Kapitulo 105

Panangrugi ti Nagpateg nga Aldaw

IDI pimmanaw ni Jesus idiay Jerusalem iti rabii ti Lunes, nagsubli idiay Betania idiay akindaya nga arisadsad ti Bantay dagiti Olivo. Ti dua nga aldaw ti maudi a ministeriona idiay Jerusalem nairingpasen. Awan duadua a binusbos manen ni Jesus ti rabii a kadua ni Lazaro a gayyemna. Nanipud idadatengna manipud Jerico iti Biernes, daytoy ti maikapat a rabii a binusbosna idiay Betania.

Itatta, iti agsapa ti Martes, Nisan 11, isu ken dagiti adalanna addada manen iti dalan. Daytoy ti nagpateg nga aldaw iti ministerio ni Jesus, ti kaokupaduan pay laeng. Isut’ maudi nga aldaw a panagparangna idiay templo. Ken isut’ maudi nga aldaw ti ministeriona iti publiko sakbay ti pannakaukom ken pannakapapatayna.

Ni Jesus ken dagiti adalanna sinurotda ti isu met laeng a ruta idiay Bantay dagiti Olivo nga agturong Jerusalem. Idiay dalan manipud Betania, nadlaw ni Pedro ti kayo nga inlunod ni Jesus iti napalabas nga agsapa. “Kitaem, mannursuro!” indir-ina, “daydi kayo ti igos nga inlunodmo nagango.”

Ngem apay a pinapatay ni Jesus ti kayo? Impamatmatna no apay idi intuloyna a kinuna: “Pudno kunak kadakayo, a no addanto pammatiyo ket dikayto agduadua, saan la nga aramidenyonto ti kastoy iti kayo ti igos, no di uray pay itoy bantay [ti Bantay dagiti Olivo a pagtaktakderanda] no kunaenyonto, ‘Pumanawka ket agtappuakka iti taaw,’ maaramidto. Ket amin a dawatenyonto iti panagkararag, no sipapatikayo, awatenyonto.”

Gapuna babaen ti panangpagangona ti kayo, mangmangted ni Jesus kadagiti adalanna ti leksion maipapan iti pannakasapul ti panamatida iti Dios. Kas kinunana: “Amin a dawatenyonto iti panagkararag, no sipapatikayo, awatenyonto.” Anian a nagpateg a leksion a maadalda, nangnangruna gapu kadagiti nakaam-amak a suot a dandanin dumteng kadakuada! Kaskasdi, adda pay sabali a koneksion ti pannakagango ti kayo nga igos ken ti kualidad ti pammati.

Ti nasion ti Israel, kas itoy kayo nga igos, addaan makaallilaw a langa. Nupay ti nasion adda iti naitulag a relasion iti Dios ket iti pammarang mabalin salsalimetmetanna dagiti pagalagadanna, napaneknekan dayta nga awanan pammati, lupes iti naimbag a bungbunga. Gaput’ kinakurang ti pammati, madama pay idin a laklaksidenda ti mismo nga Anak ti Dios! Gapuna babaen iti panangpagangona ti kayo ti igos nga awan bungana, silalawag nga indemostra ni Jesus no aniat’ panungpalanto daytoy awan bungana, awan pammatina a nasion.

Di nagbayag, simrek ni Jesus ken dagiti adalanna idiay Jerusalem, ket kas ti kustombreda, mapanda idiay templo, a sadiay rinugian ni Jesus ti nangisuro. Dagiti pangulo a papadi ken panglakayen ti ili, nga awan duadua silalagipda pay iti inaramid ni Jesus iti napalabas nga aldaw kontra kadagiti managsukat ti kuarta, ti nangkarit kenkuana: “Ania a pannakabalin ti panangaramidmo kadagitoy? Ket siasino ti nangted kenka itoy a pannakabalin?”

Kas sungbat kinuna ni Jesus: “Siak, imtuodek met kadakayo ti maysa a banag. Isu a no masungbatanyo kaniak, ibagakto met kadakayo no ania a pannakabalin ti panangaramidko kadagitoy a banag: Ti pammautisar ni Juan, adino ti naggapuanna? Iti langit wenno kadagiti tao?”

Dagiti papadi ken panglakayen nagiinnumanda nga is-isuda no kasanot’ isusungbatda. “No kunaenminto, ‘Iti langit,’ kunaennanto kadakami, ‘Apay-apay ngarud a dikay pinati?’ Ngem no kunaenminto, ‘Kadagiti tao,’ kabutengmi dagiti umili, ta isuda amin imbilangda a ni Juan mammadto.”

Saan nga ammo dagiti papangulo ti isungbatda. Gapuna simmungbatda ken Jesus: “Dikam ammo.”

Ket ni Jesus, kinunana met: “Uray siak diak met ibaga kadakayo no ania a pannakabalin ti pangaramidko kadagitoy a banag.” Mateo 21:19-27; Marcos 11:19-33; Lucas 20:1-8.

▪ Aniat’ pateg ti Martes, Nisan 11?

▪ Ania dagiti leksion nga impaay ni Jesus idi a pinagangona ti kayo nga igos?

▪ Kasanot’ panangsungbat ni Jesus kadagidiay nagimtuod no aniat’ pannakabalinna nga agaramid kadagiti bambanag?

Kapitulo 106

Naibutaktak Babaen Kadagiti Pangngarig ti Kaubasan

NI Jesus adda idiay templo. Kalkalpasna laeng a riniro dagiti narelihiusuan a papangulo a nangikalikagum a mangammo no aniat’ pannakabalinna a mangar-aramid kadagiti bambanag. Sakbay a maimasmasandat’ pannakariroda, insaludsod ni Jesus: “Ania ti panangipapanyo?” Kalpasanna babaen iti pangngarig, impakitana kadakuada no ania a talaga ti katataoda.

“Maysa a tao adda dua nga annakna,” insalaysay ni Jesus. “Ket idi immasideg iti immuna, kinunana kenkuana, ‘Anak, inka, agtrabaho ita idiay kaubasan.’ Isu simmungbat ket kinunana, ‘Wen, apo,’ ngem saan a napan. Ket immasideg idi maikadua ket kinunana met kenkuana ti kasta. Isu simmungbat ket kinunana, ‘Diak kayat.’ Ngem idi kuan nagbabawi ket napan. Asino kadagiti dua ti nangaramid iti pagayatan ni amana?” inyimtuod ni Jesus.

“Ti maikadua,” insungbat dagiti kabusorna.

Gapuna inlawlawag ni Jesus: “Pudno kunak kadakayo a dagiti agsingsingir ti buis ken dagiti balangkantis mapanda nga umun-una ngem dakayo iti pagarian ti Dios.” Dagiti agsingsingir ti buis ken dagiti balangkantis, iti epektona, madida idi damo nga agserbi iti Dios. Ngem kalpasanna, kas iti maikadua nga anak, nagbabawida ket nagserbida met laeng kenkuana. Iti kasumbangirna, dagiti narelihiusuan a papangulo, kas iti daydiay immuna nga anak, kunada nga agserserbida iti Dios, ngem, kas kinuna ni Jesus: “Ta immay ni Juan [a Mammautisar] kadakayo iti dalan ti kinalinteg ket dikay namati kenkuana. Ngem, dagiti agsingsingir ti buis ken dagiti balangkantis namatida kenkuana, ket dakayo, nupay nakitayo daytoy, dikay met nagbabawi iti kalpasanna a namatikayo koma kenkuana.”

Sumaganad impakita ni Jesus a ti pannakapaay dagidiay narelihiusuan a papangulo ket saan laeng a gaput’ liwayda nga agserbi iti Dios. Saan, no di ket iti kinapudnona managdakdakesda. “Adda idi maysa a tao nga ama iti sangakabbalayan,” insalaysay ni Jesus, “a nagmula ti maysa a kaubasan ket linawlawna iti alad ket nangkali kenkuana ti maysa a pagaramidan ti arak ket nangbangon ti maysa a pagbantayan, ket intedna a pinaupaan kadagiti agtaltalon, ket napan iti sabali a daga. Ket idi umasideg ti tiempo ti panagapit, imbaonna dagiti adipenna kadagiti mannalon tapno awatenda ti abangna. Ket dagiti tumatalon, innalada dagiti adipenna ket minalmaloda ti maysa, ket pinatayda ti sabali, ket ti sabali binatoda. Nangibaon manen kadagiti sabali nga adipen, nga ad-adu ngem kadagidi immuna, ket inaramidda kadakuada ti kasdi met laeng.”

Dagiti “adipen” isuda dagiti mammadto a ti “ama ti sangakabbalayan,” a ni Jehova a Dios, imbaonna kadagiti “mannalon” iti “kaubasanna.” Dagitoy a tumatalon kangrunaanda a pannakabagi ti nasion nga Israel, nga isut’ nasion nga ipabpabigbig ti Biblia kas ti “kaubasan” ti Dios.

