Kinahustisia Para kadagiti Isuamin Babaen ti Ukom a Dinutokan ti Dios
“Ta ti Ama ayatenna ti Anak ket . . . isuamin a panangukom intedna iti Anak.”—JUAN 5:20, 22.
1. Kasanot’ panangsangoyo ti salsaludsod nga umasping kadagidiay sinango ti sumagmamano a tattao idi umuna a siglo?
KASANO kapateg ti kinahustisia kadakayo? Kasano kadakkel a panagregget ti ipakatyo tapno maipasiguradot’ pannakaawatyo ti pudpudno a kinahustisia ken uray pay iti panagbiag inton daytat’ agrairan iti intero a daga? Utangyo iti bagiyo met laeng a panunoten dagita a salsaludsod, kas ti inaramid ti sumagmamano a nalatak a lallaki ken babbai idiay Atenas, Grecia.
2, 3. (a) Aniat’ nangiturong iti panangawis ni Pablo kadagiti agdengdengngeg a taga Atenas nga agbabawida? (b) Apay a ti panagbabawi kasla karkarna kadagita a managdengngeg?
2 Nakangngegda ti di maliplipatan a diskurso ni Kristiano nga apostol Pablo idiay nalatak a korte ti Areopago. Immuna a nakirinnason maipapan iti kaadda ti maysa a Dios, ti Namarsua, a nakautangantay amin ti biag. Daytoy ti nangiturong iti lohikal a konklusion a manungsungbattayo met iti daytoy a Dios. Iti daytoy a punto inwaragawag ni Pablo: “Dagiti ngarud tiempo ti kinakuneng [a kas ti panagdaydayaw dagiti tattao kadagiti ladladawan] pinalabas ti Dios ida, ngem ita ibilinna kadagiti amin a tao kadagiti isuamin a disso nga agbabawida.”—Aramid 17:30.
3 Iti kinaagpaysona, ti panagbabawi ket mabalin a makapasiddaaw a kapanunotan para kadagita a managdengngeg. Apay? Ti ammo dagiti kadaanan a Griego a panagbabawi isut’ panagpulkokda gaput’ inaramidda wenno sinaoda. Ngem, kas intudo ti maysa a diksionario, ti panagbabawi “dina insingasing ti panangbalbaliwda ti intero a moral a panangmatmatda, ti serioso a panangpabaro iti direksion ti panagbiag, ti pannakakumbertir nga apektaranna ti intero a kababalin.”
4. Ti komento ni Pablo maipapan iti panagbabawi ti sinuportaran ti ania a lohika?
4 Kaskasdi, awan duadua makitayo no apay ti kasta a napasnek a panagbabawi ket maikanatad unay. Surotentayo ti panagrasrason ni Pablo. Amin a tao ket utangda iti Dios ti biagda, amin ngarud ket adda sungsungbatanna iti Dios. Umiso laeng ngarud ken nainkalintegan nga ekspektaren ti Dios nga isu ket inda biruken, a sapulenda ti pannakaammo kenkuana. No dagidiay a taga Atenas dida ammo dagiti prinsipiona ken pagayatanna, kasapulanda nga ammuen dagitoy a bambanag ket sada agbabawi tapno maitunosda ti kabibiagda iti pagayatanna. Daytoy saan a basta agdepende no kasano ti kinakumbiniente ti panangaramid iti dayta. Makitatayo no apay sigun iti nabileg a konklusion ni Pablo: “Agsipud ta intudingna ti maysa nga aldaw a pinanggepna nga ukomen ti napagnaedan a daga a sililinteg babaen iti maysa a tao a dinutokanna, ket isu nangited ti garantia kadagiti amin a tao gapu ta pinagungarna kadagiti natay.”—Aramid 17:31.
