Kasla Sabali Kadi ti Panangipapanda Kenka?

MARIRIBUKAN ni Antonio. Bigla a bimmaaw kenkuana ti nasinged a gayyemna a ni Leonardo ket dina ammo no apay.a Adda dagiti gundaway a di maikankano ti kablaawna. No agkuyogda, kasla adda bangen iti nagbaetanda ita. Madanagan ni Antonio di la ket ta adda inaramid wenno insawangna a sabali ti panangipapan ti gayyemna. Ngem ania koma dayta?

Gagangay dagiti di panagkikinnaawatan. Adu kadagita ti babassit la a banag ken nalaka a marisut. Ngem dadduma ti makaparurod nangnangruna no agtultuloy ti di umiso nga impresion iti laksid ti amin a panangikagumaan a mangiwaksi kadagita. Apay nga adda dagiti di panagkikinnaawatan? Kasanoda nga apektaran dagiti indibidual a nairaman? Ania ti aramidem no sabali ti panangipapan ti dadduma iti inaramidmo? Napateg kadi a talaga no ania ti panangmatmat kenka ti dadduma?

Di Maliklikan a Mapasamak

Gapu ta di mabasa ti tao ti panunot ken motibotayo, addanto latta dagidiay sabali ti panangipapanda iti sasao wenno tigtignaytayo. Adu ti posible a pagtaudan ti di panagkikinnaawatan. No maminsan, gapu laeng ta ditay mayebkas a nalawag ken detalyado ti kayattay nga ibaga. Mabalin met a ti ariwawa iti aglawlaw ken dadduma pay a makasinga a bambanag ti makagapu a didatay mangngeg a nalaing ti dadduma.

Adda met dagiti tignay ken ugali a di umiso ti pannakaipapanda. Ti managbabain a tao, kas pagarigan, ti mabalin a maipato a saan a mannakigayyem, suplado, wenno natangsit. Dagiti napagtengna iti biag ti mabalin a mamagalumiim kenkuana kadagiti sumagmamano a situasion imbes a mamagbalin koma kenkuana a rasonable. Manamnama met ti di panagkikinnaawatan gapu iti panagduduma ti kultura ken lenguahe. Mangnayon pay ti di umiso a padamag ken tsismis, isu a ditay pakasdaawan a no dadduma sabali ti panangtarusda iti talaga a kayattay nga ibaga wenno aramiden. Siempre, saan unay a makaliwliwa daytoy kadagidiay a ti panagriknada ket sabali ti panangipapan ti dadduma kadagiti motiboda.

Kas pagarigan, awan malisia a nadakamat ni Anna ti kinapopular ti maysa a gayyemna a saan a presente iti dayta a kanito. Sabali ti nakadanon iti gayyemna. Naklaat lattan ni Anna idi sipupungtot nga inakusar ti gayyemna iti sanguanan ti sumagmamano nga umim-imatang nga isut’ umapal kano iti atension nga ipapaay ti kabarkadada a lalaki iti gayyemna. Sabali ti panangipapanda iti imbaga ni Anna, ket nalpay ti amin a panangikagumaanna a mangilawlawag iti gayyemna nga awan ti dakes nga intensionna. Talaga a nagkas-ang ti nagbanagan dayta a pasamak, ket adu a tiempo ti limmabas sakbay a narisut ni Anna dayta a dida nagkinnaawatan.

Masansan a ti panangtingiting kenka ti dadduma ket agpannuray kadagiti mariknada nga intensionmo. Isu a natural laeng a masairka no sabali ti panangipapan dagiti tattao iti motibom. Mabalin a makapungtotka gapu ta awan ti makitam a rason a didaka maawatan. Para kenka, dagiti kasta a panangmatmat ket mangidumduma, mangbabalaw, wenno namimpinsan a kamali, ket makapasakit unay dagita​—nangnangruna no nangato ti respetom iti tao a nagtaudan ti di nainkalintegan a panangipapan.