Yantangay dagiti “mannalon” kinabil ken pinapatayda dagiti “ad-adipen,” inlawlawag ni Jesus: “Ngem iti kamaudianan [ti makinkukua ti kaubasan] imbaonna kadakuada ti anakna, a kunkunana, ‘Padayawandanto ti anakko.’ Ngem idi dagiti agtaltalon nakitada daydi anak, kinuna ti maysa ken maysa kadakuada, ‘Daytoy ti agtawid; umaykayo, papatayentayo ket alaentayo ti tawidna!’ Ket isu tiniliwda ket induronda iti ruar ti kaubasan ket pinatayda.”

Itan, kasasaona dagiti narelihiusuan a papangulo, inimtuod ni Jesus: “Ngem inton umay ti apo ti kaubasan, anianto ti aramidenna kadagidiay nga agtaltalon?”

“Gapu ta managdakdakesda,” insungbat dagiti narelihiusuan a papangulo, “pukawennanto ida nga awanan asi ket itednanto nga ipaabang ti kaubasan kadagiti sabali a mannalon nga agbayad kenkuana kadagiti apit kadagiti tiempoda.”

Gapuna inwaragawagdat’ pannakaukom ti bagida a saanda a napupuotan, ta nairamanda kadagiti Israelita a “mannalon” iti Israel a nasional a “kaubasan” ni Jehova. Ti bunga a ninamnama ni Jehova iti kakasta a mannalon isut’ panamati iti Anakna, ti pudno a Mesias. Gaput’ saanda a panangted ti kasta a bunga, namakdaar ni Jesus: “Uray kaano dikay aya nabasa kadagiti Sursurat [idiay Salmo 118:22, 23], ‘Ti bato nga imbelleng dagiti managaramid ti balay isu met laeng ti maaramid a bato a pasuli. Manipud ken Jehova ti naggapuan daytoy, ket naskaskasdaaw kadagiti matatayo’? Gapuna kunak kadakayo, Ti pagarian ti Dios maikkatto kadakayo ket maitedto iti maysa a nasion a mangpataud kadagiti bungbungana. Ket ti matnag iti daytoy a bato maburakto. Ngem ti siasinoman a pagtinnaganna, matumekto a kasla tapuk.”

Itan naawatan dagiti eskriba ken panguluen dagiti papadi a ni Jesus agsasao maipapan kadakuada, ket isut’ kayatda a papatayen, ti nainkalintegan nga “agtawid.” Gapuna ti pribilehio nga agbalin kas agtuturay iti Pagarian ti Dios ket maikkatto kadakuada kas maysa a nasion, ket maysa a baro a nasion ‘dagiti mannalon ti kaubasan’ ti mapataud, daydiay mangtedto kadagiti umiso a bungbunga.

Gapu ta pagbutngan dagiti narelihiusuan a papangulo dagiti tattao, a nangibilang ken Jesus kas mammadto, dida insikat ti panangpapatayda kenkuana iti daytoy nga okasion. Mateo 21:28-46; Marcos 12:1-12; Lucas 20:9-19; Isaias 5:1-7.

▪ Siasino ti irepresentar dagiti dua nga annak iti umuna a pangngarig ni Jesus?

▪ Iti maikadua a pangngarig, asino ti inrepresentar ti “ama ti sangakabbalayan,” ti “kaubasan,” dagiti “mannalon,” dagiti “adipen,” ken “ti agtawid”?

▪ Aniat’ mapasamak kadagiti ‘mannalon ti kaubasan,’ ken asino ti mangsukat kadakuada?

Kapitulo 107

Pangngarig ti Paboda

BABAEN kadagiti dua a pangngarig, imbutaktak ni Jesus dagiti eskriba ken dagiti nangato a papadi, ket isut’ kayatda a papatayen. Ngem ni Jesus saan pay a nalpas kadakuada. Intuloyna ti nangisalaysay kadakuada ti sabali pay a pangngarig, a kunkunana:

“Ti pagarian ti langit maipadis iti maysa nga ari, a rinambakanna ti boda ti anakna. Ket imbaonna dagiti adipenna tapno ayabanda dagiti naawis iti boda, ngem dida kinayat ti immay.”

Ni Jehova a Dios isu ti Ari a nangisagana ti boda para ti Anakna, a ni Jesu-Kristo. Iti agangay, ti nobia a buklen ti 144,000 a napulotan a paspasurotna maitipondanto ken Jesus idiay langit. Dagiti iturayan ti Ari isuda ti ili ti Israel, nga, idi naiyegda iti sidong ti Linteg ti tulag idi 1513 K.K.P., inawatda ti gundaway nga agbalin a “maysa a pagarian dagiti papadi.” Gapuna, iti dayta nga okasion, isuda ti immuna a naawis iti paboda.

Nupay kasta, ti umuna nga ayab kadagidiay naimbitaran sa la rimmuar idi otoño ti 29 K.P., idi a ni Jesus ken dagiti adalanna (dagiti adipen ti ari) rinugianda ti trabahoda a panangikaskasaba ti Pagarian. Ngem dagiti Israelita iti lasag nga immawat itoy nga ayab babaen kadagiti adipen manipud 29 K.P. ingganat’ 33 K.P. dida kinayat ti immay. Gapuna ti Dios nangted iti nasion dagiti naawis ti sabali pay a gundaway, kas isalaysay ni Jesus:

“Nangibaon manen kadagiti sabsabali nga adipen, a kunkunana, ‘Ibagayo kadagiti naawis: “Adtoy! insaganak ti dayák, dagiti bakbaka ken dagiti animalko a pinalukmeg napartidan, ket naisaganada aminen. Umaykayo iti pagbodaan.”’” Daytoy maikadua ken maudi nga ayab kadagidiay naimbitaran nangrugi idi Pentecostes 33 K.P., idi a naiparukpok ti nasantuan nga espiritu kadagiti paspasurot ni Jesus. Daytoy nga ayab nagtultuloy ingganat’ 36 K.P.

Kaaduan kadagiti Israelita, nupay kasta, inwaksida met daytoy nga ayab. “Ngem saanda nga inkankano ket napanda,” kuna ni Jesus, “ti maysa idiay pagtalonanna, ket ti sabali kadagiti pagsapulanna; ket dagiti dadduma, tiniliwda dagiti adipenna, ket nagsasawanda ket pinapatayda ida.” “Iti kasta,” intuloy ni Jesus, “daydi ari nakaunget, ket imbaonna dagiti buyotna ket pinukawna dagiti nangpapatay ket pinuoranda ti siudadda.” Napasamak daytoy idi 70 K.P., idi a ti Jerusalem napuoran babaen kadagiti taga Roma, ket dagidiay mammapatay napapatayda.

Kalpasanna inlawlawag ni Jesus no ania ti napasamak kabayatanna: “Idin [ti ari] kunana kadagiti adipenna, ‘Ti boda naisagana, ngem dagiti naawis ket saanda a maikari. Inkay ngarud kadagiti pagsisinaan dagiti daldalan nga agturong iti siudad, ket kadagiti isuamin a masarakanyonto awisenyo ida iti pagbodaan.’” Inaramid dagiti adipen daytoy, ket “ti pagbodaan napno kadagiti sangaili.”

Daytoy trabaho a panangurnong kadagiti sangaili manipud kadagiti daldalan iti ruar ti siudad dagidiay naawis nangrugi idi 36 K.P. Ti Romano a panguluen ti buyot nga isu ni Cornelio ken ti pamiliana isudat’ immuna kadagiti di nakugit a di Judio a naurnong. Ti panangurnong kadagitoy di Judio, nga aminda ti kasukat dagidiay immuna a nagkitakit nga umawat ti awis, nagtultuloy agingga iti maika-20 a siglo.

Kabayatan ti maika-20 a siglo a ti siled a maipaay iti seremonia ti boda ket napunnon. Insalaysay ngarud ni Jesus no aniat’ mapasamaken, a kunkunana: “Ngem idi simrek ti ari tapno kitaenna dagiti sangaili nabigbigna idiay ti maysa a tao a di nagpagan-anay ti kawes a makiboda. Gapuna kinunana kenkuana, ‘Gayyem, kasano a nakastrekka ditoy nga awan pagan-anaymo a maipaay iti boda?’ Ket isu saan a nakauni. Idin ti ari kinunana kadagiti babaonenna, ‘Isu punguenyo dagiti saksaka ken dagiti im-imana ket iduronyo iti sipnget iti ruar. Idiay addanto panagsangit ken panagngaretnget dagiti ngipen.’”

