Parbangonen idi maikatlo nga inlibak ni Pedro ni Jesus. Nalpasen ti sinsinan a panangbista dagiti miembro ti Sanhedrin ken nagsisinadan. Idi bumigaten ti Biernes, naguummongda manen tapno maikuna a legal ti inaramidda a panangbista iti napalabas a rabii. Naipan ni Jesus iti sanguananda.

Dinamag manen ti korte: “No sika ti Kristo, ibagam kadakami.” Simmungbat ni Jesus: “Uray no ibagak kadakayo, diyonto met la patien. No agsaludsodak met, dikayto met la sumungbat.” Ngem situtured nga imbaga ni Jesus ti kinasiasinona kas iti daydiay naipadto iti Daniel 7:13. Kinunana: “Manipud ita, agtugawto ti Anak ti tao iti makannawan ti Dios a Mannakabalin-amin.”—Lucas 22:67-69; Mateo 26:63.

Kinunada pay: “No kasta, sika ti Anak ti Dios?” Kinuna ni Jesus: “Dakayo a mismo ti mangibagbaga iti dayta.” Dayta ti mabalin a pangibatayanda a mangpapatay ken Jesus ta ibilangda dayta a panagsao maibusor iti Dios. Kinunada: “Ania pay la ti pakasapulantayo kadagiti testigo?” (Lucas 22:70, 71; Marcos 14:64) Isu a pinungngoda ni Jesus ket impanda iti Romano a gobernador a ni Poncio Pilato.

Mabalin a nakita ni Judas Iscariote a naipan ni Jesus ken Pilato. Idi nabigbig ni Judas a naikeddeng a madusa ni Jesus, nagbabawi ken nagladingit. Nupay kasta, imbes a pudno nga agbabawi ken agpakaasi iti Dios, insublina ti 30 a sinsilio a pirak. Imbaga ni Judas kadagiti panguluen a papadi: “Nagbasolak ta trinaidorko ti nalinteg a tao.” Ngem awanan asi a simmungbatda: “Ania koma ti bibiangmi? Problemam daytan!”—Mateo 27:4.

Impuruak ni Judas ti 30 a sinsilio a pirak iti templo ket ninayonanna pay ti basolna babaen ti panagpakamatayna. Idi padasen ni Judas a bitayen ti bagina, mabalin a nasip-ak ti sanga a nangigalutanna iti tali. Natinnag ti bagina iti batbato, ket uray la naiwarawara ti bagisna.—Aramid 1:17, 18.

Agsapa pay laeng idi naipan ni Jesus iti palasio ni Poncio Pilato. Ngem saan a simrek sadiay dagiti Judio a nangipan kenkuana. Ipagarupda a marugitanda no makilangenda kadagiti Gentil, ket saandanton a mabalin ti mangan iti Nisan 15, ti umuna nga aldaw ti Piesta ti Awan Lebadurana a Tinapay, a maibilang a paset ti Paskua.

Rimmuar ni Pilato ket dinamagna: “Ania ti pangakusaranyo iti daytoy a tao?” Insungbatda: “No saan a managdakdakes daytoy a tao, saanmi koma nga ipan kenka.” Mabalin a narikna ni Pilato a kayat dagiti tattao a dagus a dusaenna ni Jesus, isu a kinunana: “Alaenyo ket dakayo ti mangukom kenkuana sigun iti lintegyo.” Impakita dagiti Judio a kayatda a papatayen idi kinunada: “Saan a maipalubos a papatayenmi ti asinoman.”—Juan 18:29-31.

Kinapudnona, no papatayenda ni Jesus bayat ti Paskua, mabalin a mangpataud iti riribuk. Ngem no makombinsirda dagiti Romano a papatayenda ni Jesus gapu ta bumusbusor iti gobierno ti Roma, a maipalubos nga aramidenda, mabalin a saan a pabasolen dagiti tattao dagitoy a Judio.

Saan nga imbaga dagiti lider ti relihion ken Pilato nga inakusaranda ni Jesus iti panagsao maibusor iti Dios. Adda pay sabali a pammabasolda: “Natiliwanmi daytoy a tao nga [1] al-allilawenna dagiti kailianmi, [2] iparparitna ti panagbayad iti buis ken Cesar, ken [3] ibagbagana nga isu kano ti Kristo a maysa nga ari.”—Lucas 23:2.

Kas pannakabagi ti Roma, maseknan ni Pilato maipapan iti pammabasol ken Jesus nga ibagbagana kano nga isu ket maysa nga ari. Gapuna, simrek manen ni Pilato iti palasio, inayabanna ni Jesus, ket dinamagna: “Sika kadi ti Ari dagiti Judio?” Kasla ibagbagana, ‘Sinalungasingmo kadi ti linteg ti imperio ta ibagbagam a maysaka nga ari ket bumusorka ken Cesar?’ Nalabit tapno maammuanna no ania ti ammon ni Pilato maipapan kenkuana, insungbat ni Jesus: “Kapanunotam kadi ti insaludsodmo, wenno adda nangibaga kenka iti maipapan kaniak?”—Juan 18:33, 34.