5. Kasanot’ reaksion dagiti managdengngeg iti diskurso ni Pablo, ken apay?
5 Dayta a bersikulo, a napnuan kababagas, makakumbinsir unay, maikari iti naannad a panangsukimattayo, ta tignayennat’ pananginanamatayo iti perpekto a kinahustisia iti panawentayo. Amirisenyo dagiti balikas nga: “intudingna ti maysa nga aldaw,” “ukomen ti napagnaedan a daga,” “a sililinteg,” “babaen iti daydiay dinutokanna,” “nangited ti garantia,” “pinagungarna.” Dayta naudi a balikas, “pinagungarna,” nangiyeg iti nainget a reaksion manipud kadagiti palpalawagan ni Pablo. Kas ipakita ti bersikulo 32-34, dadduma kinatkatawaanda. Dagiti sabali pimmanawdan. Ngem, adda sumagmamano a nagbabawi ket namatida. Nupay kasta, agbalintay a nasirsirib koma ngem kadagiti kaaduan kadagiti managdengngegna a taga Atenas, ta nasken unay daytoy no tartarigagayantay met laeng ti pudno a kinahustisia. Tapno maawatantayo a nalaing ti bersikulo 31, kitaentay nga umuna ti balikas: “Pinanggepna nga ukomen ti napagnaedan a daga.” Asino dayta, ken ania dagiti estandartena, nangnangruna no iti kinahustisia?
6. Kasanotay a makasursuro maipapan iti Daydiay nangikeddeng ti aldaw a panangukomna iti daga?
6 Ti Aramid 17:30 ipakitana no asino ti tuktukoyen ni Pablo—daydiay mismo a Dios nga agkunkuna nga agbabawitay amin, daydiay Mannangted-Biag, ti Namarsua. Kadawyanna, adut’ maammuantayo iti Dios manipud kadagiti pinarsuana. Ngem ti estandarte ti kinahustisiana nangnangruna nga agbatad manipud sabali a gapuanan, ti Biblia, a naglaon ti rekord ti pannakilangenna kadagiti tattao kas ken Moises ken manipud kadagiti linteg ti Dios iti Israel.
Ania a Kita ti Panangukom ken Kinahustisia?
7. Ni Moises ti nangted ti ania a pammaneknek maipapan ken Jehova ken iti kinahustisia?
7 Nalabit naammuanyo nga iti adu a dekada ni Moises naaddaan iti nasinged a pannakilangen ken Jehova a Dios, a napalalot’ kinasingedna a ti Dios kinunana a nakisao ken Moises “iti ngiwanngiwat.” (Numeros 12:8) Ni Moises pagaammona no kasanot’ panangtrato ni Jehova kenkuana, agraman ti pannakilangen ti Dios kadagiti dadduma ken kadagiti intero a nasion. Idi agngudon ti biagna, intukon ni Moises daytoy makaliwliwa a panangdeskribir: “Ti Bato, naan-anay ti aramidna, ta amin a dalanna kinahustisia. Dios ti kinamatalek, nga awan kenkuana ti damka; nalinteg ken naimbag.”—Deuteronomio 32:4.
8. Apay a rebbeng nga amirisentayo ti naikuna ni Eliu maipapan iti kinahustisia?
8 Amirisenyo, met, ti pammaneknek ni Eliu, a nagdinamag gapu iti sirib ken pannakaawatna. Isu saan a daytay nadursok ti pangngeddengna. Maisungani ketdi, adda pay naminsan nga isu ket nakalawas a nagtugtugaw ket immimdeng kadagiti naunday nga argumento dagiti agsinnumbangir a dasig. Ita, manipud iti bukod a kapadasan ni Eliu ken gaput’ nauneg a panangadalna kadagiti dalan ti Dios, ania a konklusion ti nagtengna maipapan iti Dios? Kinunana: “Imdengandak, dakayo a tattao a mannakaawat. Adayo iti pudno a Dios nga aramidenna ti kinadangkok, ken ti Mannakabalin nga aramidenna ti kinadangkes! Ta ti aramid ti naindagaan a tao isu isupapaknanto, ken ipasarungkarna iti tunggal tao maiyanatup iti dalanna. Wen, ti kinapudnona, ti Dios dinto agaramid a sidadangkok, ket ti Mannakabalin amin dinanto met kiluen ti kinahustisia.”—Job 34:10-12.
9, 10. Apay a dagiti estandarte ti Dios maipapan kadagiti natauan nga uk-ukom makaparegtada kadatayo? (Levitico 19:15)
9 Saludsodanyo ti bagiyo: Saan kadi nga eksakto a kasta nga ukom ti kayattayo, a supapakanna ti tunggal maysa sigun iti aramidna, wenno gapuananna, nga awan ti idumdumana wenno panangkillona iti kinahustisia? No maipasangokayo iti natauan nga ukom, dikayto kadi mabang-aran no isu ket kastat’ kababalinna?