Ti tao nga awanan kawes ti makiboda iladladawanna dagiti imitasion a Kristiano ti Kakristianuan. Ti Dios dina pulos binigbig dagitoy nga addaan umiso a pakailasinan kas naespirituan nga Israelita. Di pulos pinulotan ti Dios ida iti nasantuan nga espiritu kas makipagtawid iti Pagarian. Gapuna isudat’ maipalladaw iti ruar iti kasipngetan a sadiay ti pakadadaelanda.

Sinerraan ni Jesus ti pangngarigna babaen ti panagkunana: “Ta adu dagiti maayaban, ngem bassit dagiti mapili.” Wen, adu dagiti naawis manipud iti nasion ti Israel nga agbalin a miembro ti nobia ni Kristo, ngem sumagmamano laeng nga Israelita iti lasag ti napili. Kaaduan kadagiti 144,000 a sangaili nga immawat ti nailangitan a gunggona isuda dagiti di Israelita. Mateo 22:1-14; Exodo 19:1-6; Apocalipsis 14:1-3.

▪ Asinoda dagidiay immuna a naawis iti boda, ket kaano a naited kadakuada ti awis?

▪ Kaano ti umuna nga iruruar ti ayab kadagidiay naimbitaran, ket asino dagiti ad-adipen a nausar a mangipaay iti dayta?

▪ Kaano ti maikadua a pannakaited ti ayab, ken asino kalpasanna dagiti naawis?

▪ Asinodat’ iladladawan ti tao nga awanan pagan-anay a kawes ti makiboda?

▪ Asinoda dagiti adu a naawis, ken ti sumagmamano a napili?

Kapitulo 108

Napaayda a Mangtiliw ken Jesus

NI Jesus nangisursuro idiay templo ket kaibagbagana kadagiti narelihiusuan a kabkabusorna ti tallo a pangngarig a nangibutaktak ti kinadakesda, nakapungtot dagiti Fariseo ket nagnunummuanda a tiliwen babaen ti panagsaona ti banag a mabalindanto a pangtiliwan kenkuana. Nagnunummuanda ti maysa a kumplot ket imbaonda dagiti adalanda, agraman dagiti paspasurot ti partido ni Herodes, tapno isut’ allilawenda.

“Mannursuro,” kuna dagitoy a lallaki, “ammomi a sika napudnoka ken isursurom a sipupudno ti dalan ti Dios, ket dika met agamak iti uray siasino, ta dika kumitkita iti pammarang dagiti tao. Ibagam, ngarud, kadakami, Ania ti panangipagarupmo? Maipalubos aya ti agbayad ti buis ken Cesar wenno saan?”

Saan a pinaallilaw ni Jesus iti pammasablog. Nailasinna a no kunaenna, ‘Saan, di nainkalintegan wenno umiso a bayadan daytoy a buis,’ agbasolto iti panangkontra ti turay ti Roma. Kaskasdi, no kunaenna, ‘Wen, rebbengyo a bayadan daytoy a buis,’ dagiti Judio, a laisenda ti panangituray ti Roma, ti mangguranto kenkuana. Gapuna isut’ simmungbat: “Apay-apay a suotendak, managinsisingpet? Ipakitayo kaniak ti pirak ti buis.”

Idi naiyegdan kenkuana ti maysa, insaludsodna: “Asino ti akinladawan ken ti naisurat itoy?”

“Ni Cesar,” insungbatda.

“Itedyo ngarud ken Cesar ti kukua ni Cesar, ket iti Dios ti kukua ti Dios.” Idi nangngeg dagitoy a lallaki ti naglaing a sungbat ni Jesus, nagsiddaawda. Ket pimmanawda ket binaybay-anda nga agmaymaysa.

Idi makitada a napaay dagiti Fariseo a makaala ti maibusor ken Jesus, dagiti Saduceo, nga agkunkuna nga awan ti panagungar, immasidegda kenkuana ket nagsaludsodda: “Mannursuro, ni Moises kinunana, ‘No ti maysa a lalaki matay nga awan putotna, asawaento ti kabsatna ti asawa a babai daydi ket iputotanna ni kabsatna iti sunona.’ Adda ngarud kadakami idi pito nga agkakabsat a lallaki; ket ti immuna nangasawa ket natay, ket idinto nga awan ti putotna imbatina ti asawana iti kabsatna. Kasta met daydi maikadua ken daydi maikatlo, agingga iti maikapito. Ket idi nalpasda aminen natay met di babai. Inton panagungar ngarud, asinonto kadagiti pito ti akin-asawa iti babai? Ta isuda amin kinupikupanda.”

Kas sungbat kinuna ni Jesus: “Saan aya a maallilawkayo, agsipud ta dikay ammo dagiti Sursurat wenno ti pannakabalin ti Dios? Ta inton panagungar, saandanto a mangasawa wenno makiasawa, ngem kasdanto la kadagiti anghel idiay langit. Ngem no maipapan kadagiti natay, nga agungarda, dikay aya nabasa idiay libro ni Moises no kasano ti pannakisao ti Dios kenkuana iti bassit a kayo a sumsumged, a kunkunana, ‘Siak ti Dios ni Abraham ken ti Dios ni Isaac ken ti Dios ni Jacob’? Saan nga isut’ Dios dagiti natay, no di dagiti sibibiag. Maallilawkayo unay.”

Nasdaawan manen ti umariwekwek iti sungbat ni Jesus. Uray ti dadduma kadagiti eskribas bigbigendan: “Mannursuro, naimbag ti panagsaom.”

Idi nakita dagiti Fariseo a pinagulimek ni Jesus dagiti Saduceo, immayda amin kenkuana kas maysa a grupo. Tapno suotenda manen, maysa kadakuada nga eskriba ti nagimtuod: “Mannursuro, ania ti dakkel a bilin iti Linteg?”

Simmungbat ni Jesus: “Ti umuna isu daytoy, ‘Denggem, O Israel, ni Jehova a Diostayo isu ti maymaysa a Jehova, ket ayatem ni Jehova a Diosmo iti amin a pusom ken iti amin a kararuam ken iti amin a panunotmo ken kadagiti isuamin a pigsam.’ Ti maikadua isu daytoy, ‘Ayatem ti kaarrubam a kas iti bagim.’ Awan ti sabali a bilin a dakdakkel ngem dagitoy.” Kinapudnona, innayon ni Jesus: “Kadagitoy dua a bilin agpannuray ti intero a Linteg, ken dagiti Mammadto.”

“Mannursuro, naimbag ti panagsaom a maitunos iti kinapudno,” inyanamong ti eskriba. “‘Isu ti Maymaysa, ket awan ti sabali no saan nga Isu’; ket ti panagayat kenkuana iti amin a puso ken iti amin a pannakaawat ken iti amin a pigsa ken ti panagayat ti kaarruba a kas iti bagi met laeng ket napatpateg ngem dagiti amin a daton ken sagut.”

Ket idi nakitana a simmungbat a sisisirib ti eskriba, kinuna ni Jesus kenkuana: “Saanka nga adayo iti pagarian ti Dios.”

Iti uneg ti tallo nga aldaw itan​—Domingo, Lunes, ken Martes​—nangisursuro ni Jesus idiay templo. Dimngeg dagiti tattao kenkuana a siraragsak, kaskasdi isut’ kayat a papatayen dagiti relihiuso a papangulo, ngem agingga ita napaay ti tigtignayda. Mateo 22:15-40; Marcos 12:13-34; Lucas 20:20-40.

▪ Ania a panangsikap ti implano dagiti Fariseo a pangtiliw ken Jesus, ket aniat’ ibungana no isut’ mangted ti wen wenno saan a sungbat?

▪ Kasanot’ panangtungday ni Jesus kadagiti ranta dagiti Saduceo a mangtiliw kenkuana?

▪ Ania pay a tignay ti inaramid dagiti Fariseo a pangsuot ken Jesus, ket aniat’ resultana?

▪ Bayat ti maudi a ministeriona idiay Jerusalem, mano nga aldaw a nangisuro ni Jesus idiay templo, ket aniat’ epektona?

Kapitulo 109

Ni Jesus Babalawenna dagiti Kabusorna

RINIRIBUK la unay ni Jesus dagiti narelihiusuan a kabkabusorna ta agbutengdan nga agsaludsod pay kenkuana. Gapuna nagreggetanna nga ibutaktak ti kinakunengda. “Ania ti panangipagarupyo ti maipapan ken Kristo?” inyimtuodna. “Siasino ti akin-anak kenkuana?”

“Ni David,” insungbat dagiti Fariseo.

Nupay saan nga inlibak ni Jesus a ni David ti inapo iti lasag ni Kristo, wenno ti Mesias, insaludsodna: “Kasano, ngarud, a ni David babaen iti paltiing [idiay Salmo 110] isu ti awaganna ti ‘Apo,’ a kunkunana, ‘Kinuna ni Jehova iti Apok: “Agtugawka iti makanawanko agingga iti panangikabilko kadagiti kabusormo a pagbatayan dagiti saksakam”’? No ni David, ngarud, awaganna ti ‘Apo,’ kasano nga isu ti anakna?”

