Apolos​—Nalaing a Manangiwaragawag iti Nakristianuan a Kinapudno

KAMKAMENGDA man ti kongregasion Kristiano iti adun a tawen wenno nabiit pay, amin a manangiwaragawag ti Pagarian rumbeng nga interesadoda a rumang-ay kas manangaskasaba iti naimbag a damag. Kaipapananna ti panangparang-ay iti pannakaammotayo iti Sao ti Dios ken iti abilidadtayo a mangisuro iti daytoy kadagiti sabsabali. Kadagiti dadduma, mabalin a kaipapananna ti panangsaranget kadagiti karit, panangdaer kadagiti rigat, wenno panangisagana iti bagida para iti dakdakkel a trabaho.

Dakamaten ti Biblia ti sumagmamano nga ulidan dagiti napasnek a lallaki ken babbai idi ugma nga, iti nagduduma a pamay-an, rimmang-ayda unay iti naespirituan ken nagunggonaanda gapu kadagiti panagreggetda. Maysa kadakuada ni Apolos. Ipakita kadatayo ti Kasuratan a saanna pay unay idi a matarusan dagiti Nakristianuan a pannursuro; ngem, sumagmamano laeng a tawen kalpasanna, agserserbin kas agdaldaliasat a pannakabagi ti umuna a siglo a kongregasion. Aniat’ nakatulong iti irarang-ayna? Naaddaan kadagiti galad a kasapulan a tuladentay amin.

“Nalaing iti Kasuratan”

Idi agarup tawen 52 K.P., sigun ken ni Lucas a mannurat iti Biblia, “maysa a Judio a managan Apolos, a naiyanak nga umili iti Alejandria, lalaki a nalaing nga agbitla, dimteng idiay Efeso; ket nalaing iti Kasuratan. Daytoy a tao berbal a nasursuruan iti dalan ni Jehova ket, yantangay nasged iti espiritu, insasao ken insursurona a siuumiso dagiti bambanag maipapan ken Jesus, ngem ti laeng pammautisar ni Juan ti ammona. Ket daytoy a tao rinugianna ti agsao a situtured idiay sinagoga.”​—Aramid 18:24-26.

Ti Alejandria, Egipto, ti maikadua a kadakkelan idi a siudad iti lubong a sumaruno iti Roma ken maysa kadagiti kangrunaan a sentro ti kultura iti dayta a panawen agpadpada kadagiti Judio ken Griego. Nalabit, nagun-od ni Apolos ti umiso a pannakaammona iti Hebreo a Kasuratan ken kinalaing nga agbitla kas resulta ti edukasion iti dakkel a komunidad dagiti Judio iti dayta a siudad. Narigrigat a pugtuan no nangadalan ni Apolos iti maipapan ken Jesus. “Nabatad a maysa idi a managdaliasat​—nalabit agakar-akar a negosiante,” kuna ni eskolar nga F. F. Bruce, “ket naam-ammona la ketdi dagiti Kristiano a manangaskasaba iti maysa kadagiti adu a lugar a binisitana.” Iti aniaman a kasasaad, nupay umiso ti panagsao ken panangisurona maipapan ken Jesus, agparang a nakasabaan sakbay ti Pentecostes ti 33 K.P., yantangay “ti laeng pammautisar ni Juan ti ammona.”

Kas nangyam-ammo ken Jesus, nangipaay ni Juan a Mammautisar iti nabileg a pammaneknek iti intero a nasion ti Israel, ket adu ti binautisaranna kas simbolo ti panagbabawi. (Marcos 1:5; Lucas 3:15, 16) Sigun iti adu a historiador, kadagiti Judio nga agindeg iti Imperio ti Roma, ti pannakaammo ti adu a tattao maipapan ken Jesus ket agpatingga laeng iti naikasaba kadagiti igid ti Jordan. “Ti Kinakristianoda nagingga laengen iti panangrugi ti ministerio ti Apotayo,” kuna da W. J. Conybeare ken J. S. Howson. “Saanda nga ammo ti naan-anay a kaipapanan ti ipapatay ni Kristo; mabalin a saanda pay ketdi nga ammo ti kinapudno maipapan iti panagungarna.” Agparang a saan met nga ammo ni Apolos ti pannakaiparukpok ti nasantuan nga espiritu idi Pentecostes 33 K.P. Nupay kasta, nakagun-od iti sumagmamano nga umiso nga impormasion maipapan ken Jesus, ket inranudna dayta. Kinapudnona, situtured a ginundawayanna nga ibaga ti naammuanna. Nupay kasta, ti regta ken kinagagarna saan pay idi a maitunos iti umiso a pannakaammo.

