ANIA ti maitulong kenka ti panageskuela? Tulongannaka a gumun-od iti sirib ket kuna ti Biblia a “ti sirib agpaay a salaknib.” (Eclesiastes 7:12) Kasano a kasta? Kas panangyilustrar: Ipapanmo a magmagnaka iti delikado a lugar. Ania ti kaykayatmo​—maymaysam wenno adda kakaduam a gagayyem, a mangsalaknib kenka no kasapulan? Babaen iti nasayaat nga edukasion, maaddaanka iti sumagmamano a napipigsa a “gagayyem” a kanayon a makatulong kenka. Karaman kadagitoy ti sumaganad:

• Abilidad nga agpanunot. Makatulong kenka ti panageskuelam tapno maparang-aymo ti kuna ti Biblia a “praktikal a kinasirib ken ti pannakabael nga agpanunot.” (Proverbio 3:21) Dagita ti makatulong kenka a mangsolbar kadagiti problemam imbes a kanayon nga agpannurayka iti tulong ti sabsabali.

• Abilidad a makilangen. Ibalakad ti Biblia kadagiti Kristiano a parang-ayenda dagiti kualidad a kas iti mabayag a panagitured ken panagteppel. (Galacia 5:22, 23) Ti pannakilangenmo iti nadumaduma a tao idiay eskuelaan ti mangyeg kenka iti adu nga oportunidad a mangpasayaat kadagita a kababalin, agraman ti kinaanus, panagraem, ken pannakipagrikna. Dakkel ti maitulong dagita kenka inton adultokan.

• Pannakasanay iti biag. Maisuro kenka iti eskuelaan ti kinapateg ti maaddaan kadagiti nagsayaat a kababalin iti trabaho a makatulongto kenka a makastrek ken mangtaginayon iti trabaho. Bayat nga umad-adu met ti maammuam maipapan iti biag, ad-adda a maawatam ti bagim ken dagiti kapatgan kenka. (Proverbio 14:15) Gapu iti dayta, kabaelamto nga itakderan a siraraem dagiti patpatiem.​—1 Pedro 3:15.

Laglagipem: Gapu ta kasapulam ti edukasion, awan serserbina no sangkapanunotmo dagiti dimo kayat iti panageskuela. Imbes ketdi, panunotem dagiti makatulong a nadakamat iti ngato. Mabalin nga adu pay ketdi dagiti mapanunotmo!

Apay a dimo rugian itan? Panunotem ti kangrunaan a rason a kayatmo ti agballigi iti panageskuelam.

IPAPANTAYON a napanka iti maysa a tiendaan ta adda gatangem. Ngem agkaiwara amin a tagilako. Kasano kabayag ngata a masarakam ti birbirokem? Saan kadi a nabibiit koma no naurnos dagiti tagilako ken nalawag a namarkaan dagiti nakaikabilanda? Mabalinmo met nga aramiden dayta iti panageskuelam. Kasano?

Mangaramidka iti eskediul.

“Naminsan, nalipatak nga aramiden ti homework-ko​—ken dagiti trabahok iti balay​—gapu ta addaak iti balay ti gayyemko iti intero a ngudo ti lawas,” kinuna ti 18 anyos a ni Zachary a taga-United States. “Iti kalunesanna, kapilitan nga impakaasik kadagiti mannursurok nga awatenda latta koma ti homework-ko uray no naladaw ti panangitedko. Ita, isursuratkon dagiti aramidek tapno diak malipatan dagiti masapul nga iringpasko.”

Kasta met ti nakatulong iti agtutubo a ni Celestine a taga-Papua New Guinea. Iti pananglagipna iti panageskuelana, kinunana: “Nakaeskediul ti amin nga aramidek, agraman dagiti homework, eksamen, ken panagaliwaksay. Gapu iti dayta, ammok dagiti ipangpangrunak ken nasapa a mairingpasko dagita.”

Balakad: Isuratmo dagiti nasken nga aramidem iti bassit a kuaderno, wenno irekordmo dagita iti selponmo wenno dadduma pay a gadyet.

Dimo itantantan.

Nalaka nga ibaga ti, “Intono kuan.” Nasaysayaat nga aramidem a dagus dagiti bambanag no posible​—nangruna dagiti homework-mo.

Balakad: Dagus nga asikasuem ti homework-mo no nakaawidkan, sakbay nga agbuyaka iti TV wenno aglinglingay.

Urnosem dagiti kasapulam iti eskuelaan.

