Itultuloyyo nga Itrabaho ti Bukodyo a Pannakaisalakan!
“Dungdunguek, . . . itultuloyyo nga itrabaho ti bukodyo a pannakaisalakan buyogen ti buteng ken panagpigerger.”—FILIPOS 2:12.
1, 2. Aniada a popular a kapanunotan ti nangituggod kadagiti adu a tattao a mangipagarup nga awan maaramidanda iti pagbanagan ti biagda?
“NAYANAKKA kadi a kasta?” Naitampok dayta a saludsod iti parupa ti maysa a popular a magasin iti di pay nabayag. Iti babaen ti paulo, nagparang dagitoy a sasao: “Personalidad, kababalin, uray dagiti pangngeddeng iti biag. Ipakita dagiti kabbaro a panagadal a matawid ti kaaduan kadagitoy.” Gapu kadagiti kasta nga ibagbagada, mabalin a panunoten ti dadduma a saanda a kontrolado ti biagda.
2 Dagiti dadduma ipabasolda ti naliday a panagbiagda iti nakapuy a panangpadakkel dagiti nagannak kadakuada wenno iti nakapuy a panangisuro dagiti mannursuroda. Nalabit ipagarupda a naikeddengen nga ulitenda ti biddut dagiti dadakkelda, agaramid iti dakes, di agmatalek ken Jehova—iti ababa a pannao, mangaramid kadagiti di umiso a pangngeddeng. Kasta kadi ti isursuro ti Biblia? Ipetteng dagiti dadduma a relihioso a tattao nga adda kasta nga isursuro ti Biblia, ti doktrina a predestinasion. Sigun iti daytoy a doktrina, nabayagen nga inkeddeng ti Dios ti tunggal pasamak iti biagyo.
3. Ania a makaparegta a mensahe ti ipaay ti Biblia maipapan iti kabaelantayo a mangibaklay iti responsabilidad agpaay iti masakbayantayo?
3 Maymaysa ti mensahe amin dagitoy a nagduduma a kapanunotan: Awan adu a pagpilianyo, ken saanyo a kontrolado ti pagbanagan ti biagyo. Makapaupay a mensahe dayta, saan kadi? Ket ti pannakaupay pakaruenna ti problema. Kuna ti Proverbio 24:10: “No kumapsutka iti aldaw ti pagpaglan, ti pigsam bassit.” Ngem maliwliwatayo a makaammo a sigun iti Biblia, mabalintay nga ‘itrabaho ti bukodtayo a pannakaisalakan.’ (Filipos 2:12) Kasanotay a mapabileg ti panagtalektayo iti daytoy positibo a Nainkasuratan a sursuro?
Ti ‘Panagbangon’ nga Aramidentayo iti Bagitayo
4. Nupay maipapan iti panangbangon babaen ti di mauram a materiales ti dakdakamaten ti 1 Corinto 3:10-15, ania ti saan nga iparparipirip daytoy?
4 Usigenyo ti ilustrasion ni apostol Pablo a masarakan iti 1 Corinto 3:10-15. Sinaritana sadiay ti maipapan iti trabaho a panagbangon dagiti Kristiano, ket ti prinsipio iti ilustrasionna mabalin nga agaplikar iti ministeriotayo iti uneg ken iti ruar [ti kongregasion]. Iparparipiripna kadi a no iti kamaudiananna ikeddeng ti maysa nga adalan ti agserbi ken Jehova ken agtalinaed iti dayta a pangngeddeng, dayta ket interamente a responsabilidad dagidiay nangisuro ken nangsanay kenkuana? Saan. Ipagpaganetget ni Pablo ti kinapateg ti panangaramid ti mannursuro iti amin a kabaelanna nga agbangon. Ngem kas naadaltayo iti immun-una nga artikulo, saanna nga ibagbaga nga awan pagpilian ti estudiante wenno adalan maipapan iti dayta a banag. Pudno, naipamaysa ti ilustrasion ni Pablo iti trabaho nga ar-aramidentayo kadagiti sabsabali, saan a ti panangpabileg iti bagbagitayo. Nabatad daytoy agsipud ta agsasao ni Pablo maipapan iti sinansinan a trabaho a panagbangon a madadael ngem maisalakan ti nagibangon. Nupay kasta, iti Biblia agaplikar no dadduma ti isu met laeng a pangyaspingan iti trabaho nga ar-aramidentayo iti bagbagitayo.
