Ti Panagbiagko iti Iturturong ti Espiritu nga Organisasion ni Jehova
Kas insalaysay ni Albert D. Schroeder
TI UMUNA a Domingo idi 1934, siak ken ni Alex Jones ti mangaskasaba nga agbalaybalay idiay Jersey City, New Jersey. Apaman latta, simrek dagiti opisial ti polisia idiay balay nga ayanmi, tiniliwdakami, sidudursok nga indurondakami iti maysa a karro, ket impandakami idiay pagbaludan!
Tallo nga aldaw kamaudiananna, sinentensiaannakami ti hues a nakabasol iti panaglaklako nga awan ti lisiensiana ket naibaludkami iti sangapulo nga aldaw. Impandakami idiay Hudson County Prison, pinaglabosdakami, limmasatkami iti mangisterilisado a panagdigos, ket insuotmi dagiti kawes ti pagbaludan. Kalpasanna inturongdakami iti maysa a selda.
Ditoy naaddaanak ti tiempo nga agpanunot. Agtawenak laeng iti 23 ket maragsakanak iti biagko kas maysa nga amin-tiempo a ministro idiay Brooklyn Bethel. Palubosandak a mangiranud kadakayo iti sumagmamano kadagitoy a panagpampanunot.
Siyayaman ken ni Lelang
Addaanak nangnangruna kadagiti nakaay-ayat a pakalaglagipan iti lelangko iti dasig ni inak, ni Elizabeth Darger. Dagiti dadakkelna ti nangiyeg iti pamilia idiay Michigan manipud Alemania idi agarup sakbay ti 1870. Isut’ nangisursuro ti Aleman ken Ingles kadagiti eskuelaan publiko ket nakipagtaeng kadakami iti pagtaengan dagiti Luterano a dadakkelko idiay Saginaw, Michigan, ti siudad a nakaiyanakak. Bayat ti Gubat Sangalubongan I, isu ken dagiti mamaestra a kakabsatna a babbai naitimpuyogda iti International Bible Students, nga itan pagaammon kas dagiti Saksi ni Jehova.
Nupay kinasapulan dagiti dadakkelko ti itatabunok ti eskuela Dominicana a Luterano, napalubosan ni Lelang a makisao kaniak maipapan kadagiti nakaay-ayat a pammatina iti Biblia. Kabaelanna a basaen ti Biblia iti Latin ken Griego, gapuna impasagepsepna kaniak ti panagtarigagay nga agadal ti Biblia kadagiti orihinal a pagsasaona. Buyogen iti panagayat, malaglagipko pay dagiti nabiag a panagpapatangmi iti Biblia a kadua dagiti ikitko iti tumeng a naisentro iti gobierno ti Pagarian ti Dios nga isun ti dandanin mangituray iti daga sigun iti Daniel 2:44.
Idi 1923 rinugian ni Lelang ti makipagadal kaniak, nga us-usaren ti libro ti Watch Tower Society a The Harp of God, ken tumabtabunoak met ti panaggigimong ti Saginaw Kongregasion a kaduana. Itan, bayat nga addaak idiay karsel, malaglagipko dagidiay a panaggigimong, ti panagdengdengngegko kadagiti programa ti radio ti Watchtower a maibrodkas iti WBBR manipud Brooklyn, Nueva York, ken kadagiti dadduma pay a kakasta a kapadasan nga isut’ nangsukog ti panagbiagko.
Kas pangarigan, malaglagipko pay ti pannakangngegko iti radio ken ni Hues Joseph F. Rutherford, presidente ti Watch Tower Society, nga agpalpalawag iti kumbension dagiti estudiante ti Biblia sadi Toronto, Canada, idi 1927. Idiay Detroit, Michigan, idi 1928, tinabunuak ti immun-una a kumbensionko. Saidiay nangngegko a nagpalawag a mismo ni Kabsat Rutherford. Iti dayta a kumbension, nagragsakak met ti nangipukkaw iti “Wen” iti resolusion a “Deklarasion Kontra ken ni Satanas ken Agpaay ken ni Jehova.” Ti baro a libro a Government ti nairuar a nangipakpakita a ti Pagarian ti Dios ket maysa a teokratiko a gobierno, saan a demokratiko.
Dagiti Laglagip kadagiti Aldaw ti Panageskuela
Nalaglagipko pay met ti aldaw ti panageskuela. Iti panangidagdagadag dagiti dadakkelko, a dida kayat ti panagbalinko nga amin-tiempo a ministro, inawatko ti panagbalin nga eskolar iti kolehio. Gapuna, idi Setiembre 1929, simrekak iti University of Michigan sadi Ann Arbor tapno agadal ti pagsasao, ekonomia, ken iti enhenieria.
