Nainkalintegan Kadi ti Panamati iti Dios?

NAPAMPANUNOTMO kadin no apay nga amin a banag manipud kadagiti nagbabassit nga atomo agingga kadagiti nagdadakkel a galaksi ket iwanwanwan dagiti di agbalbaliw a linteg ti matematika? Inut-utobmo kadin ti biag a mismo—ti kinanadumadumana, ti kinakomplikadona, ken ti nakaskasdaaw a diseniona? Adu ti mangibaga a naiparna laeng a timmaud ti uniberso ken resulta ti ebolusion ti biag iti dayta. Kuna met ti dadduma a gapuanan dayta ti masirib a Namarsua. Panagkunam, ania kadagita ti ad-adda a nainkalintegan?

Siempre, dagita a panangmatmat ket agpada nga agkasapulan iti pammati. Ti panamati iti Dios ket naibasar iti pammati. Kas kuna ti Biblia, “awan ti tao a nakakita iti Dios uray kaano.” (Juan 1:18) Umasping iti dayta, awan ti tao a nakakita iti itataud ti uniberso wenno iti panangrugi ti biag. Awan met a pulos ti asinoman a tao a nakakita iti maysa a kita ti biag a nagbalin a nangatngato a kita, wenno nagbalin pay ketdi a sabali a kita ti biag. Sigun iti rekord maipapan kadagiti fossil, dagiti kangrunaan a grupo ti an-animal ket kellaat a nagparang ken nagtalinaed a dandani di pulos nagbaliw.a Ti ngarud napateg a saludsod ket: Ania a pammati ti naibatay iti natibker a pundasion—ti pammati iti ebolusion wenno ti pammati iti Namarsua?

Ti Pammatim—Naibatay Kadi iti Natibker nga Ebidensia?

Kuna ti Biblia a ti pudno a “pammati” isu ti “nabatad a parangarang dagiti kinapudno nupay saan a makita.” (Hebreo 11:1) Kastoy ti patarus Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia iti dayta a bersikulo: “No adda pammatitayo, ditay agduadua . . . nga adda dagiti bambanag a ditay makita.” Sigurado nga adu ti mapanunotmo a bambanag a di makita ngem talaga a patiem nga adda dagita.

Kas panangyilustrar: Patien ti adu a mararaem a historiador a nagbiag idi da Alejandro a Dakkel, Julio Cesar, ken Jesu-Kristo. Mapagtalkan kadi ti pammati dagitoy a historiador? Wen, agsipud ta adda maipakitada nga umiso nga ebidensia manipud iti historia.

Mamati met dagiti sientista kadagiti di makita a kinapudno gapu iti “nabatad a parangarang” nga adda dagita. Kas pagarigan, ni Dmitry Mendeleyev a Ruso a kemiko idi maika-19 a siglo naginteresanna unay ti panagnanaig dagiti elemento, a kangrunaan a mangbukel iti uniberso. Naamirisna nga adda pagpapadaan dagita ken mabalin a mapagkakadua sigun iti atomic weight ken kemikal a pakabigbiganda. Gapu iti pammatina iti urnos dagiti grupo, inaramidna ti periodic table of elements ken siuumiso nga impakpakaunana ti kaadda ti sabsabali nga elemento a di pay idi nadiskobre.

Ti bambanag a rinibun a tawen a nagaburan ti masansan a pagibasaran dagiti arkeologo kadagiti konklusionda maipapan kadagiti nagkauna a sibilisasion. Kas pagarigan, ipapanmo a nakakabakab ti maysa nga arkeologo iti nagadu a bloke ti bato a nagsayaat ti pannakatabasda, agpapada ti kadakkelda, ken naurnos ti panagtutuonda. Naisalsalumina pay ti geometriko a disenio ti pannakaurnosda a saan a kaskarina a maporma. Gapuna, ania ngata ti konklusion dayta nga arkeologo? Ipapanna ngata a naiparna laeng dayta? Dakkel ti posibilidadna a saan. Imbes ketdi, ibilangna dayta kas ebidensia ti ar-aramid dagiti tattao iti napalabas, ket nainkalintegan dayta a konklusion.

Gapuna, saan kadi a rumbeng met nga ipakat ti kasta a panagrasrason no maipapan iti disenio a makita iti lubong? Adun ti mamati iti kasta a panangmatmat, agraman dagiti mararaem a sientista.

Naiparna Wenno Nadisenio nga Addaan Panggep?

Adun a tawen ti napalabas, ti Briton a matematiko, pisiko, ken astronomo a ni Sir James Jeans insuratna a babaen iti rumangrang-ay a pannakaammo iti siensia, “ti uniberso ket kasla dinisenio ti maysa a nalaing a matematiko” nga addaan kadagiti abilidad ken galad a maawatan ti mismo nga isiptayo.