5. Aniada a Kasuratan ti mangipakita a dagiti Kristiano adda trabaho a ‘panagbangon’ a masapul nga aramidenda iti bagbagida?
5 Kas pagarigan, usigenyo ti Judas 20, 21: “Dakayo, dungdunguen, babaen ti panangpabileg iti bagbagiyo iti kasasantuan a pammatiyo, ken panagkararag buyogen ti nasantuan nga espiritu, pagtalinaedenyo ti bagbagiyo iti ayat ti Dios.” Inaramat ditoy ni Judas ti isu met la a Griego a sao para iti “panagibangon” nga inaramat ni Pablo iti 1 Corinto kapitulo 3, ngem agparang a ti puntona isu ti panagibangon iti bagbagitayo iti pamuon ti pammatitayo. Idi insurat ni Lucas ti ilustrasion ni Jesus maipapan iti tao a nangbangon iti balayna iti rabaw ti bato, inaramatna ti isu met laeng a Griego a sao para iti “pamuon” nga inaramat ni Pablo iti ilustrasionna maipapan iti panagbangon dagiti Kristiano. (Lucas 6:48, 49) Maysa pay, inaramat ni Pablo a pangyaspingan ti pannakaipasdek iti “pamuon” idi binagbagaanna dagiti padana a Kristiano a rumang-ayda iti naespirituan. Wen, isursuro ti Sao ti Dios nga adda trabahotayo a ‘panagbangon’ iti bagbagitayo.—Efeso 3:15-19; Colosas 1:23; 2:7.
6. (a) Iyilustraryo no kasano a ti tunggal Kristiano ket bunga ti pinagtinnulongan a proyekto a panagbangon. (b) Ania a responsabilidad ti naipabaklay iti tunggal adalan?
6 Trabaho kadi ti maymaysa a tao ti panangbangon iti maysa a Kristiano? Bueno, ipapantayon nga inkeddengyo ti mangbangon iti balay. Nagpaaramidkayo iti plano iti maysa nga arkitekto. Nupay panggepyo a dakayo a mismo ti kangrunaan nga agtrabaho, mangtangdankayo iti kontratista a kaduayo nga agtrabaho ken mangisuro kadakayo kadagiti kasayaatan a pamay-an. No mangisaad ti kontratista iti nalagda a pamuon, tulongannakayo a mangtarus iti plano, mangisingasing iti kasayaatan a materiales a gatangenyo, ken isuronakayo pay iti adu a banag maipapan iti panagbangon, mabalin nga umanamongkayo a nasayaat ti inaramidna. Ngem kasanon no diyo ikankano ti balakadna, gumatangkayo iti nalaka wenno narukop a materiales, ken diyo pay ketdi suroten ti plano nga inaramid ti arkitekto? Sigurado a diyo mapabasol ti kontratista wenno ti arkitekto no marba ti balay! Umasping iti dayta, ti tunggal Kristiano nga adalan ket bunga ti pinagtinnulongan a proyekto a panagbangon. Ni Jehova ti kangrunaan nga arkitekto. Tultulonganna ti matalek a Kristiano a, kas maysa kadagiti “katrabahuan ti Dios,” mangisuro ken mangpabileg iti iyad-adalanna. (1 Corinto 3:9) Ngem adda met akem ti mayad-adalan. No utoben, isu ti manungsungbat iti pinilina a panagbiag. (Roma 14:12) No kayatna ti maaddaan kadagiti nasayaat a Nakristianuan a galad, masapul nga ikagumaanna a gun-oden dagitoy, ken ipasdekna dagitoy iti bagina.—2 Pedro 1:5-8.
