Agbibiagtay Kadin iti Maudi nga Al-aldaw?

NAIPATARUS ti grupo ti sasao a “dagiti napeggad a tiempo a narigat a pakilangenan” manipud iti Griego a kai·roiʹ kha·le·poiʹ. (2 Timoteo 3:1) Ti sao a kha·le·poiʹ isut’ plural ti sao a literal a kaipapananna ti “narungsot” ken ipasimudaagna ti makadangran ken napeggad a kapanunotan. Kuna ti maysa a komentarista ti Biblia a ti sao tukoyenna ti “nakaap-aprang nga iraraut ti kinadakes.” Gapuna, nupay napadasan dagiti napalabas a panawen ti riribuk, naidumduma ti kinadawel ti “maudi nga al-aldaw.” Kas sagudayen ti 2 Timoteo 3:13, “dagiti nadangkes a tattao ken dagiti agpampammarang rumang-aydanto manipud dakes nga agturong iti dakdakes pay.”

Iladawan kadi daytoy ti kaaldawantayo? Usigentayo ti sumagmamano nga espesipiko a pammaneknek a nailanad idiay 2 Timoteo 3:2-5 ket amirisentayo no ipamatmatda nga agbibiagtayon iti maudi nga al-aldaw.

“Dagiti tattao . . . managayat iti kuarta.”​—2 Timoteo 3:2.

Kas pangawag ti U.S.News & World Report iti dayta, ti panagkusit ket nagbalinen a “panaglablabes ti krimen iti ekonomia.” Idiay Estados Unidos, ti laengen dagup ti panagkusit iti pannakataripato ti salun-at ket agtalinaed iti nagbaetan ti $50 bilion ken $80 bilion iti kada tawen. Nakalkaldaang ta kadawyanen ti kasta a panagsaur. Kas mapaliiw ni Gary Edwards, presidente ti Ethics Resource Center, addaantayo “ti maysa a kultura a no dadduma ket padpadayawanna ti kinasaur.” Ilawlawagna: “Ibilangtayo a banuar dagiti nadangkes, politiko a tattao, negosiante a tattao a mangkuskusit iti gobierno ken manglislisi iti pannusa.”

“Natangsit.”​—2 Timoteo 3:2.

Matmatan ti natangsit a tao dagiti dadduma buyogen ti pananglais. Anian a nagbatad daytoy ita iti panangidumduma iti pulí ken nasionalidad! “Amin a minoridad ket apektado,” kuna ti The Globe and Mail ti Toronto, Canada. “Dumegdegdeg ti kinaranggas gapu iti pulí idiay Alemania, aktibo ti Ku Klux Klan idiay Estados Unidos ket dagiti swastika ti mangdaddadael iti buya ti igid ti kalkalsada ken sinagoga ti Toronto.” Kuna ni Irving Abella, presidente ti Canadian Jewish Congress: “Maim-imatangantay dayta iti sadinoman: idiay Sweden, Italia, Holland ken Belgium agraman Alemania.”

“Nasukir kadagiti nagannak.”​—2 Timoteo 3:2.

“Patien ti adu a dagiti naipasngay kabayatan ti yaadu ti ubbing kalpasan ti Gubat Sangalubongan II ti makagapu iti umad-adu a kaputotan dagiti nangiwat, mannakisupiat, ken awanan-panagraem nga ubbing,” kuna ti The Toronto Star. Agbalin a nabatad ti panagrebelde a tumanor iti pagtaengan iti kababalin ti ubbing idiay eskuelaan. Napaliiw ti maysa a mannursuro nga awan as-asin ti panagsungsungbat uray dagiti ubbing nga agtawen pay laeng ti uppat. “Ad-adu a tiempo ti busbosen dagiti mannursuro a makilangen iti kababalin ngem ti mangisuro,” kunana. Siempre, saan a rebeliuso amin nga agtutubo. Nupay kasta, “kas maysa a pagannayasan,” insurat ti beterano a mannursuro iti high school a ni Bruce MacGregor, “agparang a bassit unay ti panagraemda iti aniaman a banag.”

“Awanan nainkasigudan a panagayat.”​—2 Timoteo 3:3.