Naulimek dagiti Fariseo, ta saanda nga ammo ti pudpudno a kinasiasino ti Kristo, wenno ti napulotan. Ti Mesias ket saan a basta natauan a kapuonan ni David, kas kaawatan a patien dagiti Fariseo, no di ket nagbiagen idiay langit ket isut’ ngatuen, wenno Apo ni David.

Simmango itan kadagiti adu a tao ken kadagiti adalanna, namakdaar ni Jesus maipapan kadagiti eskriba ken Fariseo. Yantangay dagitoy ti mangisursuro ti Linteg ti Dios, a “nagtugawda iti palangka ni Moises,” inggunamgunam ni Jesus: “Isuamin ngarud nga ibagadanto kadakayo, aywananyo ken aramidenyo.” Ngem innayonna: “Ngem dikay agaramid a kas kadagiti aramidda, ta agsaoda ket dida agaramid.”

Managinsisingpetda, ket binabalaw ni Jesus ida kas iti panangtubngar nga inaramidna idi a makipangpangan idiay balay ti maysa a Fariseo sumagmamano a bulan a nasapsapa. “Ngem amin dagiti aramidda aramidenda,” kunana, “tapno makita dagiti tao.” Ket nangted kadagiti pangarigan, a kunkunana:

“Ta iyakabada dagiti nakailaonan ti kasuratan nga us-usarenda kas salaknib.” Dagitoy babassit a kaha, a maibedbed iti muging wenno iti takkiag, naglaonda ti uppat a paspaset ti Linteg: Exodo 13:1-10, 11-16; ken Deuteronomio 6:4-9; 11:13-21. Ngem dagiti Fariseo pinadakkelda dagitoy a kaha tapno ipakitada a nakaregregtada maipapan iti Linteg.

Intuloy ni Jesus nga “iyatiddogda dagiti barayubay dagiti pagan-anayda.” Idiay Numeros 15:38-40 naibilin kadagiti Israelitas nga agaramidda ti barbarayubay dagiti pagan-anayda, ngem dagiti Fariseo inaramidda nga at-atiddog ti barbarayubayda ngem kadagiti dadduma. Isuamin ar-aramidenda kas pabuya! “Ayatenda dagiti nagundawayan a saad,” kuna ni Jesus.

Nakalkaldaang, ta dagiti mismo nga adalanna naapektaranda iti daytoy a tarigagay ti kinaprominente. Gapuna imbalakadna: “Ngem saankay koma a managan Rabbi, ta maymaysa laeng ti mannursuroyo, ket dakay amin agkakabsatkayo. Ket awan ti nagananyo ti amayo itoy rabaw ti daga, ta maymaysa ti Amayo, isu nga adda sadi langit. Ket dikay met koma managan ti ‘manangidaldalan,’ ta maymaysa ti Manangidalanyo, isu ni Kristo.” Masapul nga ikkaten dagiti adalan ti tarigagay nga agbalin a numero uno kadakuada! “Ngem ti kadakkelan kadakayo, isunto ti agserserbi kadakayo,” impatigmaan ni Jesus.

Sumaruno inyebkasna ti agsasaruno nga ay-ay kadagiti eskriba ken Fariseo, a maulit-ulit nga aw-awaganna ida a managinsisingpet. “Punitan[da] ti pagarian ti langit iti imatang dagiti tattao,” kunana, ken “alun-onen[da] dagiti balbalay dagiti balo a babbai ket kas pambar aglualoda ti atitiddag a kararag.”

“Asikayo pay, dakayo a manangidaldalan a bulsek,” kuna ni Jesus. Kinondenarna ti kinakurang ti naespirituan nga ipatpateg dagiti Fariseo, kas impakita ti di nainkalintegan a panangidumdumada. Kas pangarigan, kunada, ‘Siasinoman nga agsapatanto gapu iti templo awan aniaman, ngem siasinoman nga agsapatanto gapu iti balitok ti templo makautang.’ Babaen ti panangipangpangrunada iti balitok ti templo imbes a ti naespirituan a pateg dayta a lugar a pagdaydayawan, impanayagda ti moral a kinabulsekda.

Sa, kas inaramidna a nasapsapa, kinondenar ni Jesus dagiti Fariseo gaput’ saanda a panangikankano “kadagiti banag a napatpateg iti Linteg, nga isuda, ti kinalinteg, ti panangngaasi ken ti kinamatalek” bayat nga ipangpangrunada ti panagbayad ti apagkapullo, wenno ti maikasangapulo a kapaset, dagiti bassit pategna a yerba.

Inawagan ni Jesus dagiti Fariseo kas “manangidaldalan a bulsek, a mangsagat iti kuto ket mangalun-on iti kamelio!” Sagatenda ti kuto manipud arakda saan laeng a gapu ta daytat’ maysa nga insekto no di ket agsipud ta daytat’ seremonial a narugit. Kaskasdi, ti saanda a panangikankano kadagiti napatpateg a bambanag ti Linteg ket naiyarig iti panangalun-on ti kamelio, a maysa met nga animal a seremonial a narugit. Mateo 22:41–​23:24; Marcos 12:35-40; Lucas 20:41-47; Levitico 11:4, 21-24.

▪ Apay a dagiti Fariseo naulimekda idi sinaludsodan ni Jesus ida maipapan ti kinuna ni David idiay Salmo 110?

▪ Apay a dagiti Fariseo pinadakkelda dagiti kaha a nakailaonan ti Kasuratan ken pinagayadda ti barbarayubay dagiti pagan-anayda?

▪ Ania a balakad ti inted ni Jesus kadagiti adalanna?

▪ Ania a di nainkalintegan a panangidumduma ti ar-aramiden dagiti Fariseo, ket kasanot’ panangkondenar ni Jesus kadakuada gaput’ dida panangikankano kadagiti napatpateg a bambanag?

Kapitulo 110

Ti Panagserbi Idiay Templo Nalpasen

AARAMIDEN ni Jesus ti maudi a panagparangna idiay templo. Kinapudnona, turturposennan ti ministeriona iti publiko ditoy daga malaksid kadagiti pasamak ti pannakaukomna ken pannakapapatayna, a daytat’ tallo nga aldaw iti masanguanan. Itan ituloyna ti panangbabalawna kadagiti eskriba ken Fariseo.

Namintallo pay a daras a kinunana: “Asikayo pay, eskriba ken Fariseo, a managinsisingpet!” Umuna, inyebkasna ti ay-ay kadakuada agsipud ta ugasanda “ti ruar ti kopa ken ti pinggan, ngem iti uneg napnoda ti kinarawet ken panaglablabes.” Gapuna impatigmaanna: “Ugasam nga umuna ti uneg ti kopa ken ti pinggan, tapno ti ruarna madalusan met.”

Sumaganad inyebkasna ti ay-ay kadagiti eskriba ken Fariseo gapu ti kinarugit ken kinabulokda iti uneg a kayatda nga ilemmeng babaen ti pammarang a kinasantoda. “Ta umaspingkayo kadagiti tanem a napapudaw,” kunana, “nga iti ruar pudno a nalibnosda ngem iti uneg napno kadagiti tultulang dagiti natay ken isuamin a rugit.”

Kamaudiananna, naiparangarang ti kinamanaginsisingpetda babaen ti iyaanamongda nga agaramid ti tantanem agpaay kadagiti mammadto ket sada arkosan ida tapno mangallukoy ti atension iti bukodda nga ar-aramid ti asi. Kaskasdi, kas impalgak ni Jesus, isuda “dagiti annak dagiti namapatay kadagiti mammadto.” Pudno unay, asinoman nga adda turedna a mangibutaktak ti kinamanaginsisingpetda ket agpegpeggad!

Iti panagtultuloyna, inyebkas ni Jesus dagiti kapipingetan a sasao ti panangtubngar. “Dakayo nga ul-uleg, kaputotan dagiti karasaen,” kunana, “kasanonto ti panaglisiyo iti pannakadusa ti Gehenna?” Ti Gehenna isut’ ginget a nausar kas pagbasuraan ti Jerusalem. Gapuna ibagbaga ni Jesus a gaput’ dakes a kursoda, agsagabanto dagiti eskriba ken Fariseo ti agnanayon a pannakadadael.

Maipapan kadagidiay imbaonna kas dagiti pannakabagina, kuna ni Jesus: “Kadakuada adda papatayenyonto ken ilansayo, ket adda saplitenyonto kadagiti sinagogayo ken irurumenyo iti siudad ken siudad; tapno umay kadakayo ti amin a dara dagiti nalinteg a naiparukpok itoy daga, manipud idi dara ni Abel a nalinteg agingga iti dara ni Zacarias nga anak ni Baraquias [a naawagan Joiada idiay Maikadua a Cronicas], isu a pinapatayyo iti nagbaetan ti santuario ken ti altar. Pudno kunak kadakayo, Amin daytoy umayto iti daytoy a kaputotan.”