7. Aniada a karit ti pakaipasanguan dagiti dadduma a Kristiano, ket ania ti mabalin a makaliwliwa kadakuada?
7 No kasta, kayat kadi a sawen daytoy nga awan ti pakainaigan dagiti natawid a kababalin, aglawlaw, ken ti kalidad dagiti mannursurotayo? Adayo a kasta. Bigbigen ti Sao ti Dios a napateg ken dakkel ti epekto ti tunggal maysa kadagitoy. Adu dagiti dakes, di umiso a pagannayasan a naisigud kadatayo ken nalabit narigat a parmeken. (Salmo 51:5; Roma 5:12; 7:21-23) Mabalin a dakkel ti epektona kadagiti agtutubo ti panangsanay dagiti nagannak ken ti kasasaad iti pagtaengan—pagimbagan wenno pagdaksan. (Proverbio 22:6; Colosas 3:21) Kinondenar ni Jesus dagiti Judio a panguluen ti relihion gapu kadagiti dakes nga epekto ti pannursuroda kadagiti sabsabali. (Mateo 23:13, 15) Iti kaaldawantayo, apektarannatay amin dagiti kasta a kasasaad. Kas pagarigan, maipaspasango ti dadduma iti ili ti Dios kadagiti karit kas resulta dagiti narigat a kasasaad idi ubbingda pay. Kasapulanda ti asi ken pannakipagriknatayo. Ket mabalin a maliwliwada iti mensahe ti Biblia a saan a naikeddeng nga ulitenda ti biddut dagiti dadakkelda wenno agbalin a di matalek. Usigenyo no kasano a naipakita daytoy a punto iti sumagmamano kadagiti ari ti nagkauna a Juda.
Dagiti Ari ti Juda—Inaramidda Dagiti Bukodda a Pangngeddeng
8. Ania a dakes nga ulidan ti nakita ni Jotam iti amana, ngem ania ti pinilina?
8 Nagbalin nga ari ti Juda ni Ozias idi a 16 pay laeng ti tawenna ket nagturay iti 52 a tawen. Kaaduanna iti daytoy a tiempo, “inaramidna daydi a nalinteg kadagiti mata ni Jehova, a mayalubog kadagiti isuamin nga inaramid ni amana nga Amasias.” (2 Ar-ari 15:3) Binendisionan ni Jehova ni Ozias babaen ti agsasaruno a nakaskasdaaw a panagballigi kadagiti gubat. Ngem nakalkaldaang ta nagbalin a napalangguad ni Ozias gapu iti panagballigina. Timmangsit ket sinupringna ni Jehova babaen ti panangidatonna iti insenso iti altar ti templo, annongen a para kadagiti papadi laeng. Natubngar ni Ozias ngem nagpungtot. Kalpasanna naibabain—nagkukutel ket kapilitan a nagbiag nga agputputong agingga iti ipapatayna. (2 Cronicas 26:16-23) Ania ti reaksion ni Jotam nga anakna iti kastoy a napasamak? Nalaka laeng koma a naimpluensiaan ni amana daytoy nga agtutubo ken nagrurod iti panangilinteg ni Jehova. Mabalin a dakes koma nga impluensia ti kaaduan kadagiti umili agsipud ta di umiso dagiti narelihiosuan nga aramidda. (2 Ar-ari 15:4) Ngem adda bukod a pangngeddeng ni Jotam. “Inaramidna daydi a nalinteg kadagiti mata ni Jehova.”—2 Cronicas 27:2.
9. Ania ti sumagmamano kadagiti naimbag nga impluensia para ken Ahaz, ngem ania ti nagtungpalan ti biagna?
9 Nagturay ni Jotam iti las-ud ti 16 a tawen, ket nagtalinaed a matalek ken Jehova. No kasta, ti anakna a ni Ahaz naaddaan iti matalek nga ama a nagsayaat a pagwadan. Ken adda dadduma pay a naimbag nga impluensia para ken Ahaz. Naparaburan ni Ahaz a nagbiag idi tiempo a siaaktibo nga agipadpadto iti daga dagiti matalek a mammadto a da Isaias, Oseas, ken Mikias. Ngem dakes ti pinilina. “Saanna nga inaramid daydi nalinteg kadagiti mata ni Jehova a kas ken David nga amana.” Nagaramid kadagiti ladawan ni Baal ket dinaydayawna dagitoy ken pinuoranna pay ti dadduma kadagiti mismo nga annakna a kas daton kadagiti pagano a didiosen. Nupay napalikmutan kadagiti kasasayaatan nga impluensia, dakkel a pannakapaay ti nagtungpalanna kas maysa nga ari ken kas adipen ni Jehova.—2 Cronicas 28:1-4.
