Nagannak, Kasapulan Dagiti Annakyo ti Naipangruna a Panangasikaso
“Agbalinto dagiti annakmo a kas kadagiti santak dagiti kayo nga olibo iti likmut ti lamisaanmo.”—SALMO 128:3.
1. Kasano a mayarig ti panangpadakkel kadagiti annak iti panangtaripato kadagiti mula?
ITI adu a pamay-an, dumakkel ken rumang-ay dagiti annak a kas kadagiti mula. Gapuna, saan a nakakaskasdaaw nga inyarig ti Biblia ti asawa ti lalaki iti “nabunga nga ubas” ket dagiti annakna “kadagiti santak dagiti kayo nga olibo iti likmut ti lamisaan[na].” (Salmo 128:3) Ibaga kadakayo ti mannalon a saan a nalaka ti mangpadakkel kadagiti mula, lalo no saan a nasayaat ti klima ken ti daga. Kasta met, kadagitoy napeggad a “maudi nga al-aldaw,” nagrigat ti mangpadakkel kadagiti ubbing tapno agbalindanto a disiplinado, managbuteng-Dios nga adulto.—2 Timoteo 3:1-5.
2. Ania ti kadawyan a kasapulan tapno maaddaan iti nasayaat nga apit?
2 Tapno nasayaatto ti apitenna, kasapulan ti mannalon ti nadam-eg a daga, lawag ti init, ken danum. Malaksid pay iti panangsukay ken panangiruot, masapul a saluadanna dagiti mula manipud kadagiti peste. Mabalin nga adda dagiti parikut bayat a dumakdakkel dagiti mula, agingga iti panagapit. Anian a makapaladingit no inigges dagiti mula! Ngem, anian a ragsak ti mannalon no, kalpasan ti adu a bannogna, agapit kadagiti nasayaat a mula!—Isaias 60:20-22; 61:3.
3. Kasano a maidilig ti kinapateg dagiti mula iti kinapateg dagiti annak, ken ania a kita ti panangasikaso ti kasapulan dagiti annak?
3 Awan duadua a napatpateg ti naballigi, nabunga a biag ti tao ngem ti apit ti mannalon. Di ngarud pakasdaawan a ti naballigi a panangpadakkel iti anak sapulenna ti ad-adu a panawen ken panagregget ngem iti panangpadakkel iti nawadwad a mula. (Deuteronomio 11:18-21) Ti ubing a naimula iti hardin ti biag, no nasibogan ken nataripato a buyogen ti ayat ken nasayaat ti pannakasaluadna, mabalin a dumakkel ken agsabong iti naespirituan uray iti lubong a napno iti rinuker a moral a pagannurotan. Ngem no matrato a siuulpit wenno mairurumen, malaylay ti ubing ken nalabit matay iti naespirituan. (Colosas 3:21; idiligyo ti Jeremias 2:21; 12:2.) Wen, kasapulan dagiti amin nga ubbing ti naipangruna a panangasikaso!
Inaldaw a Panangasikaso Manipud Kinamaladaga
4. Ania a kita ti panangasikaso ti kasapulan dagiti annak “manipud kinamaladaga”?
4 Masapul nga asikasuen dagiti nagannak ti kappasngay nga ubing iti gistay amin a kanito. Nupay kasta, ti laeng aya pisikal wenno material a panangasikaso ti kasapulan ti maladaga iti inaldaw? Nagsurat ni apostol Pablo iti adipen ti Dios a ni Timoteo: “Manipud kinamaladaga naammuam dagiti nasantuan a sursurat, a makabael a mamagsirib kenka maipaay ti pannakaisalakan.” (2 Timoteo 3:15) Ngarud, ni Timoteo ket inaywanan met ti nagannak kenkuana iti naespirituan uray manipud iti kinamaladaga. Ngem kaano a mangrugi ti kinamaladaga?
5, 6. (a) Ania ti kunaen ti Biblia maipapan iti di pay naipasngay nga ubing? (b) Ania ti mangipakita a rumbeng a maseknan dagiti nagannak iti pagimbagan ti di pay naipasngay nga ubing?