10 Ti Biblia dakamatenna ni Jehova kas “Ukom ti isuamin a daga.” (Genesis 18:25) Ngem no dadduma, natauan nga ukom ti inusarna. Aniat’ ninamnamana kadagiti ukom nga Israelita a nangirepresentar kenkuana? Idiay Deuteronomio 16:19, 20 mabasatayo ti bilin ti Dios a bale mangdeskribir iti trabaho dagiti ukom: “Dikanto kiluen ti kinahustisia. Dikanto mangidumduma wenno awaten ti pannuksok, ta ti pannuksok bulsekenna dagiti mata dagidiay masirib ket ballikugenna dagiti sao dagidiay nalinteg. Kinahustisia—kinahustisianto ti surotem, tapno agbiagka.” Dagiti moderno nga estatua a mangiladladawan ti Kinahustisia mabalin tartarigagayanda nga iladawan dayta kas maysa a babai a naperrengan tapno isingasing ti awan panangidumdumana, ngem makitayo a ti Dios linab-awanna dayta. Aktualmente nga inkalikagumna ti kasta nga awan panangidumdumana kadagiti natauan nga uk-ukom a mangirepresentar kenkuana ken mangipatungpal ti linlintegna.
11. Ania ti konklusiontayo manipud panangrepaso iti daytoy impormasion ti Biblia maipapan iti kinahustisia?
11 Dagitoy a detalye maipapan iti panangmatmat ti Dios iti kinahustisia nainaig a diretso iti tampok ti palawag ni Pablo. Idiay Aramid 17:31 kinuna ni Pablo a ti Dios “intudingna ti maysa nga aldaw a pinanggepna nga ukomen ti napagnaedan a daga a sililinteg.” Talaga a dayta ti manamnamatayo iti Dios—kinahustisia, kinalinteg, awan panangidumduma. Kaskasdi, a madanagan dagiti dadduma yantangay, sigun iti bersikulo 31, ti Dios usarennanto ti “maysa a tao” a mangukom kadagiti amin a daga. Asino dayta a “tao,” ket kasanotay a masigurado a salimetmetannanto ti natan-ok nga estandarte ti kinahustisia ti Dios?
12, 13. Kasanotay a maammuan no ania a “tao” ti usarento ti Dios iti panangukom?
12 Ti Aramid 17:18 imbagana kadatayo a ni Pablo “inwarwaragawagna ti naimbag a damag ni Jesus ken ti panagungar.” Gapuna, idiay ngudo ti palawagna, dagiti dumdumngeg ammoda a ni Jesu-Kristo ti kayatna a sawen idi kinunana a ti Dios ‘ukomennanto ti napagnaedan a daga a sililinteg iti maysa a tao a dinutokanna ken pinagungarna kadagiti natay.’
13 Ni Jesus binigbigna nga isut’ dinutokan ti Dios kas ukom a nakaabot ti nadiosan nga estandarte. Idiay Juan 5:22 kinunana: “Ta ti Ama awan pulos ukomenna, no di ket isuamin a panangukom intedna iti Anak.” Kalpasan a nadakamatna ti umayto a panagungar dagidiay adda kadagiti pakalaglagipan a tanem, innayon ni Jesus: “Awan banag a maaramidko iti bukodko a pannakabalin; kas iti mangngegko, mangukomak; ket ti panangukomko nalinteg, ta sapulek, saan a ti bukodko a pagayatan, no di ti pagayatan ti nangibaon kaniak.”—Juan 5:30; Salmo 72:2-7.
