Panangmatmat iti Lubong
◼ Kabayatan ti 2000, mapattapatta a 8.3 a milion ti kabbaro nga addaan iti sarut wenno tuberculosis (TB) iti intero a lubong, ket natayen ti dandani dua a milion kadakuada—dandani amin ket agnanaed kadagiti napanglaw a pagilian.—MEDICAL JOURNAL OF AUSTRALIA.
◼ “Sangapulo a milion nga agtutubo ti addaan iti HIV, ket agtawen iti nagbaetan ti 15 ken 24 ti nasurok a kagudua iti 4.9 a milion a kabbaro a makaptan iti intero a lubong iti kada tawen.”—UNITED NATIONS POPULATION FUND.
◼ Babaen iti satellite, natunton ti intero a daga a panagdaliasat dagiti tumatayab a napanaganan iti wandering albatross. Ti kapartakan linikmutna ti daga iti 46 la nga aldaw.—MAGASIN A SCIENCE, E.U.A.
◼ “Kada oras iti inaldaw, nasurok a $100 a milion ti gastuen ti lubong para kadagiti soldado, igam, ken bala.”—VITAL SIGNS 2005, WORLDWATCH INSTITUTE.
Kumarkaro a Kinaranggas Maibusor Kadagiti Klero?
“Idiay [Britania], maysa kadagiti kapeggadan a propesion ti panagbalin a padi,” impadamag ti Daily Telegraph ti London idi 2005. Sigun iti surbey ti gobierno idi 2001, dandani 75% kadagiti klero a nainterbiu ti namaltrato wenno nadarup iti napalabas a dua a tawen. Sipud 1996, di kumurang a pito a klero ti napapatay. Iti Merseyside a paset ti maysa a siudad, ‘inaldaw nga adda maserrek, matakawan, wenno maigagara a mapuoran iti maysa kadagiti 1,400 a simbaan.’
Naisangsangayan a Kinanadumaduma Dagiti Mula ken Animal
Agpapan pay iti pannakadadael dagiti napuskol a kabakiranna, “aduan latta iti nadumaduma a mula ken animal ti nasulinek a paset ti isla ti Borneo,” kinuna ti The New York Times. Sigun iti World Wildlife Fund, iti nagbaetan ti 1994 ken 2004, natakuatan dagiti biologo ti 361 a baro a kita ti mula ken animal iti isla, a pagririnnanudan ti Brunei, Indonesia, ken Malaysia. Karaman kadagiti baro a natakuatanda ti 260 nga insekto, 50 a mula, 30 a lames, 7 a tukak, 6 a banias, alibut wenno alutiit, 5 a kappi, 2 nga uleg, ken 1 a pilat. Ngem agpegpeggad a maungaw dagiti napuskol a kabakiran iti nasulinek a lugar gapu iti kumarkaro a pannakakalbo iti kabakiran. Mapasamak daytoy gapu iti umad-adu a panagkalikagum kadagiti nammek iti tropiko, goma ken lana ti palma.
Umad-adu Dagiti Mamati iti Anito
“Nupay narang-ay itan ti siensia ken teknolohia, dakkel latta ti impluensia ti anito,” impadamag ti Allensbach, maysa nga organisasion idiay Alemania a mangar-aramid kadagiti surbey. Sigun iti napaut a panagadal iti kabibiag ti tattao, naammuan nga “adu pay laeng kadagiti umili ti mamati iti di nainkalintegan a naimbag ken dakes a partaan. Kinapudnona, nalatlatak pay ketdi dayta ita ngem iti 25 a tawen a napalabas.” Idi dekada 1970, 22 a porsiento ti mamati a napateg dagiti layap iti biagda. Kadagitoy nga aldaw, 40 a porsienton ti mamati ket 1 laeng iti tunggal 3 a nataengan ti saan a mamati iti amin a kita ti anito. Naammuan iti sabali pay a panagadal kadagiti 1,000 nga Aleman nga estudiante iti unibersidad a mamatida kadagiti suerte nga anib wenno anting-anting nga itugotda kadagiti luganda wenno pagibitinanda kadagiti tulbekda.
Marunrunawen Dagiti Glacier iti Antarctica
“Iti napalabas a 50 a tawen, marunrunawen ti 87 a porsiento kadagiti 244 a glacier iti peninsula ti Antarctica,” ken naparpartak ngem iti dati nga impagarup dagiti eksperto, impadamag ti periodiko a Clarin iti Buenos Aires. Natakuatan met iti damo a naan-anay a panangusig kadagiti glacier iti dayta a lugar a bimmara dagiti temperatura iti nasurok a 2.5 a degree Celsius iti napalabas a 50 a tawen. Ti nasaknap a pannakarunaw ket nangnangruna a maigapu iti panagbalbaliw ti klima, sigun ken David Vaughan iti British Antarctic Survey. “Dagiti tattao aya ti makagapu?” inyimtuodna. “Dimi masigurado, ngem asidegen a maammuanmi ti sungbat daytoy napateg a saludsod.”