5 Ti Griego a sao nga inaramat ni Pablo ditoy (breʹphos) agaplikar met iti di pay naipasngay nga ubing. Kinuna ni Elisabet, nga ina ni Juan a Mammautisar, ken ni kabagianna a Maria: “Bayat a ti aweng ti kablaawmo dimteng kadagiti lapayagko, ti maladaga [breʹphos] iti aanakak limmagto a buyogen ti dakkel a ragsak.” (Lucas 1:44) No kasta, uray dagiti di pay naipasngay nga ubbing ket maawaganda a maladaga, ket ipakita ti Biblia a mapupuotanda ti mapaspasamak iti ruar ti aanakan. Ngarud, saan kadi a ti panangaywan iti sikog, a masansan a maiparparegta itatta, rumbeng nga iramanna ti panangasikaso iti naespirituan a pagimbagan ti di pay naipasngay a maladaga?
6 Maysa daytoy a banag a rumbeng nga usigen, ta ipakita ti pammaneknek a dagiti di pay naipasngay nga ubbing mabalin a magunggonaan wenno madangranda babaen ti mangmangngegda. Kinuna ti maysa a direktor ti musika a kasla pamiliar kenkuana dagiti nadumaduma a piesa a prakpraktisenna, nangruna ti paset a natokar iti cello. Idi dinakamatna iti inana ti paulo dagiti piesa, kinuna ti inana, a maysa a propesional a tumutokar iti cello, nga isu dagitoy a mismo ti piesa a prakpraktisenna idi agdadagsen pay laeng kenkuana. Kasta met, mabalin a dakes ti epektona iti di pay naipasngay nga ubing no kanayon nga agbuybuya ti ina kadagiti drama iti TV. Gapuna, dinakamat ti maysa a medikal a pagiwarnak ti “pannakaadikto kadagiti drama iti uneg ti aanakan.”
7. (a) Kasano ti panangasikaso dagiti adu a nagannak iti pagimbagan ti di pay naipasngay nga anakda? (b) Ania dagiti kapabilidad nga ik-ikutan ti maysa nga ubing?
7 Iti pannakabigbigda nga adda maaramidanda a maipaay iti paglaingan dagiti maladaga, ibasaan, kasarita, ken kantaan no kua dagiti adu a nagannak ti di pay naipasngay nga anakda. Mabalinyo met nga aramiden dayta. Nupay saan a maaw-awatan ti maladagayo dagiti sasaoyo, mabalin a magunggonaan daytoy iti pannakangngegna iti nalamuyot ken naayat a timekyo. No naipasngayen, mangrugin a matarusan ti ubing dagiti sasaoyo, nalabit nasapsapa ngem ti pagarupenyo. Kalpasan ti dua wenno tallo a tawen laeng, makasursuron ti ubing iti narikut a pagsasao babaen laeng ti pannakairuamna a dumdumngeg iti dayta. Mabalin metten a sursuruen ti maladaga ti “nadalus a pagsasao” ti kinapudno ti Biblia.—Sofonias 3:9.
8. (a) Ania ti nalawag a kayat a sawen ti Biblia iti panagkunana a naammuan ni Timoteo dagiti nasantuan a sursurat “manipud kinamaladaga”? (b) Ania ti napaneknekan a pudno maipapan ken Timoteo?
8 Ania ti kayat a sawen ni Pablo idi kinunana a ‘naammuan [ni Timoteo] dagiti nasantuan a sursurat manipud kinamaladaga’? Nalawag a ti kayatna a sawen ket nasanay ni Timoteo iti naespirituan manipud iti kinamaladagana, saan laeng a manipud iti kinaubingna. Maitunos daytoy iti kayulogan ti Griego a sao a breʹphos, a kaaduanna a tumukoy iti kappasngay nga ubing. (Lucas 2:12, 16; Aramid 7:19) Ni inana nga Eunice ken ni apongna a baket a Loida ti nangsanay ken Timoteo iti naespirituan manipud adda puotna. (2 Timoteo 1:5) Tumutop la ketdi ken ni Timoteo ti pagsasao a, ‘No kasano ti panangsukogmo iti naganus a sanga, kastanto met ti pagbalinanna inton dumakkel.’ ‘Nairuam [ni Timoteo] iti dalan a rebbengna a papanan,’ ket nagbanaganna, nagbalin a maysa a nasayaat nga adipen ti Dios.—Proverbio 22:6; Filipos 2:19-22.
Ti Naipangruna a Panangaywan a Kasapulan
9. (a) Ania ti rumbeng a liklikan dagiti nagannak nga aramiden, ken apay? (b) Bayat a dumakdakkel ti ubing, ania ti masapul nga aramiden dagiti nagannak, ket ania nga ulidan ti rumbeng nga imutektekanda?