Nagpammarang ni Pilato nga awan ti ammona maipapan ken Jesus ngem kayatna nga ad-adu pay ti maammuanna, isu a kinunana: “Ammom a saanak a Judio.” Kinunana pay: “Indarumdaka kaniak dagiti kailiam ken dagiti panguluen a papadi. Ania aya ti inaramidmo?”—Juan 18:35.

Saan a liniklikan ni Jesus ti kangrunaan nga isyu—ti kinaari. Simmungbat iti pamay-an a sigurado a nangpasiddaaw ken Gobernador Pilato.

Saan nga inlibak ni Jesus ken Pilato a talaga nga isu ket maysa nga ari. Ngem saan a mamagpeggad iti Roma ti Pagarianna. “Ti Pagariak ket saan a paset daytoy a lubong,” kinuna ni Jesus. “No ti Pagariak ket paset daytoy a lubong, nakilaban koma dagiti pasurotko tapno saanak a mayawat kadagiti Judio. Ngem saan a ditoy lubong ti ayan ti Pagariak.” (Juan 18:36) Wen, adda Pagarian ni Jesus, ngem saan nga iti daytoy a lubong.

Saan a binaybay-an ni Pilato dayta. Insaludsodna: “No kasta, maysaka nga ari?” Imbaga ni Jesus ken Pilato nga umiso ti kapanunotanna. Kinunana: “Sika a mismo ti nangibaga a maysaak nga ari. Nayanakak ken immayak ditoy lubong tapno saksiak ti kinapudno. Dumngeg iti timekko ti asinoman a mangtungtungpal iti kinapudno.”—Juan 18:37.

Imbaga idin ni Jesus ken Tomas: “Siak ti dalan ken ti kinapudno ken ti biag.” Uray ni Pilato, naammuannan a ti nakaibaonan ni Jesus ditoy daga ket tapno paneknekanna “ti kinapudno,” nangruna ti kinapudno maipapan iti Pagarianna. Determinado ni Jesus nga agtalinaed a matalek iti dayta a kinapudno uray pay no pakatayanna. Dinamag ni Pilato: “Ania a kinapudno?” Ngem saanna nga inuray a nailawlawag dayta. Ammona nga umdasen ti nangngeganna a pangibasaranna iti desisionna ken Jesus.—Juan 14:6; 18:38.

Nagsubli ni Pilato kadagiti tattao nga agur-uray iti ruar ti palasio. Mabalin nga adda ni Jesus iti abayna idi imbagana kadagiti panguluen a papadi ken kadagiti kakaduada: “Awan makitak a nagbasolan daytoy a tao.” Nakapungtot dagiti tattao iti dayta a desision, isu a kinunada: “Sugsugsoganna dagiti tattao babaen ti panangisurona iti intero a Judea manipud Galilea ken nakadanon payen ditoy.”—Lucas 23:4, 5.

Masmasdaaw ni Pilato iti kinapasnek dagiti Judio a maaramid koma ti kayatda. Idi agtultuloy nga agpukpukkaw dagiti panguluen a papadi ken panglakayen, dinamag ni Pilato ken Jesus: “Saanmo kadi a mangngeg ti ipabpabasol kenka dagiti tattao?” (Mateo 27:13) Saan a simmungbat ni Jesus. Nasdaaw ni Pilato ta kalmado latta ni Jesus uray nakaro dagiti ipabpabasolda kenkuana.

Imbaga dagiti Judio a ni Jesus ket nangrugi “manipud Galilea.” Gapuna, naammuan ni Pilato a taga-Galilea ni Jesus. Napanunotna ngarud a mabalin a saanna a rebbengen ti mangukom ken Jesus. Ni Herodes Antipas (anak ni Herodes a Dakkel) ti agturay iti Galilea, ket adda idiay Jerusalem tapno makipagrambak iti Paskua. Isu nga impaipan ni Pilato ni Jesus ken Herodes. Ni Herodes Antipas ti nangpapugot idi ken Juan a Mammautisar. Ngem idi naammuanna nga agar-aramid ni Jesus kadagiti milagro, madanagan ni Herodes ta mabalin a ni Jesus ket isu ni Juan a nagungar manipud kadagiti natay.—Lucas 9:7-9.

Naragsakan ni Herodes a makakita ken Jesus. Saan a gapu ta kayatna a tulongan wenno kayatna a maammuan no pudno dagiti pammabasolda kenkuana. Imbes ketdi, kayat laeng ni Herodes a makita ni Jesus ta ‘namnamaenna nga adda milagro nga aramidenna.’ (Lucas 23:8) Nupay kasta, napaay ni Herodes. Kinapudnona, idi nagsaludsod ni Herodes, saan a simmungbat ni Jesus. Gapu ta naupay, ni Jesus ket “pinabpabainan” ni Herodes ken dagiti soldadona. (Lucas 23:11) Binaduanda iti napintas ken narangrang ken kinatkatawaanda. Kalpasanna, pinaisubli ni Herodes ni Jesus ken Pilato. Dati nga agkontra da Herodes ken Pilato, ngem nagbalindan nga aggayyem.