Gapu ta situtured a tinubngar ni Zacarias dagiti pangulo ti Israel, “bimmusorda kenkuana ket inuborda kadagiti batbato a mayannurot iti bilin ti ari idiay paraangan ti balay ni Jehova.” Ngem, kas impadto ni Jesus, bayadanto ti Israel amin dagita a naibuyat a dara a nalinteg. Agbayaddanto 37 a tawen kamaudiananna, idi 70 K.P., idi dinadael dagiti buyot a Romano ti Jerusalem ket nasurok a sangamilion a Judio ti napukaw.

Idi pampanunoten ni Jesus daytoy nakabutbuteng a kasasaad, isut’ maladingitan. “O Jerusalem, Jerusalem,” kunana manen, “namin-ano a kinayatko nga urnongen koma dagiti annakmo a kas iti maysa nga upa urnongenna dagiti piekna iti sirok dagiti payakna! Ket dika kinayat. Adtoy! Ti balayyo mapanawan kadakayo nga awan naggian.”

Sa innayon ni Jesus: “Ta kunak kadakayo a manipud ita didakto makita agingga iti panagkunayonto, ‘Bendito dayta umay iti nagan ni Jehova!’” Dayta nga aldaw isunto ti kaadda ni Kristo inton umay iti nailangitan a Pagarianna ket isunto ti makita dagiti tattao kadagiti mata ti pammati.

Itan immalis ni Jesus iti lugar a sadiay makitkitana dagiti kahon ti kuarta idiay templo ken ti adu a tattao nga agipispisok ti kuarta kadagita. Dagiti baknang agipispisokda ti adu a sinsilio. Ngem maysa a napanglaw a balo ti immay ket nangipisok idiay ti dua a babassit a sinsilio a nagbassit ti pategna.

Ket inayabanna dagiti adalanna, kuna ni Jesus: “Kinapudnona kunak kadakayo a daytoy napanglaw a balo nangikabil ti ad-adu ngem isuda amin.” Agpampanunotda siguro no kasano daytoy. Gapuna inlawlawag ni Jesus: “Ta amin dagitoy nangidatonda iti paset dagiti sobrada, ngem isu, iti kinapanglawna, intedna amin ti pagtaraon nga adda kenkuana.” Kalpasan ti panagkunana kadagitoy, pimmanawen ni Jesus iti kamaudiananna manipud templo.

Iti panagsiddaawda iti kadakkel ken kapintas ti templo, kuna ti maysa kadagiti adalanna: “Mannursuro, kitaem! nakaskasdaaw a batbato ket anian a patakder!” Wen, dagiti bato ti nakuna a nasurok a 11 metros ti kaatiddogda, nasurok a 5 metros ti kaakabada, ken nasurok a 3 metros ti kangatoda!

“Makitayo dagitoy dadakkel a patpatakder?” insungbat ni Jesus. “Awan ti bato a matdanto iti rabaw ti bato a dinto marba.”

Kalpasan ti panagkunana kadagitoy a bambanag, bimmallasiw ni Jesus ken dagiti apostolna iti Lobong ti Kidron ket simmang-atda iti Bantay dagiti Olivo. Manipud sadiay matan-awanda ti naranga a templo. Mateo 23:25–24:3; Marcos 12:41–​13:3; Lucas 21:1-6; 2 Cronicas 24:20-22.

▪ Aniat’ aramiden ni Jesus iti maudi a panagsarungkarna idiay templo?

▪ Kasano a naiparangarang ti kinamanaginsisingpet dagiti eskriba ken Fariseo?

▪ Aniat’ kaipapanan ti “pannakadusa ti Gehenna”?

▪ Apay a kuna ni Jesus nga ad-adu ti impisok ti balo a babai ngem dagiti babaknang?

Kapitulo 111

Pagilasinan ti Maudi nga Al-aldaw

ITATTA malemen ti Martes. Bayat a situtugaw ni Jesus idiay Bantay dagiti Olivo, a tantannawaganna ti templo iti baba, da Pedro, Andres, Santiago, ken ni Juan immayda kenkuana nga is-isuda. Maseknanda maipapan iti templo, yantangay impadto ni Jesus nga awanto ti matda ditoy a maysa a bato iti rabaw ti maysa a bato.

Ngem nalawag nga ad-adu pay ti adda iti isipda bayat nga umadanida ken Jesus. Sumagmamano a lawas sakbayna, nagsao maipapan iti “kaaddana,” a bayat dayta a tiempo “maiparangarang ti Anak ti tao.” Ket iti immun-una nga okasion, imbagana kadakuada maipapan “ti panungpalan ti sistema dagiti bambanag.” Gapuna dagiti apostol nausiusoda unay.

“Ibagam kadakami,” kunada, “kaanonto ti pannakaaramid dagitoy [a mangibunga ti pannakadadael ti Jerusalem ken ti templona], ket anianto ti pagilasinan iti kaaddam ken iti panungpalan ti sistema dagiti bambanag?” Iti epektona, nagkatlo a paset ti saludsodda. Umuna, kayatda a maammuan maipapan ti panungpalan ti Jerusalem ken ti templona, kalpasanna maipapan ti kaadda ni Jesus iti pannakabalin ti Pagarian, ken kamaudiananna maipapan ti panungpalan ti intero a sistema dagiti bambanag.

Iti naunday a sungbatna, sinungbatan ni Jesus amin a tallo a paset ti saludsod. Isut’ nangted ti pagilasinan a mangilasin inton agpatinggan ti Judio a sistema dagiti bambanag; ngem nangted ti ad-adu pay. Nangted met ti pagilasinan a mangriing kadagiti masanguanan nga adalanna tapno maammuanda nga agbibiagdan bayat iti kaaddana ket asidegen ti panungpalan ti intero a sistema dagiti bambanag.

Bayat ti panaglabas dagiti tawen, makitan dagiti apostol ti kaitungpalan ti padto ni Jesus. Wen, dagiti mismo bambanag nga impadtona nangrugida a mapasamak idi kaaldawanda. Gapuna, dagiti Kristiano a sibibiag 37 a tawen kalpasanna, idi 70 K.P., saanda a nakellaat iti pannakadadael ti sistema a Judio agraman templona.

Nupay kasta, ti kaadda ni Kristo ken ti panungpalan ti sistema dagiti bambanag saanda a napasamak idi 70 K.P. Ti kaaddana iti pannakabalin ti Pagarian maaramidto a maud-udi. Ngem kaano? Ti panangusig iti padto ni Jesus ipanayagna daytoy.

Impadto ni Jesus nga addanto “gubgubat ken damdamag ti gubgubat.” “Ta tumakderto ti nasion a bumusor iti sabali a nasion,” kunana, ket addanto bisbisin ken ginggined, ken dagiti angol. Dagiti adalanna maguradanto ken mapapatayda. Tumpuarto dagiti ulbod a mammadto ket adunto dagiti maallilawda. Ti kinadakes lumanlanto, ket ti ayat dagiti adu lumamiisto. Maigiddato iti dayta, ti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios maikaskasabanto kas maysa a pammaneknek iti amin a nasion.

Numan pay ti padto ni Jesus addaan limitado a kaitungpalan sakbay ti pannakadadael ti Jerusalem idi 70 K.P., ti dakkel a kaitungpalanna mapasamak kabayatan ti kaaddana ken iti panungpalan ti sistema dagiti bambanag. Ti naannad a panangrepaso ti paspasamak ti lubong nanipud 1914 ipalgakna a ti napateg a padto ni Jesus addan iti kangrunaan a kaitungpalanna nanipud iti dayta a tawen.

Ti sabali pay a paset ti pagilasinan nga inted ni Jesus isut’ panagparang ti “makarimon a mamagwalwalang.” Idi 66 K.P. nagparang daytoy banag a makarimon iti porma “dagiti nagkampamento a buybuyot” ti Roma a nanglakub ti Jerusalem ket dinadadaelda ti bakud ti templo. “Ti makarimon a mamagwalwalang” agtaktakder iti dina rebbeng a pagtakderan.

Iti dakdakkel a kaitungpalan ti pagilasinan, ti banag a makarimon isu ti Liga de Naciones ken ti kasunona, nga isut’ Naciones Unidas. Daytoy nga organisasion a maipaay iti sangalubongan a talna ket matmatmatan ti Kakristianuan kas ti kasukat ti Pagarian ti Dios. Anian a makarimon! Iti agangay, ngarud, dagiti napolitikaan a pannakabalin a kadua ti NU bueltaandanto ti Kakristianuan (ti antitipiko a Jerusalem) ket pagwalangwalangendanto.