Nupay dimo magustuan ti pagrukodan dagiti tattao kenka, maikanatad latta a raemem ti opinion ti dadduma. Saan a Nakristianuan ti di panangikankano iti kapanunotan ti dadduma, ken nangnangruna a ditay kayat a makasair kadagiti dadduma ti panagsasao wenno tigtignaytayo. (Mateo 7:12; 1 Corinto 8:12) Isu nga adda gundaway a mabalinmo met a korehiren ti maysa a di umiso ti opinionna kenka. Ngem saan met a makatulong ti nalabes a pannakaseknan iti anamong ti dadduma, nga agbanag iti pannakapukaw ti panagraem iti bagi wenno pannakarikna iti pannakaipuera. Total, saan a ti panangmatmat ti dadduma ti mangikeddeng no siasinoka a talaga.

Iti sabali a bangir, mabalin a mariknam a nainkalintegan ti reklamoda kenka. Nasakit met dayta, ngem no sitatallugod ken sipupudno a bigbigem dagiti pagkurangam, pagimbagam dagita a kapadasan agsipud ta dagita ti manggutugot kenka a mangaramid kadagiti nasken a panagbalbaliw.

Dagiti Dakes a Pagbanagan

Mabalin a serioso ti pagbanagan dagiti di panagkikinnaawatan. Nalabit met a saan. Kas pagarigan, no nakapigpigsa ti boses ti maysa a lalaki iti restawran, mabalin a panunotem a mannakigayyem dayta a tao wenno nalabit agpalpalastog. Ngem mabalin nga awan kadagita a dua. Mabalin a nakapuy ti panagdengngeg ti kasarsaritana. Wenno nalabit matmatam a nasungit ti maysa nga agtagtagilako. Ngem mabalin nga adda rikriknaenna. Nupay dagiti kasta a di umiso a panangipapan ti mangiturong kadagiti saan a nasayaat nga impresion, agparang a dida agresulta iti serioso wenno agpaut a parikut. Ngem no dadduma, mangpataud iti problema ti di umiso a panangipapan. Usigenyo ti dua a pasamak iti pakasaritaan ti nagkauna nga Israel.

Idi natay ti ari ti Ammon a ni Nahas, nangibaon ni David kadagiti mensahero tapno liwliwaenda ti anak ti ari a ni Hanon, a nangrugi nga agturay kas kasukat ni amana. Nupay kasta, impagarup dagiti Ammonita nga agsimsimisim iti teritoriada dagiti simmarungkar a mensahero, isu a pinabainan ida ni Hanun sana indeklara ti pannakigubat iti Israel. Kas nagbanaganna, di kumurang nga 47,000 a tattao ti natay​—maigapu laeng iti di umiso a panangipapan iti nasayaat nga intension.​—1 Cronicas 19:1-19.

Iti immun-una a paset ti pakasaritaan ti Israel, adda sabali pay a di panagkikinnaawatan a naiduma unay ti pannakarisutna. Dagiti tribu da Ruben ken Gad ken ti kagudua ti tribu ni Manases, nangibangonda iti nakadkadlaw nga altar iti igid ti Karayan Jordan. Minatmatan daytoy ti dadduma a tribu ti Israel kas di kinamatalek, maysa a panagrebelde ken Jehova. Nagkakapponda ngarud tapno makigubat kadagiti nangbangon iti altar. Ngem sakbay a nagtignayda a sidadarasudos, nangibaon dagitoy nga Israelita kadagiti mensahero a mangipakaammo iti rurodda kadagiti nangbangon iti altar a matmatanda a tignay ti di kinamatalek. Imbag laengen ta kasta ti inaramidda agsipud ta sigun kadagiti nagbangon iti altar, awan intensionda a tumallikud iti nasin-aw a panagdayaw. Imbes ketdi, nagserbi dayta nga altar kas monumento ti kinamatalekda ken Jehova. Daytoy a di panagkikinnaawatan mabalin koma a nagbanag iti panagpipinnatay, ngem naliklikan dayta gapu iti nainsiriban a panagtignay.​—Josue 22:10-34.

