Panamagbalin a Nataltalged ti Panageroplano

INYABANTE ti kapitan dagiti throttle, ket imbaga ti katulonganna a piloto a nangngegnan ti pakaammo ti air traffic control wenno dagiti opisial iti eropuerto a mangtartarawidwid iti nadumaduma a garaw dagiti eroplano. Tangay nagtugawak iti likudan dagiti piloto kas managpaliiw iti lugar dagiti piloto, nagtibbayoak bayat a saan unayen a mangngeg ti ungor dagiti makina ti jet. Immarangkadaak iti tugawko bayat a nagtarayen ti Boeing 747​—ti “dakkel a landok”​—kas iti teknikal a pangawag dagiti piloto. Kalpasanna, siaannayas a nagtayabkamin, ket in-inut a saanmin a makita ti Runway Num. 34 ti New Tokyo International Airport.

Peggad iti Tangatang!

Sumagmamano a kanito kalpasanna, nakangngegkami iti napigsa a kanalbuong, ket nangrugin a nagdayyeg ken naggunggon ti eroplano. Adda makasisileng nga uni iti lugar dagiti piloto. Dayta ti mamakdaar a batingting! Nagsindi ti sumagmamano a nalabaga ken duyaw a mamakdaar a silaw a nanglawag kadagiti panel wenno rektanggulo a nakaisaadan ti adu nga instrumento bayat nga inkagumaan ti katulongan a piloto nga inatur ti panagkurba.

“Maur-uram ti numero tres a makina!” impukkaw ti kapitan bayat nga intalmegna ti maysa a buton a mangpasardeng iti alarma. “Awan rotasion, awan oil pressure, awan dagiti hydraulic iti numero tres,” kuna ti katulongan a piloto. “Pakapuyem ti numero tres. Pasardengem ti pannakakonsumo ti fuel ti numero tres. Pasardengem ti numero tres.” Kalpasan a naipakaammo ti tunggal bilin, inaramiden ti maysa a piloto ti maitutop ket kalpasanna pinasingkedan ti maysa pay. Nupay kas man la naensayo a naimbag ti ar-aramidenda, impamuspusanda a situtunos ti kasasaad. Nasdaawak iti panagtalinaedda a kalmado ngem kaskasdi a nagtignayda a nainsiriban tapno makontrolda ti kasasaad.

Simmaganad, nagradio ti katulongan a piloto iti air traffic control. Kiniddawna nga ipalubosda ti naganat a panaglanding ken isaganada dagiti alikamen a pang-emerhensia. Kalpasanna, pinakaammuanna dagiti flight attendant nga isaganada ti cabin para iti naganat a panaglanding.

Bayat a kinompleto dagiti tripulante ti pang-emerhensia a checklist-da, inkagumaak a pinunasan ti ling-et iti mugingko bayat a kimpetak a naimbag iti tugawko! Nabang-aranak unay ta naannayas ti panaglanding ti eroplano. Masuronak met bassit ta nakaro itay ti butengko. Ngamin, awan ti agpayso a napasamak kadagiti nadakamat. Saanak a nageroplano idiay Japan. Nagtugawak laeng iti maysa nga adelantado a flight simulator wenno alikamen a mangtulad iti agpayso a panagpatayab iti eroplano (a kaasping ti makita iti ngato) iti United Airlines Flight Center, idiay Denver, Colorado, E.U.A. Agsansanay laeng dagiti tripulante ti eroplano. Para kaniak​—nga eksperto kadagiti desktop computer flight simulator​—makaparagsak a kapadasan daytoy.

Panangtulad Agpaay iti Kinatalged

Ginasut a daras iti kada aldaw nga ar-aramiden dagiti tripulante ti eroplano dagiti umasping nga eksena kadagiti simulator a kas iti daytoy. Apay? Tapno masanayda ken tapno natalged ti panageroplano dagiti pasahero​—tapno natalgedka. Ngem apay a maaramid ti kasta a panagsanay kadagiti simulator imbes a kadagiti agpayso nga eroplano? Adu ti makagapu, ngem sakbay nga usigentay dagita, kitaentay nga umuna no kasano a napartuat ti flight simulation.

Idi immuna ken maikadua a gubat sangalubongan, naipasdek dagiti eskuelaan a nagusar kadagiti kadaanan a flight simulator tapno tumulong iti umad-adu a panagkasapulan kadagiti nalaing a piloto. Idi arinunos ti dekada 1960, rimmang-ay unay ti aviation simulation, bayat a nagbalin a realistiko unay dagiti simulator. Natuladda payen dagiti saan unay a madlaw a detalye, kas iti pannakaimanehar ti eroplano sigun iti kadagsenna ken no kasano kaadu ti fuel-na nga agtayab. Apektaran dagita a banag ti pannakaimaneharna. Sa kabayatan ti panagtayab, makonsumo ti fuel ket agbalbaliw dagiti kalidad ti panagtayab ti eroplano. Posiblen a matulad dagitoy ken ti adu pay a kasasaad gapu iti adu nga irarang-ay iti electronics ken computer.