Idi nakasublin ni Jesus, inayaban ni Pilato dagiti panguluen a papadi, Judio nga agtuturay, ken dagiti tattao ken kinunana: “Kalpasan ti panangpalutpotko kenkuana iti sanguananyo, awan ti nasarakak a pangibatayak kadagiti darumyo kenkuana. Kinapudnona, uray ni Herodes, awan ti nasarakanna ta pinaisublina kadatayo. Kitaenyo! Awan ti inaramidna a maikari iti dusa nga ipapatay. Dusaek lattan sa wayawayaakon.”—Lucas 23:14-16.

Magagaran ni Pilato a mangwayawaya ken Jesus, ta ammona a gapu iti panagimon dagiti papadi, inyawatda kenkuana ni Jesus. Kayatna a wayawayaan ni Jesus, ket nabalakadan pay a mangaramid iti kasta. Idi adda iti pangukoman, impaibaga ti asawana: “Dimo bibiangan dayta a nalinteg a tao, ta nagsagabaak ita nga aldaw gapu iti natagtagainepko [mabalin a naggapu iti Dios] ti maipapan kenkuana.”—Mateo 27:19.

Kasano koma a mawayawayaan ni Pilato daytoy awan basolna a lalaki?

Imbaga ni Pilato kadagiti tattao a mayat a mangpapatay ken Jesus: “Awan ti nasarakak a pangibatayak kadagiti darumyo kenkuana. Kinapudnona, uray ni Herodes, awan ti nasarakanna.” (Lucas 23:14, 15) Kayatna a wayawayaan ni Jesus, isu a nangusar ni Pilato iti sabali a pamay-an. Kinunana: “Adda kaugalianyo a mangwayawayaak iti maysa a tao bayat ti Paskua. Kayatyo kadi a wayawayaak ti Ari dagiti Judio?”—Juan 18:39.

Ammo ni Pilato nga adda balud nga agnagan iti Barabas, a pagaammo a mannanakaw, bumusbusor iti gobierno, ken mammapatay. Gapuna, insaludsod ni Pilato: “Asino ti kayatyo a wayawayaak, ni Barabas wenno ni Jesus a maawagan Kristo?” Gapu ta dagiti tattao ket sinugsogan dagiti panguluen a papadi, kiniddawda a mawayawayaan ni Barabas, saan a ni Jesus. Dinamag manen ni Pilato: “Asino kadagiti dua ti kayatyo a wayawayaak?” Insungbatda: “Ni Barabas”!—Mateo 27:17, 21.

Nadismaya ni Pilato ket dinamagna: “Ania ngarud ti aramidek ken Jesus a maawagan Kristo?” Impukkaw dagiti tattao: “Ibitaymo iti kayo!” (Mateo 27:22) Awan ti babainda a mangkiddaw a mapapatay ti awan basolna a lalaki. Nagsaludsod manen ni Pilato: “Apay? Ania ti dakes nga inaramid daytoy a tao? Awan ti nakitak nga inaramidna tapno maikari a matay; dusaek lattan sa wayawayaakon.”—Lucas 23:22.

Nupay ikagkagumaan ni Pilato a wayawayaan ni Jesus, nagkaykaysa dagiti makapungtot a tattao a nangipukkaw: “Ibitaymo iti kayo!” (Mateo 27:23) Inkagumaan dagiti lider ti relihion a sugsugsogan dagiti tattao tapno mangibukbokda iti dara! Ket saan a dara ti kriminal wenno mammapatay dayta. Dara ti awan basolna a lalaki dayta, a pinasangbayda iti Jerusalem kas Ari lima nga aldaw pay laeng ti napalabas. No adda man idi dagiti adalan ni Jesus sadiay, nagulimekda ken saanda a nagpadpadlaw.

Nakita ni Pilato nga awanen ti maaramidanna. Kumarkaro laeng ti kasasaad, isu a nangala iti danum ket binugguanna dagiti imana iti sanguanan dagiti tattao sa kinunana: “Awan basolko iti ipapatay daytoy a tao. Dakayo ti makimbasol.” Saan latta a nagbalbaliw ti kababalin dagiti tattao. Imbagada pay ketdi: “Dakami ken dagiti annakmi ti makimbasol iti ipapatayna.”—Mateo 27:24, 25.

Kayat ti gobernador a pagustuan dagiti tattao imbes nga aramidenna ti ammona nga umiso. Gapu ta kayat dagiti tattao a mawayawayaan ni Barabas, isu ti winayawayaan ni Pilato. Impalubosna a mauksoban ni Jesus ken masapsaplit.

