“Imbagada Kaniak Diakto Makapagna Manen!”

ITI edad a 20, ni Ed ket nairaman iti nakaro nga aksidente iti kotse. Idi nakapuoten, di makabangon. Nabigbigna nga isut’ paralisado ngem impagarupna a temporario laeng dayta. Nalagip ni Ed ti napasamak kalpasanna idiay ospital: “Imbagada kaniak diakto makapagna manen!” Isut’ naparalisado manipud barukong nga agpababa.

“Naupayak idi nadangran ti anakko a lalaki,” nalagip ti tatang ni Ed. “Isut’ nasalun-at nga agtutubo a lalaki, ngem itan saanen a makapagna. Daytat’ nangipatingga a dagus iti biagna.” Adda iti amin-tiempo a ministerio ni Ed, nga awagan dagiti Sak ni Jehova iti panagpayunir.

Ti sabali nga agtutubo a lalaki nga agedad iti 20, ni Bill, nagay-ayam a nagsirko iti dalluyon ket naitugtog ti ulona iti tambak a darat. Giddato, di nakakuti wenno makaanges. Isut’ tinulongan dagiti gagayemna iti asideg, ket saan a nalmes ni Bill. Nupay kasta, isut’ naparalisado manipud tengnged nga agpababa. Imbaga dagiti doktor ken Bill a saanto a makapagna manen.

Damo a Tignay

“Kayatko ti agbekkel,” impudno ni Bill, “ngem diak maaramid dayta idiay kamak idiay ospital.” Nakigubat ni Bill idiay Gubat ti Vietnam ket agpalplano nga agbalin a piloto. Isut’ nadangran idi 1969, nadadael amin nga arapaapna, ket dina kayaten ti agbiag.

Naiduma ti damo a tignay ni Ed idi naibaga kenkuana nga isut’ agnanayonen a paralisado. “Diak naupay, ket ti rason isut’ pammatik iti kari iti Dios iti Biblia. Nabigbigko a ti kasasaadko mabalin a permanente itan ngem daytat’ saan a permanente iti agnanayon.” Gaput’ namnamana, nabaelan ni Ed a tinaming a sibaballigi ti an-anayenna iti nasurok a 25 a tawen.

Ni Bill, iti kasumbangirna, awan ammona maipapan iti kari ti Dios. Nupay kasta, adda napasamak maysa nga aldaw a nangtignay kenkuana a mangaramid iti maipaay kenkuana met laeng.

Kalpasan iti panagnaedna iti ospital iti walo a bulan, naipan ni Bill iti banio tapno imingan ti maysa a lalaki a nars. “Idi nagsarmingak,” kinunana, “saan a siak ti nakitak!”

Ni Bill nabileg a 90 kilos 185 centimetro a lalaki, ngem itan maysa laengen a 40 kilos a tultulang. Dina patien a ladawanna ti nakitana iti sarming. Ti kapadasan tinignayna ti espiritu ti pannakidangadang kenkuana a mangawat iti karit iti narikut a tiempo iti an-anayenna. “Ti umuna a tawen ti kinabaldado ket napeggad,” kuna ni Bill, “ta daytat’ tiempo ti panangikeddengmo no sadino ti pagturongam.”

Panangparmek kadagiti Pakarigatan

Saan a nerbioso a tao ni Ed, ngem aminenna nga adda dagiti pakaragsakanna ken pakaupayanna. “No dadduma diak maaramid dagiti simple a trabaho kas iti pananggaw-at iti maysa a banag,” ilawlawag ni Ed, “ket mabalin a malidayak.”

Marigatan ni Bill a limitado ti kabaelan ti bagina ket ti utekna saan. “Maipadis dayta iti paandaren ti jet nga isip a kariton ti bagina,” kunana.

Adda met dagiti pisikal a komplikasion a mainaig iti pannakadangran ti dori, kas ti di pannakatimbeng ti panagisbo ken ti panagibleng, dagiti sugsugat a patauden ti nadangran a dori, ken dagiti sakit iti pagangsan. Ni Ed adda sakitna iti bekkel nanipud pay idi nadangran ket addada tiempo a manipud innem agingga iti pito nga aldaw ti temperaturana ket 40 degrees Celcius. Ti di pannakatimbeng ti panagisbo ken panagibleng makaupay met ken ni Bill. Kastoy ti kunana: “Dikanto pulos makabagay iti bagi ti maladaga.”

Paregtaen ni Ed dagiti amin nga adda lappedna nga agwaywayas no mabalin. “Padasenyo nga aramiden a mismo,” kunana, “ket adu ti rang-ayanyo.” Daytat’ makagapu nga, idi pimmanawen idiay ospital, ti umuna nga inaramidna isut’ panangikabilna iti kotsena kadagiti pangtimbeng ti ima tapno makamaneho. Itan us-usarenen ni Ed ti naisangsangayan ti alikamenna a trak iti naballigi a negosiona a panagdalus.