Ti kalat ket no mabalbalin, matulad dagiti simulator ti agpayso a panagtayab. Gapu itoy, addaan iti dadakkel, nabibileg a hydraulic base dagiti moderno a simulator tapno makapagmaniobra dayta iti nadumaduma a posision. Mapaandar ti sistema babaen kadagiti nabileg a dadakkel a hydraulic pump tapno apagbiit a makapagmaniobra dagiti tripulante ti eroplano iti nadumaduma a posision a mangpataud iti puersa a manipud iti +1 agingga iti -1 g.a

No imaniobra dagiti piloto ti adu a kontrol, mariknada dagiti resulta iti aktual nga oras​—a kas iti mariknada no addada iti uneg ti eroplano. Saan laeng a mangngeg ti piloto no di ket madlaw pay ti dadduma a paset ti bagina ti napartak a panagtayab, panangpainayad iti panagtayab, panagrikus, in-inut a panagpababa, panagdisso ken pannakaitalteg iti runway, agraman dagiti kasasaad ti paniempo.

Naaramiden ti irarang-ay babaen ti panangusar iti pinartuat ti computer a mabuya a sistema a mangiladawan kadagiti espesipiko nga eropuerto iti lubong ken ti aglawlawda. Dagitoy nga agpaypayso a ladawan ket mabuya kadagiti iskrin nga adda iti sango ti lugar dagiti piloto iti simulator. Ti anggulo ti ladawan ket agingga iti 180 a degree a kalawa ken 40 a degree a kangato. Dagiti simulator ti mangipalubos kadagiti piloto nga “agtayab” iti amin a kasasaad ti paniempo​—agniebe man, agtudo, agkimkimat, aguraro, ken agangep​—ken uray no aldaw, rumiwet, wenno rabii.

Panangpasiar iti Maysa a Simulator

Ti pagnaan nga agturong iti simulator a pinasiarko ket maysa a metal a rangtay a mangballasiw iti 6 a metro a kalawa ti nagbaetan ti “daga” ken ti dakkel, puraw nga awanan tawa a kahon a naisaad iti nagdakkel a mayakar-akar a plataporma. Kas man la lugan idiay bulan ti alikamen wenno kas man la higante a lawwalawwa.

Apaman nga immunegkan, mariknam a kasla simrekka iti lugar dagiti piloto ti agpayso nga eroplano. Makitam amin dagiti dial, indicator light, gauge, switch, ken lever nga eksakto a naurnos a kas iti uneg ti eroplano a nakatuladanda. Kinuna ni Terry Bansept, ti giya iti panagpasiarko ken maysa a teknisian ti flight simulator, nga aktual a piesa ti eroplano ti adu kadagitoy a panel ken instrumento.

Inlawlawag ni Terry a napadakkel dagiti flight simulator tapno agbalinda a kas iti agpayso a kadakkel, andar ken kaasping ti lugar dagiti piloto iti nadumaduma a modelo ti eroplano. Bayat a simmansan ti pannakausar ti flight simulation, naammuan dagiti agtartrabaho iti abiasion a de kalidad a panangsanay kadagiti piloto ti maaramidan dagiti simulator. Malaksid ti panangisuroda kadagiti piloto nga agmaneho iti eroplano, paset met ti simulated instruction ti panangisuro kadagiti pamuspusan no adda emerhensia.

No maragpat ti maysa a simulator ti maysa a masinunuo a pagalagadan iti kinaumiso, mabalin pay nga isurat dagiti piloto ti panawen a nausarda iti dayta, a kas man la nagmanehoda ti aktual nga eroplano. Iti sidong ti sumagmamano a kasasaad, dandani interamente nga iti uneg ti maysa a simulator ti pakasanayan ken pakasubokan ti maysa a piloto.

Apay a Dagiti Simulator ti Mausar?

Adu ti praktikal a pakausaran dagiti simulator. Masalimetmetan ti fuel ken lana no dagitoy ti mausar imbes a dagiti aktual nga eroplano. Kissayanna pay ti kaadu dagiti agtayab nga eroplano, arimbangaw ken polusion iti angin, agraman dagiti magastos iti panagsanay ken panangpaandar. No “ma-kras” ti simulator awan ti magastos, ken awan ti masaktan.