Gapuna impadto ni Jesus: “Ta addanto dakkel a rigat a nanipud idi punganay ti lubong agingga ita, awan pay kasta a napasamak ket awanto metten iti uray kaano.” Nupay ti pannakadadael ti Jerusalem idi 70 K.P. ket pudno a dakkel a rigat, nga adda nasurok a sangamilion ti naipadamag a napapatay, daytat’ saan a dakdakkel a rigat ngem iti daydi sangalubongan a Layus idi kaaldawan ni Noe. Gapuna ti kangrunaan a kaitungpalan daytoy a paset ti padto ni Jesus ket matungpalto pay laeng.

Panagtalek Bayat dagiti Maudi nga Al-aldaw

Bayat a dandani agngudon ti Martes, Nisan 11, intuloy ni Jesus ti pannakisaritana kadagiti apostolna maipapan iti pagilasinan ti kaaddana iti pannakabalin ti Pagarian ken iti panungpalan ti sistema dagiti bambanag. Pinakdaaranna ida maibusor iti isusurotda kadagiti palso a Kristo. Ipamuspusandanto, kunana, “nga allilawen, no mabalin, uray dagidiay napili.” Ngem, kas kadagiti agila nga adayo ti masiputanda, dagitoy a napili aguummongdanto iti lugar a pakasarakan ti pudpudno a naespirituan a taraon, awan sabali, iti daydiay pudpudno a Kristo bayat ti di makita a kaaddana. Didanto maallilaw a sumurot iti palso a Kristo.

Kabaelan laeng dagiti palso a Kristo ti makitkita a panagparang. Maisupadi iti dayta, ti kaaddan Jesus ket di makita. Mapasamakto dayta iti nakaam-amak a tiempo ti historiat’ tao, kas kinunan Jesus: “Ti init aglulemto, ket ti bulan saannanto nga ited ti lawagna.” Wen, daytoyto ti kasipngetan a periodo ti historiat’ sangatauan. Mayaspingto a kasla ti init limmulem iti aldaw, ket ti bulan dina itden ti lawagna iti rabii.

“Dagiti pannakabalin dagiti langit agkintayegdanto,” intuloy ni Jesus. Impasimudaagna ngarud a dagiti pisikal a langit nakaam-amakto ti langada. Dagiti langit saanto laengen a pagturayan dagiti billit, no di ket mapnodanto kadagiti eroplano a pakigubat, rockets, ken lugan ti law-ang. Ti panagbuteng ken kinaranggas lab-awandanto ti aniaman a napasaran ti immun-una a historia ti tao.

Kas resultana, kunan Jesus, addanto “rigat dagiti nasion, nga agdanagda gapu ti daranudor ti baybay ken dagiti dalluyon, bayat a dagiti tao agkapuydanto gapu ti buteng ken danagda kadagiti maar-aramid nga umayto iti napagnaedan a daga.” Wen, daytoy kasipngetan a periodo iti historia ti tao agtungpalto iti tiempo inton, sigun ken Jesus, “agparangto ti pagilasinan ti Anak ti tao iti langit, ket agdung-awto dagiti amin a tribo ti daga.”

Ngem saanto nga agdung-aw dagiti isuamin inton ‘ti Anak ti tao umay a buyogen ti pannakabalin’ a mangdadael itoy nadangkes a sistema dagiti banag. “Dagidiay napili,” a 144,000 a makipagturayto ken Kristo iti nailangitan a Pagarian, didanto agdung-aw, ket kastanto met dagiti kakaduada, dagidiay inawagan nga immun-una ni Jesus a kas “sabali a karnero.” Nupay sibibiagda bayat dayta karigatan a periodo ti natauan a historia, agtulnogda iti pammaregta ni Jesus: “Inton dagitoy a banag mangrugida a maaramid, kumitakayo ket itangadyo dagiti uloyo, ta ti pannakaispalyo umasidegen.”

Tapno dagiti disipulona nga agbibiag kabayatan dagiti maudi nga al-aldaw maikeddengdat’ kinaasideg ti panungpalan, inted ni Jesus daytoy nga ilustrasion: “Kitaenyo ti kayo a higos ken dagiti isuamin a kayo: Inton aguggotda, no paliiwenyo ammoyon a mismo a ti kalgaw asidegen. Kastakayo met, inton makitayo dagitoy a maar-aramid, ammuenyo a ti pagarian ti Dios asidegen. Kinapudnona kunak kadakayo, Dinto pay makalabas daytoy a kaputotan maaramidton amin dagitoy.”

Gapuna, no makitan dagiti disipulona a matungtungpal dagiti nadumaduma a paset ti pagilasinan, masapul a bigbigenda a ti panungpalan ti sistema dagiti bambanag asidegen ken ti Pagarian ti Dios ikisapnanton iti mabiit ti amin a kinadangkes. Kinapudnona, ti panungpalan umayto bayat ti periodo a panagbiag dagidiay tao a nakakita iti kaitungpalan ti amin a bambanag nga impadton Jesus! Kas pammalakadna kadagiti disipulo a sibibiagto bayat dagitoy naisalsalumina a maudi nga al-aldaw, kuna ni Jesus:

“Agaluadkayo di la ket ta dagiti pusoyo mapnoda ti kinarawet ken panagbartek ken kadagiti tarigagay itoy a biag, ket umayto a kellaat kadakayo dayta nga aldaw a kas maysa a silo. Ta umayto kadagiti amin nga agnaed iti rabaw ti isuamin a daga. Agsalukagkayo, ngarud, nga umararawkayo nga agnanayon tapno makalisikayo kadagitoy amin a maaramid nga umayto, ken makapagtakderkayo iti sanguanan ti Anak ti tao.”

Dagiti Manakem ken dagiti Naampang a Babbalasang

Sungsungbatan ni Jesus ti kalikagum dagiti apostolna maipapan ti pagilasinan iti kaaddana iti pannakabalin ti Pagarian. Ita mangted ti ad-adu pay a ramramit ti pagilasinan iti tallo a pangngarig, wenno ilustrasion.

Ti kaitungpalan ti tunggal pangngarig ket mapaliiwto dagidiay sibibiag bayat ti kaaddana. Inyam-ammona ti immuna kadagiti sasao a: “Ti pagarian ti langit maipadisto ngarud kadagiti sangapulo a babbalasang nga innalada dagiti pagsilawanda ket rimmuarda a sumabet iti nobio. Lima kadakuada ti naampang, ket lima dagiti manakem.”

Babaen kadagiti sasao a “ti pagarian ti langit maipadisto ngarud kadagiti sangapulo a babbalasang,” di kayat a sawen ni Jesus a kagudua kadagidiay agtawid ti nailangitan a Pagarian ket tattao a naampang ken kagudua met dagiti manakem! Saan, no di ket kayatna a sawen a maipapan iti Pagarian ti langit, adda kastoy wenno kasdiay a ramitna, wenno dagiti bambanag maipapan iti Pagarian ket kastanto wenno kasdiay.

Dagiti sangapulo a babbalasang isimboloda amin dagiti Kristiano a nakalinea wenno agkunkuna a nakalineada a maipaay iti nailangitan a Pagarian. Idi Pentecostes 33 K.P. a ti kongregasion Kristiano ket naitulag a maiyasawa iti napagungaren, naipadayag a Nobio, nga isu ni Jesu-Kristo. Ngem ti panagboda maaramidto idiay langit iti di naikeddeng a panawen iti masanguanan.

Iti pangngarig, dagiti sangapulo a babbalasang rummuarda nga agpaay iti panggep a panangsabet iti nobio ken pannakikuyog iti prusision ti kasar. Inton dumtengen, silawandanto ti ruta a pagnaanda babaen kadagiti pagsilawanda, iti kasta isut’ padpadayawanda bayat ti panangyegnat’ nobiana iti balay a naisagana nga agpaay kenkuana. Nupay kasta, inlawlawag ni Jesus: “Ta dagiti naampang idi innalada dagiti pagsilawanda saanda a nangikuyog iti lana, ngem dagidi manakem nangikuyogda ti lana kadagiti basoda agraman kadagiti pagsilawanda. Idi ngarud nagbayag daydi nobio, nagdungsada amin ket nakaturogda.”