“Padasenyo a lipaten ti lappedyo,” ibalakad ni Bill, “ket rummuarkayo ket agbiagkayo iti kasayaatan a kabaelanyo. No dikay agtignay kas addaan lapped didakay tratuen dagiti tattao a kasta.” Aramiden ni Bil ti ibalbalakadna. Sibaballigi nga ikutanna ken paandarenna ti maysa a negosio, nga aggunay babaen iti karitonna iti golf, iti adda daligna a tugawna, ken kadagiti saklay.

Aniat’ Maaramidan?

Maysa a lapped ti adda an-anayenna mabalin nga adda iti panunot dagidiay awan an-anayenna. Ti kasayaatan a pangikkat itoy a lapped isut’ pannakaawat. Dagiti adda an-anayenda kayatda ti isu met laeng a konsiderasion ken pannakaawat a maipaay kadagiti awan ti pisikal nga an-anayenda.

Dadduma a tattao ti kasla maamak wenno di komportable no maipasangoda iti adda an-anayenna. Kuna ni Bill: “Kinapudnona datay amin adda lappedna. Daddumat’ nakarkaro laeng ti lappedda.” Dagidiay adda an-anayenna ket basta tattao a, kas pangarigan, saan a makapagna, makakita, makangngeg kas kadagiti dadduma a tattao. Nasken a matmatantayo ti aniaman nga an-anayen a kas kasasaad ket kitaentayo ti intero a persona.

“Apresiarek no matmatandak dagiti tattao a kas ti siasinoman,” kinuna ni Ed. “Kitaendak. Dikay kitaen ti tugawko.” Kalpasanna sinaritana ti maysa a kapadasanda iti asawana iti maysa a restaurant: “Innala ti waitress ti order ti asawak ket kalpasanna inimutodna, imbes a siak, no aniat’ kayatko. Saanak a tuleng! Diak laeng makapagna.”

“Kaaduan a tattao kayatda ti mangipakita iti konsiderasion kadagiti addaan an-anayen,” ilawlawag ni Ed, “ngem dida ammo no aniat’ aramidenda.” Ti balakadna: “Ti kasayaatan nga armiden isut’ aguray ket kitaen no aniat’ maaramidanyo sakbay ti panangaramidyo iti aniaman.”

Gapuna siguraduenyo a damagen nga umuna, “Mabalin a tumulongak?” Wenno, “Adda kadi aniaman a maitulongko?” Dikay pagarupenyo a kayat ti addaan an-anayen ti tulongyo; mabalin a dina kayat.

“Ti kadakkelan a komplimento iti addaan an-anayen,” ibalakad ni Bill, “isut’ panangtrato kenkuana a kas ti siasinoman.” Pudno, daddumat’ makasarak a narigat nga aramiden daytoy. Mabalin nga adda ti personal a mental ken emosional a lapped iti nagbaetanda ken ti addaan an-anayen. Nupay kasta, no ad-adda nga am-ammotay dagitoy nga indibidual, mammano met a panunotentay ti an-anayenda.

Ni Ed, nga adda iti isu met laeng a kongregasion dagiti Saksi ni Jehova iti adun a tawen, ilawlawagna: “Kaaduan kadagiti gagayyem dida pampanunoten nga adda an-anayek. Kinapudnona, iti panangasabami iti publiko, ibaondak nga agsarungkar iti balay nga adda sangapulo nga agdanna nga ulien! Kalpasanna agsubliak ket ibagak kadakuada a mangibaonda laengen iti sabali.”

Maupay kadi ni Ed no malipatan dagiti gagayyemna ti pisikal a limitasionna? Maisupadi ketdi. Kas isalaysayna: “Nagsayaatan ta pagarupenda a diak kasapulan iti tulong. Apresiarek dayta, ta mariknak a para kadakuada awan ti an-anayek, no di ket maysa laeng a normal a tao.”

Dagiti Tulong a Magun-odan

Kadagiti kallabes a tawtawen adun ti rinang-ayan kadagiti adu a pagilian iti panangipaay iti tulong kadagiti addaan pisikal nga an-anayen. Nagadu nga organisasion, produkto, ken serbisio a magun-odan a mangtulong kadakuada a mangtagiragsak iti panagbiag nga agwaywayas. Kadagiti adu a lugar, ti laeng aramiden ti maysa isut’ panangsapul iti impormasion iti listaan ti telepono maipaay iti impormasion kadagitoy nga organisasion ken serbisio.