Ni Mrs. Judson, ti makinkukua iti balay a pagkaskaseraak, ti addaan koneksion iti Ann Arbor Kongregasion dagiti Estudiante ti Biblia. Idi nagsubliak iti eskuelaan idi otonio ti 1930, imbagana kaniak a maysa a nalaing nga agtutubo a lalaki a taga Alabama ti kaak-akarna iti siled a batog ti siledko ket impagarupna a mabalin nga isu ti addaan ti panagdengngeg iti “mensahemi iti Biblia.” Ket pudno a kasta! Ni William Addison Elrod ken siak ti nadaras ti panaggayyemmi idi nga inabrasana dagiti kinapudno ti Biblia; ket nagtultuloy ti panaggayyemmi agingga itoy nga aldaw.
Siak ken ni Bill Elrod agkaeskuelaankami iti kurso a panagbalin nga agremensor kabayatan ti kalgaw iti 1931, gapu itoy dikami a nakaatender a personal iti 1931 a kumbension idiay Columbus, Ohio. Nupay kasta, idi Domingo, ti Hulio 26, nangngegmi ti palawag publiko iti radio ket maysakami kadagiti entusiastiko a di makitkita a nakangngeg a nangakseptar iti nagpintas a baro a nagan a dagiti “Saksi ni Jehova.”
Kadagidiay nga al-aldaw dagiti Sosialista, Facista, ken Komunista a porma dagiti gobierno ti mapagsasaritaan unay iti kampus. Idi Oktubre 1931 nagpalawag ni Winston Churchill kadagiti 3,000 kadakami nga estudiante, nga itantandudona ti demokrasia a kaskasdi isu pay met laeng ti kasayaatan a porma ti gobierno. Kamaudiananna, idi Disiembre 1931, ni Apo Bertrand Russell, ti bangolan a matematiko ken pilosopo a Briton, ti nagpalawag maipapan iti pacifismo. Kaskasdi, iti kamaudiananna, ni Dr. Hjalmar Schacht, presidente iti Reichsbank idiay Berlin, Alemania, ti nangisalaysay ti pannakasapul ti nasionalistiko a panangkontrol dagiti ekonomia; iti sabali a pannao, intandudona ti nasional a sosialismo, wenno Nazismo. Dua a tawen iti kamaudiananna, isu ti addan iti gobierno ni Hitler kas minister of economic affairs.
Gaput’ pannakangngegko iti panagapelar dagidiay nga estadista ti lubong, adda pay a kumbinsidoak ngem idi a ti kinaari ti Mesias laeng ti makapnek a sangalubongan a gobierno. Gapuna siak ken ni Bill Elrod ti nagplano a mangiturpos ti panageskuelami idi Hunio 15, 1932, ket kalpasanna nangrugi kas kadua ti amin-tiempo a trabaho a panangaskasaba, a pagaammo itan kas panagpayunir.
Rinugianmi ti serbisiomi kas payunir sakbay a nabautisarankami agsipud ta iti dayta a tiempo saan pay a nalawag ti pannakaawat no dagiti addaan naindagaan a namnama kasapulanda ti mabautisaran wenno saan. Nupay kasta, kalpasan ti panagbautisarko idiay Vandercook Lake, Michigan, idi Hulio 24, 1932, nagbalin a nalawag a ti namnamak ket nagbalbaliwen a nagbalinen kas maysa kadagiti napulotan, nga isut’ pinatalgedan ti ‘pammaneknek ti espiritu.’—Roma 8:16.
Serbisio Idiay Brooklyn Bethel
Idi Setiembre 9, bayat nga agpaypayunirak idiay Howell, Michigan, rimmuar nga agtartaray ni Bill manipud opisina ti koreo a mangipaypayapay ti maysa nga amarilio a telegrama. Idi nalukatak dayta, nabasami ti imbitasion a naggapu ken Kabsat Rutherford nga agreport a maipaay iti serbisio idiay Bethel apaman a kumbiniente. Innalana laeng ti 72 oras a leppasen dagiti ar-aramidmi ti panagpayunir ket kalpasanna nagmanehokami ti 1,100 kilometros a nagturong idiay Brooklyn iti Model T Ford. Iti kamaudiananna binallasiwmi ti Brooklyn Bridge ket nakagtengkami idiay Bethel idi Setiembre 13, 1932. Iti dayta, adda laeng agarup 200 a miembro ti pamilia ti Bethel, a kaaduan kadakuada ket dagiti napulotan a kakabsat ti Ari.
Kalpasan ti panagserbik iti maysa a trabaho idiay paktoria iti sumagmamano a lawas, immawatak iti panagbalbaliw iti trabaho a napan iti Service Department. Maysa a nakadungdungo a kabsat nga Irish, ni Thomas J. Sullivan, ti manangaywan. Kanayon a palpalagipannakami nga agtutubo, ‘No maidatag dagiti problema, siguraduenyo nga alaen amin dagiti bambanag sakbay a mangisingasing ti maysa a solusion.’ (Proverbio 18:13) Buyogen ti maysa a kirem kadagiti matmatana, inayonna: “Aniat’ pagganatanyo? Ikkanyo ni Jehova ti gundawayna. Kitaenyo no aniat’ aramiden ti espirituna iti dayta.”
