Librot’ Biblia Numero 32​—Jonas

Mannurat: Jonas

Nalpas a Naisurat: c. 844 K.K.P.

1. Aniada a saludsod ti sungbatan ti libron Jonas, ket aniat’ ipakitana no maipapan iti asi ni Jehova?

NI JONAS​—baniaga a misionero idi maikasiam a siglo K.K.P.! Kasanona a minatmatan ti annongna ken Jehova? Aniada a kabbaro a kapadasan ti naluktan kenkuana? Interesado ngata dagiti umili iti teritoriana? Kasanot’ kaballigi ti panangasabana? Ti dramatiko a rekord ti libron Jonas sungbatanna dagitoy a saludsod. Naisurat idi tiempo a ti pinili ni Jehova a nasion sinalungasingnat’ tulagna kenkuana ken natnagda iti pagano nga idolatria, ti propetiko a rekord ipakitana a ti asi ti Dios saan a limitado iti maysa la a nasion, saan nga iti Israel laeng. Sa, itan-okna ti dakkel nga asi ken kinamanagayat ni Jehova, a maisupadi iti kinaawan nga asi, anus, ken pammati a masansan a mapaliiw iti imperpekto a tao.

2. Aniat’ ammotay maipapan ken Jonas, ket agarup ania a tawen idi agipadto?

² Ti nagan a Jonas (Hebreo, Yoh·nahʹ) kaipapanannat’ “Kalapati.” Anak ni propeta Amittai a taga Gat-hefer sadi Galilea a teritoria ti Zabulon. Iti 2 Ar-ari 14:23-25 mabasatayo a ni Jeroboam nga ari ti Israel indendenna ti beddeng ti nasion sigun ti sinao ni Jehova ken Jonas. Isaadna iti agarup 844 K.K.P. ti tiempo a panagipadton Jonas, daydi tawen a pannakaitronon Jeroboam II ti Israel ken adu a tawen sakbay a ti Asiria, a Nineve ti kabiserana, ket dinominarannat’ Israel.

3. Aniat’ mamaneknek nga autentiko ti salaysay ni Jonas?

³ Di pagduaduaan nga autentiko ti intero a salaysay ni Jonas. Ti “Mangan-anay iti pammatitayo, a ni Jesus,” tinukoyna nga aktual a persona ni Jonas ket intedna ti naipaltiing a patarus ti dua a propetiko a pasamak iti Jonas, ket iti kasta ipakitana a pudno a padtot’ linaonna. (Heb. 12:2; Mat. 12:39-41; 16:4; Luc. 11:29-32) Ti Jonas sigud nga inraman dagiti Judio iti katalogoda ket imbilangda a historikal. Ti mismo a kinaprangka ni Jonas a nangdeskribir kadagiti errado ken pagkapuyanna, a dina pulos inlimed dagita, pasingkedanna pay a napudno dayta a rekord.

4. Ania ngata a kitat’ ikan ti nangalun-on ken Jonas? Ngem, ania ti umdasen nga impormasiontayo?

⁴ Daydiay ngay “dakkel nga ikan” a nangalun-on ken Jonas? Adut’ pattapattada no ania a kita nga ikan daytoy. Ti baliena (sperm whale) kabaelanna nga alun-onen ti sibubukel a tao. Kasta met ti dakkel a puraw a pating (yo). Ngem, simple lat’ kinuna ti Biblia: “Ni Jehova dinutokanna ti dakkel nga ikan a nangalun-on ken Jonas.” (Jon. 1:17) Saan a naipiho no aniat’ kita ti ikan. Ditay masierto no dayta ket baliena, dakkel a puraw a pating, wenno sabali pay a di nainaganan a parsua iti baybay.a Umdasen nga impormasion kadatayo ti kunat’ Biblia a “dakkel nga ikan.”

LINAON TI JONAS

5. Aniat’ reaksion ni Jonas iti annongna, ket aniat’ resultana?

⁵ Naibaon ni Jonas sadi Nineve ngem intarayanna (1:1-16). “Ket immay ti sao ni Jehova ken Jonas nga anak ni Amittai, a kunana: ‘Tumakderka, inka idiay Nineve a dakkel a siudad, ket iwaragawagmo ti maibusor kenkuana a ti kinadakesna dimmanon iti saklangko.’” (1:1, 2) Tinagiragsak ngata ni Jonas daytoy nga annong? Saan a pulos! Nagtaray iti maisupadi a turong, a naglugan iti barko a nagpa-Tarsis, a nalabit isu ti España. Dakkel a bagio ti nasabat ti barkoda. Gaput’ butengda tunggal marinero “inawaganna ti diosna,” ngem ni Jonas naturog iti kadsaaran ti barko. (1:5) Idi riniingda ni Jonas, naggiginnasatanda tapno maammuanda ti makimbasol iti didigrada. Napagasatan ni Jonas. Itan impudnona nga isu ket Hebreo, nga agdaydayaw ken Jehova, ket intarayanna ti trabaho nga inted ti Dios kenkuana. Imbagana nga itappuakda iti baybay. Kalpasan ti adu pay a pamuspusanda a manggaod iti barko, intappuakdan ni Jonas. Nagtalna ti dawel ti baybay.