Masaksian ti maudi nga al-aldaw ti nakadkadlaw a pannakarpuog ti pamilia​—a sadiay ad-adda koma a rumangpaya ti nainkasigudan a panangipateg ngem iti sadinoman. Ipadamag ti The New York Times a “ti kinaranggas iti pagtaengan ti kangrunaan a pakaigapuan ti pannakadangran ken ipapatay dagiti Americano a babbai, a pakaigapuan ti ad-adu a pannakadangran ngem iti pannakagupgop dagiti aksidente maigapu iti lugan, panangrames ken panangloob.” Ar-aramiden dagiti mapagtalkan a miembro ti pamilia ti kaaduan a panangmolestia iti ubbing. Ti nangato a bilang dagiti agdiborsio, pannakaabuso dagiti nataenganen, ken aborsion ti mangted pay iti pammaneknek nga adu ti “naan-anay nga awanan iti . . . normal a natauan a panangipateg.”​—Phillips.

“Narungsot, awanan panagayat iti kinaimbag.”​—2 Timoteo 3:3.

“Saan a kasapulan dagiti agtutubo a mammapatay ti motibo tapno adda mapapatayda,” isurat ti kolumnista ti periodiko a ni Bob Herbert. “Umad-adu a bilang dagiti ubbing ti sibabara a nangaklon iti kapanunotan a patayen ti sabali a natauan a parsua ‘uray no awan masnup a rason.’” Agparang nga uray ti dadduma a nagannak ket awanan iti moral a kinasensitibo. Idi naakusar ti maysa a grupo dagiti tin-edyer a lallaki iti panaglilinnaslasda a makidenna iti ad-adu a babbai no mabalbalin, inkomento ti maysa nga ama: “Inaramid ti barok ti ar-aramiden ti asinoman a naganaygay nga Americano a baro a kataebna.”

“Managayat iti ragragsak imbes a managayat koma iti Dios.”​—2 Timoteo 3:4.

Sigun iti maysa a pattapatta, busbosen dagiti tin-edyer ti 15 nga oras kadagiti elektroniko a warnakan iti tunggal oras a mabusbos iti relihiuso a grupo. “Ita,” ipadamag ti Altoona Mirror, “ti kultura nga inimpluensiaan unay ti warnakan a rumangrang-ay kadagiti shopping mall ken hallway ti eskuelaan ti nangdominaren iti biag dagiti tin-edyer. Maikadua isut’ impluensia ti pamilia. Ti adda iti murdong ti listaan [isut’] iglesia.” Mapaliiw pay met ti Mirror, a “no awan dagiti nagannak, ken di mangipaay ti sungbat dagiti iglesia, ti ngarud warnakan ti kabibilgan a mangimpluensia iti biag dagiti agtutubo.”

“Addaanda iti langa ti nadiosan a debosion ngem libakenda ti pannakabalin dayta.”​—2 Timoteo 3:5.

Adda pannakabalin ti kinapudno ti Biblia a mangbalbaliw iti biag. (Efeso 4:22-24) Ngem dadduma kadagiti kangrunaan a di nadiosan nga aramid ket mapasamak iti linged ti relihion. Ti nakalkaldaang a pagarigan isut’ seksual a panangabuso ti klero kadagiti ubbing. Sigun iti The New York Times, maysa nga abogado idiay Estados Unidos ti “agkuna nga isut’ addaan ti 200 a kaso nga agur-uray iti 27 nga estado iti biang dagiti kliente nga agkuna nga isudat’ minolestia dagiti papadi.” Kinapudnona, aniaman a kita wenno pammarang a nadiosan a debosion nga iparparangarang dagitoy a klero ket ibutaktak dagiti nadangkes nga aramidda kas panaginsisingpet laeng.

KANAYONAN A PAMMANEKNEK TI MAUDI NGA AL-ALDAW

KUNAEN MET TI 2 TIMOTEO 3:2-4 A DAGITI TATTAO KET . . .

□ Napalangguad

□ Managtabbaaw

□ Awanan panagyaman

□ Saan a nasungdo

□ Saan a sidadaan iti aniaman a tulagan

□ Manangparpardaya

□ Awanan panagteppel

□ Mangliliput

□ Natangken ti uloda

□ Natangsit a buyogen ti panagpannakkel

“TI PAGILASINAN TI KAADDAM”

Sakbay unay ti ipapatayna, nayimtuod ken Jesus: “Anianto ti pagilasinan ti kaaddam ken ti panungpalan ti sistema ti bambanag?” (Mateo 24:3) Sinaggaysa ni Jesus dagiti kasasaad ken pasamak a pakabigbigan ti maudi nga al-aldaw. Usigentayo ti dadduma kadakuada.