Ti panangpampanunot kadagiti napalpalabas a kapadasan bayat nga addaak iti pagbaludan, pagragsakak iti pribilehio nga agsagaba a maipaay iti kinalinteg, a kas ken ni Jesu-Kristo ken dagiti apostolna. (Juan 15:20; 1 Pedro 4:16) Bayat a tumaliawak iti likudan, maamirisko a dagita a kapadasan ti mangisagsagana kaniak a maipaay kadagiti masanguanan pay a pribilehio.
Ti Nakaay-ayat a Baro a Lawag
Idi karrugi ti 1935, agarup innem a bulan kalpasan ti pannakaibulosko manipud pagbaludan ken panagsublik idiay Bethel, malaglagipko ti sumagmamano a diskusion iti lamisaan ti Bethel maipapan iti pakailasinan dagiti “dakkel nga umariwekwek.” (Apocalipsis 7:9, 13, King James Version) Dadduma inyebkasda ti panangsuportarda iti panangmatmat a daytoy ket maysa a segundario a klase a nailangitan, kas iti panangisursuro ti damdamo a presidente ti Watch Tower Society, ni Kabsat Russell. Dadduma, nupay kasta, inrasonda a ti “dakkel nga umariwekwek” ket buklen dagidiay addaan naindagaan a namnama. Kabayatan dagitoy a diskusion, ni Kabsat Rutherford ti saan a nangikumit iti bagbagina.
Dakam amin a taga Bethel ti maragsakan bayat ti panagdaliasatmi babaen iti espesial a tren nga agturong Washington, D.C., a maipaay iti kumbension a naangay manipud Mayo 30 ingganat’ Hunio 3, 1935. Iti maikadua nga aldaw ti kumbension, imparang ni Kabsat Rutherford ti nakaay-ayo a damag a ti “dakkel nga umariwekwek” ket kinapudnona maysa a naindagaan a klase. Iti kangatuan a kanito, insaludsodna: “Amin dagidiay addaan ti namnama nga agbiag nga agnanayon iti daga pangngaasida ta agtakderda?” Agarup kagudua kadagiti 20,000 a timmabuno ti nagtakder. Kalpasanna inwaragawag ni Kabsat Rutherford: “Kitaenyo! Ti dakkel nga umariwekwek!” Adda iti ababa a panagulimek. Kalpasanna dakam amin ti sangsangkamaysa a nagpukkaw a siraragsak, ket ti panagragsak ti nakapigpigsa ken nagbayag. Iti sumaganad nga aldaw 840 ti nabautisaran, kaaduanna ti klase naindagaan.
Daytoy 1935 a baro a lawag iti “dakkel nga umariwekwek” ti nagturong kadagiti reorganisasion idi 1936 tapno isagana a maipaay iti manamnama nga iseserrek dagiti kamkameng daytoy a klase. Kas pangarigan, agingga idi, adda laeng daydiay maymaysa a dakkel nga Ingles a kongregasion iti intero a Siudad ti Nueva York, ngem itan dagiti baro a kongregasion nabuangayda a dakami nga ub-ubing a napulotan ti naituding kas dagiti manangaywan. Itatta, addan 336 a kongregasion idiay Siudad ti Nueva York!
Maysa a Baro a Pannakaituding
Huebes, Nobiembre 11, 1937, ti napaneknekan a maysa a nakaay-ayat nga aldaw para kaniak. Immawatak ti pakaammo a mapan iti opisina ni Kabsat Rutherford iti dayta a malem iti alas 3:00 t.m. Iti isasangpetko iti husto nga oras, maseknanak ta di la ket naayabanak tapno mapagungtan. Ngem kalpasan iti sumagmamano a nainggayyeman a panagkinnablaaw, insaludsod ni Kabsat Rutherford no situtulokak nga umawat iti sabali a pannakaituding.
“Situtulokak nga agserbi sadinoman a pakasapulan,” insungbatko.
Ngarud, anian ti naan-anay a pannakakellaatko, insaludsod ni Kabsat Rutherford: “Kayatmo aya ti agserbi idiay London Bethel kas adipen ti sanga?”
“Ay, nagdakkel a trabaho dayta!” inkomentok.
“Mainayon pay, kaipapanan daytoy ti maysa laeng a tiket, nga umanamongka nga agtalinaed sadiay aginggana a kalpasan ti Armagedon. Gapuna ikkanka ti tallo nga aldaw nga agdesision,” intuloyna.
“Bueno, Kabsat Rutherford, diak kasapulan ti tallo nga aldaw. No pagayatan ni Jehova a mapanak, ti sungbatko ket wen!”
“Pagarupko a kasta ti isungbatmo,” kunana. “Addan ken Kabsat Knorr ti tiketmo iti barko a Queen Mary nga isu ti agrubuat nga agturong idiay Inglatera inton umay a Mierkoles.”
Ti ulok ti mangrugin nga agtayek. “Umawatka ti panagsanay bayat ti sumaganad a sumagmamano nga aldaw,” impatingga ni Kabsat Rutherford.