6. Aniat’ kapadasan ni Jonas iti “dakkel nga ikan”?

⁶ Inalun-on ti “dakkel nga ikan” (1:17–2:10). “Ita ni Jehova dinutokanna ti dakkel nga ikan a nangalun-on ken Jonas, gapuna ni Jonas nagian iti tian ti ikan iti tallo nga aldaw ken tallo a rabii.” (1:17) Nagkararag a sireregget ken Jehova idiay tian ti ikan. “Nanipud iti tian ti Sheol” dimmawat iti tulong ket kinunana a tungpalennanto ti inkarina, ta “ti pannakaisalakan agtaud ken Jehova.” (2:2, 9) Idi imbilin ni Jehova, insarwa ti ikan ni Jonas iti namaga a daga.

7. Kasanot’ kaepektibo ti panangaskasaban Jonas sadi Nineve?

⁷ Panangasaba idiay Nineve (3:1–4:11). Binilin manen ni Jehova ni Jonas. Saanen a liniklikan ni Jonas ti annongna, no di ket napanen idiay Nineve. Limmasat kadagiti kalye ti siudad ket impukkawna: “Uppat a pulo nga aldaw laengen, ket ti Nineve marakrakto.” (3:4) Epektibo ti panangasabana. Nagadu dagiti nagbabawi idiay Nineve, ket dagiti umili namatida iti Dios. Improklamar ti ari a tao man ken animal agayunarda ket agkawesda iti nakersang. Siaasi nga inispal ni Jehova ti siudad.

8. Aniat’ reaksion ni Jonas idi kinaasian ni Jehova ti siudad, ket kasano nga imbutaktak ni Jehova ti di umno a panunot ti propeta?

⁸ Din naibturan ni Jonas daytoy. Imbagana ken Jehova a sigud nga ammona a kaasianto ti Dios dagitoy ket daytat’ gapuna a nagtaray idi idiay Tarsis. Indawatna a matay la koman. Gapu ta naupay unay, nagkampo ni Jonas iti daya ti siudad ket inur-urayna ti mapasamak. Namataud ni Jehova iti tabungaw tapno adda linong ti agpaspasugnod a propetana. Nagragsak ni Jonas ngem di nagbayag. Iti sumuno a bigat namataud ni Jehova iti igges ket kinibkibanna ti mula, gapuna din nalinongan manipud napudot nga angin ti daya ken ti mangsinit nga init. Indawatna manen a matay la koman. Aginlilinteg nga inrasonanna ti panagpungtotna. Impatuldo ni Jehova a di umno ti panagpampanunotna: Naasian ni Jonas iti daydi mula a tabungaw ngem nakapungtot ta ni Jehova kinaasianna ti dakkel a siudad ti Nineve.

NO APAY NAIMBAG

9. Ania a panangmatmat ken aramid ni Jonas ti mamakdaar koma kadatayo?

⁹ Ti inaramid ni Jonas ken ti nagbanaganna mamakdaar koma kadatayo. Intarayanna ti trabaho nga inted ti Dios; inasikasona koma ti akemna ket nagtalek a ti Dios ti mangitandudo kenkuana. (Jon. 1:3; Luc. 9:62; Prov. 14:26; Isa. 6:8) Idi sabalit’ nagturonganna, negatibot’ aw-awidna ta napilitan la a nangipudno kadagiti marinero nga isu ket agdaydayaw ken “Jehova a Dios dagiti langit.” Napukawnat’ turedna. (Jon. 1:7-9; Efe. 6:19, 20) Gapu ta bagina lat’ pampanunotenna imbilangna kas personal a pannakasairna ti panangaasit’ Dios iti Nineve; tapno di mabainan imbagana ken Jehova nga ammona a sigud a kastantot’ pagbanaganna​—isu nga apay nga imbaonna pay laeng a nagipadto? Natubngar ni Jonas gapu ta di nagraem, ken nagreklamo, ket ngarud maleksiontay koma iti kapadasanna ket ditay pabasolen no mangaasi ni Jehova wenno kasanona a kedngan dagiti banag.​—Jon. 4:1-4, 7-9; Fil. 2:13, 14; 1 Cor. 10:10.