Kalpasan a kinabkabil dagiti soldado, impanda ni Jesus iti palasio ti gobernador. Naguummong dagiti soldado ket nagang-angawanda. Kinoronaanda iti sisiit. Nangalada met iti runo nga impaiggemda iti kannawan nga imana ken kinagayanda iti nalabaga, kas iti bado ti ari. Inyang-angawda: “Agbiag ti Ari dagiti Judio!” (Mateo 27:28, 29) Tinupraanda met ti rupa ni Jesus ken tinungtungpada. Innalada ti iggemna a runo, ket binautda ti ulona isu a limmumlom iti kudil ti ulona dagiti natirad a siit ti pangbabain a “korona.”

Nasdaaw ni Pilato iti naidumduma a dignidad ken tibker ni Jesus uray no naparparigat, isu a pinadasna manen a wayawayaan, a kunana: “Adtoy! Iruarko kadakayo daytoy a tao ta awan ti nakitak a basolna.” Pampanunoten ngata idi ni Pilato nga agbaliw ti panunot dagiti tattao kalpasan nga iruarna ni Jesus nga adun ti sugatna ken daradara? Bayat a nakatakder ni Jesus iti sanguanan dagiti awanan asi a tattao, impukkaw ni Pilato: “Kitaenyo daytoy a tao!”—Juan 19:4, 5.

Nupay nakabkabil ken nasugatan, kalmado latta ni Jesus. Nabigbig ken naapresiar dayta ni Pilato kas ipakita ti naasi ken addaan panagraem a sasaona.

Nupay naparigat ken naibabain ni Jesus, awan serbi ti panangikagumaan ni Pilato a mangwayawaya kenkuana ta saan a naasian dagiti panguluen a papadi ken dagiti kakaduada. Talaga a kayatda a mapapatay ni Jesus. Intultuloyda nga ipukkaw: “Ibitaymo iti kayo! Ibitaymo iti kayo!” Kinuna ni Pilato: “Alaenyo ket dakayon ti mangibitay, ta awan ti nakitak a basolna.”—Juan 19:6.

Saan a nakombinsir dagiti Judio ni Pilato a maikari a matay ni Jesus gapu iti panangbusor iti gobierno. Gapuna, ti panagsasao maibusor iti Dios ti nangakusaranda ken Jesus, nga impabasolda kenkuana idi nabista iti Sanhedrin. “Adda lintegmi, ket sigun iti linteg, rumbeng a matay ta ibagbagana nga anak ti Dios.” (Juan 19:7) Para ken Pilato, baro daytoy a pammabasol.

Nagsubli ni Pilato iti palasiona ket nangbirok iti pamay-an tapno wayawayaanna daytoy a lalaki a nagibtur iti nakaro a pannakaparigat ken natagtagainep ti asawa ni Pilato. (Mateo 27:19) Ket daytoy ngay baro a pammabasol dagiti Judio—a ti maak-akusaran ket “anak ti Dios”? Ammo ni Pilato a taga-Galilea ni Jesus. (Lucas 23:5-7) Ngem dinamagna ken Jesus: “Taga-anoka?” (Juan 19:9) Pampanunoten ngata ni Pilato no nagbiag idin ni Jesus ken mabalin a nagtaud iti Dios?

Nangngeg a mismo ni Pilato ken Jesus nga isu ket maysa nga ari ken saan a paset daytoy a lubong ti Pagarianna. Gapu ta saanna a kayat a lawlawagan pay ti naibaganan, nagulimek ni Jesus. Nasair ni Pilato iti panagulimekna, isu a nakaunget a kinunana ken Jesus: “Saanka kadi a sumungbat? Saanmo aya nga ammo nga adda autoridadko a mangwayawaya ken mangpapatay kenka?”—Juan 19:10.

Kinuna laeng ni Jesus: “Awan ti autoridadmo a maibusor kaniak no saan nga inted ti Dios. Dayta ti makagapu a nadagdagsen ti basol ti tao a nangidarum kaniak kenka.” (Juan 19:11) Saan laeng a maymaysa a tao ti pampanunoten ni Jesus. Imbes ketdi, kayatna a sawen a dakdakkel ti sungsungbatan ni Caifas, dagiti kakumplotna, ken ni Judas Iscariote ngem ni Pilato.

Gapu ta nasdaaw iti kinakalma ni Jesus ken iti sasaona, ken maamak amangan no mabalin a nagtaud ni Jesus iti Dios, pinadas manen ni Pilato a wayawayaan ni Jesus. Nupay kasta, adda manen imbaga dagiti Judio a sabali pay a pagbutbutngan ni Pilato. Kinunada: “No wayawayaam dayta a tao, saannaka a gayyem ni Cesar. Bumusbusor ken Cesar ti asinoman a mangibilang iti bagina nga ari.”—Juan 19:12.

Inruar manen ti gobernador ni Jesus ket, nagtugaw iti pangukoman. Kinunana kadagiti tattao: “Daytoy ti ariyo!” Ngem saan a mamingga dagiti tattao. Impukkawda ketdi: “Papatayem! Papatayem! Ibitaymo iti kayo!” Kinuna ni Pilato: “Papatayek kadi ti ariyo?” Nabayagen a nauma dagiti tattao iti panangituray ti Romano; ngem kinuna dagiti panguluen a papadi: “Ni laeng Cesar ti arimi.”—Juan 19:14, 15.