Idi nagsubliak idiay Service Department, nga adda idi idiay paktoria, mangrugi nga agkatkatawa ni Kabsat Knorr iti aglaplapusanan a pannakakellaatko. Ammonan no ania ti kalkalpas a napasamak. Ni Nathan Knorr idi ti manangaywan ti paktoria ket di pay nagbayag nagdaliasat idiay Inglatera a kadua ni Kabsat Rutherford. Dagdagus rinugiannak a sinanay no kasano ti panangtaming ti panagandar ti maysa a sanga. Sumagmamano nga aldaw kamaudiananna, nagsubliak ken ni Kabsat Rutherford a maipaay kadagiti kanayonan pay a panagsagana.
Ti pammatigmaan ni Kabsat Rutherford a naibatay iti Mikias 6:8, isu ti ‘panagaramid a sililinteg, agtakder a natibker a maipaay kadagiti polisa ti organisasion, itandudo dagiti pagannurotan ti Biblia, mangipaay ti nasiglat a panagtulnog, ket saan a manangitantan. Makilangen a siaasi kadagiti kakabsat, makiraman a regular iti tay-ak ti serbisio, ken napakumbaba a makipagna iti Dios.’ Kinunana a ti tay-ak ti Britania ti bimmaba gapu ta dagiti napalabas a manangaywan ti sanga ket saanda a sinuportaran a naan-anay ti ministerio idiay tay-ak. Gapuna nagpatingga a sipipigsa: “Mangparegta a maipaay iti naparang-ay a serbisio iti tay-ak. Kasapulan ti Britania ita ti 1,000 a payunir, saan a 200 laeng kas ti adda kadakuada itatta.”
Pannakaabrasa Idiay Inglatera
Idi simmanglad ti Queen Mary idiay Southampton, nagluganak iti tren nga agturong London ken kalpasanna naglugan iti taxi a napan iti sanga nga opisina ti Sosiedad, nga iti 26 años masarakan idiay 34 Craven Terrace, Lancaster Gate. Ti bise presidente ti International Bible Students Association ti nangabrasa a naimpusuan kaniak. Inyawatko kenkuana ti surat ni Kabsat Rutherford a nangautorisar kenkuana a mangpapanaw iti adipen ti sanga ken pakaammuan ti pamilia ti Bethel a siak ti mangsukat kenkuana. Naaramid daytoy iti pangngaldaw, ket dagiti 30 a kamkameng ti Bethel ti nangabrasa a sibabara kaniak.
Idi agangay naiyam-ammoak kadagiti adu nga ad-adipen ken pannakabagi ti sanga idiay Europa. Dagitoy dagiti napulotan a nangidadaulo nga awan pannakikompromisona iti trabaho a panangaskasaba agpapan pay kadagiti lapped idi panawen ni Hitler, dagiti lallaki a kas kada Martin Harbeck iti Switzerland, ni Charles Knecht iti Francia, ni Fritz Hartstang iti Netherlands, ni Johan Eneroth iti Sweden, ni William Dey iti Denmark, ken ni maingel a Robert Winkler iti nalimed nga organisasion ti Sosiedad idiay Alemania. Babaen kadagiti Nainkasuratan a pamay-an, dagitoy awan butengna a lallaki ti pammati naitakderanda ti nagubsang a panangidadanes dagiti Nazi.
Dagiti Panagsarungkar ni Kabsat Rutherford
Idi 1938, ti tawen sakbay ti ibebettak ti Gubat Sangalubongan II, nakaaramid dagiti Briton ti bumallasiw iti taaw a radio-telepono a komunikasion. Immanamong dagiti enhenieroda a pagkakawingen dagiti uppat a kontinente a maipaay iti espesial a kumbension idiay London, Setiembre 9 ingganat’ 11. Ti Royal Albert Hall, ti kadadakkelan idi a nasayaat a lugar a magun-odan idiay London, ti naabangan a maipaay iti kumbension. Ti grupo ni Kabsat Rutherford, agraman ni Nathan Knorr, simmangpetda tallo a lawas a nasapsapa tapno tumulongda iti panagsagana.
Tapno maipablaak ti palawag publiko, ti panagparada kadagiti sandwich a karatula ti naorganisar. Sakbay a maaramid ti umun-una a mangimpormar a panagmartsa, inkalikagum ni Kabsat Rutherford a makitanak. Bayat a pagsarsaritaanmi dagiti bambanag ti kumbension, isut’ agay-ay-ayam babaen iti lapisna, a no maminsan ar-aramidenna no makisarsarita iti maysa. Pinisangna ti papel manipud iti pad a pagsursuratanna ket inyawatna kaniak. “Aniat’ makunam iti dayta?” insaludsodna.
“TI RELIHION KET MAYSA A SILO KEN RAKET,” ti mabasa.
“Kasla nakapudpudot unay dayta,” insungbatko.