“Makissayan dagiti simulator ti adu nga aksidente kabayatan ti panagsanay,” kinuna ni Terry. “Gapu kadagitoy, posible ti mangsanay no kasano a tamingen dagiti emerhensia, kas iti pannakauram ti makina, panagpalia ti landing-gear, pannakabtak ti dalig, naan-anay a pannakadadael ti thrust, dakes a paniempo, kellaat a panagbalbaliw ti turongen ti angin, panagyelo, ken di makaay-ayo a kasasaad ti aglawlaw.” Mabalin met nga isuro no kasano a tamingen dagiti sistema ti makina, isu a mataming ti panagpalia ti sistema a di maan-ano ti lugan wenno ti biag ti tao.

Iti panagkomentona iti daytoy, kinuna ti adut’ padasnan a piloto a ni J. D. Whitlatch: “Dagiti eksena nga usarenmi iti uneg dagiti simulator irepresentarda ti 6 a milion a posible nga agsasaruno a pasamak ken kasasaad. Saanmi a pulos a kabaelan a sanayen dagiti tripulante ti eroplano iti kasta a kaadu ti kapadasan iti agpayso nga eroplano.”

Idiay Estados Unidos, dagiti simulator a mismo ket siaannad a sukimaten ken sertipikaran ti Federal Aviation Administration (FAA), dagiti piloto a mangsubok, ken dagiti teknisian. Sakbay ti tunggal aldaw a panagsanay, tarimaanen, sukimaten, ken “patayaben” dagiti teknisian dagiti simulator-da tapno masierto a naan-anay a matulad dagitoy ti agpayso nga eroplano. No adda dagiti mabalbaliwan iti aktual nga eroplano, maaramid met dagitoy kadagiti simulator. Iti kada innem a bulan, “patayaben” dagiti pannakabagi ti FAA dagiti simulator tapno masierto a nasayaat ti andar dagitoy.

Panagadal Manipud Kadagiti Napalabas a Trahedia

Babaen ti panangusar iti impormasion nga adda kadagiti flight data recorder ken cockpit voice recorder dagiti eroplano a naala manipud kadagiti nakapasamakan ti aksidente, maiprograma dagiti inheniero ti adu a simulator a mangtulad kadagiti eksakto a kasasaad ken rimsua a panagpalia kadagiti aktual ken espesipiko a pannaka-kras dagiti eroplano. Mausarto ngarud daytoy nga impormasion ken panangtulad kas instrumento a tumulong kadagiti imbestigador a mangammo iti makagapu ti tunggal aksidente. Kanayonanna, makatulong dagita nga impormasion a mangisuro kadagiti piloto iti masakbayan no kasanoda nga asikasuen dagiti di mapakpakadaan a problema. Daytat’ usaren met dagiti agar-aramid iti eroplano ken piesa tapno ammoda no kasano ti mangdisenio ken mangaramid kadagiti nasaysayaat nga eroplano ken piesa iti masakbayan.

No maduktalan ti imbestigasion a ti panagkamali ti piloto ti nakaigapuan ti aksidente wenno gistay a pannakaaksidente, no kasta, mabalin a mairugi ti pannakasanay tapno maliklikan dagita nga aksidente iti masakbayan. Kuna ni Lew Kosich, maysa a nabayagen a piloto: “Saan a parparbo dagiti eksena nga ipakitami; aktual a napasamak dagitoy iti maysa a lugar.” Gapu iti panagregget a pasayaaten dagiti reaksion ti piloto, dagiti programa ti panangsanay, ken kangrunaanna ti kinatalged ti publiko, itultuloy dagiti eksperto iti industria ti abiasion a tingitingen ken partuaten manen dagiti agpayso a kasasaad ken usigen dagiti reaksion ti piloto kadagitoy.

Bayat a pinadasko nga “ilanding” ti “Boeing 747” idiay “Charles de Gaulle Airport”​—babaen ti panangtarawidwid ti katulongak a piloto a ni Terry​—ninamnamak a mangngegko ti makaay-ayo a panagdisso dagiti dalig iti tarmac. Ay, nagpalia iti iskrin ti simulator gapu iti di umiso a panangimaniobrak! Nai-krasko ti “dakkel a landok” iti torre ti air traffic control!

Anian a ragsaktayo agsipud ta eksperto a talaga dagiti piloto nga aktual a mangimaneho kadagiti pampasahero nga eroplano. Dagiti flight simulator ti maysa a nakatulong. Inton sumaganad nga ageroplanoka, makapagtalekka a natalgedkayo amin a pasahero gapu kadagiti nasanay a naimbag nga ima.​—Naipatulod a salaysay.

[Footnote]

[Dagiti ladawan iti panid 26]

Panagtayab babaen ti simulator manipud San Francisco

ken iti tangatang ti New York City

[Ladawan iti panid 26]

Flight simulator, Denver, Colorado