Awan naaramidan ni Pilato iti saan nga agsardeng a panagkiddaw dagiti Judio isu nga inyawatna ni Jesus tapno mapapatay. Inuksob dagiti soldado ti nalabaga a kagay ni Jesus ket insuotda kenkuana ti makinruar a kawesna. Idi impanawdan ni Jesus, masapul nga awitenna ti bukodna a kayo a pagtutuokan.

Parbangon idin iti Biernes, Nisan 14. Siririing pay ni Jesus manipud iti agsapa ti Huebes ken agsasaruno dagiti nakarigrigat a kapadasanna. Marigrigatan ni Jesus a mangawit iti nagdagsen a poste agingga a saannan a kabaelan nga awiten. Gapuna, pinilit dagiti soldado ti maysa a lumablabas, ni Simon a taga-Cirene iti Africa. Impaawitda kenkuana ti poste a maipan iti lugar a pagbitayan. Adu a tattao ti sumursurot, dadduma ti mangdandanog iti barukongda gapu iti ladingit ken agdungdung-awda gapu iti mapaspasamak.

Kinuna ni Jesus kadagiti agsangsangit a babbai: “Annak a babbai ti Jerusalem, saan a siak ti sangitanyo. Sangitanyo ketdi ti bagbagiyo ken dagiti annakyo; ta dumtengto ti tiempo nga ibaga dagiti tattao, ‘Naragsak dagiti lupes a babbai, dagiti aanakan a saan a nagipasngay ken dagiti barukong a saan a nagpasuso!’ Ket ibagadanto kadagiti bantay, ‘Tupakandakami!’ ken kadagiti turod, ‘Gaburandakami!’ Ta no kasta ti aramidenda iti sibibiag a kayo, anianto ti mapasamak no natayen dayta?”—Lucas 23:28-31.

Ti nasion dagiti Judio ti tuktukoyen ni Jesus. Dayta ket kas iti matmatayen a kayo ngem sibibiag pay, ta adda pay ni Jesus ken adu dagiti Judio a mamati kenkuana ti adda sadiay. No awanen dagitoy iti nasion, ti laeng agbatinto ket maysa a nasion nga arigna nagango iti naespirituan, a mayarig iti maysa a natay a kayo. Addanto nakaro a panagdung-aw inton umay dagiti soldado a Romano nga usaren ti Dios a mangdadael iti dayta a nasion!

Naipan ni Jesus iti lugar nga asideg laeng iti siudad a sadiay a papatayenda ken ti dua a mannanakaw. Maawagan ti lugar iti Golgotha, wenno Lugar ti Bangabanga, ken makita ti lugar iti “saan unay nga adayo.”—Marcos 15:40.

Nauksoban ti tallo a lallaki. Kalpasanna, adda nayeg nga arak a nalaokan iti mirra ken napait nga apro. Mabalin a dagiti babbai iti Jerusalem ti nangisagana iti daytoy nga inumen. Saan nga iparit dagiti Romano daytoy a mangbibineg nga inumen a maipainum kadagiti mapapatay. Ngem idi naramanan ni Jesus, saan nga imminum. Apay? Kayatna a nasimbeng ti panunotna iti daytoy nakaro a pakasuotan, ken kayatna nga adda puotna ken agbalin a matalek agingga iti ipapatayna.

Impandan ni Jesus iti kayo. (Marcos 15:25) Inlansa dagiti soldado ti ima ken sakana. Nagkaro ti ut-ot dayta ta sumalput iti lasag ken kadagiti pennet. Idi naipatakder ti poste, nakarkaro manen ti ut-otna ta ti dagsen ti bagi ni Jesus ti nangbennat kadagiti sugatna. Ngem saan a pinagsasawan ni Jesus dagiti soldado. Nagkararag: “Ama, pakawanem ida, ta saanda nga ammo ti ar-aramidenda.”—Lucas 23:34.

Gagangay idi a mangikabil dagiti Romano iti karatula a mangipakita iti basol dagiti mapapatay a kriminal. Impaisurat ni Pilato iti karatula: “Ni Jesus a Nazareno nga Ari dagiti Judio.” Naisurat dayta iti Hebreo, Latin, ken Griego, isu a mabasa dayta ti amin. Ti inaramid ni Pilato ti mangipakita iti gurana kadagiti Judio a nangipapilit a mapapatay ni Jesus. Nasuron dagiti panguluen a papadi, ket kinunada: “Saan a ‘Ti Ari dagiti Judio’ ti isuratmo no di ket ti imbagana a ‘Siak ti Ari dagiti Judio.’” Ngem saan a kayat ni Pilato a matungpal manen ti pagayatanda, isu a kinunana: “Saanen a mabaliwan ti insuratko.”—Juan 19:19-22.