“Pinanggepko a napigsa,” kunana. Kalpasanna imbilinna a maaramid dagiti plakard nga addaan kadagitoy a sasao nga agpaay iti damdamo a mangimpormar a martsa ti kumbension iti rabii ti Mierkoles. Ti sumaganad a rabii siak ken ni Nathan Knorr ti nangidaulo ti martsa iti agarup sangaribo a kakabsat iti 10 kilometros a limmasat iti sentro ti London.
Inawagannak ni Kabsat Rutherford idiay opisinana iti sumaganad nga agsapa ket nagsaludsod maipaay iti report. “Adu ti nangawag kadakami a komunista ken ateista ken adu pay dagiti dadduma a nauyong a sasaoda,” kinunak. Gapuna nagpanunot iti sumagmamano a minuto ket kalpasanna insinana manen ti maysa a papel nga addaan iti naisingasing a replan “AGSERBI ITI DIOS KEN NI KRISTO NGA ARI.” Impagarupna a ti panangballa-ballaet kadagiti karatula kadagiti sasao ti mabalin a mangpaneutral kadagiti pukkaw dagiti di umanamong, a pudpudno met a naaramidanna. Daytoy 1938 a kumbension ti naballigi. Dagiti kangrunaan a sesion iti Sabado ken Domingo, a ti tampok a palawag ket “Face the Facts” (“Sanguenyo ti Kinapudno”), ti naibrodkas a sibaballigi kadagiti 49 a nagigiddan a naangay a kumbension iti intero nga Ingles ti pagsasaona a lubong.
Kalpasan ti kumbension, maysa a sesion ti panagsanay ti naangay kadagiti ad-adipen ti sanga dagiti pagilian ti Europa. Bayat ti sesion, nagungtannak unay ni Kabsat Rutherford gapu iti kinakurang ti pannakasanay dagiti attendants. Ti disiplina ti nangiyeg ti panaglua kadagiti matak. Kamaudiananna, ni William Dey iti Denmark ti nangliwliwa kaniak a sisiak a kunana, a ni Kabsat Rutherford us-usarennak laeng a pangisuro kadakuada amin nga indirekta. Ket pudno a kasta! Iti sumaganad nga aldaw ni Kabsat Rutherford, a kaay-ayona ti panangibarikes ti maysa nga apron ken agluto, inawisnakam amin iti espesial a pannangan nga insaganana. Dakami amin tinagiragsakmi ti nakaay-ayat a panagtitimpuyog.
Dagiti Tawtawen ti Gubat Sangalubongan II
Idi Setiembre 1, 1939, ni Hitler rinautna ti Polandia. Idi Domingo, Setiembre 3, indeklara ti Britania ti gubat kontra iti Alemania. Rinibo kadakami idiay Britania ti adda idi ti tay-ak ti serbisio iti dayta nga agsapa, a maiyanatup unay a mangipapaima ti baro a libro a Salvation. Iti tunggal ruangan agkinkintayeg dagiti tattao; dagiti babbai agsangsangitda, naibusankam amin kadagiti pagbasaan ti Biblia bayat a mangmangtedkami ti Nainkasuratan a panangliwliwa kadagiti tattao.
Iti sumaganad a bulan, inawatmi ti adelantado a kopia ti Nobiembre 1, 1939, nga artikulo ti Watchtower a napauluan “Neutralidad.” Apagpag-isu unay iti tiempo imbalabala dayta ti Nainkasuratan a takder nga agpaay kadagiti pudno a Kristiano bayat dagiti nailubongan a panagsususik. (Juan 17:16) Di nagbayag nangrugin a mapasamak ti pannakaaresto ken pannakaibalud ti ginasgasut kadagiti kakabsattayo a lallaki ken babbai a Briton.
Ti gubat iti tangatang idiay Britania, a naawagan ti Battle of Britain, ti bimmara idi arinunos ti 1940 ken nagtultuloy aginggat’ 1941. Dakami idiay London inibturanmi ti 57 a nagsasaruno a rabii ti 14-oras kabayagna a panagbomba. Ti tangatang ti nabiag kadagiti nakasingsinggit a panaguni. Napalalo dagiti uram iti uray sadino. Duapulo ket siam a bomba ti nagtinnag iti las-ud ti 460 metros manipud Bethel. Ti dakkel a Kingdom Hall a kaaruba ti Bethel ti napuoran dagiti incendiary a bomba, ngem daytat’ dagdagus a naiddep babaen kadagiti nasanay a kakabsattayo a lallaki idiay Bethel.
Nagadu a kita dagiti restriksion bayat ti gubat, agraman panangirasion ti taraon ken ti limitado a panagbiahe. Kaskasdi, intultuloymi ken naparang-aymi ti panangaskasaba iti balaybalay. Idi 1937 ti Britania addaan 4,375 nga agibumbunannag, ngem idi 1942 rimmang-ay ti bilangda agingga iti 12,436. Dagiti payunir ti rimmang-ay manipud 201 idi dimtengak idiay Inglatera idi 1937 ingganat’ 1,488 idi 1942! Pudno unay, sibabaknang a binendisionan ni Jehova daytoy immuna a panagmula dagiti manangaskasaba iti tay-ak. Itan, nasurok a 50 a tawtawen ti kamaudiananna, adda itan nasursurok ngem 109,000 nga agibumbunannag ti Pagarian idiay Britania, agraman nasurok a 6,000 a regular a payunir.