Napadasam kadin ti simrek iti klase nga awan kuadernom, ballpen, wenno librom gapu ta nalipatam? Mabalin a maliklikam dayta! Kasano? “Kanayon a nasaksakbay nga urnosek ti bagko,” kuna ni Aung Myo Myat nga agtutubo idiay Myanmar.

Balakad: Pagtalinaedem a naurnos ken nadalimanek ti bagmo tapno al-alisto a makitam ti alaem.

Laglagipem: No organisadoka, maliklikam ti mataranta gapu iti pannakalipat, pannakaladaw, ken kaawan iti umdas a tiempo para iti dadduma a napapateg nga aktibidad.

Apay a dimo rugian itan? Mangpanunotka iti maysa a kasasaad a kasapulam ti agbalin nga organisado. Kalpasanna, kaduam ti nagannak wenno gayyemmo a mangpanunot iti sumagmamano a pamay-an a makatulong kenka nga agbalbaliw.

SIASINO dagiti makatulong kenka kadagiti panagreggetmo nga agballigi iti panageskuelam?

Pamilia.

“No kasapulak ti tulong para iti homework-ko,” kuna ti 18 anyos a ni Bruna a taga-Brazil, “ilawlawag dayta ni Tatang ngem saanna a direkta nga ited dagiti sungbat. Imbes ketdi, agsaludsod tapno matulongannak nga agpanunot kadagiti sungbat.”a

Balakad: Kas pangrugian, damagem ni Tatang wenno Nanangmo no kasano kalaingna iti asignatura a pakarigatam ita. No nalaing iti dayta, isu la ketdi ti makatulong kenka.

Mannursuro.

Maragsakan ti kaaduan a mannursuro no maammuanda a porsegido ti maysa nga estudiante a makasursuro. Sidadaanda pay ketdi a tumulong.

Balakad: Basta ibagam laeng iti mannursurom, “Marigatanak iti klaseyo, ngem kayatko ti makasursuro. Ania ngay ti mabalinko nga aramiden?”

Mangasistir.

Nalabit makatulong kenka ti maysa a matalek a gayyem ti pamiliayo. Mabalin a dua ti pagimbagan ti kasta nga urnos: Umuna, magun-odam ti kasapulam a tulong; ken maikadua, masursurom ti agpatulong no kasapulan​—ugali a pagsayaatam inton adultokan. Kinapudnona, ti panagballigi iti kaaduan a trabaho ket nagreggetan ti maysa a grupo, saan a maymaysa a tao.​—Proverbio 15:22.

Balakad: Damagem iti nagannakmo no asino ti mabalin a nasayaat a mangasistir kenka.

Laglagipem: Awan dakesna no agpatulongka!

Apay a dimo rugian itan? Mangisuratka iti dua wenno tallo a tao a kayatmo a tuladen​—dagidiay ap-apresiarem. Adda kadi kadakuada ti makatulong kenka iti homework-mo?

RUMBENG laeng a taripatuem ti bagi nga inted kenka ti Dios. (Salmo 139:14) Ipapantayon nga adda luganmo, ngem dimo met manmanteneren. Sigurado la ketdi a mabiit a madadael dayta. Mabalin a kasta met ti mapasamak iti bagim. Ania a “panangmantener” ti kasapulam?

Turog.

No kurang ti turogmo, kaska la nabambannog, ken mariknam nga aglaladutka, masikoran, ken madepreska pay ketdi. Ngem no umdas ti turogmo, nasarsarantaka. Al-alisto pay ti panagdakkelmo, tumadem ti panunotmo, pumigsa ti resistansiam, ken sumayaat ti emosionmo. Agasem, nagadu ti pagimbagan ti nagsimple nga inaramidmo!

Balakad: No posible, maturogka iti isu met la nga oras iti kada rabii.

Nasustansia a taraon.

Napartak ti idadakkel dagiti agtutubo. Kas pagarigan, madoble ti timbang ti kaaduan a lallaki no agtawendan iti 10-17. Alisto met a bumalasang ti ubbing a babbai. Ti dumakdakkel a bagi ket agkasapulan iti nawadwad a sustansia ken enerhia. Siguraduem a maipapaaymo iti bagim ti nutrision a kasapulanna.

Balakad: Dika manglangan a mamigat. Ti pannangan sakbay ti klase ti makatulong kenka tapno sumayaat ti panagatensionmo ken ti memoriam.

Ehersisio.

