Saanyo a Baybay-an ti Panagtataripnong

“Saantay a baybay-an ti panagtataripnongtayo a sangsangkamaysa, kas iti kaugalian ti dadduma,” kuna ti Kasuratan, “no di ket agpipinnaregtatayo, ket nangnangruna a kasta bayat a makitkitayo nga umas-asidegen ti aldaw.” (Hebreo 10:25) Nalawag, dagiti pudno nga agdaydayaw nasken nga agtataripnongda iti maysa a lugar a pagdayawan tapno ‘agpipinnanunotda iti maysa ken maysa tapno mangparegta iti ayat ken nasayaat nga ar-aramid.’​—Hebreo 10:24.

IDI insurat ni apostol Pablo dagita a sasao idi umuna a siglo ti Kadawyan a Panawentayo, maysa a nangayed a templo idiay Jerusalem ti nagserbi kas lugar a pagdayawan dagiti Judio. Adda met dagiti sinagoga. ‘Nangisuro ni Jesus iti sinagoga ken idiay templo, a naguummongan dagiti amin a Judio.’​—Juan 18:20.

Ania a lugar a pagtataripnongan ti pampanunoten ni Pablo idi binagbagaanna dagiti Kristiano nga agtataripnongda tapno agpipinnaregta? Dagiti kadi agkakadakkel a pasdek ti Kakristianuan pumada iti urnos ti templo idiay Jerusalem? Kaano a naaddaan dagiti agkunkuna a Kristiano kadagiti dadakkel a pasdek?

‘Balay Maipaay iti Nagan ti Dios’

Dagiti immuna a bilin maipapan iti lugar a pagdayawan iti Dios ket mabasa iti libro ti Biblia nga Exodo. Imbilin ni Jehova a Dios iti pinilina nga ili​—dagiti Israelita​—a mangbangonda iti “tabernakulo,” wenno “tolda ti gimong.” Dita a maidulin ti lakasa ti tulag ken dagiti nadumaduma a sagrado nga aruaten. “Ti dayag ni Jehova pinunnona ti tabernakulo” idi makompleto dayta idi 1512 K.K.P. Ti mayakar a tolda ket nagserbi kas kangrunaan a paset ti urnos ti Dios maipaay iti iyaadani kenkuana bayat ti nasurok nga uppat a siglo. (Exodo, kapitulo 25-27; 40:33-38) Tukoyen met ti Biblia dayta a tolda kas ti “templo ni Jehova” ken ti “balay ni Jehova.”​—1 Samuel 1:9, 24.

Idi agangay, idi nagari ni David iti Jerusalem, inyebkasna ti nasged a tarigagayna a mangibangon iti permanente a balay maipaay iti dayag ni Jehova. Ngem yantangay mannakigubat ni David, kinuna kenkuana ni Jehova: “Saankanto a mangibangon iti balay a maipaay iti naganko.” Imbes ketdi, pinilina ni Solomon nga anak ni David a mangibangon iti templo. (1 Cronicas 22:6-10) Indedikar ni Solomon ti templo idi 1026 K.K.P., kalpasan ti pito ket kagudua a tawen a panagibangon. Naay-ayo ni Jehova iti dayta a pasdek, a kunkunana: “Sinantipikarko daytoy a balay nga imbangonmo babaen ti panangikabilko iti naganko sadiay agingga iti tiempo a di nakedngan; ket dagiti matak ken ti pusok pudno unay nga addadanto sadiay a kanayon.” (1 Ar-ari 9:3) Agtultuloy la ketdi a matalek dagiti Israelita, adda ti anamong ni Jehova iti dayta a balay. Ngem no agbaw-ingda manipud iti umiso, mapukaw ti anamong ni Jehova iti dayta a disso, ket ti ‘dayta met laeng a balay agbalinto a bumbunton dagiti rebba.’​—1 Ar-ari 9:4-9; 2 Cronicas 7:16, 19, 20.

Idi agangay, nagbaw-ing dagiti Israelita manipud iti pudno a panagdayaw. (2 Ar-ari 21:1-5) “Gapuna [ni Jehova] inyegna maibusor kadakuada ti ari dagiti Caldeo, a . . . pinuoranna ti balay ti pudno a Dios ket rinugpona ti pader ti Jerusalem; ket amin dagiti pagnanaedan a torrena pinuoranda iti apuy ken kasta met dagiti amin a matarigagayan nga aruatenna, tapno mangpataud iti pannakadadael. Kanayonanna pay, impanna a kautibo idiay Babilonia dagidiay nabati manipud iti kampilan, ket nagbalinda nga ad-adipen kenkuana ken iti annakna.” Sigun iti Biblia, napasamak daytoy idi 607 K.K.P.​—2 Cronicas 36:15-21; Jeremias 52:12-14.

