ti makabalin babaen iti aniaman a pamuspusan a mannubbot iti kabsatna, ken mangted man iti Dios ti supapakna; (ta ti pannakasubbot ti biagda nangina ket saan a magawidan).” Kuna ti The New English Bible a ti gatad ti subbot ket “agnanayon nga awan iti pannakabalinna a bayadan.” (Salmo 49:7, 8) Asino, ngarud, ti mangipaay iti subbot? Ni laeng Jehova ti makaipaay ti perpekto a “Kordero . . . a mangikkat iti basol ti lubong.” (Juan 1:29) Ti Dios di nangibaon ti asinoman nga anghel a mangispal ti sangatauan. Inaramidna ti katan-okan a daton babaen ti panangibaonna ti bugbugtong nga Anakna, “daydiay pagrag-oanna unay.”​—Proverbio 8:30; Juan 3:16.

16. (a) Kasano a naiyanak a perpekto a tao ti Anak ti Dios? (b) Aniat’ mabalin a pannakaawag ni Jesus iti legal a pannakaawat?

¹⁶ Babaen ti situtulok a pannakiramanna iti nadiosan nga urnos, “binaybay-an” ti Anak ti Dios ti nailangitan a kasasaadna. (Filipos 2:7) Inyalis ni Jehova ti puersa ti biag ken ti padron ti personalidad ti inauna nga Anakna a nailangitan iti aanakan ti birhen a Judio nga agnagan Maria. Ket ti nasantuan nga espiritu ti ‘nangsallukob kenkuana,’ a nanggarantisar a ti ubing a dimmakkel iti aanakanna agbalin a nasantuan, naan-anay a siwayawaya iti basol. (Lucas 1:35; 1 Pedro 2:22) Kas maysa a tao, isut’ maawagan Jesus. Ngem iti legal a kaipapananna, isut’ mabalin nga awagan ‘ti maikadua nga Adan,‘ ta katupagna a naan-anay ni Adan. (1 Corinto 15:45, 47) Ngarud maitukon ni Jesus ti bagina kas daton kas ti “kordero nga awan ti pagdaksanna ken tulawna,” maysa a subbot iti managbasol a sangatauan.​—1 Pedro 1:18, 19.

17. (a) Siasino ti nakaibayadan ti subbot, ken apay? (b) Yantangay agpadpada a ti Dios ti nangipaay ken immawat ti subbot, apay pay laeng a kasapulan ti panagsinnukat?

¹⁷ Iti asino, ngarud, ti pakaibayadan dayta a subbot? Iti adu a siglo ikalkalintegan dagiti teologo ti Kakristianuan a naibayad dayta ken Satanas a Diablo. Ti kinapudnona a ta “nailako” ti sangatauan iti basol ket ngarud immayda iti panangituray ni Satanas. (Roma 7:14; 1 Juan 5:19) Kaskasdi, ni Jehova, saan a ni Satanas, ti “mangipataw ti dusa” iti kinadakes. (1 Tesalonica 4:6) Gapuna, kas silalawag a panagkuna ti Salmo 49:7, ti subbot ti mabayadan “iti Dios.” Ni Jehova ti namagbalin a magun-odan ti subbot, ngem kalpasan ti pannakaidaton ti Kordero ti Dios, ti pateg ti subbotna masapul a mabayadan iti Dios. (Idiligyo ti Genesis 22:7, 8, 11-13; Hebreo 11:17.) Daytoy saanna a pagbalinen ti subbot kas awan puntona, mekanikal laeng a panagsinnukat, kas ti kuarta a mairuar iti maysa a bulsa ket sa maikabil iti bangir a bulsa. Saan unay a ramanen ti subbot ti pisikal a panagsinnukat kas ti legal a transaksion. Babaen ti panangipilit a mabayadan ti subbot​—uray no dakkel a gatad kenkuana​—pinatalgedan ni Jehova ti di maisin a panangsalimetmetna kadagiti nalinteg a prinsipio.​—Santiago 1:17.

“Natungpalen!”

18, 19. Apay a nesesita ti panagsagaba ni Jesus?