Imbaga manen dagiti makapungpungtot a papadi ti ulbod a pammabasol nga imbagada idin iti Sanhedrin. Saan a pakasdaawan nga agwingiwing dagiti lumabas a manguy-uyaw ket kunada: “O ania! Imbagam a rebbaem ti templo sa bangonem iti tallo nga aldaw. Isalakanmo man ngarud ta bagim ken umulogka iti kayo a pagtutuokan.” Kasta met, dagiti panguluen a papadi ken eskriba kinunada iti maysa ken maysa: “Umulog koma ti Kristo nga Ari ti Israel manipud iti kayo a pagtutuokan tapno makitami ket mamatikami.” (Marcos 15:29-32) Uray dagiti nailansa a mannanakaw iti makannawan ken makannigidna linalaisda ni Jesus, nupay isu laeng ti talaga nga awan basolna.

Pagaangawan met dagiti uppat a soldado a Romano ni Jesus. Mabalin nga umin-inumda iti naalsem nga arak, ket pagaangawanda nga iyawatan ni Jesus iti inumenna, a nalawag met a saanna a magaw-at tapno uminum. Inuy-uyawda met ni Jesus gapu iti karatula iti ngatuen ti ulona, a kunada: “No sika ti Ari dagiti Judio, isalakanmo ta bagim.” (Lucas 23:36, 37) Panunotem! Ti lalaki a napaneknekan nga isu ti dalan, ti kinapudno, ken ti biag ket mauy-uyaw ken malalais. Ngem situtulok nga agrigat, a saanna a binabalaw dagiti Judio a mangbuybuya kenkuana, dagiti soldado a Romano a manguy-uyaw kenkuana, wenno ti dua a kriminal a nailansa iti kayo iti abayna.

Innala ti uppat a soldado ti makinruar a bado ni Jesus ket biningayda iti uppat. Nagbibinnunotda tapno ammoda no ania a paset ti alaenda. Ngem espesial ti makin-uneg a bado ni Jesus ta “awan ti nagsaipanna ta naabel manipud iti ngato agingga iti gayadanna.” Kuna dagiti soldado: “Saantayo a pigisen, no di ket pagbibinnunotantayo no asino ti mangtagikua.” Iti kasta, tinungpalda ti kuna ti kasuratan: “Nagbibingayanda ti badok, ken pinagbibinnunotanda ti makin-uneg a badok.”—Juan 19:23, 24; Salmo 22:18.

Idi agangay, nabigbig ti maysa kadagiti nailansa a kriminal a talaga nga ari ni Jesus. Tinubngarna ti kaduana. Kinunana: “Awan kadi a talaga ti panagbutengmo iti Dios uray no madusdusaka la ngaruden a kas kenkuana? Maiparbeng laeng a madusata gapu kadagiti inaramidta, ngem awan ti dakes nga inaramid daytoy a tao.” Kalpasanna, impakaasina: “Jesus, laglagipennak inton addakan iti Pagariam.”—Lucas 23:40-42.

Kinuna ni Jesus: “Ipasiguradok kenka ita nga aldaw, makikaduakanto kaniak,” saan nga iti Pagarian, no di ket “idiay Paraiso.” (Lucas 23:43) Naiduma daytoy a kari iti imbagana kadagiti apostolna, a makipagturaydanto kenkuana iti Pagarianna. (Mateo 19:28; Lucas 22:29, 30) Mabalin a nangngegen daytoy a kriminal ti maipapan iti Paraiso ditoy daga nga insagana ni Jehova a pagtaengan koma da Adan, Eva ken dagiti kaputotanda. Matay daytoy a mannanakaw nga addaan iti namnama nga agnaed iti Paraiso.

Alas dose idin iti aldaw. Pagammuan ta simmipnget ti “intero a lugar agingga iti agarup alas tres ti malem.” (Marcos 15:33) Daytoy a karkarna a kinasipnget ket saan a gapu iti solar eclipse, wenno pananglinged ti bulan iti init. Masansan a mapasamak ti eclipse no tiempo ti baro a bulan. Ngem Paskua idi, ket kabus ti bulan. Maysa pay, napapaut daytoy a kinasipnget ngem iti eclipse. Gapuna, Dios ti nangpataud iti daytoy a kinasipnget!

Iladawanmo ti panagsiddaaw dagiti manguy-uyaw ken Jesus. Bayat daytoy a kinasipnget, immasideg ti uppat a babbai iti kayo a pagtutuokan. Dagitoy da Salome, Maria Magdalena, Maria nga ina ni apostol Santiago nga Ub-ubing, ken ni Maria nga ina ni Jesus.

Kadua ni apostol Juan ti agladladingit nga ina ni Jesus “iti asideg ti kayo a pagtutuokan.” Kitkitaen ni Maria ti nailansa a marigrigatan nga anakna. Marikrikna ni Maria a kasla maduyduyok iti “atiddog nga espada.” (Juan 19:25; Lucas 2:35) Nupay marigrigatan ni Jesus, pampanunotenna ti pagimbagan ni nanangna. Inkagumaanna ti nagtang-ed ken Juan ket imbagana iti inana: “Kitaem ti anakmo!” Kalpasanna, nagtang-ed ken Maria, ket imbagana ken Juan: “Kitaem ni nanangmo!”—Juan 19:26, 27.