10. Ania a kita nga ama ni Ahaz, ngem ania ti pinili ni Ezekias nga anakna?
10 No nasin-aw a panagdayaw ti pagsasaritaan, narigat ti mangpanunot iti maysa nga ama a dakdakes ngem ni Ahaz. Nupay kasta, saan a mabalin a pilien ni Ezekias nga anakna ti mismo nga amana! Nalabit kakabsat ni Ezekias dagiti agtutubo a pinapatay ni Ahaz kas daton ken Baal. Naikeddeng aya a paglikudan ni Ezekias ni Jehova gapu iti daytoy nakaap-aprang a kasasaad? Saan, nagbalin ketdi ni Ezekias a maysa kadagiti manmano a pudpudno a naindaklan nga ari ti Juda—matalek, masirib, ken maipatpateg a tao. “Ni Jehova adda idi kenkuana.” (2 Ar-ari 18:3-7) Kinapudnona, adda pamatian a ni Ezekias ti napaltiingan a nangisurat iti maika-119 a Salmo idi a maysa pay laeng nga agtutubo a prinsipe. No kasta, nalakatay a maawatan no apay nga insuratna dagitoy a sasao: “Toy kararuak marunaw gapu iti bantot.” (Salmo 119:28) Iti baet dagiti nakaro a parikutna, nagpaiwanwan ni Ezekias iti Sao ni Jehova. Kuna ti Salmo 119:105: “Ti saom pagsilawan kadagiti saksakak, ket silaw iti danak.” Wen, inaramid ni Ezekias ti bukodna a pangngeddeng—ti umiso a pangngeddeng.
11. (a) Iti baet ti naimbag nga impluensia ni amana, kasano kakaro ti panangsupring ni Manases ken Jehova? (b) Ania ti inkeddeng nga aramiden ni Manases idi ud-udina ket ania ti maadaltayo iti daytoy?
11 Ngem iti kasumbangirna, nagtaud iti maysa kadagiti kasasayaatan nga ari ti Juda ti maysa kadagiti kadadaksan. Intandudo ni Manases nga anak ni Ezekias ti idolatria, espiritismo, ken kinaranggas iti awan kapadana a kasaknap. Kuna ti rekord a “ni Jehova nagsao ken Manases ken iti ilina,” nalabit babaen kadagiti mammadto. (2 Cronicas 33:10) Sigun iti tradision dagiti Judio, ni Manases pinaragadina a nagkadua ni Isaias. (Idiligyo ti Hebreo 11:37.) Agpayso man dayta wenno saan, saan nga impangag ni Manases ti aniaman kadagiti ballaag ti Dios. Kinapudnona, pinapuoranna a sibibiag ti dadduma kadagiti mismo nga annakna kas datdaton, kas iti inaramid ni Ahaz nga apongna. Ngem idi ud-udina, nagbabawi ken nagbalbaliw daytoy a nadangkes a tao iti sango dagiti nakaro a suot. (2 Cronicas 33:1-6, 11-20) Ti ehemplona isurona kadatayo a ti tao a nakaaramid iti dakes dina kayat a sawen a saanen a masubbot. Mabalinna ti agbalbaliw.
12. Ania nga agsupadi a pangngeddeng ti inaramid da Amon ken ni Josias nga anakna maipanggep iti panagserbi ken Jehova?
12 Adu ti maadal koma ni Amon nga anak ni Manases iti panagbabawi ni amana. Ngem pinilina ti agaramid iti di umiso. Kinapudnona, ‘immad-adda ti panagsalungasing’ ni Amon agingga a napapatay idi kamaudiananna. Makapabang-ar ti pannakaigidiat ni Josias nga anakna. Nabatad a kinaykayat ni Josias ti agsursuro manipud iti napasamak ken ni apongna. Walo laeng ti tawenna idi nangrugi nga agturay. Idi agtawen iti 16, rinugianna a sapulen ni Jehova ket nagbalin a maysa a mapagulidanan ken matalek nga ari. (2 Cronicas 33:20–34:5) Umiso ti pinilina.
13. (a) Ania ti maadaltayo kadagiti ari ti Juda nga inusigtayo? (b) Kasano kapateg ti panangsanay dagiti nagannak?
13 Adda napateg a maadaltayo iti daytoy apagbiit a panangusig kadagiti pito nga ari ti Juda. Iti dadduma a kasasaad, dagiti kadadaksan nga ari naaddaanda kadagiti kasasayaatan nga annak ket, iti kasumbangirna, dagiti kasasayaatan nga ari naaddaanda kadagiti kadadaksan nga annak. (Idiligyo ti Eclesiastes 2:18-21.) Saan a tagibassiten daytoy ti kinapateg ti panangsanay dagiti nagannak. Dagiti nagannak a mangsanay kadagiti annakda a mayannurot iti dalan ni Jehova ket pudno nga ipapaayanda dagiti annakda iti kasayaatan a gundaway nga agbalin a matalek nga ad-adipen ni Jehova. (Deuteronomio 6:6, 7) Kaskasdi, adda dagiti annak a nupay nagsayaat ti ar-aramiden dagiti matalek a dadakkelda, kaykayatda a suroten ti dakes a dana. Adda met dagiti annak nga iti baet ti nagdakes nga impluensia dagiti dadakkelda, kinaykayatda nga ayaten ken pagserbian ni Jehova. Gapu iti pammendisionna, nasayaat ti nagbanagan ti biagda. Pampanunotenyo kadi no dadduma no ania kadagitoy ti pagbanaganyonto? No kasta, usigenyo ti sumagmamano kadagiti personal a pammatalged ni Jehova a kabaelanyo ti mangaramid iti umiso a pangngeddeng!