14. Ania a kita ti panangtrato ti ekspektarentayo ken Jesus?
14 Anian a nagsayaat ti pannakaitunos daytoy a panangipanamnama iti adda a mabasatayo idiay Aramid 17:31! Sadiay impasigurado met ni Pablo a ti Anak innanto “ukomen ti napagnaedan a daga a sililinteg.” Sigurado a dina kaipapanan dayta ti nakaes-estrikto, nadamsak, ken awan konsiderasionna a kinahustisia, di ngamin? Imbes ketdi, ti nalinteg a panangukom ramanenna ti hustisia a napakuyogan iti asi ken pannakaawat. Ditay koma liwliwayan daytoy: Nupay addan sadi langit ni Jesus, nagbalin a tao idi. Gapuna adda pannakipagriknana. Nadakamat daytoy ni Pablo idiay Hebreo 4:15, 16 idi a dineskribirna ni Jesus kas nangato a padi.
15. Kasanot’ pannakaigiddiat ni Jesus manipud natauan nga uk-ukom?
15 Bayat a basbasaenyo ti Hebreo 4:15, 16, panunotenyo ti pannakabang-artayo no ni Jesus ti Ukomtayo: “Ta addaantayo ti nangato a padi [ken ukom], a saan a daydiay di makipagrikna kadagiti kinakapuytayo, no di ti maysa a nasubok iti isuamin a kas kadatayo, ngem awanan basol. Umadanitay, ngarud, a buyogen ti kinawayawaya ti panagsao iti trono ti di kaikarian a kinamanangaasi, tapno awatentayo ti asi ken makasaraktayo ti di kaikarian a kinamanangaasi a tumulong kadatayo iti umiso a tiempo.” Kadagiti korte itatta, masansan a nakaam-amak no maawagankayo a tumakder iti saklang ti Hues. Ngem, inton ni Kristo ti Ukom, mabalintayto ti ‘umadani a buyogen ti kinawayawaya ti panagsao tapno makasaraktayo ti asi, di kaikarian a kinamanangaasi, ken tulong iti umiso a tiempo.’ No maipapan iti tiempo, nupay kasta, maikanatad ti panangiyimtuodyo, ‘Inton-ano nga ukomen ni Jesus ti sangatauan a sililinteg?’
“Maysa nga Aldaw” a Panangukom—Kaano?
16, 17. Kasanotay nga ammo a ti panangukom manipud langit ket agdaman a mapaspasamak?
16 Lagipenyo ta kinuna ni Pablo a ti Dios “intudingna ti maysa nga aldaw” nga ukomen ti lubong babaen ti dinutokanna nga Ukom. Kas panangsegga iti dayta nga “aldaw” a panangukom, ni Jesus aramidenna ti nasken a trabaho a panangukom itan, wen, itan a mismo. Apay a kastat’ makunatayo? Di unay mabayag kasanguanan ti pannakaarestarna ken inuulpit a pannakakondenarna ken patay, ni Jesus nangted ti historiko a padto a mangsaklaw ti tiempotayo. Masarakantay dayta idiay Mateo kapitulo 24. Dineskribir ni Jesus dagiti pasamak ti lubong a mangtanda iti periodo a naawagan “ti panagngudo ti sistema dagiti banag.” Dagiti gubat, kinakirang ti taraon, ginggined, ken dadduma pay a rigat a napasamak iti intero a daga nanipud Gubat Sangalubongan I paneknekanda a ti padto ni Jesus matungtungpalen ket din agbayag “umayen ti panungpalan.” (Mateo 24:3-14) Iti adu a tawtawen nga inlawlawag daytoyen dagiti Saksi ni Jehova manipud iti Biblia. No kayatyo pay ti kanayonan a pammaneknek no apay ammotayo nga agbibiagtayon kadagiti maudi nga aldaw daytoy nakillo a sistema, dagiti Saksi ni Jehova maipaayandakayo iti dayta.
17 Ngem ita, sukimatenyo ti maudi a kaguddua ti Mateo kapitulo 25, a paset ti padto ni Jesus maipapan kadagiti maudi nga al-aldaw. Ti Mateo 25:31, 32 agaplikar iti tiempotayo: “Inton ti Anak ti tao umayto agraman iti dayagna, ken amin dagiti anghel maikuyogda kenkuana, iti kasta agtugawto iti nadayag a tronona [sadi langit]. Ket amin a nasion maurnongdanto iti sanguananna, ket paglalasinennanto dagiti tao iti maysa ken maysa, a kas iti pastor ilasinna dagiti karnero kadagiti kalding.” Ita kumita iti baba idiay nangibagaan ni Jesus ti nagbanagan ti trabahona a panaglalasin, wenno panangukom. Iti bersikulo 46: “Ket dagitoy [a tattao nga ukomenna a kasla kalding] mapandanto iti agnanayon a pannakaguped, ngem dagiti nalinteg [dagiti karnero] iti biag nga agnanayon.”
