Ti Gladiola—Naisangsangayan a Sabong a Nalami ti Kinapintasna
Dandani amin ti agamanga iti kinapintas dagiti masetas. Ti gladiola ti maysa a naisalsalumina a pagarigan. Gapu ta nakalatlatak ti gladiola, maimulmula dayta iti sumagmamano a pagilian, a pakairamanan ti Israel ken Netherlands, tapno mailako. Adda met dagiti pagmulaan iti gladiola idiay Estados Unidos nga agipatpatulod iti produktoda kadagiti managayat iti sabong iti intero a lubong.
Immadu ti nakaskasdaaw a pamilia ti gladiola a pakairamanan ti nasurok a 2,000 a kita, iti tunggal kolor, maris, ken kalamuyot a kayatmo. Kasano a napataud dagiti agmasmasetas daytoy kasla awan patinggana a kita ti isu met la a sabong?
Panangpataud Kadagiti Baro a Kita
Agusar ti agmasmasetas iti instrumento, kas iti sipilio a naaramid manipud iti muldot ti kamelio, a pangikkat iti pollen manipud iti stamen, ti kalakian a paset ti sabong sana ikabil iti stigma, ti kabaian a paset ti sabali a sabong. Gagangay a maikabil ti pollen iti kababaan a babassit a sabong ti mapili a mula. Apaman a maaramid daytoy, masiglutan ti sabong tapno malapdan dagiti natural a mang-pollinate, kas kadagiti uyokan wenno nadumaduma nga insekto a mangbalbaliw kadagiti resulta. Tapno mapataud ti partikular a kolor wenno langa, maysa a kita ti gladiola ti mai-hybrid iti sabali a kita nga addaan kadagiti matarigagayan a kalidad.
Di kaipapanan daytoy a maysa a baro a kita ti sabong daytoy baro a klase, wenno hybrid. Sigud nga addan potensial ti kasta a kita, a naitalimeng iti komplikado a genetic code ti gladiola. Babaen ti panag-hybrid, mapataud dagiti kolor ti gladiola manipud iti nakapurpuraw agingga iti nangisit-nalabaga wenno natayengteng a lila. Adda met dagiti gladiola a tudiktudikan, kimmarenken, ken addaan iti doble a babassit a sabong. Medio nabanglo pay ti dadduma.
Makaay-ayo a Kinapintas
Kitaem a naimbag dagiti sabong a nayilustrar ditoy, ket usigem ti nagadu a kita dagiti gladiola. Anian a nagpintas daydiay makitam ditoy a maawagan a Pulchritude! Bayat nga agukrad dagiti petalona, nakalamlamuyot, kimmarenken a lila ti igidda a nataytayengteng a lila ti murdongda. Natayengteng a kolor rosa ken purpura ti makin-uneg a petalo, agingga iti pannakakarabukob ti tunggal babassit a sabong.
No kitaem ti maysa pay a kita, a maawagan Orchid Lace, a makitam met la ditoy, kas man la nakalamlami nga uray la a madadael no sagidem bassit. Adda iti ngatuen ti tangkay ti babassit a sabongna, idinto ta dagiti atiddog nga stamen ket adda iti tengnga ti tunggal namaris a pannakakarabukobna. Adda mamagpanunot a nagan ti dadduma a kita a kas iti Glittering Star, Dream’s End, Red Alert, Peerless, ken Silver Moon.
Panagmula iti Gladiola
Malaksid iti panagala dagiti agmulmula kadagiti bukel manipud iti sabsabong, alaenda ti gladiola ti corm, ti pannakabagas ti tangkay ti sabong a masarakan iti puonna. Agalada met iti cormel, dagiti sumegsegunda ti kabassitna a corm, nga agtubo iti kangrunaan a corm.
Napataud dagiti maimulmula a gladiola nangnangruna manipud kadagiti klase a naggapu idiay Africa. Naggapuda ngarud iti tropiko, ket talaga a sensitiboda iti klima. Mabalin a dida agbiag iti tiempo ti kalam-ekna iti dadduma a pagilian, ngem nakalaslasbangda kabayatan dagiti nabara a bulan ti kalgaw.
Kadagiti lugar a nalamlamiis ti paniempona, makali ken madalusan koma a naimbag dagiti corm agingga iti arinunos ti panagmumula. Tumaud no kuan ti kabbaro a corm, ket nalaklaka ti panagramut ti baro a corm no maikkat ti daan, natayen a corm iti mismo a puon ti tangkay. Kanayonanna, masapul a maikkat ti kasla gisantes ti kadakkelna a cormel nga adda iti raay ti tunggal corm. Kabayatan ti nalamiis a paniempo, agpadpada koma a maikabil dagiti cormel ken corm iti namaga, nalamiis a lugar ngem saan nga iti uray la agyelo a temperatura.
No maimula, mangpataud ti tunggal cormel iti naiingpis a bulong, ket iti arinunos ti panagmumula, natangkenanton a corm ti cormel. No maimula dagitoy a corm iti sumaganad a panagmumula, narukbos, agsabong, ken nataengandanton a mula.
Kadagiti lugar a kalkalainganna ti klima, mabalin a mangrugi ti panagmula no rugrugi ti primavera. Nalaklaka ti agmula kadagiti lugar a nabarbara ti paniempona. Nasaysayaat koma a maimula iti naagneb, medio acidic a daga dagiti cormel ken corm. Maimulada koma iti daga a mainitan a naimbag, tangay saan a nasayaat ti panagdakkelda iti linong.
Mabalin a bisibisan dagiti cormel iti tallo a pulgada ti kaunegna a gulis sa magaburan. Iti kasumbangirna, maimula koma dagiti corm iti kauneg a lima a pulgada. Maimula koma dagiti kalkalainganna ti kadakkelna a corm nga agarup tallo a pulgada ti baetda ket dagiti daddadakkel a corm nga uppat agingga iti lima a pulgada ti baetda tapno di unay nasamek iti arubayam. No siaannad a dalusan ken imulam dagiti corm ti gladiolam, kalpasan ti sumagmamano a bulan, magunggonaankanto la ketdi iti di mailadawan a buya—namaris ken nalami ti kinapintasna a gladiola.
[Ladawan iti panid 16]
Orchid Lace
[Ladawan iti panid 16, 17]
Coral Dream
Monet
Dream’s End
Sunsport
[Ladawan iti panid 17]
Pulchritude