Intalek ni Jesus ti pannakaaywan ti inana, a nalawag a balo idin, iti dungdungnguenna nga apostol. Ammo ni Jesus a saan pay a namati kenkuana ti dadduma a kakabsatna iti ina, ti dadduma nga annak a lallaki ni Maria. Gapuna, insaganana ti pannakaaywan ti pisikal ken ti naespirituan a kasapulan ti inana. Nagsayaat dayta nga ulidan!

Idi tiempo nga agpatinggan ti kinasipnget, kinuna ni Jesus: “Makain-inumak.” Gapu iti daytoy, tungtungpalen ni Jesus ti naisurat iti kasuratan. (Juan 19:28; Salmo 22:15) Nadlaw ni Jesus nga inikkaten ni Amana ti pannalaknibna tapno masubok a naan-anay ti kinatarnaw ti Anakna. Adda impukkaw ni Kristo a nalabit iti Aramaiko a pagsasao dagiti taga-Galilea: “Eli, Eli, lama sabachthani?” a ti kayatna a sawen, “Diosko, Diosko, apay a binaybay-annak?” Saan a naawatan dayta dagiti agtaktakder iti asidegna ket kinunada: “Denggenyo! Ay-ayabanna ni Elias.” Idi kuan, adda nagtaray a napan nangala iti espongha. Insawsawna dayta iti naalsem nga arak sa inkabilna iti maysa a runo ken indeppelna iti ngiwat ni Jesus tapno makainum. Ngem kinuna ti dadduma: “Bay-anyo! Kitaentayo man no umay ni Elias a mangyulog kenkuana!”—Marcos 15:34-36.

Kalpasanna, impukkaw ni Jesus: “Natungpalen!” (Juan 19:30) Wen, natungpalna ti amin a nangibaonan ni Amana kenkuana. Kamaudiananna, kinuna ni Jesus: “Ama, italekko kenkan ti biagko.” (Lucas 23:46) Iti kasta, inyawat ni Jesus ti biagna ken Jehova, nga agtalek nga isublinto ti Dios dayta kenkuana. Babaen ti naan-anay a panagtalekna iti Dios, nagdumog ni Jesus ket nauyosen ti biagna.

Idi kuan, nagginggined iti nagpigsa, ket naburak dagiti bato. Nakapigpigsa dayta ta naluktan dagiti tanem iti ruar ti Jerusalem ket adu a bangkay ti naipalladaw. Dagiti nakakita kadagiti bangkay napanda “iti nasantuan a siudad” ket imbagada ti nakitada.—Mateo 12:11; 27:51-53.

Idi natay ni Jesus, napisang manipud ngato agingga iti gayadan ti nadagsen a kortina a mangilasin iti Nasantuan ken iti Kasasantuan iti templo ti Dios. Daytoy a nakaskasdaaw a pasamak ti mangipakita iti pungtot ti Dios maibusor kadagiti nangpapatay iti Anakna. Ipakita met dayta a naluktanen ti dalan a sumrek iti Kasasantuan, ti langit.—Hebreo 9:2, 3; 10:19, 20.

Nakaro ti buteng dagiti tattao. Ti opisial ti armada a mangay-aywan iti panangpapatay impukkawna: “Talaga a daytoy ket Anak ti Dios.” (Marcos 15:39) Mabalin nga adda daytoy nga opisial idi nabista ni Jesus iti sanguanan ni Pilato, idi nadakamat ti isyu no isu ti Anak ti Dios. Ita, mamatin a ni Jesus ket nalinteg ken iti kinapudnona, isu ti Anak ti Dios.

Dadduma ti nagawid gapu iti butengda kadagitoy naisangsangayan a pasamak, a “dandanogenda dagiti barukongda” gapu iti nakaro a ladingitda ken pannakaibabainda. (Lucas 23:48) Karaman kadagiti agpalpaliiw iti adayo ket ti adu a babbai nga adalan a nakipagdaliasat pay idi a kadua ni Jesus. Nakaro met ti ladingitda gapu iti daytoy a pasamak.

Malemen iti Biernes, Nisan 14. Mangrugi ti Sabbath iti Nisan 15 kalpasan a lumnek ti init. Natayen ni Jesus, ngem sibibiag pay dagiti dua a mannanakaw iti abayna. Sigun iti Linteg, dagiti bangkay “saan koma nga agpatnag a nakabitin” iti kayo no di ket maitabon “iti dayta [met laeng] nga aldaw.”—Deuteronomio 21:22, 23.