10. Kasano a nailadawan iti libron Jonas ti kinamanagayat ken ti asi ni Jehova?

¹⁰ Kaskenan amin iti libron Jonas isut’ panangipabuyana iti nadaeg a kalidad ti kinamanagayat ken asi ni Jehova. Impakitan Jehova ti kinamanagayatna iti Nineve idi imbaonna ti propetana a mamakdaar iti um-umay a pannakaduprak, ket sidadaan a nangaasi idi nagbabawi ti siudad​—asi a nangipalubos iti panagtalinaed ti Nineve iti nasurok 200 a tawen agingga a dinuprak dagiti Medo ken taga Babilonia idi agarup 632 K.K.P. Kinaasianna ni Jonas idi inispalna manipud nadawel a baybay ken idi intedna ti tabungaw tapno “ispalenna iti dakes a kasasaadna.” Idi inikkanna iti manglinong a tabungaw sana met la linaylay, impakaammon Jehova ken ni Jonas nga Isu mangipaaytot’ asi ken kinamanagayat sigun iti naimbag a pagayatanna.​—Jon. 1:2; 3:2-4, 10; 2:10; 4:6, 10, 11.

11. Ania “ti pagilasinan ni Jonas”?

¹¹ Iti Mateo 12:38-41, imbaga ni Jesus kadagiti lider ti relihion a ti kakaisuna a pagilasinan a maited kadakuada isu “ti pagilasinan ni Jonas.” Kalpasan ti tallo nga aldaw ken tallo a rabii iti “tian ti Sheol,” ni Jonas napan ken nangasaba idiay Nineve, ket nagbalin a “pagilasinan” kadagiti taga Nineve. (Jon. 1:17; 2:2; 3:1-4) Umarngi met, ni Jesus nagian idiay tanem iti paset ti tallo nga aldaw sa nagungar. Idi inwaragawag dagiti disipulo ti ebidensia dayta a pasamak, ni Jesus nagbalin a pagilasinan dayta a kaputotan. Sigun iti wagas dagiti Judio a panagbilang iti tiempo ken dagiti pasamak a natungpal ken Jesus, daytoy periodo a “tallo nga aldaw ken tallo a rabii” ipalubosna ti uray kurang a tallo a kompleto nga aldaw.b

12. (a) Ania pay ti nakunan Jesus maipapan kadagiti taga Nineve ken kadagiti Judio a kaputotanna? (b) Kasano a nagparang ti maysa a “nangnangruna ngem ni Jonas,” nga addaan iti ania a pannakainaig iti Pagarian ni Jehova ken panangisalakanna?

¹² Iti daydi met la nga okasion, indilig ni Jesus ti panagbabawi dagiti taga Nineve iti kinasubeg ti puso ken diretsa a panangilaksid dagiti Judio kenkuana idi nangaskasaba, a kunana: “Dagiti taga Nineve tumakderdanto iti panangukom a maigiddan iti daytoy a kaputotan ket kondenarendanto; ta nagbabawida iti panangaskasaba ni Jonas, ngem, adtoy! adda nangnangruna ngem ni Jonas ditoy.” (Kitaenyo pay ti Mateo 16:4 ken Lucas 11:30, 32.) “Adda nangnangruna ngem ni Jonas”​—aniat’ kayat a sawen ni Jesus? Tuktukoyenna ti bagina kas kangrunaan kadagiti amin a propeta, Daydiay imbaon ni Jehova a mangasaba: “Agbabawikayo, dakayo nga umili, ta asidengen ti pagarian dagiti langit.” (Mat. 4:17) Kaskasdi, kaaduan a Judio idi a kaputotan inlaksidda “ti pagilasinan ni Jonas.” Komusta met ita? Nupay kaaduan dagiti di mangipangag iti pammakdaar ni Jehova, rinibribo iti intero a lubong dagiti addaan nadayag a gundaway a dumngeg iti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios a damo nga inkasaba ni Jesus, “ti Anak ti tao.” Kas kadagidi nagbabawi a taga Nineve, a nabendisionan iti panangaskasaban Jonas, mabalin a sagrapen dagitoy ti nawadwad ken naasi a probision ni Jehova para iti manayon a biag, ta talaga a “ti pannakaisalakan kukua ni Jehova.”​—Jon. 2:9.

[Footnotes]