Kuna ti Biblia nga “adda maited ti panangwatwat iti bagi.” (1 Timoteo 4:8, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia) Mangpapigsa dayta kadagiti maselmo, mangpatibker iti tultulangmo, mangpakired kenka, mangmantener iti timbangmo, mangpalaing iti panunotmo, mangpapigsa iti resistensiam, mangkissay iti stress, ken mangpaganaygay. Siempre, makaparagsak met ti ehersisio ta karaman kadagita dagiti kaay-ayom nga aramiden!

Laglagipem: Ti umdas a turog, balanse a taraon, ken kalkalainganna nga ehersisio ti makatulong tapno kanayon a nasayaat ti “andar” ti bagim. Dayta met ti makatulong tapno sumayaat dagiti maaramidam iti klase.a

Apay a dimo rugian itan? Mangyeskediulka iti regular ken kalkalaingan a panagehersisio. Isuratmo no kasano kapaut ti pannaturogmo ken no ania dagiti taraonmo iti binulan ket kitaem no adda aniaman a nasken a baliwam.

“No agpagnapagnaak, kasla nagangganaygayak​—uray no nabannogak sakbay dayta.”​—Jason, New Zealand.

“Ti prinsipiok ket manganak iti bin-ig a nasustansia ta inaramid ti Dios dagiti taraon agpaay iti bagitayo.”​—Jill, United States.

“Kada lawas, mamitlo nga agtarayak, ken mamindua nga agbisikleta wenno agpagnapagnaak. No agehersisioak, nagangganaygayak ken maksayan ti stress-ko.”​—Grace, Australia.

NO AGAD-ADALKA ngem awan met kalat wenno panggepmo iti panageskuelam, kaska la agtartaray iti lumba nga awan pagpatinggaanna. Kuna ti Biblia: “Agtartarayak a sipipinget agingga iti pagpatinggaan ti lumba.” (1 Corinto 9:26, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia) No adda panggepmo, adda nakaisentruan ti panunotmo ken nalaklakanto a makibagay inton agtrabahokan. Kasanoka a maaddaan iti panggep iti panageskuelam?

Isaludsodmo iti bagim, ‘Ania ti kayatko nga agbalinto a trabahok?’ Dimo itantantan a sungbatan dayta. Sapaem ketdi ti agplano. Apay? Panunotem daytoy: No kayatmo ti agbiahe, panunotem nga umuna no sadino ti papanam. Kalpasanna, kitaem ti mapa ken ammuem ti kasayaatan a pamay-an tapno makadanonka sadiay. Mabalin a kasta met ti aramidem iti panageskuelam. Panunotem no ania ti kayatmonto a trabaho, sa agpilika iti kurso a makatulong kenka tapno maragpatmo dayta.

Pakdaar: Determinado unay ti adu nga agtutubo a ti laeng kaay-ayoda nga aramiden ti kayatda nga agbalinto a trabahoda​—kas pagarigan, ti panagbalin a propesional a musikero​—ta pagarupenda a saan a makaparagsak ti dadduma a trabaho. Ania ti nasaysayaat nga aramidem?

1. Ikabilangam dagiti abilidadmo. Kas pagarigan, magusgustuam kadi ti agserbi wenno tumulong iti sabsabali? Nalaingka kadi iti numero? panagbadyet? makina? panagtarimaan?

2. Ikabilangam dagiti pagpiliam: Aniada a trabaho ti maibagay kadagiti abilidadmo? Makisaritaka iti dadduma maipapan kadagiti pagpiliam imbes nga isentrom laeng ti panunotmo iti “arapaapmo” a trabaho. Agbalinka met a praktikal. Kas pagarigan, addanto kadi mastrekam a trabaho a maitutop iti pinilim a kurso no umakarka iti sabali a lugar? Makautangkanto kadi iti dakkel gapu iti kasapulan a training?

3. Ikabilangam dagiti oportunidadmo. Apaman nga ammomon no ania ti kayatmonto a trabaho, ammuem no adda mastrekam a kasta a trabaho iti lugaryo. Adda kadi ammom a posible a pagtrabahuamto? No adda, mabalinmo kadi ti ag-training kadakuada? Adda kadi dagiti vocational training program iti lugaryo?

Balakad: Agdamagka kadagiti nagannakmo, mannursurom, ken nataengan a gagayyemmo. Kitaem dagiti diario wenno ti Internet maipapan kadagiti mastrekan a trabaho iti lugaryo.

Laglagipem: No adda panggepmo, adda direksion ken serbi ti panageskuelam.

Apay a dimo rugian itan? Bayat nga ages-eskuelaka pay, panunotemon ti nadakamat a tallo a punto. Isuratmo dagiti panggepmo, ken makisaritaka kadagiti nagannakmo maipapan kadagita.