Kas impakpakauna ni propeta Isaias, ti Dios inusarna ni Ari Ciro ti Persia a mangwayawaya kadagiti Judio manipud iti pannakabalin ti Babilonia. (Isaias 45:1) Kalpasan ti 70 a tawen a pannakautibo, nagsublida idiay Jerusalem idi 537 K.K.P. tapno ibangonda manen ti templo. (Esdras 1:1-6; 2:1, 2; Jeremias 29:10) Kalpasan dagiti pannakataktak ti panangibangon, nakompleto met laeng ti templo idi 515 K.K.P., ket naisubli ti nasin-aw a panagdayaw iti Dios. Nupay saan a nadayag a kas iti templo ni Solomon, nagpaut ti pasdek iti nganngani 600 a tawen. Ngem naperdi uray dayta a templo agsipud ta binaybay-an dagiti Israelita ti panagdayawda ken Jehova. Idi immay ditoy daga ni Jesu-Kristo, napartak ti pannakaibangon ti templo babaen ken Ari Herodes. Ania idi ti agur-uray a mapasamak iti dayta a templo?

‘Awan ti Matda a Maysa a Bato iti Rabaw ti Maysa a Bato’

Idi tukoyenna ti templo ti Jerusalem, kinuna ni Jesus kadagiti adalanna: “Awanto a pulos ti matda ditoy a maysa a bato iti rabaw ti maysa a bato a saan a marba.” (Mateo 24:1, 2) Kas kaitungpalan daytoy a sasao, ti lugar a nabigbig iti sinigsiglo kas sentro ti panagdayaw iti Dios ket nadadael idi 70 K.P. babaen dagiti buyot ti Roma nga immay nangtungday iti iyaalsa dagiti Judio.a Saanen a pulos a naibangon dayta a templo. Idi maikapito a siglo, naibangon ti tabernakulo dagiti Muslim a naawagan Dome of the Rock, ket adda dayta agingga ita iti lugar a dati a pagdaydayawan dagiti Judio.

Kasano koma idi ti urnos ti panagdayaw dagiti pasurot ni Jesus? Dagiti kadi nagkauna a Judio a Kristiano itultuloyda ti agdayaw iti Dios iti templo a dandanin madadael? Sadino nga agdayaw iti Dios dagiti saan a Judio a Kristiano? Dagiti kadi pasdek ti Kakristianuan ti agserbi a kasukat ti templo? Malawlawagantayo dagita a banag no usigentayo ti pannakipatang ni Jesus iti maysa a Samaritana.

Iti sinigsiglo, nagdayaw dagiti Samaritano iti Dios iti dakkel a templo iti Bantay Gerizim idiay Samaria. “Nagdayaw dagiti ammami iti daytoy a bantay,” kinuna ti Samaritana ken ni Jesus, “ngem kunaenyo nga idiay Jerusalem ti lugar a rebbeng a pagdayawan dagiti tattao.” Kas sungbat, kinuna ni Jesus: “Mamatika kaniak, babai, Um-umayen ti oras a saankayton nga agdayaw iti Ama iti daytoy a bantay wenno idiay Jerusalem.” Saanen a kasapulan ti literal a templo a pagdayawan ken ni Jehova, yantangay inlawlawag ni Jesus: “Ti Dios maysa nga Espiritu, ket dagidiay agdaydayaw kenkuana masapul nga agdayawda a buyogen ti espiritu ken kinapudno.” (Juan 4:20, 21, 24) Idi agangay, kinuna ni apostol Pablo kadagiti taga Atenas: “Ti Dios a nangaramid iti lubong ken amin a bambanag nga adda iti dayta, yantangay, Daytoy ket, Apo ti langit ken daga, saan nga agnaed kadagiti templo nga inaramid ti ima.”​—Aramid 17:24.

Nalawag, dagiti pasdek ti Kakristianuan awan nakainaiganda iti urnos ti templo sakbay ti Panawen Kristiano. Awan met ti rason dagiti Kristiano idi umuna a siglo a mangibangon kadagiti kasta a pasdek. Ngem kalpasan ti ipapatay dagiti apostol, napasamak ti naipadto nga isisiasi manipud iti pudno a sursuro​—ti apostasia. (Aramid 20:29, 30) Tawtawen sakbay ti maipagarup a pannakakomberte ni Romano nga Emperador Constantino kas Kristiano idi 313 K.P., dagiti agkunkuna a Kristiano nangrugida a sumiasi kadagiti insuro ni Jesus.