9 Mayarig met dagiti ubbing kadagiti mula ta saan nga amin ket addaan iti agpapada a kababalin, wenno saanda amin nga agtignay a mayannurot iti agpapada a pamay-an ti panangaywan. Bigbigen dagiti masirib a nagannak dagitoy a pagdudumaan ken liklikanda ti panangidilig iti maysa nga ubing iti sabali. (Idiligyo ti Galacia 6:4.) No kayatyo nga agbalinto dagiti annakyo a nasasayaat nga adulto, nasken a paliiwenyo dagiti kababalinda, a parang-ayenyo dagiti nasayaat ken ikkatenyo dagiti dakes. Kasanon no adda makitayo a pagkapuyan wenno di umiso a pagannayasan, nalabit iti panagkusit, materialismo, wenno panagimbubukod? Siaayat a palintegenyo, kas iti panangpalinteg ni Jesus kadagiti pagkapuyan dagiti apostolna. (Marcos 9:33-37) Padayawanyo a kanayon ti tunggal anakyo gapu kadagiti paglaingan wenno nasayaat a kababalinna.
10. Ania ti nangnangruna a kasapulan dagiti annak, ket kasano a maipaay dayta?
10 Nangnangruna a kasapulan dagiti annak ti naayat a personal a panangasikaso. Nangbusbos ni Jesus iti panawen a nangipaay iti kasta a naipangruna a panangasikaso kadagiti babassit nga ubbing, uray pay no adut’ pakakumikomanna kadagidi maudi nga al-aldaw ti ministeriona. (Marcos 10:13-16, 32) Dakayo a nagannak, surotenyo dayta nga ulidan! Awanan imut a mangbusboskayo iti panawen a kadua dagiti annakyo. Ken dikay mabain nga ipakita kadakuada ti napaypayso nga ayat. Arakupenyo ida, kas iti inaramid ni Jesus. Sibabara ken sidudungngo a rakepen ken agkanyo ida. Idi napagsaludsodan dagiti nagannak dagiti disiplinado nga agtutubo no ania ti maibalakadda kadagiti dadduma a nagannak, kastoy ti sumagmamano a kaaduan a sungbatda: ‘Ayaten ida a sibubuslon,’ ‘mangbusbos iti panawen nga agkakadua,’ ‘maaddaan panagraem iti maysa ken maysa,’ ‘pudpudno nga imdengan ida,’ ‘balakadan ida imbes a pagsasawan,’ ken ‘agbalin a realistiko.’
11. (a) Kasanot’ rumbeng a panangmatmat dagiti nagannak iti panangipaay iti naipangruna a panangasikaso kadagiti annakda? (b) Kaano a mabalin a matagiragsak dagiti nagannak dagiti napateg a pannakisarsarita kadagiti annakda?
11 Ti panangipaay iti kasta a naipangruna a panangasikaso ket makaparagsak. Insurat ti maysa a naballigi a nagannak: “Idi babassit pay dagiti dua a baritomi, maragragsakankam a mangpaturog kadakuada, ibasaan ida, mangules kadakuada, ken makipagkararag kadakuada.” Mangipaay dagiti kasta a tiempo iti gundaway nga agsasarita a makaparegta agpadpada iti nagannak ken iti anak. (Idiligyo ti Roma 1:11, 12.) Naminsan, dumdumngeg dagiti nagannak ti maysa a tres-años nga ubing bayat nga ikarkararagna iti Dios a bendisionanna ni “Wally.” Rinabii nga ikarkararaganna ni “Wally,” ket napabileg iti kasta unay dagiti dadakkelna idi naawatanda a dagiti kakabsat idiay Malawi, a maidaddadanes idi, ti tuktukoyenna. Kinuna ti maysa a babai: ‘Idi uppat pay laeng ti tawenko, tinulongannak ni nanang a mangikabesa kadagiti kasuratan ken mangkanta kadagiti kanta ti Pagarian bayat a nakabatayak iti tugaw a mangpumpunas kadagiti pinggan nga in-innawanna.’ Adda kadi dagiti malagipyo a gundaway a matagiragsakyo dagiti napateg a pannakisarsarita kadagiti ubbingyo?
