SARSARITA
Saan nga agpayso nga estoria, sariugma, parparbo a salaysay, imbento laeng, kinaulbod; manipud iti Griego a myʹthos. Masarakan ti myʹthos iti 1 Timoteo 1:4; 4:7; 2 Timoteo 4:4; Tito 1:14; 2 Pedro 1:16.
Ti myʹthos ket kasungani ti a·leʹthei·a, “kinapudno,” a mangipasimudaag iti naiparangarang, pudpudno a kababagas ti maysa a banag. Iti Galacia 2:5 “ti kinapudno ti naimbag a damag” ipakitana ti nagdumaan ti pudno a sursuro iti ebanghelio ken dagiti panangbalusingsing iti dayta. Dagiti apostol pinakdaaranda dagiti Kristiano maibusor iti peggad ti pannakayadayo iti kinapudno nga agturong iti ulbod a sarsarita, yantangay saan a naibatay dagitoy iti kinapudno no di ket ar-arapaap laeng ti tattao. Aduan ti Judaismo iti kakasta nga ulbod a sarsarita, dagiti kadaanan a patpatien dagiti panglakayen a nangbukel iti makunkuna a berbal a linteg a nainayon iti Talmud. Ti Judaismo, kangrunaan a bumusbusor iti Kristianidad idi umuna a siglo, ket naimpluensiaan unay kadagiti pinapagano a pilosopia ken sursuro.
Kas maysa a pagarigan kadagitoy nga ulbod a sarsarita, usigenyo daytoy manipud iti Talmud ti Palestina (Jerusalem): “Kinuna ni R. Samuel b. Nahman iti nagan ni R. Jonathan: Dagiti tapi [a nakailanadan ti inawat ni Moises a Sangapulo a Bilin] ket innem a sangadakulapan ti kaatiddogda ken tallo a sangadakulapan ti kaakabada: ket ig-iggaman idi ni Moises ti dua a sangadakulapan, ket dua met a sangadakulapan ti ig-iggaman ti Dios, iti kasta adda dua a sangadakulapan iti nagbaetan dagiti ramayda; ket idi agrukrukbab dagiti Israelita iti kigaw a baka, inkagumaan ti Dios a rabsuten dagiti tapi manipud im-ima ni Moises; ngem napigsa unay ti im-ima ni Moises ta rinabsutna dagita manipud Kenkuana.” Ituloy ti estoria a kalpasanna “naipullapullasit dagiti letra manipud” kadagiti tapi; nagbanaganna, yantangay “ti surat ti mangbitbitibit kadagita,” dagiti tapi “dimmagsen unay iti im-ima ni Moises, ket nagtupak, ken naburak.”—Taʽanit, V, p. 116, 117, impatarus ni A. W. Greenup.
Ti Apokripa a sursurat ket aduan kadagiti ulbod, parparbo a sarsarita, a kas iti daydiay panangpapatay ni Daniel iti maysa a dakkel a dragon babaen ti napaglalaok nga alkitran, taba, ken buok (Kanayonan ti Daniel 14:22-26, Dy), ken kasta met ti maipapan iti panangala ni Tobias iti makaagas ken makaparuar-sairo a pannakabalin manipud iti puso, apro, ken dalem ti maysa a nakadakdakkel nga ikan.—Tobias 6:2-9, 19, Dy.
Saan a Kayat Dagiti Kristiano ti Sarsarita. Iti 1 Timoteo 1:4, bilinen ni Pablo dagiti Kristiano a saanda nga ipangag dagiti ulbod a sarsarita. Mabalin a dagitoy ti mangituggod kadagiti Kristiano a mangaramid kadagiti awan serserbina a panagsirarak ken mabalin a dagitoy ti mangyadayo iti pampanunotda iti kinapudno. Ti sumagmamano kadagitoy nga ulbod a sarsarita ket isu dagidiay es-estoriaen dagiti babbaket a nangbusbos iti biagda kadagiti nailubongan nga ar-aramid. Salungasingenda dagiti nasantuan, nalinteg a pagalagadan ti Dios. (1Ti 4:6, 7; Tit 1:14) Ni apostol Pedro, iti 2 Pedro 1:16, tukoyenna ti ulbod a sarsarita (a saan laeng a parparbo no di ket nalaing ken nasikap met ti pannakapartuatda bareng maisiasi ti maysa a Kristiano) ket idumana dagitoy iti pudno, agpaypayso a salaysay ti panagbalbaliw ti langa ni Jesus, a nasaksianna met a mismo. (Mr 9:2) Impadto ni Pablo iti 2 Timoteo 4:3, 4 nga iti masanguanan a tiempo kaykayatto dagiti tattao dagiti ulbod a sarsarita imbes a ti kinapudno.