Sipud idi insurat dagita ni Jeans, kasta met laeng ti nagteng a konklusion ti dadduma a sientista. Insurat ti pisiko a ni Paul Davies: “Gapu iti kinaurnos ti intero nga uniberso, mamati ti adu nga astronomo iti kaaldawantayo nga adda nangdisenio iti dayta.” Insurat ti maysa kadagiti kalatakan a pisiko ken matematiko a ni Albert Einstein: “Maysa a milagro ti kinapudno a maawatantayo [ti natural a lubong].” Para iti adu, dayta a milagro ramanenna ti biag a mismo, manipud kadagiti kangrunaan a pakabuklan dayta agingga iti nakaskasdaaw nga utek ti tao.

Ti DNA ken ti Utek ti Tao

Ti DNA ket isu ti genetiko a material ti amin a sibibiag a banag nga addaan iti selula ken pakaibasaran ti maipatawid.b Daytoy a komplikado nga acid ket mayarig iti plano wenno resipe, agsipud ta ti DNA ket naglaon kadagiti impormasion a naikabil iti kemikal a porma ken naitalimeng iti nakabasbassit a paset ti selula a makaibuksil ken makaipatungpal kadagita. Kasano kaadu ti impormasion a linaon ti DNA? No dagiti kangrunaan a yunit a maaw-awagan iti nucleotide ket mapagbalin a letra ti alpabeto, “saklawenna daytoy ti minilion a panid ti gagangay a libro,” sigun iti maysa a reperensia.

Iti kaaduan a sibibiag a banag, ti DNA ket nagkikinnamang iti kasla panait a porma a maaw-awagan iti chromosome, a sitatalged a naitalimeng iti uneg ti nukleo ti tunggal selula. Agarup 0.0002 ti maysa a pulgada ti promedio a diametro dagiti nukleo. Agasem—amin nga impormasion a nangpataud iti naisangsangayan a bagim ket masarakan kadagiti nagbabassit a banag a makita laeng babaen iti mikroskopio! Kas iti siuumiso a kinuna ti maysa a sientista, dagiti sibibiag a banag ket addaan iti “sistema a pagidulinan ken pagalaan iti impormasion, ket dayta ti kaaduan pay laeng ti linaonna.” Masdaawka iti dayta no idiligmo iti impormasion a malaon dagiti computer chip, DVD, ken dadduma pay. Ti pay nakaskasdaaw ket nagadu ti ditay pay ammo maipapan iti DNA. “Adda baro a komplikado nga impormasion nga ipalgak ti tunggal matakuatantayo,” kuna ti magasin a New Scientist.c

Nainkalintegan kadi nga ibaga a naiparna laeng ti itataud ti kasta a perpekto a disenio ken kinaurnos? No bilang naiparna a nakakitaka iti libro maipapan iti teknikal a bambanag, a minilion ti panidna ken naisurat iti nasayaat ken naurnos a code, ipapanmo kadi a ti mismo a libro ti nangisurat iti linaonna? Kasano ngay no ti libro ket nagbassit unay a kasapulam pay ti napigsa a mikroskopio tapno mabasam dayta? Ken kasanon no naglaon kadagiti eksakto nga instruksion iti panagaramid iti intelihente a makina a matarimaanna met laeng ti bagina ken makapataud iti kaaspingna, ken addaan iti binilion a piesa a nasken a masangal iti eksakto a tiempo ken iti umiso a pamay-an? Sigurado la ketdi a di sumiplot iti panunotmo a naiparna laeng ti itataud ti kasta a libro.

Kalpasan a nasukimatna ti baro a panagsirarak maipapan kadagiti mapaspasamak iti uneg ti selula, ti Briton a pilosopo a ni Antony Flew, a dati a kangrunaan a mangitantandudo iti ateismo, kinunana: “Ti dandani di nakappapati a kinakomplikado dagiti urnos a kasapulan tapno mabukel (ti biag), [ipakitana] nga adda la ketdi nainaig a sirib.” Kuna ni Flew a “surotenna dayta nga argumento aniaman ti pagtungpalan dayta.” Iti kasasaadna, nagtungpal dayta iti naan-anay a panagbaliw ti kapanunotanna, isu a mamati itan iti Dios.

Ti utek ti tao pagamangaenna met ti adu a sientista. Ti utek ket produkto ti DNA ken nadeskribir kas “ti kakomplikaduan a banag iti uniberso.” Uray ti kabaruan a supercomputer ket kasla awan kaimudinganna no idilig iti daytoy agarup 1.4 a kilo, a dumerosas-dapuen a banag a buklen ti binilion a neuron ken dadduma pay nga estruktura. Sigun iti maysa a neuroscientist, mientras umad-adu ti maammuan dagiti sientista maipapan iti utek ken isip, “ad-adda met a pagsiddaawanda ken dida matukod a panunoten dayta.”

Usigem daytoy: Gapu iti utek, kabaelantayo ti aganges, agkatawa, agsangit, mangsolbar kadagiti burburtia, agaramid kadagiti kompiuter, agbisikleta, agputar kadagiti daniw, ken tumangad iti namituen a langit buyogen ti panagsiddaaw. Gapuna, nainkalintegan kadi nga ibaga a dagitoy nga abilidad ken kapasidadtayo ket resulta ti ebolusion?

