No binilbilionto dagiti agungar a natay, adinontot’ pagyananda?

Ti di estrikto a pattapattada a dagup ti tattao a nagbiagen ditoy daga isut’ 20,000,000,000. Kas naawatantayon, saanto nga amin dagitoy ket agungar. Ngem, uray pay no ipapantayo nga agungarda amin, addanto pay laeng umdas a pagyanan. Ti agdama a kalawa ti mapagtaengan a daga isut’ 57,000,000 milia kuadrada (147,600,000 km. kuadrado). No kagudua dayta a kalawa ket adda sabali a pakaisangratanna, addanto pay la nabati a kurang bassit a maysa nga acre (c. 0.37 ha) para iti tunggal tao, nga umdasen a mamataud iti sobra a taraon. Ti ngamin agdama a panagkirang ti taraon ket saan a maipuon iti kinakapuy ti daga a mamataud iti supisiente no di ket maigapu iti napolitikaan a panagririnnisiris ken ti kinaagum ti komersio.

Kitaenyo met ti panid 101, 102, iti paulo a “Daga.”

Itoy moderno, sientipiko a lubong, nainkalintegan aya ti panamatitayo iti panamarsua?

“Dagiti natural a linteg iti uniberso ket eksaktoda unay gapuna ditay marigatan a mangaramid iti lugan a mapan idiay bulan ket makuentatayo ti eksakto a segundo nga idadatengna sadiay. Nalabit adda maysa a nangipasdek kadagitoy a linteg.”—Naadaw ken Wernher von Braun, nga adut’ naitulongna iti ipapan dagiti Americano nga astronaut idiay bulan.

Ti pisikal nga uniberso: No adda nabirukanyo a relo, kunaenyonto kadi a naiparparna a nabukel dayta gaput’ pannakapuyot ti sumagmamano a tapok? Nabatad nga inaramid dayta ti maysa nga addaan panunot. Adda pay ad-adda a nakaskasdaaw a “relo.” Dagiti planeta ditoy solar system tayo, agraman dagiti bituen iti intero nga uniberso, mas eksakto ti panagtignayda ngem dagiti kaaduan a relo. Ti galaxy nga ayan ti solar system tayo naglaon iti nasurok a 100 bilion a bitbituen, ket pattapattaen dagiti astronomo nga adda nasursurok ngem 100 bilion a kakasta a galaxy ditoy uniberso. No ti relo ket pammaneknek a dinisenio ti adda panunotna, anianto ketdin ti nalawlawa ken mas komplikado nga uniberso! Diskribiren ti Biblia ti Nangdisenio iti dayta a kas “ti pudno a Dios, a Jehova, . . . ti Namarsua iti langlangit ken Daydiay Nadayag a nangisaknap kadakuada.”—Isa. 42:5; 40:26; Sal. 19:1.

Ti planeta a Daga: No lasatem ti maysa a langalang a disierto, ket makasarakka iti nagpintas a balay, a kompleto ti kagawaanna ken bastante ti abastona a taraon, mamatika kadi a rimsua dayta a naiparparna? Saan; mabigbigmo nga adda maysa a masirib a nangaramid iti dayta. Dagiti sientista awan pay biag a natakuatanda kadagiti planeta ditoy solar system tayo malaksid ditoy daga; mapaneknekanda ketdi a dagiti dadduma a planeta ket langalang. Daytoy planetatayo, sigun iti libro a The Earth kunana, “isut’ nakaskasdaaw ditoy uniberso, karkarna a planeta.” (Nueva York, 1963, Arthur Beiser, p. 10) Maikanatad unay ti kaadayona manipud init tapno agbiag ti tao, ket maikanatad ti kapartakna tapno mataginayonna ti panagrikosna. Ti atmosperana, a ditoy laeng daga ti pakasarakan iti kasta, ket apagisu unay dagiti proporsion ti gas a linaonna tapno agbiag ti tao, idinto ta sumagmamano kadagitoy a gas ket makapapatay. Nakaskasdaaw, ta ti silnag ti init, ti carbon dioxide nga adda iti angin, ken ti danum ken dagiti mineral manipud nadam-eg a daga agkokombinasionda amin a mamartuat iti taraon dagiti agtataeng ditoy daga. Rimsua amin aya dagitoy gapu ta adda ti naiparparna nga explosion idiay law-ang? Admitiren ti Science News: “Agparang a ti kasta a piho ken apaghushusto a kasasaad ket narigat a naiparparna lattan a rimsua.” (Agosto 24 ken 31, 1974, p. 124) Rasonable unay ti kunaen ti Biblia: “Ta, amin a balay adda nangbangon, ngem ti nangbangon iti isuamin a bambanag isu ti Dios.”—Heb. 3:4.