Ti naibayag a pannakataktak ti nobio ipamatmatna a ti kaadda ni Kristo kas agturturayen nga Ari ket adda pay laeng iti adayo a masanguanan. Iti kamaudianan isut’ dimteng iti tronona idi tawen 1914. Bayat ti napaut a rabii sakbay dayta, amin dagiti babbalasang nakaturogda. Ngem saanda a nailunod gapu iti dayta. Ti pannakakondenar dagiti naampang a babbalasang ket gaput’ saanda a panangikuyog ti lana kadagiti basoda. Ilawlawag ni Jesus no kasanot’ panagriing dagiti babbalasang sakbay ti idadateng ti nobio: “Ngem iti tengnga ti rabii adda maysa a pukkaw, ‘Adtoyen ti nobio! Rummuarkayo a sumabet kenkuana.’ Idin amin dagiti babbalasang timmakderda ket tinarimaanda dagiti pagsilawanda. Ket dagiti naampang kinunada kadagiti manakem, ‘Ikkandakami iti lanayo, ta dagiti pagsilawanmi maiddepdan.’ Ngem dagiti manakem simmungbatda a kunkunada, ‘Tapno di agkurang ti maipaay kadakami ken kadakayo, inkayo kadagiti aglako ket gumatangkayo ti maipaay kadakayo.’”

Ti lana isimsimbolona no ania daydiay mamagbalin kadagiti pudno a Kristiano nga aglawag kas silsilaw. Daytoy ti naipaltiing a Sao ti Dios, nga isut’ petpetpetan a siiirut dagiti Kristiano, agraman ti nasantuan nga espiritu, a tumulong kadakuada a mangawat iti dayta a Sao. Ti naespirituan a lana ti mamagbael kadagiti manakem a babbalasang a mangisilnag ti silawda a mangabrasa iti nobio bayat ti prusision nga agturong iti pagbodaan. Ngem ti klase naampang a babbalasang awananda, kadagiti pagikabilanda, ti kasapulan a naespirituan a lana. Gapuna insalaysay ni Jesus no aniat’ napasamak:

“Ket idi [dagiti naampang a babbalasang] napanda gimmatang [ti lana], dimteng ti nobio, ket dagiti adda a nakasagana simrekda a kimmuyog kenkuana iti pagbodaan; ket ti ruangan napunitan. Idin immay metten dagiti dadduma a babbalasang a kunkunada, ‘Apo, apo, ilukatandakami!’ Ngem simmungbat ket kinunana, ‘Pudno kunak kadakayo, saankay nga am-ammo.’”

Kalpasan ti idadateng ni Kristo iti nailangitan a Pagarianna, ti klase manakem a babbalasang dagiti pudno a napulotan a Kristiano nakariingda iti pribilehioda a mangisilnag ti silawda iti daytoy nasipngetan a lubong kas panangdayawda iti nagsublin a Nobio. Ngem dagidiay iladladawan dagiti naampang a babbalasang saanda a nakasagana a mangipaay iti daytoy pangabrasa a pammadayaw. Gapuna inton dumteng ti tiempo, saanto nga ilukat ni Kristo ti ruangan ti pagbodaan idiay langit para kadakuada. Bay-annanto ida iti ruar idiay kasipngetan ti kaunggan a rabii ti lubong, a mapukawda agraman dagiti dadduma a managaramid ti kinadakes. “Agsalukagkay ngarud,” impatingga a kinuna ni Jesus, “ta dikay ammo ti aldaw ken oras.

Ti Pangngarig dagiti Talento

Intultuloy ni Jesus ti pannakisarsaritana kadagiti apostolna idiay Bantay dagiti Olivo babaen ti panangisalaysayna kadakuada ti maysa pay a pangngarig, ti maikadua kadagiti tallo nga agsasaruno. Sumagmamano nga aldaw sakbayna, bayat nga isut’ adda idiay Jerico, intedna ti pangngarig dagiti mina tapno ipakitana a ti Pagarian ket mabayag pay iti masanguanan. Ti pangngarig a salaysayenna itan, nupay addaan sumagmamano nga aga-asping a ramramit, deskribirenna ti kaitungpalanna nga ar-aramid bayat ti kaadda ni Kristo iti pannakabalin ti Pagarian. Iyilustrarna a dagiti adalanna masapul nga agtrabahoda bayat nga addada ditoy daga tapno paaduenda “dagiti kukuana.”

Rinugian ni Jesus: “Ta dayta [kayatna a sawen, dagiti sirkumstansia a mainaig iti Pagarian] ket kas iti maysa a tao, a mapan iti sabali a daga, inayabanna dagiti adipenna ket inyawatna kadakuada dagiti kukuana.” Ni Jesus isu daydiay tao a, sakbay ti panagdaliasatna a napan idiay langit, inkumitna kadagiti ad-adipenna​—dagiti adalanna a nakalinea iti nailangitan a Pagarian​—dagiti kukuana. Dagitoy a kukua ket saanda a pisikal a sansanikua, no di ket irepresentarda ti talon a nasukayan nga isut’ pangnamnamaanna a pagtaudan ti ad-adu pay nga adalan.

Intalek ni Jesus dagiti kukuana kadagiti adipenna kasakbayan ti iyuulina sadi langit. Kasanot’ panangaramidna iti dayta? Babaen ti panangbilinna kadakuada nga itultuloyda a talonen ti daga babaen ti panangikaskasabada ti mensahe ti Pagarian agingga iti ungto ti daga. Kas kinuna ni Jesus: “Ket intedna iti maysa ti lima a talento, intedna iti sabali ti dua, ket iti sabali intedna ti maysa, iti tunggal maysa kas iti kabaelanna, ket sa napan iti biahe.”

Dagiti walo a talento​—dagiti kukua ni Kristo​—naiwarasda ngarud sigun kadagiti kabaelan, wenno naespirituan a posibilidad, dagiti adipen. Dagiti adipen itaktakderanda dagiti klase dagiti adalan. Idi umuna a siglo, kaawatan a ti klase nga immawat kadagiti lima a talento ket inramanna dagiti apostol. Intuloy a sinalaysay ni Jesus a dagiti adipen nga immawat ti lima ken dua a talento agpadpada a dinobleda dagita babaen ti panangikaskasabada ti Pagarian ken ti panagaramidda ti adalan. Nupay kasta, ti adipen a nangawat ti maymaysa a talento inlemmengna dayta iti daga.

“Idi nalabes ti adu nga aldawen,” intuloy ni Jesus, “immay daydi apo dagiti adipen ket inayabanna ida a kinakuenta.” Idi laeng maika-20 a siglo, agarup 1,900 a tawtawen kalpasanna, a nagsubli ni Kristo tapno makikuentaan, gapuna, talaga a daytat’ “adu nga aldawen.” Idin inlawlawag ni Jesus:

“Idi nagparang daydi immawat ti lima a talento, nangyeg ti sabali pay a lima a talento, a kunkunana, ‘Apo, lima a talento ti inyawatmo kaniak; adtoy, nakagunggonaak ti sabali a lima a talento.’ Ni apona kinunana kenkuana, ‘Naimbag, adipen a nalaing ken mapagtalkan! Napagtalkanka iti bassit. Isaadkanto nga agaywan iti adu. Makipagragsakka iti apom.’” Ti adipen a nangawat ti dua a talento nadoblena met dagiti talentona, ket isut’ immawat ti isu met laeng a komendasion ken gunggona.

Ngem, kasano ngay, ti pannakipagragsak dagitoy matalek nga adipen ken Apoda? Ay ket, ti ragsak ti Apoda, a ni Jesu-Kristo, ket isut’ panangawatna ti Pagarian idi napan iti adayo idiay yan ni Amana sadi langit. No maipapan kadagiti matalek nga adipen iti moderno a panawen, addaandat’ naindaklan a rag-o gaput’ pannakaitalek kadakuada ti ad-adu pay a responsabilidad iti Pagarian, ket bayat nga iringringpasdat’ naindagaan a kursoda, maaddaandanto ti nagpupuniponan a rag-o iti pannakapagungarda iti nailangitan a Pagarian. Ngem ti ngay maikatlo nga adipen?

“Apo, am-ammok a taoka a nainget,” inreklamo daytoy nga adipen. “Gapuna nagbutengak ket napanak ket inlemmengko ti talentom iti daga. Adtoy alaem ti kukuam.” Inggagara ti adipen ti di nagtrabaho iti talon babaen iti panangaskasaba ken panagaramid adalan. Gapuna isut’ inawagan ti apona a “managdakdakes ken nasadut” ket sinentensiaanna ti dusa: “Ikkatenyo ngarud kenkuana ti talento . . . Ket ti adipen nga awan kapapayanna ibellengyo iti sipnget iti ruar. Idiay addanto ti panagsangit ken panagngaretnget dagiti ngipen.” Dagidiay naibilang iti daytoy klase dakes nga adipen, a naibellengda iti ruar, ket awananda ti aniaman a naespirituan a rag-o.