18. Ti panangukom iti tiempotayo ti mangiturong iti ania?
18 Agbibiagtayo ngarud iti napeggad a panawen ti panangukom. Dagidiay ‘mangsapsapul iti Dios ket talaga a mabirukanda’ itatta isudanto dagiti maukom kas “karnero” tapno maispaldanto inton panungpalan ti agdama a sistema ket sumrekdanto iti baro a lubong ti Dios a sumaruno. Iti kasta matungpalton ti 2 Pedro 3:13: “Addada baro a langlangit ken maysa a baro a daga nga ur-urayentayo sigun iti karina, ket kadagitoy agtaengto ti kinalinteg.” Daytanto ti “aldaw” a naan-anay nga agaplikar dagiti sao ni Pablo idiay Aramid 17:31, ti tiempo tapno daytoy a daga ket maukom a sililinteg.
19, 20. Asinonto dagiti maapektaran iti um-umay nga Aldaw a Panangukom?
19 Dayta nga Aldaw a Panangukom saanto laeng a dagiti “karnero” a makalasat ti sakupenna, a dagita ket naukomdan a maikari a sumrek idiay baro a lubong. Lagipenyo a kalpasan ti panagkunana nga impakumit ni Amana ti panangukom kenkuana, nadakamat ni Jesus ti mapasungad a panagungar. Kasta met, idiay Aramid 10:42, kinuna ni apostol Pedro a ni Jesu-Kristo “isu Daydiay inkeddeng ti Dios a mangukom kadagiti sibibiag ken kadagiti natay.”
20 No kasta ngarud, dayta ‘naituding nga aldaw’ a nadakamat idiay Aramid 17:31 inton ti Dios baeten ken Jesu-Kristo ket inna “ukomen ti napagnaedan a daga a sililinteg” ket tiemponto a pannakapagungar dagiti natay. Anian a rag-o a makitanto a ti nadibinuan a pannakabalin maipakat tapno parmekenna ni patay, a masansan isut’ kadadakkelan a kinaulpit. Dadduma a tattao, kas ken Jesus a mismo, siuulpit a pinatay dagiti turayen ti gobierno wenno dagiti armada a rimmaut. Dadduma napukawda ti biagda babaen kadagiti di napakpakadaan a pasamak kas kadagiti bagyo, ginggined, aksidente nga uram, ken dadduma pay nga umasping a kalamidad.—Eclesiastes 9:11.
Nasolbaren dagiti Napalabas a Kinaulpit
21. Kasano a dagiti napalabas a kinaulpit maparmekdanto idiay baro a lubong?
21 Agasenyo ti pannakakitanto kadagiti ing-ingungotentayo a maisubli iti biag! Adunto ngarud kadakuada ti maaddaan iti damo unay a gundaway a ‘mangsapul iti Dios ket talaga a masarakanda’ ket mainanamada ti sumrek iti “biag nga agnanayon” nga isunto ti gunggona “dagiti karnero.” Dadduma kadagidiay mapagungar, agraman dagiti makalasat iti daytoy nakillo a sistema, mabalin a biktimada met ti kinaawan hustisia kas kadagiti nakayanakan nga an-anayen, kinabulsek, kinatuleng, ken kinaumel. Maibagay aya dagita a bambanag idiay ‘baro a daga a pagtaenganto ti kinalinteg’? Ni Isaias ti inusar ni Jehova a mangidatag ti nagduduma a padto a maaddaanto ti grande a literal a kaitungpalan iti dayta um-umay nga Aldaw a Panangukom. Amirisentay no aniat’ manamnamatayo: “Iti dayta a panawen maluktanton dagiti mata dagidiay bulsek, ket dagiti mismo a lapayag dagidiay tuleng maluktandanto. Iti dayta a panawen aglagtonto ti pilay a kasla ugsa, ken ti dila ti umel agikkisto a siraragsak.”—Isaias 35:5, 6.