Manipud Setiembre 3 agingga iti 7, 1941, babaen ti tulong ti espiritu ni Jehova, naaramidanmi ti inawagan dagiti opisiales ti gobierno nga “imposible.” Naangaymi ti kadadakkelan pay laeng a kumbension dagiti Saksi ni Jehova idiay Britania agingga iti dayta a petsa. Nasurok a 12,000 ti nagtataripnong idiay De Montfort Hall ti Leicester ken dagiti kabangibangna a luglugar bayat iti kangitingitan ti gubat. Daytoy met laeng a pasdek ti nausar idi naangay ti 1983 a tinawen a miting ti korporasion ti Sosiedad idiay Leicester. Nasurok a tallo ribo kadakami ti nanglaglagip kadagiti kapkapadasan iti kumbension idi 1941 a panawen ti gubat.
Ti opisina idiay London ti nagbalin a sentro dagiti repuhiado bayat ti gubat. Ti teleponona ti kanayon nga agun-uni. Maysa a pundo a pangtulong ti adda a sisasagana, tapno dagiti kakabsat a nabomba ket insigida a maaddaanda ti tulong. Kasta met, dagiti kakabsat a nagbalin a repuhiado manipud Polandia, Alemania, Norway, Francia, Belgium, Holland, ken dadduma pay a luglugar umayda idiay London a sadiay ti pakaikkanda ti tulong. Adu kadagitoy ti nangala iti payunir a serbisio idiay Britania.
Persona Non Grata
Apaman a simrek ti Estados Unidos iti gubat idi Disiembre 8, 1941, napukawko ti pannakailaksidko kas umili ti E.U. manipud ti British military draft. Gapu iti Nakristianuan a neutralidadko, diak kabaelan ti agtungpal kadagiti nadumaduma a bilbilin nga imparuar ti gobierno a Briton a maipaay kadagiti annongen iti gubat. Kamaudiananna, idi Mayo 6, 1942, pinakaammuannak ti gobierno a Briton a maysaak a persona non grata ket ngarud nabilin nga agsubli idiay Estados Unidos. Idi Agosto 1, impablaak ti Daily Herald ti London ti retratok iti makinsango a panid agraman ti artikulo nga “Imbagada Kenkuana ‘Agawidkan.’”
Iti agsapa ti Lunes, Agosto 24, 1942, dua a detektib ti Scotland Yard ti nangtiliw kaniak a maipaay ti deportasion. Inlugandak iti tren agingga idiay Glasgow, Scotland, nga idiay ti nakaibaludak ti nagpatnag iti daan unayen a Pagbaludan ti Barlinnie. Iti sumaganad nga aldaw kinuyogdak nga aglugan iti barko a Briton a S.S. Hilary, a sadiay ti nagtultuloyak a nakakulongan. Inabutna ti 13 nga al-aldaw a ballasiwen ti convoy dagiti 52 a barko iti ikis-ikis a pamay-an tapno maliklikan dagiti submarino nga Aleman. Babaen iti pannakapaglisi kadagiti torpedoda, nakagtengkami a sitatalged idiay Halifax, Canada! Itan siwayawaya, ti sumaganad nga aldaw nagturongakon babaen iti tren sadi Nueva York, a simmangpetak idi Setiembre 10.
Nakaskasdaaw Pannakaipadto ti Panawen ti Talna
Dakkel unay ragsakko iti panagsubli kadagiti adu a naayat a kakabsat a lallaki idiay Brooklyn Bethel. Apagpag-isu ti isasangpetko a tumabuno iti nakaaramid-historia a kumbension sadi Cleveland, Ohio, Setiembre 18-20, 1942. Sadiay, ni Kabsat N. H. Knorr, ti baro a presidente ti sosiedad, ti nangipalawag ti “Peace—Can It Last?” wenno “Talna—Agtalinaedto Aya?” Daytoy ti nangiyeg ti baro a lawag maipapan iti Apocalipsis 17:8. Naiparangarang a dagiti pannakabalin Aliado ti mangabak ket rummuarto ti maysa a baro nga internasional nga “animal ti kappia.” Daytoy ti napasamak idi, kalpasan ti panagpatingga ti gubat idi 1945, naorganisar ti Naciones Unidas!