“Ti nasion tumakderto a bumusor iti nasion ket ti pagarian bumusor iti pagarian.”​—Mateo 24:7.

“Ti maikaduapulo a siglo​—nupay iti kaaduan ket maysa a nangparang-ay iti kagimogan ken nangdagadag iti pannakaseknan ti gobierno iti biag dagiti napanglaw​—ti rinimbawan ti masinggan, ti tangke, ti B-52, ti bomba nuklear ken, kamaudiananna, ti missile. Nabigbig dayta babaen kadagiti gubat a nadardara ken ad-adda a makadadael ngem iti aniaman pay a panawen.”​—Milestones of History.

“Dagiti ginggined iti nadumaduma a disso.”​—Mateo 24:7.

Kabayatan daytoy a siglo, napasamak dagiti ginggined a narukod manipud 7.5 agingga iti 8.3 iti Richter scale idiay Chile, China, India, Iran, Italia, Japan, Peru, ken Turkey.

“Addanto dagiti nakabutbuteng a buya.”​—Lucas 21:11.

Maigapu kadagiti nakaam-amak a pasamak iti nabiit pay a tawtawen, nalabit a ti buteng ti kangrunaan a maymaysa nga emosion iti biag ti tattao. Kabuteng ti tattao ti gubat, krimen, polusion, sakit, implasion, ken adu a sabsabali pay a banag a pangta iti kinatalged ken ti mismo a biagda.

“Dagiti kinakirang ti taraon.”​—Mateo 24:7.

Iyanunsio ti maysa a paulo iti magasin a New Scientist nga “Agsaksaknap ti Bisin Bayat nga Agririri Dagiti Grupo a Mangsaranay.” Sigun iti maysa a sigud a presidente ti E.U., ti bisin pangtana a dadaelen ti planeta iti unos ti dua a dekada. “Agpapan pay kadagita a nakaam-amak a padles,” kuna ti artikulo, “kasta unay ti ibabassit ti dagup ti tulong nga ipapaay dagiti nabaknang a pagilian agpaay iti pannakapasayaat ti agrikultura kadagiti napanglaw a pagilian.”

“Iti nadumaduma a disso, dagiti angol.”​—Lucas 21:11.

Sigun iti maysa a grupo dagiti eksperto, ti pananglaban ti gobierno ti E.U. iti AIDS​—nga aggatad iti nasurok a $500 a milion iti kada tawen​—ti naawagan a nakalkaldaang a pannakapaay. “Mapukpukawtayon ti intero a nabunga a kaputotan maigapu iti AIDS,” ipakdaar ni Dr. Donna Sweet, a mangtartaripato iti 200 agingga iti 300 a pasiente. Idiay Estados Unidos, ti AIDS ti kangrunaanen a pakaigapuan ti ipapatay ti lallaki nga agtawen iti 25 agingga iti 44.

“Yaadu ti kinakillo.”​—Mateo 24:12.

Impalgak ti panangsurbey ti E.U. iti 2,500 nga agtutubo a 15 porsiento ti agaw-awit iti paltog iti maysa a partikular a tiempo kabayatan ti napalabas a 30 nga aldaw, 11 a porsiento ti napaltogan kabayatan ti napalabas a tawen, ket 9 a porsiento ti nangpaltog iti sabali a tao.

ANIAT’ SUMUNGSUNGAD?

Kas nakitatayon, simiasi ti sangatauan iti nakaad-adayon manipud iti nalinteg a dalanna, adayo manipud iti natalna a lubong. No maipapan iti nalawag a kinakarona, dagiti kasasaad iti ngato ket awan kaaspingna. Kinapudnona, masarakan ti natauan a pamilia ti bagina nga adda iti di pamiliar a teritoria. Lumaslasat dayta iti tiempo a maawagan maudi nga al-aldaw.

Anianto ti dumteng kalpasan daytoy a tiempo?

[Picture Credit Line iti panid 4]

Michael Lewis/Sipa Press