12. Ania ti nainsiriban nga ipaay dagiti Kristiano a nagannak kadagiti annakda, ket ania dagiti pamay-an a mabalin nga usaren?
12 Dagiti masirib a Kristiano a nagannak addaanda iti urnos para iti regular a panagadal. Nupay mabalinyo nga usaren ti pormal a saludsod-ken-sungbat a pamay-an, mapagbalinyo kadi nga ad-adda a makaay-ayo ti panagsasaritayo babaen ti panangibagaybagayyo iti pamay-an ti panagadal, nangruna para kadagiti ub-ubing nga annak? Mabalinyo nga iraman ti panangidrowing kadagiti pasamak iti Biblia, panangisalaysay kadagiti estoria iti Biblia, wenno panangdengngeg iti report a pinaisaganayo iti anakyo. Pagbalinenyo ti Sao ti Dios a nananam para kadagiti annakyo tapno sapulsapulenda dayta. (1 Pedro 2:2, 3) Kinuna ti maysa nga ama: ‘Idi babassit pay dagiti annakmi, makikaradapkami kadakuada iti datar ket imostrami dagiti napateg a pasamak maipapan kadagiti nalatak a tattao iti Biblia. Magusgustuan dagiti annakmi dayta.’
13. Ania ti pateg dagiti practice session, ket ania ti mabalinyo nga ensayuen kadagitoy?
13 Mangipaay met dagiti practice session iti napateg a komunikasion agsipud ta tulonganna dagiti ubbing nga agsagana a mangsango kadagiti aktual a situasion. Maysa kadagiti annak dagiti ag-Kusserow—sangapulo ket maysada amin a nagtalinaed a matalek iti Dios idi tiempo ti panangidadanes dagiti Nazi—ti nagkuna maipapan kadagiti dadakkelna: “Impakitada kadakami no kasano ti agtignay ken no kasano a salakniban dagiti bagbagimi babaen ti Biblia. [1 Pedro 3:15] Masansan nga ag-practice session-kami, a mangpataudkami kadagiti saludsod ken sungbatanmi dagitoy.” Apay a diyo aramiden met ti kasta? Mabalinyo ti agensayo kadagiti presentasion para iti ministerio, a ti nagannak ti agakem a kas bumalay. Wenno ti practice session ket mabalin a mainaig kadagiti pudno a sulisog iti biag. (Proverbio 1:10-15) “Ti panagsagana kadagiti narikut a situasion maparang-ayna dagiti paglaingan ken ti panagtalek ti maysa nga ubing,” inlawlawag ti maysa a babai. “Ti panagensayo mabalin nga iramanna ti panagakem iti papel ti maysa a gayyem a mangituktukon iti anakyo iti sigarilio, arak wenno droga.” Matulongannakayo dagitoy a sesion a mangkita no kasano ti panagtignay ti anakyo kadagiti kasta a situasion.
14. Apay a nagpateg ti naayat ken naasi a pannakisarsarita kadagiti annakyo?
14 Kabayatan ti pannakisarsaritayo iti anakyo, makitungtongkayo kenkuana iti naasi a pamay-an a kas iti inaramid ti nangisurat kadagitoy a sasao: “Anakko, dimo lipatan ti lintegko, ket salimetmetan koma ta pusom dagiti bilinko, ta ti kaatiddog dagiti aldaw ken tawtawen ti panagbiag ken ti talna mainayondanto kenka.” (Proverbio 3:1, 2) Saan kadi a matukay ti puso ti anakyo no siaayat nga ilawlawagyo a kalikagumanyo ti panagtulnog gapu ta agbanag daytoy iti pannakagun-odna iti talna ken napaut a panagbiag—kinapudnona, biag nga awan inggana iti natalna a baro a lubong ti Dios? Ikonsideraryo ti personalidad ti anakyo no kasta a makirinnasonkayo kenkuana manipud iti Sao ti Dios. Aramidenyo daytoy a buyogen ti kararag, ket bendisionanto ni Jehova ti panagreggetyo. Ti kasta a naayat ken naasi a pannakisarita a naibatay iti Biblia mabalin a mangyeg kadagiti nasayaat a resulta ken manayon a gunggona.—Proverbio 22:6.