Kasta met, maawagan a Panagsagana ti malem iti Biernes ta agsagana dagiti tattao ken ileppasda ti amin a trabahoda a saan a mabalin nga aramiden bayat ti Sabbath. Iti ilelennek ti init, mangrugin ti doble, wenno “naindaklan,” a Sabbath. (Juan 19:31) Ngamin, ti Nisan 15 ti umuna nga aldaw ti pito nga aldaw a Piesta ti Tinapay nga Awanan Lebadura. Kanayon a maibilang a Sabbath ti umuna nga aldaw dayta. (Levitico 23:5, 6) Iti daytoy a tiempo, ti umuna nga aldaw ket naigiddan iti linawas a Sabbath, ti maikapito nga aldaw.

Gapuna, kiniddaw dagiti Judio ken Pilato a papardasenna ti ipapatay ni Jesus ken ti dua a mannanakaw iti abayna. Kasano? Babaen ti panangtukkolda kadagiti sakada. Iti kasta, saandan a makuti dagiti sakada ket saandan a maingato ti bagida tapno umangesda. Napan tinukkol dagiti soldado ti saka ti dua a mannanakaw. Ngem agparang a natay idin ni Jesus, isu a saanda a tinukkol dagiti sakana. Gapuna, natungpal ti Salmo 34:20: “Salsalaknibanna dagiti amin a tulang dayta a tao; awan uray maysa ti natukkol.”

Tapno masiguradoda a natayen ni Jesus, “induyok ti maysa kadagiti soldado ti gayangna iti bakrang ni Jesus ket pimsuak ti dara ken danum.” (Juan 19:34) Iti kasta, natungpal ti sabali pay a kasuratan: “Kitaendanto daydiay dinuyokda.”—Zacarias 12:10.

Adda met idi sadiay ni Jose a “maysa a baknang” a taga-Arimatea, maysa a mararaem a miembro ti Sanhedrin. (Mateo 27:57) Mabigbigbig kas “naimbag ken nalinteg a tao,” a maysa met kadagiti “mangur-uray iti Pagarian ti Dios.” Kinapudnona, isu ket maysa kadagiti “adalan ni Jesus ngem inlimedna ta mabuteng kadagiti Judio.” Saanna idi nga inanamongan ti panangukom ti korte ken Jesus. (Lucas 23:50; Marcos 15:43; Juan 19:38) Inturtured ni Jose ti napan ken Pilato tapno kiddawenna ti bangkay ni Jesus. Pinaayaban ni Pilato ti agay-aywan nga opisial ti armada, a nangpaneknek a natayen ni Jesus. Kalpasanna, pinatgan ni Pilato ti kiddaw ni Jose.

Gimmatang ni Jose iti nadalus a lupot a lienso ket innalana ti bangkay ni Jesus. Binalkutna ti bangkay iti lupot tapno maisagana a maipumpon. Timmulong met a nangisagana ni Nicodemo, “ti lalaki a bimmisita idi ken Jesus iti rabii.” (Juan 19:39) Nangitugot iti nangina a napaglaok a mirra ken aloe nga agarup 33 a kilo. Nabalkut ti bagi ni Jesus iti lupot nga addaan kadagitoy a bangbanglo, kas iti kaugalian dagiti Judio a mangipumpon kadagiti natay.

Adda pagitaneman iti asideg a kukua ni Jose a saan pay a nausar, ket inkabilda sadiay ti bangkay ni Jesus. Kalpasanna, nangikabilda iti dakkel a bato iti sango ti tanem. Apagbiit a naaramid daytoy sakbay a mangrugi ti Sabbath. Ni Maria Magdalena ken ni Maria nga ina ni Santiago nga Ub-ubing ti mabalin a timmulong met a nangisagana iti bangkay ni Jesus. Nagdardarasda a nagawid “tapno mangisaganada kadagiti bangbanglo” a pangsapsapo iti bagi ni Jesus kalpasan ti Sabbath.—Lucas 23:56.

Iti sumaganad nga aldaw, aldaw ti Sabbath, napan ken Pilato dagiti panguluen a papadi ken dagiti Fariseo ket kinunada: “Apo, malagipmi nga imbaga dayta nga impostor idi sibibiag pay, ‘Agungarakto kalpasan ti tallo nga aldaw.’ Isu nga ibilinmo a mabantayan ti tanemna agingga iti maikatlo nga aldaw, tapno saan a mapan takawen dagiti adalanna ti bangkay sa ibagadanto kadagiti tattao, ‘Nagungaren!’ No kasta ti mapasamak, dakdakesto daytoy maudi a panangallilaw ngem ti immuna.” Kinuna ni Pilato: “Mangalakayo kadagiti guardia ket pabantayanyo a naimbag ti tanem.”—Mateo 27:63-65.

Apagsingising pay laeng iti agsapa ti Domingo, napan da Maria Magdalena, Maria nga ina ni Santiago, ken ti dadduma a babbai iti tanem ket nangitugotda kadagiti bangbanglo tapno sapsapuanda ti bagi ni Jesus. Kinunada: “Pagpatulongantayo ngata a mangitulid iti bato a serra ti tanem?” (Marcos 16:3) Ngem nagginggined. Kasta met, intulid ti anghel ti Dios ti bato, awanen dagiti guardia, ket awanen ti nagyan ti tanem!