1-3. (a) Apay a maamak ni Ester a dumatag iti asawana? (b) Ania dagiti saludsod nga usigentayo maipapan ken Ester?

PINAGKALMA ni Ester ti riknana bayat nga umas-asideg iti paraangan ti palasio idiay Susan. Saan a nalaka dayta. Amin nga adda iti kastilio ket nadisenio a mamagsiddaaw​—kas kadagiti naarkosan ken nakitikitan a pader kadagiti nasileng ken de kolor a nagpayak a toro, pumapana, ken leon, dagiti nagdadakkel a bato nga adigi ken estatua iti asideg ti naabbungotan iti yelo a Kabambantayan ti Zagros a tumannawag iti nalitnaw a danum ti Karayan Choaspes. Amin dagita ket nairanta a mangipalagip kadagiti bisita iti nabileg a pannakabalin ti lalaki a pagparangan ni Ester, daydiay nangawag iti bagina kas “natan-ok nga ari,” nga isu met ti asawana.

² Talaga a naiduma unay daytoy nga asawa ta saan a kas kenkuana ti tartarigagayan a pakiasawaan ti asinoman a matalek a balasang a Judio!a Saan a kas ken Abraham a sipapakumbaba a nangawat iti bilin ti Dios nga ipangagna ni baketna a Sara. (Gen. 21:12) Bassit laeng wenno awan pay ketdi ti ammo daytoy nga ari maipapan iti Mosaiko a Linteg wenno iti Dios ni Ester a ni Jehova. Ngem ammo ni Asuero ti linteg dagiti Persiano, a pakairamanan ti linteg a salungasingen ni Ester iti dayta a gundaway. Ania dayta? Kuna ti linteg a mapapatay ti asinoman nga agparang iti sanguanan ti Persiano nga ari a saan a naayaban. Ngem mapan latta ni Ester uray saan a pinaayaban ti ari. Bayat nga umas-asideg iti makin-uneg a paraangan ti palasio, a nawaya a makita manipud iti trono ti ari, kasla agmarmartsa a mapan agpabitay.​—Basaem ti Ester 4:11; 5:1.

³ Apay nga inrisgo ni Ester ti biagna? Ania ti maadaltayo iti pammati daytoy nagpaiduma a babai? Umuna, kitaentayo no kasano a nagun-od ni Ester ti naisangsangayan a saad kas reyna ti Persia.

Ti Nagtaudan ni Ester

4. Ania ti kasasaad ni Ester idi ubing, ken apay nga inampon ti kasinsinna a ni Mardokeo?

⁴ Ulila ni Ester. Bassit laeng ti ammotayo maipapan kadagiti dadakkelna a nangted iti naganna a Hadassa, Hebreo a sao para iti “arrayan,” napintas a mula a puraw ti sabongna. Ubing pay ni Ester idi natay dagiti dadakkelna, isu a naasian kenkuana ti maysa kadagiti kabagianna, ti nasingpet a kasinsinna a ni Mardokeo. Inamponna ni Ester ken imbilangna kas bukodna nga anak.​—Ester 2:5-7, 15.

5, 6. (a) Kasano a pinadakkel ni Mardokeo ni Ester? (b) Ania ti kasasaad ti biag da Ester ken Mardokeo idiay Susan?

⁵ Agpada a destiero dagiti Judio a da Mardokeo ken Ester iti dayta a kabesera ti Persia. Mabalin a nalalaisda gapu iti relihion ken Linteg nga an-annurotenda. Ngem simminged la ketdi ni Ester ken Mardokeo bayat nga isursuro ti kasinsinna ti maipapan ken Jehova, ti manangngaasi a Dios a namin-adun a nangispal iti ilina kadagiti peggad​—ket nakasagana a mangaramid manen iti dayta. (Lev. 26:44, 45) Nalawag a nasinged ken nasungdo da Ester ken Mardokeo iti maysa ken maysa.