Agtalek ni Jehova Kadakayo!
14. Kasanotay nga ammo a maawatan ni Jehova dagiti limitasiontayo?
14 Makita ni Jehova amin a banag. Kuna ti Proverbio 15:3: “Dagiti mata ni Jehova addada iti amin a yan, a sisisiput kadagiti dakes ken naimbag.” Maipapan ken Jehova, kinuna ni Ari David: “Dagiti matam nakitada daydi bagik a di pay nabukel; ket ita librom naisuratda amin, dagiti pay al-aldaw naikeddeng idin kaniak, idinto a kas la awan pay uray maysa kadakuada idi.” (Salmo 139:16) Gapuna, ammo ni Jehova dagiti dakes a pagannayasan a sarsarangtenyo—natawidyo man dagitoy wenno napatanor kas bunga ti dadduma pay nga impluensia a diyo maliklikan. Maawatanna no kasanonakay nga apektaran dagitoy. Ad-adda a maawatanna dagiti limitasionyo ngem dakayo a mismo. Maysa pay, naasi ni Jehova. Pulos a dina namnamaen kadatayo ti ditay kabaelan nga aramiden.—Salmo 103:13, 14.
15. (a) Ania ti maysa a pagtaudan ti liwliwa para kadagidiay inggagara a sinaktan dagiti sabsabali? (b) Padpadayawan ni Jehova ti tunggal maysa kadatayo babaen ti panangipaayna kadatayo iti ania a responsabilidad?
15 Iti sabali a bangir, dinatay ibilang ni Jehova nga awanan gaway a biktima ti kasasaad. No dakes dagiti napagtengtayo iti napalabas, maliwliwatayo a makaammo a kagura ni Jehova amin nga inggagara a dakes nga aramid. (Salmo 11:5; Roma 12:19) Ngem palabsennatay aya no tumallikudtayo ket sipapakinakem nga agaramidtayo iti dakes? Siempre, saan. Kuna ti Saona: “Tunggal maysa awitennanto ti bukodna nga awit.” (Galacia 6:5) Padpadayawan ni Jehova dagiti amin a nasaririt a parsuana babaen ti panangipaayna kadakuada iti responsabilidad nga agaramid iti umiso ken agserbi kenkuana. Kas kinuna ni Moises iti nasion ti Israel: “Awagak ti langit ken ti daga a pagsaksi iti maikaniwas kenka ita nga aldaw nga inkabilko iti sangom ti biag ken ti patay, ti bendision ken ti lunod: isu ti gapuna a piliem ti biag tapno agbiagka, sika ken ti putotmo.” (Deuteronomio 30:19) Agtalek ni Jehova a kabaelantay met ti agaramid iti umiso a pangngeddeng. Kasanotay nga ammo dayta?
16. Kasanotay nga agballigi a ‘mangitrabaho ti bukodtayo a pannakaisalakan’?
16 Imutektekanyo ti insurat ni apostol Pablo: “Iti kasta, dungdunguek, . . . itultuloyyo nga itrabaho ti bukodyo a pannakaisalakan buyogen ti buteng ken panagpigerger; ta ti Dios isu daydiay, maigapu iti naimbag a pakaragsakanna, agtigtignay kadakayo tapno agpadpada nga agtarigagay ken agtignaykayo.” (Filipos 2:12, 13) Ti orihinal a Griego a sao a naipatarus ditoy nga “itrabaho” kaipapananna ti panangileppas iti maysa a banag. Isu nga awan kadatayo ti naikeddeng a mapaay wenno sumuko. Agtalek la ketdi ni Jehova a Dios a kabaelantayo nga ileppas ti trabaho nga intedna kadatayo—ti trabaho a mangiturong iti pannakaisalakantayo—ta no saan a kasta, saanna koman nga impaltiing dagita a sasao. Ngem kasanotayo a makapagballigi? Saan nga iti bukodtayo a pigsa. No datayo met laeng a mismo ti pagtaudan ti pigsatayo, saan koman a nasken nga ‘agbuteng ken agpigergertayo.’ Imbes ketdi, ni Jehova ‘agtignay kadatayo,’ babaen ti panangimpluensia ti nasantuan nga espirituna iti panunot ken pusotayo, a tulongannatayo nga ‘agtarigagay ken agtignay.’ Babaen iti dayta a naayat a tulong, adda aya makagapu a ditay makaaramid kadagiti umiso a pangngeddeng iti biag ken agbiag a mayannurot kadagitoy? Awan!—Lucas 11:13.