Timmulong ni Constantino iti panaglaok ti “Kristianidad” ken ti pagano a relihion ti Roma. Kuna ti The Encyclopædia Britannica: “Imbilin a mismo ni Constantino ti pannakaibangon ti tallo a dadakkel a basilika dagiti Kristiano idiay Roma: ti St. Peter, S. Paolo Fuori le Mura, ken S. Giovanni idiay Laterano. . . . Pinataudna ti arkitektural a disenio a nagbalin nga estandarte dagiti iglesia iti makinlaud a Europa bayat ti intero nga Edad Media.” Ti naibangon manen a St. Peter’s Basilica idiay Roma ket maibilang pay laeng kas pannakasentro ti Iglesia Romana Katolika.

“Inannurot ti Iglesia ti dadduma a narelihiosuan a kostumbre ken panagdayaw a gagangay iti [pagano a] Roma sakbay ti panawen Kristiano,” kuna ni historiador Will Durant. Pakairamanan daytoy “ti arkitektura ti basilika.” Manipud idi maika-10 agingga maika-15 a siglo, nagadu ti nabangon a simbaan ken katedral, a kasta unay ti pannakadisenioda. Iti dayta a tiempo a nabangon dagiti adu a dadakkel a pasdek ti Kakristianuan a maibilang ita kas artistiko a monumento.

Adda kadi naespirituan a pannakabang-ar ken pannakaparegta dagiti tattao no mapanda iti simbaan tapno agdayaw? “Para kaniak, ti simbaan irepresentarna ti amin a makauma ken makapasikor iti relihion,” kuna ni Francisco a taga Brazil. “Awan serbina ti misa, maulit-ulit a seremonia a di makapnek iti pudno a kasapulak. Mabang-aranak no nalpasen.” Nupay kasta, naibilin kadagiti pudno a manamati nga agtataripnongda. Ania nga urnos ti panagtataripnong ti rumbeng a surotenda?

“Ti Kongregasion nga Adda iti Balayda”

Maammuantayo no ania ti padron iti Nakristianuan a wagas ti panagtataripnong no usigentayo ti panagtataripnong dagiti manamati idi umuna a siglo. Ipakita ti Kasuratan nga agtataripnongda a sangsangkamaysa kadagiti pribado a pagtaengan. Kas pagarigan, insurat ni apostol Pablo: “Idanonyo dagiti kablaawko kada Prisca ken Aquila a katrabahuak ken Kristo Jesus, . . . ket kablaawanyo ti kongregasion nga adda iti balayda.” (Roma 16:3, 5; Colosas 4:15; Filemon 2) Ti Griego a sao para iti “kongregasion” (ek·kle·siʹa) ket naipatarus a “simbaan” iti dadduma a patarus iti Iloko. Ngem ti sao ket tumukoy saan nga iti maysa a pasdek no di ket iti grupo dagiti tattao a naummong para iti maysa a panggep. (Aramid 8:1; 13:1) Dagiti nalabor a narelihiosuan a pasdek ket saan a kasapulan iti panagdayaw dagiti pudno a Kristiano.

Kasano a naangay dagiti gimong kadagiti nagkauna a kongregasion Kristiano? Nagusar ni adalan a Santiago iti porma ti Griego a sao a sy·na·go·geʹ a tumukoy iti Nakristianuan a gimong. (Santiago 2:2) “Panagtataripnong” ti kaipapanan dayta a Griego a sao ken nausar a kasukat ti ek·kle·siʹa. Ngem iti panaglabas ti tiempo, ti sao a “sinagoga” ket naaddaan iti kaipapanan kas lugar wenno pasdek a pagummongan. Pagaammo dagiti nagkauna a Judio a Kristiano no ania idi ti maang-angay iti maysa a sinagoga.b