Naregta Ngem Napakumbaba

Itultuloy ti salaysay ni Lucas: “Idi nangngeg da Priscila ken Aquila, isu inkuyogda ket ad-adda a siuumiso nga imbinsa-binsada kenkuana ti dalan ti Dios.” (Aramid 18:26) Nabigbig la ketdi da Aquila ken Priscila nga adu ti nagpadaan ti pammati ni Apolos ken ti pammatida, ngem sisisirib a dida pinadas a korehiren iti publiko ti kurang a pannakaawatna. Ipapantayon a namin-adu a personal a nakasaritada ni Apolos, a panggepda a tulongan. Kasanot’ panagtignay ni Apolos, a maysa a lalaki a “nabileg . . . iti Kasuratan”? (Aramid 18:24, Kingdom Interlinear) Nalabit, nabayagen nga inkaskasaba ni Apolos ti nakurang a mensahena iti publiko sakbay a naam-ammona da Aquila ken Priscila. Ti natangig a tao dina la ketdi awaten ti aniaman a pammabalaw, ngem napakumbaba ni Apolos ken nagyaman ta maan-anayen ti pannakaammona.

Ti kasta met laeng a kinatakneng ni Apolos ket nabatad met iti kinatulokna a mangawat iti surat ti rekomendasion manipud kadagiti kakabsat a taga-Efeso agpaay iti kongregasion idiay Corinto. Ituloy ti salaysay: “Kanayonanna, agsipud ta tartarigagayanna ti bumallasiw idiay Acaya, dagiti kakabsat nagsuratda kadagiti adalan, a binagbagaanda ida nga isu awatenda a siaayat.” (Aramid 18:27; 19:1) Di kinalikaguman ni Apolos ti panangawatda kenkuana gapu ta maikari no di ket sitatakneng a sinurotna ti urnos ti kongregasion Kristiano.

Idiay Corinto

Nakasaysayaat dagiti damo a resulta ti ministerio ni Apolos idiay Corinto. Ipadamag ti libro dagiti Aramid: “Idi nakagteng sadiay, tinulonganna iti kasta unay dagidiay namati maigapu iti di kaikarian a kinamanangaasi ti Dios; ta buyogen ti kinabileg naan-anay a pinaneknekanna iti publiko a dagiti Judio saanda nga umiso, bayat nga imparangarangna babaen kadagiti Kasuratan a ni Jesus isu daydi Kristo.”​—Aramid 18:27, 28.

Nagserbi ni Apolos iti kongregasion, a pinabilegna dagiti kakabsat babaen ti panagsagana ken regtana. Aniat’ tulbek ti balligina? Sigurado nga adda naikasigudan nga abilidad ni Apolos ken natured a makirinnason kadagiti Judio iti publiko. Ngem napatpateg pay, nakirinnason nga inaramatna ti Kasuratan.

Nupay adda nabileg nga impluensia ni Apolos kadagiti taga-Corinto, nakalkaldaang ta ti panangaskasabana namataud iti di ninamnama a negatibo nga epekto. Kasano a kasta? Agpadpada nga adu ti naaramidan da Pablo ken Apolos iti panagmula ken panagsibug iti bin-i ti Pagarian idiay Corinto. Nangasaba ni Pablo sadiay idi agarup 50 K.P., ag-dua a tawen sakbay ti isasangpet ni Apolos. Idi insurat ni Pablo ti umuna a suratna kadagiti taga-Corinto, idi agarup 55 K.P., timmaud ti panaglalasin. Dadduma minatmatanda ni Apolos kas liderda, idinto ta ti dadduma kinaykayatda ni Pablo wenno ni Pedro wenno ni Kristo laeng. (1 Corinto 1:10-12) Dadduma kunada: ‘Siak kaduanak ni Apolos.’ Apay?

Agpada ti mensahe nga inkaskasaba da Pablo ken Apolos, ngem nagdumada iti personalidad. Binigbig a mismo ni Pablo nga isut’ ‘saan a nasigo iti panagsasao’; iti kasumbabangirna, “nalaing nga agbitla” ni Apolos. (2 Corinto 10:10; 11:6) Addaan kadagiti abilidad a timmulong kenkuana a nanggutugot kadagiti sumagmamano iti komunidad dagiti Judio idiay Corinto tapno agimdengda kenkuana. Nagballigi iti ‘naan-anay a panangpaneknekna a dagiti Judio saanda nga umiso,’ idinto ta, di pay unay nabayag sakbayna, pinanawan ni Pablo ti sinagoga.​—Aramid 18:1, 4-6.

Daytoy ngata ti makagapu no apay a dadduma kaykayatda ni Apolos? Ipapan ti adu a komentarista a ti naikasigudan a panagduyos dagiti Griego iti saritaan maipapan iti pilosopia nalabit isut’ nangtignay iti dadduma tapno pilienda ti ad-adda a makatukay nga estilo ni Apolos. Kuna ni Giuseppe Ricciotti a ti “napnuan-maris a pagsasao [ni Apolos] ken dagiti naranga a pangngarigna ti namagsiddaaw kadagiti adu nga ad-adda a pabor kenkuana ngem ni Pablo, a simple ken di nalaing a bumibitla.” Kinapudnona, no intulokda ti kasta a di umiso a personal a panagpili a mangpataud iti panaglalasin kadagiti agkakabsat, nalaka a matarusan no apay a binabalaw unay ni Pablo ti pannakaitan-ok “ti sirib dagiti masirib a tattao.”​—1 Corinto 1:17-25.