Daytoy ti mangted ti mamagpanunot a leksion kadagiti isuamin nga agkunkuna a pasurot ni Kristo. No kayatda met a tagiragsaken ti komendasion ken gunggonana, ket malisianda ti pannakaibelleng iti sipnget iti ruar ken ti naan-anay a pannakadadael, masapul nga agtignayda a mangparang-ay ti kukua ti nailangitan nga Apoda babaen ti pannakiramanda a naan-anay iti panangaskasaba. Nagagetkay met laeng aya iti daytoy a banag?

Inton Dumteng ni Kristo iti Pannakabalin ti Pagarian

Kaskasdi a kadua pay laeng ni Jesus dagiti apostolna idiay Bantay dagiti Olivo. Kas sungbat iti panagdawatda ti pagilasinan ti kaaddana ken ti panungpalan ti sistema dagiti bambanag, ibagana itan kadakuada ti maudi iti serie dagiti tallo a pangngarig. “Ngem inton ti Anak ti tao umay agraman iti dayagna, ken amin dagiti anghel maikuyog kenkuana,” inrugi ni Jesus, “isu ti panagtugawnanto iti trono ti gloriana.”

Saan a makita ti tattao dagiti anghel iti nailangitan a dayagda. Gapuna ti idadateng ti Anak ti tao, a ni Jesu-Kristo, a kadua dagiti anghel ket rebbeng ngarud a di makita ti natauan a matmata. Ti idadateng napasamak idi tawen 1914. Ngem iti ania a panggep? Inlawlawag ni Jesus: “Iti sanguananna maurnongto dagiti isuamin a nasion, ket paglalasinennanto ti maysa ken maysa kadagiti tao a kas iti pastor ilasinna dagiti karnero kadagiti kalding. Ket isaadnanto dagiti karnero iti makanawanna, ket dagiti kalding iti makatigidna.”

Iti panangiladawanna no aniat’ mapasamak kadagidiay nailasin iti naanamongan a dasig, kuna ni Jesus: “Iti dayta kunaento ti ari kadagiti adda iti makanawanna, ‘Umaykayo, bendito ni Amak, tawidenyo ti pagarian a naisagana kadakayo nanipud idi pannakabangon ti lubong.’” Dagiti karnero iti daytoy nga ilustrasion saandanto a makipagturay a kadua ni Kristo idiay langit ngem tawidendanto ti Pagarian iti pannakaawat nga isudanto dagiti naindagaan nga iturayan. Ti “pannakabangon ti lubong” napasamak idi damo a panagputot da Adan ken Eva kadagiti annak a magunggonaanto iti sagana ti Dios a mangsubbot ti sangatauan.

Ngem apay a nailasin dagiti karnero iti makanawan a pabor ti Ari? “Ta nagbisinak”, insungbat ti ari, “ket inikkandak ti kanen; nagwawak ket inikkandak ti inumen. Nagganggannaetak ket pinagdagusdak; lamolamoak, ket kinawesandak. Nagsakitak ket kinablaawandak. Nagianak idiay pagbaludan ket immaykayo kaniak.”

Yantangay dagiti karnero addada ditoy daga, kayatda a maammuan no kasano koma a naaramidanda dagita a nagsayaat nga ar-aramid agpaay iti nailangitan nga Arida: “Apo, kaano ti pannakakitami kenka a mabisbisinan ket tinaraonandaka,” insaludsodda, “wenno mawaw ket inikkandaka ti inumen? Kaano ti pannakakitami kenka a ganggannaet ket pinagdagusdaka, wenno lamolamo, ket kinawesandaka? Kaano ti pannakakitami kenka a masakit wenno adda idiay pagbaludan ket immaykam kenka?”

“Pudno kunak kadakayo,” insungbat ti Ari, “gapu ta inaramidyo iti maysa kadagiti kanunummuan kadagitoy kakabsatko, inaramidyo met kaniak.” Dagiti kakabsat ni Kristo isuda dagiti natda pay ditoy daga kadagiti 144,000 a makipagturayto a kaduana idiay langit. Ket ti panagaramid ti naimbag kadakuada, kuna ni Jesus, ket kas panagaramid metten ti naimbag kenkuana.

Sumaganad, kinasarita ti Ari dagiti kalding: “Umadayokayo kaniak, dakay a nailunod, inkay iti apuy nga agnanayon a naisagana iti Diablo ken kadagiti anghelna. Ta nagbisinak ket didak inikkan ti kanen, nagwawak, ket didak pinainum. Nagganggannaetak, ket didak pinagdagus; lamolamoak, ket didak kinawesan; masakitak ken addaak iti pagbaludan, ket didak sinarungkaran.”

Dagiti kalding, nupay kasta, nagreklamoda: “Apo, kaano ti pannakakitami kenka a mabisbisinan wenno mawaw wenno ganggannaet wenno lamolamo wenno masakit wenno idiay pagbaludan ket didaka nagserbian?” Naukom a siinget dagiti kalding iti isu met laeng a pakaibasaran iti pannakaukom a paborable dagiti karnero. “Gapu ta dikay inaramid iti maysa kadagiti kanunummuan kadagitoy [a kakabsatko],” insungbat ni Jesus, “dikay met inaramid kaniak.”

Gapuna ti kaadda ni Kristo iti pannakabalin ti Pagarian, kasakbayan la unay ti panungpalan daytoy dakes a sistema dagiti bambanag iti dakkel a rigat, isunto ti panawen ti pannakaukom. Dagiti kalding “mapandanto iti agnanayon a pannakagessat, ngem dagiti nalinteg [dagiti karnero] iti biag nga agnanayon.” Mateo 24:2–​25:46; 13:40, 49; Marcos 13:3-37; Lucas 21:7-36; 19:43, 44; 17:20-30; 2 Timoteo 3:1-5; Juan 10:16; Apocalipsis 14:1-3.

▪ Aniat’ nangtignay ti saludsod dagiti apostol, ngem kaawatan nga aniat’ adda pay iti is-isipda?

▪ Ania a paset ti padto ni Jesus ti natungpal idi 70 K.P., ngem aniat’ saan a napagteng idi?

▪ Kaanot’ immuna a kaitungpalan ti padto ni Jesus, ngem kaano a maaddaan ti kangrunaan a kaitungpalan?

▪ Ania ti banag a makarimon iti umuna ken maudi a kaitungpalanna?

▪ Apay a ti dakkel a rigat awan ti maudi a kaitungpalanna iti pannakadadael ti Jerusalem?

▪ Aniada a kasasaad ti lubong ti mangtanda iti kaaddan Kristo?

▪ Kaano nga ‘agdung-aw amin a tribo ditoy daga,’ ngem anianto ti ar-aramiden dagiti pasurot ni Kristo?

▪ Aniat’ inted ni Jesus nga ilustrasion a tumulong kadagiti masanguanan a disipulona a mangilasin nga asidegen ti panungpalan?

▪ Aniat’ imbalakad ni Jesus kadagidiay disipulona nga agbibiagto bayat dagiti maudi nga al-aldaw?

▪ Asinodat’ isimsimbolo dagiti sangapulo a babbalasang?

▪ Kaano a ti Kristiano a Kongregasion naitulag a makiasawa iti nobio, ngem kaanot’ idadateng ti nobio a mangikuyog ti nobiana idiay pagbodaan?

▪ Aniat’ irepresentar ti lana, ket ti panagikut iti dayta ti mamagbael kadagiti manakem a babbalasang a mangaramid ti ania?

▪ Sadinot’ pakaangayan ti boda?

▪ Ania a grande a gunggona ti pakaikapisan dagiti naampang a babbalasang, ket anianto ti pagtungpalanda?

▪ Ania a leksion ti isuro ti pangngarig dagiti talento?

▪ Asinoda dagiti adipen, ken ania dagiti kukua a naitalek kadakuada?

▪ Kaanot’ iyaay ti apo a makikuentaan, ken aniat’ masarakanna?

▪ Aniat’ ragsak a serkan ti matalek nga adipen, ket aniat’ mapasamak iti maikatlo nga adipen, ti dakes nga adipen?

▪ Apay a di makita ti kaadda ni Kristo, ket ania a trabaho ti aramidenna iti dayta a tiempo?

▪ Iti ania a pannakaawat a dagiti karnero tawidendanto ti Pagarian?

▪ Kaano a napasamak ti “pannakabangon ti lubong”?

▪ Maibatay iti ania a maukom dagiti tattao kas karnero wenno kas kalding?

Kapitulo 112

Ti Maudi a Paskua ni Jesus Asidegen

BAYAT nga umadanin ti Martes, Nisan 11, inringpas ni Jesus ti panangisursurona kadagiti apostol idiay Bantay dagiti Olivo. Anian a kinaokupado, kinabannog dayta nga aldaw idi! Ita, nalabit bayat nga agsubsubli idiay Betania iti rabii, kunana kadagiti apostolna: “Ammoyo nga iti kalpasan ti dua nga aldaw umay ti paskua, ket ti Anak ti tao mayawat tapno mailansa iti kayo.”