Lawlawaganyo Dagiti Bambanag Buyogen ti Espiritu ti Ayat

Makasursuroka no pagdiligem dagitoy a pasamak. Awan duadua a nainsiriban no lawlawagan ti isyu. Ditay ammo no mano a biag ti nasalbar iti kadakdakamat a pasamak, gapu laeng iti panagsarita ti agsinnumbangir a dasig. Iti kaaduan a kaso, nupay saan a biag ti mapukaw no di umiso ti panangipapanmo kadagiti napudno nga intension ti sabali a tao, mabalin a ti panaggagayyem ti madadael. Gapuna, no iti panagriknam ket adda di maiparbeng nga inaramid kenka ti maysa a tao, masiguradom kadi a kasta a talaga ti kasasaad, wenno pagarupmo laeng dayta? Ania aya ti motibona? Damagem kenkuana. Kasla sabali kadi ti panangipapanna kenka? Pagsaritaanyo dayta. Dimo ipalubos a ti kinatangsit ti manglapped kenka a makisarita.

Nagsayaat ti indatag ni Jesus nga addang a mangrisut kadagiti di panagkikinnaawatan: “No, ngarud, ip-ipanmo ti sagutmo iti altar ket sadiay malagipmo a ti kabsatmo addaan iti maysa a banag a maibusor kenka, panawam ti sagutmo sadiay sanguanan ti altar, ket mapanka; umuna a makikappiaka ken kabsatmo, ket kalpasanna, inton nakasublikan, idatonmo ti sagutmo.” (Mateo 5:23, 24) No kasta, ti kasayaatan nga aramiden isu ti pribado a pannakisarita iti dayta a tao, nga awan sabali nga agdengdengngeg. Dakdakes no iti sabali a tao ti nakaammuan ti nakaaramid iti kamali ti maipapan iti reklamom. (Proverbio 17:9) Ti panggepmo isu ti makiareglo buyogen ti espiritu ti ayat. Sikakalma nga ibagam ti problema iti nalawag, simple, ken di mangakusar a sasao. Ilawlawagmo no ania ti riknam iti napasamak. Sa pudpudno nga imdengam ti rikna ti adda iti bangir. Dika madagdagus nga agatap. Panunotem nga awan ti dakes a panggepna. Laglagipem, ti ayat “patienna ti amin a bambanag.”​—1 Corinto 13:7.

Siempre, uray narisuten dagiti di panagkikinnaawatan, nalabit adda latta dagiti nasair a rikna wenno panagsagaba kadagiti dakes nga imbungana. Ania ti mabalin nga aramiden? No kasapulan, maitutop ti napasnek a panagpadispensar agraman panagaramid kadagiti rasonable nga addang a mangrisut iti parikut. Kadagita a kasasaad, nasken a ti napasakitan surotenna ti naipaltiing a balakad: “Itultuloyyo nga anusan ti maysa ken maysa ken sibubulos a pakawanen ti maysa ken maysa no ti asinoman adda pakaigapuan ti panagdarumna maibusor iti sabali. Kas iti sibubulos a panangpakawan kadakayo ni Jehova, kasta met ti aramidenyo. Ngem, malaksid kadagitoy amin a banag, kawesanyo ti bagbagiyo iti ayat, ta dayta ket naan-anay a singgalut ti panagkaykaysa.”​—Colosas 3:13, 14; 1 Pedro 4:8.