Adu a patakder publiko ken pasilidades ti nadisenio a mangaywan kadagiti addaan an-anayen. Dadduma a kompania ti eroplano ken ahensia ti panagbiahe ti mangitukon kadagiti naisangsangayan a panagpasiar maipaay kadagiti baldado. Ket itatta dagiti quadriplegics mabalin a tagiragsakenda ti panagbiahe nga agwaywayas iti naisangsangayan ti alikamenna a kotse ken van.

Ti moderno a teknolohia, isu a kadagiti dadduma a kaso posible a labsan ti panaggaraw dagiti nadadael a nerbio, ti makapagpapagna kadagiti paralisado a tattao. Ni Dr. J. Petrofsky, maysa a payunir a managsirarak iti dayta a tay-ak, aminenna, nupay kasta, a mabalin a mamatida kadagiti ulbod a namnama maipapan kadagita a teknolohia. Mabalin a patienda a papagnaenna manen ti siasinoman a paralisado. “Ti laeng maaramidyo isut’ panagbalin a napudno,” kuna ni Dr. Petrofsky, “ket padasen nga ibaga kadakuada ti umiso a kasasaad dayta a panagsirarak. Ammoyo, ditay ag-agasan ti aniaman.”

Ti Pudno nga Agas

Kaskasdi, ti pudno ken agnanayon nga agas dagiti amin a pisikal nga an-anayen, kabayatanna, maibanagton. Daytoy a sigurado a namnama a makapagnanto manen ti nangtaginayon ken Ed ken nangtulong kenkuana a makapagballigi iti an-anayenna kadagitoy amin a tawen. Ti kari ti Biblia ket: “Maluktanton dagiti mata ti bulsek, ken dagiti lapayag ti tuleng maluktandanto. Iti kasta aglagtonto ti pilay a kas maysa nga ugsa, ken ti dila ti umel agkantanto a siraragsak.”—Isaias 35:5, 6.

Matungpalto ti pannakaagas dagiti amin nga an-anayen ditoy daga a mismo inton sukatanen ti Pagarian ti Dios dagiti amin a gobgobierno ti tao. (Daniel 2:44) Kinapudnona, ti Pagarian ti Dios, isu nga insuron ni Jesus nga ikararag dagiti pasurotna, iyegnanto ti maysa a baro a lubong a sadiay ti pakatungpalanto ti kari ti Biblia: “Ket ti agtaeng dinanto kunaen: ‘Masakitak.’”—Isaias 33:24; Mateo 6:9, 10.

Idi naaksidente, di ammo ni Bill ti kaipapanan dagitoy a karkari ti Biblia, nupay no kankanayon a raemenna unay ti Biblia. Bayat ti umuna a lima a tawen nga an-anayenna, rinugiannan ti nakaro a panagusar iti droga. “Nagus-usarakon ti droga idiay Vietnam tapno malisiak dagiti pagam-amkan,” kunana, “ket kamaudiananna usarek ida tapno maibturak ti biag iti wheelchair.”

Idi 1974, nupay kasta, babaen iti tulong dagiti Saksi ni Jehova, pinati ni Bill a talaga a pudno ti Biblia ket dagiti karkarina naan-anay a mapagtalkanda. “Nanipud idin a nagtultuloy,” kinunana, “kaiyariganna, dagiti siksik, kasla nagtinnagda kadagiti matak!” Pito a bulan kamaudiananna indedikaren ni Bill ti biagna ken Jehova a Dios, ket di nagbayag isu ken ti asawana inrugidan a dua ti biag iti amin-tiempo a ministerio kas payunir.

Iti panangpanunot kadagiti napalabas a kapadasanna, aminen ni Bill a nasaem ti aksidentena ken ti simmaruno a kinabaldadona. “Ngem,” ipaganetgetna, “adut’ nasursurok manipud iti pannakadangran.” Kasano a makunak dayta?

“Pagduaduaak no maysaak a pudno a Kristiano itatta no saan a gapu iti kinabaldadok,” ilawlawagna. “Idi, natangsitak unay, ambisiuso, ken nalabit mabalin a diak nagnaed iti maymaysa a lugar iti mabayag tapno awaten ti Nakristianuan a mensahe.”

Gapuna, kas ken Ed, ni Bill addaan iti natibker a pammati nga iti mabiiten iti baro a lubong ti Dios, naan-anayto manen a mausarna ti bagina. Ket nupay no nalawag nga awan ti panginanamaan iti kasasaad, asinoman a baldado addaan iti dayta met laeng a panagtalek iti pannakabalin ti Dios a mangagas. Ti puso ti kasta a tao mabalin a mapabileg nga inaldaw babaen iti pammati: “Ammok a makapagnaakto manen!”—Naipatulod.

[Ladawan iti panid 23]

Nupay baldado, naan-anay a makiraman ni Ed iti Nakristianuan a ministerio