Inton Sumardengen ti Panangmalmalo
KASANO kaadayo iti historia ti kaadda ti panangabuso iti asawa? Maysa a gubuayan isitarna ti maipagarup a kasasapaan a naisurat a linteg, a napetsaan iti 2500 K.K.P., a nangipalubos iti panangmalo iti asawa a babai.
Idi 1700 K.K.P., ni Hammurabi, ti pagano nga ari iti Babilonia, ket nangpataud iti nalatak a Linteg ni Hammurabi, isu a naglaon iti ngangngani 300 a legal a probision iti panangituray ti tao. Ti linteg opisial nga impaulogna a ti assawa a babbai ket naan-anay nga agpaituray iti assawana, nga isut’ addaan iti legal a kalintegan a mangdusa kenkuana iti aniaman a pagbasolan.
No makagtengtayo iti tiempo iti Imperio ti Roma, ti Linteg ni Paterfamilias a Romano salimetmetanna: “No makikamalala ti babai, mabalin a papatayem nga awan ti panangbista ket saanka a madusa, ngem no sika makikamalalaka weno mangaramidka iti kinalulok, ti babai saanna a mabalin ti mangpabasol kenka, wenno ipalubos man ti linteg dayta.”
Ti maysa a libro maipapan iti panagasawa a naisurat idi maika-15 a siglo iti Kadawyan a Panawentayo ti nangbalakad kadagiti assawa a lallaki a nakakita kadagiti assawada a nangaramid iti basol nga “umuna a mangilupitlupit ken mangbutbuteng kenkuana,” kalpasanna “mangala iti bislak ket maluenna iti kalalainganna.”
Idiay Inglatera, dagiti manangaramid ti linteg idi maika-19 a siglo pinadasda a pabassiten ti panagsagaba dagiti babbai babaen ti panangikeddeng a legal no kasano kadakkel ti bislak. Nangaramidda iti maawagan iti pagalagadan a naibatay iti kapadasan, isu a nangipalubos iti lalaki a mangmalo iti asawana iti bislak “a saan a dakdakkel ngem ti tanganna.”
Nupay no kadagiti adu a pagpagilian itatta dagiti assawa a lallaki saandan a masalakniban dagiti linlinteg a maipaay iti panangmalo iti asawa, dagitoy a historikal a tradision ti kaskasdi nga adda pay laeng kadagiti adu a paspaset iti daga. Sigun iti report a padamag iti CBS-TV, ti Brazil ket maysa a pagilian a sadiay ti babbai ket daydayawen dagiti lallaki. Di nakapapati, nupay kasta dagitoy met ti maipababa, maab-abuso, mamalmalo, ken mapappapatay nga awan ti pannakariribuk ti konsiensia. Ti kasta a kababalin ket makita, intuloy a kinuna ti report, iti amin a tukad iti kagimongan, agraman dagiti korte ti linteg, a sadiay “iti panangikalintegan iti dayawna,” ti maysa a lalaki mabalin a malisianna ti panangpapatay, nangnangruna no ti biktima ket isu ti asawana. Kinuna ti maysa a reporter: “Adu kadagiti manangpapatay ket saan a dagiti adda kadagiti kabakbakiran nga immuna a tattao no di ket dagiti propesional, de adal a lallaki.”
‘Ti panangikalintegan iti dayaw ti maysa’ mabalin a magargari laeng babaen iti bassit a pannakibiang iti panangituray iti asawa a lalaki—saan a naisagana ti pangmalem iti umiso a tiempo, ti iruruar nga agmaymaysa, ti panangala iti trabaho wenno iti degree iti maysa nga unibersidad, wenno ti saan a “pannakitunos iti tunggal kita iti seksual a pannakidenna a sapsapulenna.”
Ti Linteg ti Dios ken ti Panangmatmat ti Kristiano
Pagbalinen a nalawag ti linteg ti Dios a dagiti assawa a lallaki “itultuloyda nga ayaten dagiti assawa[da], a kas met ti panangayat ni Kristo iti kongregasion. . . . Rebbeng dagiti lallaki nga ayaten dagiti assawada, a kas kadagiti bagida. Ti agayat iti asawana ayatenna ti bagina, ta nikaanoman awan pay ti gimmura iti lasagna met laeng, no di ket taraonanna ken igagana.” (Efeso 5:25, 28, 29) Daytoy a linteg lab-awanna dagiti amin a linlinteg ti tao, napalabas ken agdama.
Sigurado awan ti Kristiano nga asawa a lalaki a mangikalintegan nga isu ti kaskasdi a mangayat iti asawana nga ab-abusuenna. Ti kadi manangabuso iti asawa a babai maluenna ti bagina met laeng—pungotenna ti buokna ken tungpaenna ti bagina met laeng ken danogenna ti bagina met laeng agsipud ta ayatenna ti bagina met laeng? Ti kadi manangmalo iti asawa siwayawaya nga ibagana kadagiti dadduma—iti ruar ti miembro ti pamiliana, gagayyemna, wenno dagiti dadduma a Kristiano—nga iti sagpaminsan isut’ mangmalo iti asawana, mangdangran iti asawana, agsipud ta isut’ inay-ayatna iti kasta unay? Wenno, imbes ketdi, isu kadit’ mangbutbuteng iti asawana tapno ti babai dina ibagbaga iti asinoman? Dagiti kadi ubbing ti pagsapataen ti amada a mangilimed iti panangabusona kadagiti dadduma? Wenno mabainda kadi a mangaramid iti kasta? Dagiti kadi tigtignayna libakenna ti panagkunana nga isut’ mangay-ayat iti asawana? Ti panagayat iti maysa ken maysa ket gagangayen. Ti panangabuso iti asawa ket saan a gagangay.
Kamaudiananna, no ti maysa a lalaki a Kristiano maluenna ti asawana, saan kadi a dayta ti mamagbalin kadagiti amin a dadduma a Nakristianuan nga ar-aramidna nga awan ti mamaayna iti imatang ti Dios? Laglagipenyo, “ti manangmalo” saan a kualipikado a maipaay kadagiti pribilehio iti kongregasion Kristiano. (1 Timoteo 3:3; 1 Corinto 13:1-3; Efeso 5:28) Dagiti report ipamatmatna a ti panangmalo dagiti assawa a babbai iti asawada ket nasaknap met iti daytoy a sistema dagiti bambanag. Saan kadi a dagita met laeng a salsaludsod ket agaplikar met kadagiti kakasta nga assawa a babbai?
Anian a nasken para iti assawa a lallaki ken assawa a babbai a mangiparangarang iti bungbunga iti espiritu iti panagbiagda itan nga agkadua: “ayat, rag-o, talna, mabayag a panagitured, kinamanangngaasi, kinaimbag, pammati, kinaemma, panagteppel”! (Galacia 5:22, 23) No mapataudtayo dagitoy a bungbunga itan, adda ti pananginanama iti panagbiagto iti dayta a Paraiso a daga a sadiay dagiti amin agbiagdanto a sangsangkamaysa iti talna ken ayat nga awan inggana.
[Ladawan iti panid 8]
Dagiti assawa a Kristiano ‘ayatenda dagiti assawada a kas dagiti bagbagida,’ a kaipapanan dayta nga “Awan ti Maipalubos a Panangmalmalo!”