Ti utek ti tao: Dagiti moderno a computer napartuatda kalpasan ti nawatiwat a panagsirarak ken naannad a panaginhinyeroda. Saanda a “basta limtuad” lattan. Komusta met ngay ti utek ti tao? Saan a kas iti utek ti animal, ta ti utek ti maladaga agpitlon ti kadakkelna no iti damo pay la a tawen. Misterio kadagiti sientista no kasanot’ panagandarna. Ti tao addaan kapasidad a nainkasigudan a makaadal kadagiti narikut a lenguahe, mangapresiar iti imnas, mangputar iti musika, mangutob iti punganay ken kayulogan ti biag. Kuna ni Robert White a siruhano iti utek: “Mapilitanak a mangbigbig iti kaadda ti Nangatngato a Sirib, isu a nangdisenio ken namarang-ay iti karkarna a relasion ti utek ken isip—a di pulos matukod a panunoten ti tao dayta.” (The Reader’s Digest, Set. 1978, p. 99) Daytoy nakaskasdaaw nga irarang-ay mangrugi manipud iti battiutit a pertilisado a selula idiay aanakan. Buyogen ti karkarna a pannakaawat, kinuna ni David a mannurat iti Biblia ken Jehova: “Agyamanakto kenka ta nakaam-amak ken nakaskasdaaw ti pannakaaramidko. Nakaskasdaaw dagiti aramidmo, ket daydayta ammuen unay toy kararuak.”—Sal. 139:14.

Nabiag a selula: Ti agsolsolo a nabiag a selula no maminsan awaganda kas “simple” a porma ti biag. Ngem ti nabiag a maymaysat’ selulana kabaelannat’ mangtiliw iti kanenna, tunawenna dayta, iyiblengna dayta, makabukel iti bukodna a balay ken kabaelanna pay ti agpaadu. Tunggal selula iti bagi ti tao nayarig kas napaderan a siudad, nga addaan sentral a gobierno a mangtaginayon iti urnos, addaan planta ti koriente a mangted enerhia, dagiti paktoria a mamataud kadagiti protina, komplikado a sistema ti transportasion, ken dagiti guardia a mangsita no asinodat’ makastrek. Ket ti maymaysa a natauan a bagi naglaon iti 100 trilion a selula. Anian a maikanatad ti kuna ti Salmo 104:24: “O Jehova, anian a nagadu dagiti aramidmo! Nainsiriban ti panangaramidmo kadakuada amin”!

Ipalubos kadi ti Biblia ti idea nga inusar ti Dios ti ebolusion tapno mapataud dagiti nagduduma a kita dagiti nabiag?

Kunaen ti Genesis 1:11, 12 a dagiti ruot ken kaykayo naaramidda tapno pataudenda “mayannatop iti kakitkitada.” Inayon dagiti bersikulo 21, 24, 25 a pinarsua ti Dios dagiti nabiag idiay baybay, dagiti tumatayab ken dagiti animal ditoy daga, a tunggal maysa “mayannatop iti kakitkitada.” Dina ipalubos daytoy ti ebolusion ti maysa a kita tapno agbaliw kas sabali a kita.

No maipapan iti tao, kunaen ti Genesis 1:26 a ti Dios sinaona: “Aramidenta koma ti tao iti ladawanta, kas kaaspingta.” Gapuna, isut’ maadaan nadiosan a galad, saan a basta kababalin a patauden ti maysa nga animal. Inayon ti Genesis 2:7: “Ni Jehova a Dios binukelna ti tao [saan a manipud iti datin a