15. Kasano a matulongan dagiti nagannak dagiti annakda a mangrisut kadagiti parikut?
15 Uray no saan a maangay ti kasta a panagsasarita iti oras ti panagadal nga implanoyo, dikay koma pasinga kadagiti dadduma a banag. Dumngegkayo a naimbag saan laeng nga iti ibagbaga ti anakyo no di pay ket no kasano ti panangiyebkasna iti kapanunotanna. “Matmatanyo ti anakyo,” kuna ti maysa nga eksperto. “Ipaayyo kenkuana ti naan-anay nga atensionyo. Masapul a maawatanyo, saan laeng a dumngeg. Dakkel ti maitulong dagiti nagannak a mangar-aramid iti naipangruna a panagregget iti biag dagiti annakda.” Masansan a maipasango dagiti ubbing ita kadagiti narikut a parikut idiay eskuelaan ken iti uray sadinoman. Kas nagannak, adawenyo ti adda iti kaunggan ti anakyo, ken tulonganyo a mangmatmat kadagiti bambanag manipud iti panangmatmat ti Dios. No diyo masigurado no kasano a risuten ti parikut, agsukisokkayo iti Kasuratan ken kadagiti publikasion nga ipapaay “ti matalek ken masirib nga adipen.” (Mateo 24:45) Ikagumaanyo nga ipaayan ti anakyo iti naipangruna a panangasikaso a kasapulan tapno marisut ti parikut.
Ipategyo ti Panawenyo nga Agkakadua
16, 17. (a) Apay a kasapulan unay dagiti agtutubo ti naipangruna a panangasikaso ken pannursuro ita? (b) Ania ti rumbeng a maammuan dagiti annak no disdisiplinaen ida dagiti dadakkelda?
16 Ad-adda a kasapulan ita dagiti agtutubo ti naipangruna a panangasikaso agsipud ta agbibiagtayo kadagiti “maudi nga al-aldaw,” ken dagitoy ket “napeggad a tiempo.” (2 Timoteo 3:1-5; Mateo 24:3-14) Kasapulan nga agpadpada dagiti nagannak ken annak ti salaknib nga itden ti pudno a sirib a ‘a mangigaga iti biag ti agikut kenkuana.’ (Eclesiastes 7:12) Tangay ti nadiosan a sirib ramanenna ti umiso a panangipakat iti naibatay-Biblia a pannakaammo, kasapulan dagiti annak a masursuruan a kanayon iti Sao ti Dios. Gapuna, adalenyo ti Kasuratan a kadua dagiti annakyo. Isarsaritayo kadakuada ti maipapan ken Jehova, a siaannad nga ilawlawagyo dagiti ipaannurotna, ken parnuayenyo ti naragsak a panangpadpadaan iti pannakatungpal dagiti naindaklan a karina. Isarsaritayo dagiti kasta a banag iti pagtaenganyo, bayat a magmagnakayo a kadua dagiti annakyo—wen, iti amin a tumutop a gundaway.—Deuteronomio 6:4-7.
17 Ammo dagiti mannalon a saan nga amin a mula ket rumangpaya iti agpapada a kasasaad. Kasapulan dagiti mula ti naipangruna a panangtaripato. Kasta met, naiduma ti tunggal anak ken kasapulanna ti naipangruna a panangasikaso, pannursuro, ken disiplina. Kas pagarigan, mabalin nga umdasen ti panangkusilap ti maysa a nagannak a mangpasardeng iti madi nga ar-aramiden ti ubing, idinto ta mabalin a kasapulan ti sabali ti naing-inget a disiplina. Ngem masapul a maammuan amin dagiti annakyo no apay a diyo kayat ti kastoy ken kasdiay a sao wenno tignay, ken rumbeng nga agtinnulong dagiti nagannak tapno saan nga agbaliwbaliw ti disiplina. (Efeso 6:4) Nangnangruna a nasken a mangipaay dagiti Kristiano a nagannak iti nabatad a panangidalan a maitunos iti Kasuratan.
18, 19. Ania ti pagrebbengan dagiti Kristiano a nagannak kadagiti annakda, ket ania ti mabalin a resultana no nasayaat ti panangtungpalda iti dayta a pagrebbengan?