Panamati a Naibasar iti Ebidensia

Tapno maawatantayo ti bagitayo, rumbeng kadi a sukimatentayo ti nababbaba a kita dagiti sibibiag a parsua a kas kadagiti sunggo ken dadduma pay nga animal kas iti ar-aramiden dagiti ebolusionista? Wenno rumbeng nga agpannuraytayo iti nangatngato a gubuayan nga isu ti Dios a mangipaay kadagiti sungbat? Adda met ketdi nakaipadaantayo kadagiti animal. Kas pagarigan, kasapulantay ti mangan, uminum, maturog, ken kabaelantayo ti agpaadu. Kaskasdi a naidumatayo iti adu a pamay-an. Ti abilidadtayo nga agrason ipakitana a dagiti naisangsangayan a galad ti tao ket naggapu iti Dios—Daydiay nangatngato ngem datayo. Silalawag nga ibatad ti Biblia dayta ta ibagana a ti Dios pinarsuana ti sangatauan sigun “iti ladawanna,” iti moral ken naespirituan a wagas. (Genesis 1:27) Apay a dimo utoben dagiti galad ti Dios a dadduma kadagita ket nailanad iti Deuteronomio 32:4; Santiago 3:17, 18; ken 1 Juan 4:7, 8?

Sinagutannatayo ti Namarsua kadatayo iti “pannakabael nga agpanunot” tapno masukimattayo ti aglawlaw ken makasaraktayo kadagiti makapnek a sungbat iti salsaludsodtayo. (1 Juan 5:20) Maipapan iti daytoy, insurat ti pisiko ken premiado iti Nobel Prize a ni William D. Phillips: “No sukimatek ti kinaurnos, kinarasonable, ken kinapintas ti uniberso, maamirisko nga adda nangatngato a sirib a nangdisenio kadagiti makitkitak. Ti panangapresiarko iti panagtutunos, ken iti makaay-ayo a kinasimple ti pisika pinabilegna ti pammatik iti Dios.”

Agarup 2,000 a tawen ti napalabasen, insurat ti maysa a masirib a managpaliiw iti lubong: “Dagiti di makita a kualidad [ti Dios] ket silalawag a makita manipud pannakaparsua ti lubong ken agpatpatuloy, agsipud ta matarusan ida babaen iti bambanag a naaramid, ti mismo nga agnanayon a pannakabalin ken kina-Diosna.” (Roma 1:20) Ti Kristiano a ni apostol Pablo a nagsurat iti dayta ket masirib ken nangato ti adalna iti Mosaiko a Linteg. Nagbalin a pudpudno kenkuana ti Dios gapu iti pammatina a naibatay iti lohikal a panagrasrason, bayat a ti napalalo a panagayatna iti hustisia ti nakatignayanna a mangpadayaw iti Dios gapu kadagiti pinarsuana.

Sipapasnek a mangnamnamakami a maamirismonto met a nainkalintegan ti panamati iti Dios. Kinapudnona, kas ken Pablo, sapay koma ta saankanto laeng a basta mamati nga adda Dios. Kas iti minilionen a tattao, umuneg met koma ti panangapresiarmo a ni Jehova a Dios ket maysa nga espiritu a persona nga addaan kadagiti makaay-ayo a galad a mangtukay iti puso ti tao ken mangyadani kadatayo kenkuana.—Salmo 83:18; Juan 6:44; Santiago 4:8.

[Footnotes]

[Kahon iti panid 24]

NAIKALINTEGAN KADI TI DI PANAMATI ITI DIOS GAPU ITI DAKES NGA AR-ARAMID TI ADU A RELIHION?

Adu ti di mamati iti Namarsua gapu kadagiti agdindinamag a dakes nga ar-aramid ti adu a relihion. Nainkalintegan kadi dayta tapno ditayon mamati iti Dios? Saan. Kinuna ni Roy Abraham Varghese iti introduksionna iti libro ni Antony Flew a There is a God: “Dagiti aglablabes ken nakas-ang nga ar-aramid ti organisado a relihion ket awan ti aniaman a nakainaiganna iti kaadda ti Dios, no kasano nga awan nakainaigan ti E=mc²d iti peggad ti iyaadu dagiti nuklear nga igam.”

[Footnote]

[Dagiti Ladawan iti panid 23]

No ti disenio dagiti nagkauna nga estruktura ket kunatayo a gapuanan ti tattao, siasino met ngarud ti bigbigentayo a nangdisenio iti uniberso?

[Ladawan iti panid 23]

Ni Albert Einstein

[Dagiti Ladawan iti panid 24, 25]

Ti DNA ket kasla nakabasbassit a libro a naglaon kadagiti eksakto nga instruksion agpaay iti intelihente a biag

[Dagiti Ladawan iti panid 25]

Nadeskribir ti utek ti tao kas “ti kakomplikaduan a banag iti uniberso”

[Picture Credit Line iti panid 22]

© The Print Collector/age fotostock