Watchtower Bible School of Gilead
Kalpasan ti tinawen a miting ti korporasion iti Watch Tower Society idi Oktubre 1, 1942, ni Kabsat Knorr kas presidente ti nangawag kaniak, ni Maxwell G. Friend, ken ni Eduardo F. Keller, ken siak idiay opisinana. Imbagana kadakami a naaramid iti desision iti dayta nga agsapa a mangipasdek ti maysa nga eskuelaan ti Biblia iti panagmisionero idiay Kingdom Farm, South Lansing, Nueva York. Imbagana a siak ti agbalin a registrar ti eskuelaan ken agserbi kas tsirman ti komite tapno maorganisar ti eskuelaan. Nagtrabahokami a kadua da Kabsat F. W. Franz a nangdisenio kadagiti nagsayaat a kurso iti Biblia. Daytoy ti panangrugi iti nakabaybayag a panawen ti naragsak a pannakitunos kenkuana a panangiyadelantar ti edukasion ti Biblia.
Lunes ti agsapa, Pebrero 1, 1943, ti opisial a dedikasion babaen ken ni Kabsat Knorr iti pagaammo itan kas ti Watchtower Bible School of Gilead, nga adda idiay Kingdom Farm iti dumna iti South Lansing, Nueva York. Kalpasan ti programa ti dedikasion, nangrugi dagiti sesion iti eskuelaan kadagiti uppat a siled, a tunggal maysa addaan 25 nga estudiante. Ti kurso ti adelantado a Nakristianuan nga edukasion saklawenna ti 20 a lawas, a ti Biblia isu ti kangrunaan a libro a pagadalan.
Dagiti naragsak a bulbulan, kalpasanna naragsak a tawtawen a nauneg a panagad-adal ti Biblia ti nagbalin a nabendisionan a gasatko. Agraman dagiti dadduma a napeklan a mannursuro, agyamyamanak ken Jehova iti daytoy a panangisuro ken panangtignay dagiti puspuso dagiti dedikado nga estudiante nga agayat unay ken Jehova ken iti aramidna! Agingga iti 1960, 3,700 nga estudiante ti immay a naggapu kadagiti 70 a dagdaga tapno pabaknangenda dagiti klasemi iti eskuelaan.
Pannakiraman iti Biag nga Addaan Asawa
Bayat a tumabtabuno iti “Triumphant Kingdom” a kumbension idiay Europa idi 1955, pinabarok ti pannakiam-ammok ken ni ingungotek a Charlotte Bowin, a maysa idi kadagiti estudiante iti umuna a klase ti Gilead idi 1943. Isut’ nagserserbi iti 12 años kas matalek a misionero iti teritoria nga Español, agraman Mexico ken El Salvador. Itan, kadua ti partnerna a ni Julia Clogston, isut’ tumabtabuno kadagitoy a kumbension sadi Europa. Mainayon iti daytoy, dagiti dadakkel ni Charlotte ti kamkamengda ti pamilia ti Bethel idiay Brooklyn idi baro ken balasangda pay, idi panawen ni Kabsat Russell. Kalpasanna, idi nagasawadan, ni Martin Bowin ti nagbalinen nga agdaldaliasat a manangaywan agingga a naiyanak ni Charlotte idi 1920.
Idi Enero 1956 simrek ni Charlotte iti panagserbi idiay Bethel ket naiyalis idiay Kingdom Farm. Idi Agosto 1956 nagkasarkami. Idi nagsikog ni Charlotte, maladingitankami pay a namatikami a daytoy ti mamagpatinggan iti amin-tiempo a serbisiomi. Nupay kasta, pinaregtanakami ni Kabsat Franz, a kunkunana: “Saankayo a nagbasol iti panamagbungayo iti aanakan. Bumilegkayo! Nalabit ni Jehova iyurnosna ti mabalin a panagtultuloymo iti amin-tiempo a serbisio.”
Kasta nga agpayso ti nagbalinanna. Nabalinak ti nagtultuloy kadagiti mangisursuro iti Eskuelaan ti Gilead. Umuna nagtaengkami iti maysa a bassit nga ab-abanganmi nga apartment, ket kalpasanna idi 1962 immakarkami iti kaibangbangon a balay agarup 1.6 kilometros manipud iti eskuelaan. Idiay South Lansing, Nueva York, ti nangbusbosan ni anakmi, ni Judah Ben, a naiyanak idi Pebrero 1958, kadagiti umuna a tawtawenna.
Adu a ragsakmi iti panangpadakkel ken ni Judah Ben, ta kanayon a padpadasenmi ti inkam panangiyaplikar kadagiti prinsipio ti Biblia. (Efeso 6:1-4) Isut’ naparegta a mangsurot iti Mikias 6:8, kas panangsapulko met nga iyaplikar dayta a teksto iti panagbiagko. Iti kamaudiananna, nagbalin ni Judah a maikatlo a kaputotan a Bethelite ket nagserbi idiay Bethel iti 12 años. Isu itan ti naiyasawa iti maysa a napintas a payunir a kabsat a babai, ni Amber Baker, idi Hunio 1986. Itan agpaypayunirda idiay Michigan.