18 Ti maysa a mannalon masapul nga agmula ken agsukay iti tumutop a tiempo. No agpampamayan wenno baybay-anna ti mulana, bassit laeng wenno awan pay ketdi ti maapitna. Bueno, mayarig dagiti babassit nga annakyo kadagiti dumakdakkel a “mula” nga agkasapulan iti naipangruna a panangasikaso itan, saan nga inton umay a bulan wenno umay a tawen. Diyo palabsen dagiti napateg a gundaway a mangparang-ay iti panagdakkelda iti naespirituan a maitunos iti Sao ti Dios ken mangikkat kadagiti nailubongan a kapanunotan a pakaigapuan ti panaglaylay ken ipapatayda iti naespirituan. Ipategyo dagiti oras ken aldaw a kaaddayo kadagiti annakyo, ta nagdaras nga aglabas dagitoy a panawen. Pagreggetanyo a patanoren kadagiti annakyo dagiti nadiosan a kababalin a kasapulan iti naragsak a panagbiag kas matalek nga ad-adipen ni Jehova. (Galacia 5:22, 23; Colosas 3:12-14) Saan a pagrebbengan ti sabali a tao daytoy; pagrebbenganyo dayta, ket matulongannakayo ti Dios a mangaramid iti dayta.
19 Ikkanyo dagiti annakyo iti nabaknang a naespirituan a tawid. Adalenyo ti Sao ti Dios a kadua ida, ken sangsangkamaysa a tagiragsakenyo ti makaay-ayo a panaglinglingay. Itugotyo dagiti annakyo kadagiti Nakristianuan a panaggigimong, ken ikuyogyo ida iti trabaho a panangikasaba iti Pagarian. Patanorenyo kadagiti patpatgenyo nga annak ti kita ti personalidad nga anamongan ni Jehova, ket mabalin a mangyegdanto kadakayo iti dakkel a rag-o iti kamaudiananna. Wen, “ti ama ti nalinteg agragrag-onto unay; ket ti nagputot iti masirib nga ubing maragsakanto kenkuana. Maragsakanto da amam ken inam, ket agrag-onto ti nangipasngay kenka.”—Proverbio 23:24, 25.
Nabaknang a Gunggona
20. Ania ti tulbek iti panagbalin a naballigi a nagannak dagiti agtutubo?
20 Ti panangpadakkel kadagiti annak ket maysa a narigat, napaut nga annongen. Ti panangpadakkel kadagitoy a ‘santak dagiti kayo nga olibo iti likmut ti lamisaanmo’ tapno agbalindanto a managbuteng-Dios nga adulto a mangpataud kadagiti bunga ti Pagarian ket naawagan iti 20-tawen a proyekto. (Salmo 128:3; Juan 15:8) Kadawyan nga agbalin a narigrigat daytoy a proyekto no makagteng dagiti annak iti tawtawen ti kinatin-edyer, no umadu dagiti karit a pakaipasanguanda ket masapul nga ingetan dagiti nagannak ti panagreggetda. Ngem saan nga agbalbaliw ti tulbek iti balligi—panagbalin a naasikaso, nabara, ken mannakaawat. Laglagipenyo a talaga a kasapulan dagiti annakyo ti personal a panangasikaso. Maipaayanyo ida iti kasta nga atension babaen ti panangipakita iti napaypayso a naayat a pannakaseknan iti pagimbaganda. Tapno matulonganyo ida, masapul a madadaankayo a mangipaay iti panawen, ayat, ken pannakaseknan a talaga a kasapulanda.
21. Ania ti gunggona a mabalin nga itden ti panangipaay iti naipangruna a panangasikaso kadagiti annak?
21 Ad-adda a makaparagsak ngem iti nawadwad nga apit ti maysa a mannalon ti gunggona nga itden ti amin a panagreggetyo a mangaywan kadagiti napateg a bunga nga intalek ni Jehova kadakayo. (Salmo 127:3-5) Gapuna, dakayo a nagannak, itultuloyyo nga ipaayan dagiti annakyo iti naipangruna a panangasikaso. Aramidenyo dayta nga agpaay iti pagimbaganda ken iti pakaidaydayawan ti nailangitan nga Amatayo, ni Jehova.
Kasanoyo a Sungbatan?
◻ Kasano a mayarig ti panangpadakkel kadagiti annak iti panangtaripato kadagiti mula?
◻ Ania a kita ti panangasikaso ti rumbeng nga inaldaw a maipaay iti ubing manipud kinamaladaga?
◻ Ania a naipangruna a panangasikaso ti kasapulan dagiti annak, ken kasano a maipaay dayta?
◻ Apay a rumbeng nga ipaayanyo dagiti annakyo iti naipangruna a panangasikaso?