Ngem ti kasta a pammabalaw awan ipasimudaagna a rinnisiris da Pablo ken Apolos. Nupay impagarup dagiti dadduma a nakaro ti panagdangdangadang dagitoy dua a manangaskasaba a manggun-od iti panangipateg dagiti taga-Corinto, awan kasta a kuna ti Kasuratan. Imbes a padasenna a pagbalinen ti bagina kas lider ti maysa a bunggoy, pimmanaw ni Apolos iti Corinto, nagsubli idiay Efeso, ken kaduana ni Pablo idi insuratna ti umuna a surat iti nasinasina a kongregasion.

Awan riribuk wenno rinnisiris iti nagbaetanda; imbes ketdi, nabatad a nagtinnulongda a dua tapno risutenda dagiti parikut idiay Corinto buyogen ti panagtinnalek. Nalabit adda panagalikaka ni Pablo kadagiti dadduma idiay Corinto ngem sigurado a saan a kasta ti panangmatmatna ken Apolos. Naan-anay nga agtunos ti aramidda a dua; agkaasmang dagiti pannursuroda. Iti panangadaw iti mismo a sasao ni Pablo: “Nagmulaak, ni Apolos ti nagsibug,” tangay agpadada a “katrabahuan ti Dios.”​—1 Corinto 3:6, 9, 21-23.

Kas ken Pablo, rinaem unay dagiti taga-Corinto ni Apolos, a tinarigagayanda a sumarungkar manen. Ngem idi inyawis ni Pablo nga agsubli ni Apolos idiay Corinto, nagkedked ti taga-Alejandria. Kuna ni Pablo: “Ita maipapan ken Apolos a kabsattayo, nagpakaasiak kenkuana iti kasta unay tapno isu umay kadakayo . . . , kaskasdi a dina pulos pagayatan ti umay ita; ngem umayto inton maaddaan ti gundaway.” (1 Corinto 16:12) Nalabit nagalikaka ni Apolos nga agsubli gapu ta maamak a mangrubrob iti ad-adda pay a panaglalasin, wenno gapu laeng ta adda pakakumikomanna.

Iti naudi a pannakadakamat ni Apolos iti Kasuratan, agdaldaliasat idi a mapan idiay Creta ken nalabit iti labesna pay. Manen ipakpakita ni Pablo ti naisangsangayan a panangtratona iti gayyem ken katrabahuanna, a kidkiddawenna ken Tito nga ipaayanna ni Apolos ken ti kaduana nga agdaldaliasat, ni Zenas, kadagiti amin a mabalin a kasapulanda iti panagdaliasatda. (Tito 3:13) Iti daytoy a tiempo, kalpasan ti agarup sangapulo a tawen a Nakristianuan a pannakasanay, nasayaat ti rimmang-ayan ni Apolos a nagserbi kas agdaldaliasat a pannakabagi ti kongregasion.

Dagiti Nadiosan a Galad a Mangpapartak iti Naespirituan a Panagrang-ay

Ti taga-Alejandria a manangaskasaba nangibati iti nasayaat nga ulidan kadagiti amin a moderno-aldaw nga agibumbunannag iti naimbag a damag ken, iti kinapudnona, kadagiti amin nga agtarigagay a rumang-ay iti naespirituan. Nalabit saantayo a kas kenkuana iti kalaingna nga agbitla, ngem sigurado a maikagumaantayo a tuladen ti pannakaammo ken abilidadna iti panagaramat iti Kasuratan, iti kasta matulongantay dagiti napasnek nga agbirbirok iti kinapudno. Gapu iti ulidanna iti naregta a panagtrabaho, ni Apolos “tinulonganna iti kasta unay dagidiay namati.” (Aramid 18:27) Ni Apolos ket napakumbaba, managsakripisio, ken situtulok nga agserbi kadagiti sabsabali. Naawatanna unay a di maiparbeng ti rinnisiris wenno ambision iti kongregasion Kristiano, ta amintayo ket “katrabahuan ti Dios.”​—1 Corinto 3:4-9; Lucas 17:10.

Mabalintayo ti rumang-ay iti naespirituan, kas ken Apolos. Situtuloktay kadi a mangparang-ay wenno mangpalawa iti sagrado a panagserbitayo, nga ad-adda pay a paaramattay a naan-anay ken Jehova ken iti organisasionna? No kasta agbalintayo a naregta nga estudiante ken manangiwaragawag iti Nakristianuan a kinapudno.