¹⁸ Idi primavera ti 33 K.P., panawen a mabayadanen ti subbot. Naaresto ni Jesu-Kristo kadagiti ulbod a pammabasol, naukom a nakabasol, ket nailansa iti kayo a pagtutuokan. Isut’ nagdawat iti Dios a “nabuyogan iti nasged nga araraw ken lulua” gapu iti nakaro nga ut-ot ken pannakaibabainna. (Hebreo 5:7) Nasken aya a sagabaen ni Jesus ti kasta? Wen, ta babaen ti panagtalinaedna a “nasungdo, awan basolna, di natulawan, naisina kadagiti managbasol,” aginggat’ kamaudianan, imbanag ni Jesus nga addaan dramatiko a panagpatingga ti isyu ti kinatarnaw dagiti ad-adipen ti Dios.​—Hebreo 7:26.

¹⁹ Dagiti panagsagaba ni Kristo nagserbi met a nangan-anay kenkuana iti akemna kas Nangato a Padi iti sangatauan. Kas Nangato a Padi, saanto a kas dadduma nga awan pannakipagriknana, di maasitgan nga agturay ti gobierno. “Ta gapu iti panagsagabana met laeng iti pannakasuot, mabalinna a badangan dagiti masuot.” (Hebreo 2:10, 18; 4:15) Babaen iti agbugbugsot nga angesna, mabalinan nga iyikkis a sibaballigi ni Jesus, “Natungpalen!” (Juan 19:30) Saanna laeng a pinaneknekan ti bukodna a kinatarnaw no di ket nagballigi iti panangisaad ti pakaibatayan ti pakaisalakanan ti sangatauan​—ket nangnangruna pay, ti pannakaalangon ti kinasoberano ni Jehova!

20, 21. (a) Apay a napagungar ni Kristo manipud ken patay? (b) Apay a ni Jesu-Kristo “naaramid a sibibiag iti espiritu”?

²⁰ Ngem, iti ania a wagas, nga aktual a maiyaplikar ti subbot iti managbasol a sangatauan? Kaano? Kasano? Dagitoy a bambanag ti saan a naipalubos lattan a gasanggasat. Iti maikatlo nga aldaw kalpasan ti ipapatay ni Kristo, ni Jehova ti nangpagungar kenkuana ken patay. (Aramid 3:15; 10:40) Babaen iti daytoy nagpateg nga aramid, banag a pinaneknekan ti ginasgasut a nakakita, saan laeng a ginunggonaan ni Jehova ti matalek a serbisio ti Anakna no di ket inikkanna pay ti gundaway a mangleppas iti trabaho a panangsubbot.​—Roma 1:4; 1 Corinto 15:3-8.

²¹ Ni Jesus “naaramid a sibibiag iti espiritu,” a ti naindagaan a bangkayna ti naipanaw iti di ammo a pamay-an. (1 Pedro 3:18; Salmo 16:10; Aramid 2:27) Kas espiritu a parsua, mabalinanen ni napagungar a Jesus a mangaramid ti naballigi a panagsubli idiay langit. Anian a di mamedmedan a panagragsak ti napasamak ngatan idiay langit iti dayta nga okasion! (Idiligyo ti Job 38:7.) Saan a nagsubli ni Jesus tapno tagiragsaken laeng ti pannakaabrasana. Immay a mangaramid ti sabali pay a trabaho, agraman ti panamagbalinna a posible a magunggonaan ti intero a natauan a rasa iti subbotna. (Idiligyo ti Juan 5:17, 20, 21.) No kasanot’ panangaramidna iti daytoy ken no aniat’ kaipapananna iti sangatauan isut’ maisalaysay iti sumaganad nga artikulo.

[Dagiti Footnote]

Salsaludsod a Pagrepaso

◻ Ania dagiti isyu a dakdakkel ti pategna ngem ti pannakaisalakan ti sangatauan?

◻ Aniat’ kaipapanan ti “panangsubbot” kadagiti managbasol?

◻ Siasino ti masapul a makatupag ni Jesus, ken apay?

◻ Asinot’ mangipaay ti subbot, ken siasinot’ pakaibayadanna?

◻ Apay a nesesita a mapagungar ni Kristo manipud ken patay kas espiritu?

[Ladawan iti panid 13]

Saan nga umanay dagiti daton nga animal a mangabbong ti natauan a basbasol; iladladawanda ti dakdakkel a daton nga umay