Immuna ti Nakaparsuaan
“Uray ti tikbaboy iti langlangit—pagaammona unay dagiti naituding a tiempona.”—Jeremias 8:7.
NASUROK a 2,500 a tawenen ti napalabas, nagsurat ni Jeremias maipapan iti dumaydayo a tikbaboy. Ita, pagsidsiddaawan pay la ti tattao dagiti dumaydayo a parsua kas kadagiti salmon a makapaglangoy iti rinibu a kilometro iti taaw sa agsubli iti waig a nakapessaanda ken ti leatherback a pawikan a makapagdaliasat met iti nawatiwat. Maysa a leatherback a nagkali iti pagitloganna idiay Indonesia ket napaliiw a dimmayo iti kosta ti Oregon iti Estados Unidos, a 20,000 a kilometro ti kaadayona. Masansan nga agsubli dagita iti isu met la a lugar iti Indonesia tapno agitlogda manen.
Kabaelan ti dadduma a parsua ti agsubli iti naggapuanda, maysa a paglaingan nga ad-adda a nakaskasdaaw ngem iti panagdaliasat dagiti dumaydayo. Kas pagarigan, dagiti managsirarak ket nagtiliw iti 18 nga albatross iti bassit nga isla iti tengnga ti Taaw Pacifico. Inyeroplanoda dagita iti rinibu a kilometro sada imbulos iti nagduduma a lugar—iti asideg ti makinlaud ken makindaya nga igid ti taaw. Iti sumagmamano a lawas, nakaawid met la ti kaaduan kadagita.
Dagiti kalapati ket naibiahe iti nasurok a 150 a kilometro kadagiti dida pay nadandanon a lugar bayat a naineksionanda iti anesthesia wenno bayat ti kaaddada kadagiti agpuspusipos a bariles. Ngem kalpasan ti panagtayabda iti sumagmamano a rikus, natantiarda ti ayanda ken nagsublida iti eksakto a pagnanaedanda. Yantangay makapagawid dagiti kalapati uray no adda contact lens a naikabil iti matada a mangkullaap iti panagkitada, patien dagiti managsirarak a kalkularen dagita a kalapati ti ayanda agingga iti pagnanaedanda babaen iti panangammoda kadagiti direksion a mangigiya kadakuada iti eksakto a pagawidanda.
Dagiti monarch butterfly manipud iti nalawa a paset ti Amianan nga America ket dumayo iti nasurok a 1,000 a kilometro agingga iti bassit a paset ti Mexico. Nupay dida pay napnapan sadiay, ammoda ti turturongenda, masansan a kadagiti isu met la a kayo a nagaponan dagiti apong ti nagannakda iti napalabas a tawen. Misterio pay laeng kadagiti managsirarak no kasano a maaramidan dayta dagita a kulibangbang.
Nupay dagiti gadyet iti automatiko a nabigasion ket naan-anay nga agpannuray kadagiti satellite, adu nga animal ti kasla makabael nga agusar iti nadumaduma a wagas ti nabigasion—kas koma iti panangpaliiwda kadagiti pagilasinan ken iti init, panangriknada iti magnetiko a puersa ti daga, panangilasinda iti nadumaduma nga angot ken uray pay iti uni. Insurat ni James L. Gould a propesor iti biolohia: “Dagiti animal nga agpampannuray ti biagda iti umiso a nabigasion ket padapada a nakasaysayaat ti pannakadisenioda. . . . Kadawyanna nga adu a sistema ti nabigasion ti us-usarenda—pagsisinnublatenda dagita depende no ania ti makaipaay iti kasayaatan nga impormasion.” Agingga ita, pagsidsiddaawan pay laeng dagiti managsirarak ti nagsayaat a sistema ti nabigasion dagiti animal.