Bayat nga imperpektotayo, addanto pay latta dagiti di panagkikinnaawatan ken masair a rikrikna. Agkamali ti asinoman wenno makaisawang kadagiti kasla makapasakit wenno nagubsang. Ipasimudaag ti Biblia: “Maitibkoltayo amin iti adu a daras. No ti asinoman saan a maitibkol iti sao, daytoy perpekto a tao, a kabaelanna met a ngedngedan ti intero a bagina.” (Santiago 3:2) Yantangay pagaammo unay daytoy ni Jehova a Dios, kastoy ti balakadna kadatayo: “Dika agdarasudos iti espiritum nga agrurod, ta ti panagrurod isu ti agsaad iti saklot daydiay maag. Kasta met, saanmo nga ipaay ta pusom kadagiti amin a sao a sawen dagiti tattao, tapno saanmo a mangngeg a ti adipenmo idawdawatna ti pakadaksam. Ta ti bukodmo a puso pagaammona unay uray iti adu a daras a sika, mismo a sika, indawdawatmo ti pakadaksan ti sabsabali.”​—Eclesiastes 7:9, 21, 22.

“Ni Jehova Tingitingenna Dagiti Puso”

Kasano ngay no kasla imposible a maatur ti dakes nga impresion kenka ti maysa a tao? Dika sumuko. Itultuloymo a sukayen ken iparangarang dagiti Nakristianuan a kualidad agingga iti kabaelam. Ikararagmo ken Jehova a tulongannaka kadagiti kasapulan a balbaliwam. Saan a ti tao ti mangibaga no ania a talaga ti katataom. Ni Jehova laeng ti naan-anay a ‘makatingiting iti puso.’ (Proverbio 21:2) Uray ni Jesus tinagibassit ken linais dagiti tattao, ngem saan a dayta ti nangbalbaliw iti panangmatmat ni Jehova kenkuana. (Isaias 53:3) Nupay di umiso ti panangipato kenka ti dadduma, mabalinmo nga ‘iparukpok ti pusom’ ken Jehova, nga agtalekka a maawatannaka, “ta saan nga iti wagas nga ikikita ti tao ti wagas nga ikikita ti Dios, agsipud ta ti maysa laeng a tao kitaenna no ania ti agparang kadagiti mata; ngem no maipapan ken Jehova, kitaenna no ania ti puso.” (Salmo 62:8; 1 Samuel 16:7) No itultuloymo nga aramiden ti maiparbeng, nalabit a dagidiay saan nga umiso ti impresionda kenka mabigbigdanto ti kamalida ket balbaliwanda ti panangmatmatda.​—Galacia 6:9; 2 Timoteo 2:15.

Malagipmo kadi pay ni Antonio, ti nadakamat iti rugi ti artikulo? Inturturedna a sinurot ti balakad ti Kasuratan, ket kinasaritana ti gayyemna a ni Leonardo, a dinamagna no ania ti inaramidna a di kinayat ti gayyemna. Ti resultana? Naklaat ni Leonardo. Kinunana nga awan ti aniaman a madi nga inaramid ni Antonio kenkuana ken impasiguradona nga awan sakit ti nakemna iti gayyemna. No kasla man natamnay, nalabit adda ngamin sabali a pampanunotenna. Nagpadispensar ni Leonardo gapu ta dina impagpagarup a nasaktanna ti rikna ti gayyemna ket nagyaman ta imbaga kenkuana ti gayyemna ti maipapan iti daytoy a banag. Innayonna nga iti masanguanan, agan-annadton tapno di makaipaay iti kasta met laeng nga impresion iti sabsabali. Kasla awan ti napasamak, ket nagbalin a nasingsinged pay dagiti aggayyem.

Awan ti siasinoman a mayat a mapagatapan iti di umiso. Nupay kasta, no aramidem amin nga addang tapno lawlawagan dagiti bambanag ket iyaplikarmo dagiti Nainkasuratan a prinsipio ti ayat ken pammakawan, mabalinmo met a masagrap ti kasta a nagsayaat a resulta.

[Footnote]

[Dagiti Ladawan iti panid 23]

Naragsak ti resultana no malawlawagan dagiti bambanag buyogen ti espiritu ti ayat ken pammakawan