22. Apay a ti Isaias kapitulo 65 ket makaparegta unay maipapan iti kinahustisia?
22 Dagidiay ngay dadduma a pakarigatan kas patpatauden itan ti nakaro a kinapanglaw? Ti Isaias kapitulo 65 ti naglaon ti sumagmamano a nakaragragsak a makaparegta a sungbat. Ti panangidilig ti Isaias 65:17 iti 2 Pedro 3:13 ipamatmatna nga itudtudo met daytoy a kapitulo ti tiempo ti “baro a langlangit ken maysa a baro a daga,” maysa a nalinteg a baro a sistema. Kaskasdi, anianto ti makalapped ti sumagmamano a nadangkes a mangperdi iti talna ken kinahustisia? No ituloyyo pay, idiay Isaias 65, isuntot’ mangrisut iti dayta a problema.
23. Ti Aldaw a Panangukom ket mangibunganto ti ania a posible a pagtungpalan para kadagiti dadduma nga indibidual?
23 Bayat dayta nga Aldaw a Panangukom, itultuloyto ni Jesus ti panangukomna kadagiti indibidual, no dagitoy ket kualipikadoda nga agbiag nga agnanayon. Dadduma didanto makalusot. Kalpasan a maikkanda ti umdas a panawen, nalabit uray pay “sangagasut a tawen,” a mangsapul iti Dios, ipakitanto dagiti dadduma a dida kayat ti agaramid ti kinalinteg. Kas maitunos iti kinahustisia didanto agbiag iti dayta a baro a lubong, kas makitatayo manipud Isaias 65:20: “Ti managbasol, nupay sangagasut ti tawenna mailunodto.” Dagiti kasta a maukomto a di maikari nga agbiag nalabit sumagmamanoda laeng. Addaantay ti amin a rason a manginanama a datayo—ken dagiti kaaduan—maragsakantayto a mangadal ken mangipakat iti kinalinteg.—Isaias 26:9.
24. Anianto ti kasasaad maipapan iti kinaawan kinahustisia iti ekonomia?
24 Kaipapananna kadi dayta nga awanton a pulos ti pannakaballikog ti kinahustisia, uray pay dagiti kinaawan kinahustisia iti ekonomia? Wen! Itudtudo ti Isaias 65:21-23 dayta a kinapudno: “Isuda siguradonto a bangonenda dagiti balay ket agtaengdanto kadakuada; ket siguradonto nga agmulada kadagiti kaubasan ket kanendanto ti bungada. Didanto mangbangon ket sabali ti agnaed; didanto agmula ket sabali ti mangan. Ta kas kadagiti aldaw ti maysa a kayo kastadanto dagiti aldaw ti ilik; ket dagiti pinilik agragsakdanto iti mabayag iti aramid dagiti imada. Didanto agtrabaho iti ubbaw, wenno agpasngayda man a maipaay iti didigra; ta isuda ti kapuonan dagidiay binendisionan ni Jehova, ken ti putotda makiadda kadakuada.” Anian a pannakabalbaliw ti kasasaad itatta! Anian a bendision!
25. Aniat’ namnama ken determinasionyo maipapan iti kinahustisia manipud Ukom a dinutokan ti Dios?
25 Gapuna, dakay amin nga agtarigagay iti manayon a kinahustisia bumilegkayo. Sigurado nga umayen dayta—iti mabiiten. Ita, bayat ti nabati pay a panawen iti daytoy tiempo ti panangukom, isut’ tiempon a pannakitimpuyogyo kadagiti Saksi ni Jehova a mangsapul iti Dios ket talaga nga isut’ masarakanyo, agpaay iti agnanayon a pagimbaganyo.
Salsaludsod a Pangrepaso
◻ Aniat’ ebidensiatayo maipapan ti estandarte ti Dios iti kinahustisia?
◻ Kasanot’ pannakairaman ni Jesus iti um-umayen nga Aldaw a Panangukom?
◻ Apay a ti tiempotayo ket napeggad no maipapan iti nadiosan a panangukom?
◻ Kasano a ti napalabas a kinaulpit makorehirto idiay baro a lubong?
[Picture Credit Line iti panid 15]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.