17. Aniada a panagbalbaliw ti mabalintay nga aramiden iti bagbagitayo, ket kasanonatay a tulongan ni Jehova a mangaramid iti dayta?
17 Adda dagiti tubeng a nasken a parmekentayo—nalabit dagiti indakdakkeltayo a dakes nga ugali ken makadangran nga impluensia a mabalin a mangballikug iti panagpampanunottayo. Nupay kasta, babaen ti tulong ti espiritu ni Jehova, maparmektayo dagitoy! Kas insurat ni Pablo kadagiti Kristiano idiay Corinto, nabileg unay ti Sao ti Dios ta kabaelanna a dupraken uray dagiti “natibker ti pannakasarikedkedna a bambanag.” (2 Corinto 10:4) Kinapudnona, matulongannatayo ni Jehova nga agbalbaliw a mamimpinsan. Idagadag ti Saona nga ‘ikkatentayo ti daan a personalidad’ ket ‘ikawestayo ti baro a personalidad a naparsua maitunos iti pagayatan ti Dios iti pudno a kinalinteg ken kinasungdo.’ (Efeso 4:22-24) Talaga kadi a matulongannatayo nga agbalbaliw ti espiritu ni Jehova? Wen! Ti espiritu ti Dios pataudenna kadatayo dagiti bungana—nagsasayaat ken napapateg a galad a kayattay amin a patanoren. Ayat ti umuna kadagitoy.—Galacia 5:22, 23.
18. Ania a pangngeddeng ti naan-anay a kabaelan nga aramiden ti tunggal tao nga adda nakemna, ket tulongannatay koma daytoy a determinado a mangaramid iti ania?
18 Adtoy ti napateg, mangwayawaya a kinapudno. Saan a nakedngan ti panagayat ni Jehova a Dios, ken naaramidtayo iti ladawanna. (Genesis 1:26; 1 Juan 4:8) Isu a mabalintay nga ayaten ni Jehova. Ket dayta nga ayat—saan a ti napalabas a kabibiagtayo, saan a dagiti biddut a naaramidtayo, saan a ti natawid a pagannayasantayo nga agaramid iti dakes—ti tulbek iti masakbayantayo. Ti panagayat ken Jehova a Dios ti kasapulan idi da Adan ken Eva tapno makapagtalinaedda a matalek idiay Eden. Ti kasta nga ayat ti kasapulan ti tunggal maysa kadatayo tapno maisalakantayo inton Armagedon ken makapasa iti maudi a pannubok iti ngudo ti Milenio a Panagturay ni Kristo. (Apocalipsis 7:14; 20:5, 7-10) Aniaman ti kasasaad ti tunggal maysa kadatayo, kabaelantayo a patanoren ti kasta nga ayat. (Mateo 22:37; 1 Corinto 13:13) Determinadotay koma a mangayat ken Jehova ken mangpabileg iti dayta nga ayat iti agnanayon.
Ania ti Makunayo?
◻ Aniada a popular a kapanunotan ti maisupadi iti positibo a sursuro ti Biblia maipapan iti responsabilidad ti tunggal maysa?
◻ Ania a trabaho a panagbangon ti masapul nga aramiden ti tunggal Kristiano iti bagina?
◻ Kasano nga ipakita ti ulidan dagiti ari ti Juda nga adda iti tunggal maysa a mangikeddeng iti kayatna nga aramiden?
◻ Kasano nga ipanamnama ni Jehova kadatayo a kabaelantayo ti agaramid kadagiti umiso a pangngeddeng iti biagtayo, aniaman dagiti dakes nga impluensia iti aglawlawtayo?
[Ladawan iti panid 15]
Dagiti aya kababalin a natawidyo ti mangikeddeng iti masakbayanyo?
[Ladawan iti panid 17]
Iti baet ti dakes nga ulidan ni amana, pinili ni Ari Josias ti agserbi iti Dios