Ti Eskuelaan nga Agpaay kadagiti Panglakayen
Iti 1958 Yankee Stadium a kumbension, inyanunsio ni Kabsat Knorr ti pananglukat ti maysa a baro nga eskuelaan nga agpaay kadagiti panglakayen, a maawagan kas ti Kingdom Ministry School. Idi Marso 9, 1959, ti damdamo a klase dagiti 25 nga estudiante rinugianda ti uppat a lawas a kursoda idiay Kingdom Farm, nga isut’ pagan-andaran idin ti Gilead School. Idi naiyakar ti Gilead School sadi Brooklyn, idi Setiembre 1960, nagtalinaed ti Kingdon Ministry School idiay Kingdom Farm, a sadiay ti nangsanayanmi ti ginasgasut a panglakayen iti kada bulan. Nakitak a ti panagbalin kas maysa nga ama napaneknekan a maysa a bentaha iti panangisuro kadagiti ulo ti pamilia a timmabuno iti baro nga eskuelaan.
Idi 1967 daytoy nga eskuelaan ti naiyakar idiay Bethel sadi Brooklyn. Kamaudiananna, idi 1968, daytat’ naiyalis manen idiay Pittsburgh, a sadiay, agingga idi 1974, rinibo kadagiti nasasayaat a panglakayen ti immawat ti pannakasanay. Manipud 1974 a nagtultuloy, ti eskuelaan ti maar-aramid kadagiti nadumaduma a Kingdom Halls iti intero a pagilian. Siak ti kinuykuyog ni baketko ken ti anakmi bayat a nagdaliasatkami kadagiti nadumaduma a luglugar. Nagserbida a kas payunir bayat a mangisursuroak iti eskuelaan.
Kanayonan a Naarian a Serbisio
Idi Nobiembre 1974, bayat a mangisursuroak iti Kingdom Ministry School idiay ilimi a Saginaw, Michigan, immawatak ti di maliplipatan a surat manipud iti Bagi a Manarawidwid. Daytat’ mangaw-awis kaniak nga agbalin a kameng dayta a bagi ken naawis met ti asawak ken ti anakko nga agserbi kas kamkameng ti pamilia ti Bethel idiay Brooklyn. Gapuna idi Disiembre 18, 1974, immakarkami idiay Bethel, ket innalak ti baro a pribilehio iti serbisio.
Nagsayaat ti panagtrabaho ti Bagi a Manarawidwid iti sangsangkamaysa a panangiwanwan iti sangalubongan a trabaho dagiti Saksi ni Jehova, iti panangipablaak iti naespirituan a taraon nga agpaay iti narang-ay a pannakalawlawagtayo, ken kadagiti panagaramid kadagiti hudisial a pangngeddeng. Ti Bagi a Manarawidwid ti agtataripnong iti kada Mierkoles, a mailukat ti gimong babaen iti kararag ken dumawdawat iti panangiwanwan iti espiritu ni Jehova. Maar-aramid ti pudpudno a panagregget tapno makita a tunggal banag ket mataming ken tunggal desision ti maaramid a maitunos iti Sao ti Dios nga isu ti Biblia.
Kas maysa a kameng ti Bagi a Manarawidwid, naibabaonakon a bumisita kadagiti nadumaduma a sangsanga kas manangaywan ti zona. Makaparagsak kaniak a malak-aman a personal ti panagkaykaysa ti ili ni Jehova kadagiti nagadu a pagilian. Maysa met a personal a pagragsakak ti pannakakita manen kadagiti nagadu a misionero ti Gilead a simamatalek pay nga agserserbi kadagiti nakaitudinganda iti ballasiw-taaw. Pudno unay, iti tunggal pagilian, ti ili ni Jehova ti kasasayaatan ken ti kararagsakan!
Aggigiddan a tartaraonan a naespirituan ni Jehova ti intero nga ilina babaen Ti Pagwanawanan ken kadagiti dadduma pay a publikasion ti Biblia. Amin daytoy ket pammaneknek a ni Kristo Jesus ti agturturayen nga Aritayo nanipud pay 1914 ket isunto ti sibaballigi a mangiturong kadatayo a lumasat iti “dakkel a rigat” iti masanguanan. Kamaudiananna, kadakayo amin nga agtutubo pay iti edad, sisisirib a mangibangonkayo kadagiti karera iti amin-tiempo a sagrado a serbisio itan! Uray dakayo maaddaankayto met kadagiti makaay-ayo a pribilehio nga agur-uray kadakayo. (Mikias 7:7) Pagragrag-oak dagiti nadiosan a panangaywan ni Jehova kadagiti napalpalabasen a dekada. Dagiti bendisionna ti pudpudno a nangpabaknang kaniak. (Proverbio 10:22) Agyamyamanak ken ni Jehova iti tunggal aldaw nga agpaay kadagiti pribilehio nga adda kaniak nga agserserbi kenkuana iti iturturong ti espiritu nga organisasionna.—Apocalipsis 7:14.
[Ladawan iti panid 12]
Kaduak ti parehak, ni Bill Elrod
[Ladawan iti panid 15]
Nailugan iti tren nga agturong iti Pagbaludan idiay Barlinnie
[Ladawan iti panid 17]
Kaduak ti asawak, ni Charlotte