Bayat a naguummong dagiti Judio iti templo ti Jerusalem maipaay iti tinawen a piestada, nagserbi dagiti sinagoga kas lokal a lugar maipaay iti panagsursuro maipapan ken Jehova ken pannakaedukar iti Linteg. Dagiti aktibidad a naangay kadagiti sinagoga ket agparang a pakaibilangan ti kararag ken panagbasa iti Kasuratan, agraman ti panangusig iti Kasuratan ken panangipaay iti balakad. Idi a da Pablo ken dagiti kakaduana napanda iti sinagoga idiay Antioquia, naibaon “kadakuada dagiti mangidadaulo nga opisial iti sinagoga, a kunkunada: ‘Lallaki, kakabsat, no addaankayo iti aniaman a sao a pammaregta a maipaay kadagiti umili, ibagayo.’” (Aramid 13:15) Idi a dagiti immuna a Judio a Kristiano nagtitiponda kadagiti pribado a pagtaengan, awan duadua a sinurotda ti umasping a padron, a pinagbalinda dagiti gimongda a Nainkasuratan a makaisuro ken makapabileg iti espiritualidad.

Dagiti Kongregasion a Pakapabilgan

Kas kadagiti nagkauna a Kristiano, dagiti Saksi ni Jehova ita agtataripnongda kadagiti simple a lugar a pagdayawan tapno agadal iti Biblia ken mangtagiragsak iti nasayaat a timpuyog. Adu a tawen a kadagiti laeng pagtaengan nga aggigimongda ket kasta pay laeng ti ar-aramidenda iti dadduma a lugar. Ngem ita ngimmato iti 90,000 ti bilang dagiti kongregasion, ken naawagan iti Kingdom Hall dagiti kangrunaan a lugar a paggigimonganda. Ti langa dagitoy a pasdek ket saan a nalabor ken saan met a kas kadagiti simbaan. Dagitoy ket praktikal ken nanumo a pasdek a mabalin nga usaren dagiti kongregasion ti 100 agingga 200 a tattao nga agtataripnong maipaay kadagiti linawas a gimong tapno umimdeng ken makasursuroda iti Sao ti Dios.

Mamitlo kada lawas nga agtataripnong ti kaaduan a kongregasion dagiti Saksi ni Jehova. Ti maysa a gimong ket palawag publiko mainaig iti topiko a paginteresan iti agdama. Sumaruno iti dayta ti maysa a panagadal a naibasar iti topiko wenno padto iti Biblia, a mausar ti magasin a Pagwanawanan kas maadal a material. Ti sabali pay a gimong ket maysa nga eskuelaan a nadisenio a pakasanayan iti panangiparang iti mensahe ti Biblia. Kalpasanna, adda ti gimong a nangruna a naipamaysa iti panangipaay kadagiti praktikal a singasing para iti Nakristianuan a ministerio. Maminsan kada lawas, agtataripnong met kadagiti babassit a grupo dagiti Saksi maipaay iti panagadal iti Biblia kadagiti pribado a pagtaengan. Amin dagitoy a gimong ket silulukat iti publiko. Awan pulos ti panagkolekta iti kuarta.

Ni Francisco, a nadakamat itay, naammuanna a makagunggona unay dagiti gimong kadagiti Kingdom Hall. Kunana: “Ti umuna a pagtataripnongan a binisitak ket maysa a komportable a pasdek iti sentro ti ili, ket pimmanawak iti Kingdom Hall a nagsayaat ti kapaliiwak. Nainggayyeman dagiti timmabuno, ket mariknak ti ayatda iti maysa ken maysa. Magagaranak nga agsubli. Kinapudnona, diak naliwayan ti nakigimong sipud idi. Makapainteres dagitoy a Nakristianuan a gimong, ken pennekenda ti naespirituan a kasapulak. Uray no adda pakaupayak, mapanak iti Kingdom Hall, a sitatalek nga agawidakto a naparegta.”

Kadagiti Nakristianuan a gimong dagiti Saksi ni Jehova, mabalinyo met a tagiragsaken ti panagadal iti Biblia, makapabileg a panagtitimpuyog, ken ti gundaway a mangidayaw iti Dios. Sibabara nga awisendakayo a tumabuno iti Kingdom Hall a kaasitgan iti pagtaenganyo. Sigurado a maragsakankayo.

[Footnotes]

[Dagiti Ladawan iti panid 4, 5]

Ti tabernakulo ken idi agangay dagiti templo nagserbida kas nasayaat a sentro a pagdayawan ken Jehova

[Ladawan iti panid 6]

Ti St. Peter’s Basilica idiay Roma

[Ladawan iti panid 7]

Nagtataripnong dagiti nagkauna a Kristiano kadagiti pribado a pagtaengan

[Dagiti Ladawan iti panid 8, 9]

Maangay dagiti Nakristianuan a gimong dagiti Saksi ni Jehova kadagiti pribado a pagtaengan ken Kingdom Hall