⁶ Nalawag a nagbalin ni Mardokeo kas maysa nga opisial iti kastilio idiay Susan, a kanayon a nakatugaw iti ruangan a kaduana ti dadduma nga adipen ti ari. (Ester 2:19, 21; 3:3) Ditay ammo ti inar-aramid ni Ester idi ubing pay, ngem mabalintay a kunaen nga inasikasona ni Mardokeo ken ti pagtaenganda, a mabalin nga adda iti nanumo a purok iti ballasiw ti karayan. Nalabit pagay-ayat ni Ester ti mapan iti tiendaan idiay Susan, a paglakuan iti alahas a balitok ken pirak, ken dadduma pay nga alikamen. Saan a pulos a pinanunot ni Ester nga agbalinto a gagangay kenkuana dagita nga agkakangina nga aruaten ta dina ammo no ania ti agur-uray a masakbayanna.

“Napintas ti Langana”

7. Apay a naikkat a reyna ni Vasti, ken ania ti resultana?

⁷ Maysa nga aldaw, nagdinamag idiay Susan ti napasamak iti balay ti ari. Adda ngamin dakkel a padaya a nangawisan ni Asuero kadagiti opisialna, ket pinaayabanna ti napintas a reynana, ni Vasti, a madama met idi a mangang-angay iti maysa a padaya a kaduana dagiti babbai. Ngem nagkedked ni Vasti. Gapu ta nabainan ken nakapungtot ti ari, dinamagna kadagiti manangbalakadna no ania ti dusa ni Vasti. Ania ti nagbanaganna? Naikkat a reyna. Gapuna, sinukisok dagiti adipen ti ari ti intero a masakupanna tapno mangsapulda iti napipintas a babbalasang. Maysanto kadakuada ti pilien ti ari nga agbalin a reyna.​—Ester 1:1–2:4.

8. (a) Apay ngata a maseknan ni Mardokeo ken Ester bayat a dumakdakkel? (b) Panagkunam, kasanom a mayaplikar ti balanse a panangmatmat ti Biblia maipapan iti kinapintas? (Kitaem met ti Proverbio 31:30.)

⁸ No dadduma, mabalin a mingmingmingan ni Mardokeo ti balasangen a kasinsinna. Maipagpannakkelna ni Ester ta nagpaiduma ti pintasna ngem maseknan met iti masanguananna. Kuna ti salaysay: “Ti balasang nalibnos idi ti pormana ken napintas ti langana.” (Ester 2:7) Balanse ti panangmatmat ti Biblia iti pisikal a kinapintas, makaay-ayo dayta ngem nasken a nabuyogan iti sirib ken kinapakumbaba. Ta no saan, agbalin nga ubbaw dayta, ken pagtaudan dagiti naalas nga ugali, kas iti kinatangsit. (Basaem ti Proverbio 11:22.) Adda kadin nakitam a kasta? Ti ngata kinapintas ni Ester agbalinto a pagimbagan wenno pagdaksan? Makita dayta iti panaglabas ti tiempo.

9. (a) Ania ti napasamak idi ni Ester ket nakita dagiti adipen ti ari, ken apay a mabalin a narigat ti panagsinada ken Mardokeo? (b) Apay nga impalubos ni Mardokeo a mayasawa ni Ester iti pagano? (Iraman ti kahon.)

⁹ Iti panagsukisok dagiti adipen ti ari, nakitada ni Ester. Innalada iti poder ni Mardokeo sa impanda iti nangayed a palasio iti ballasiw ti karayan. (Ester 2:8) Narigat la ketdi dayta a panagsinada ta kasladan agama. Di koma kayat ni Mardokeo a mayasawa ni Ester iti di agdaydayaw ken Jehova, uray no ari, ngem awan ti naaramidanna.b Sigurado a dimngeg a nalaing ni Ester iti imbalakad ni Mardokeo. Bayat a maip-ipan ni Ester iti kastilio ti Susan, adu a saludsod ti pampanunotenna. Anianto ngata ti kasasaad ti biagna sadiay?

Nagustuan ti “Tunggal Maysa a Makakita Kenkuana”

10, 11. (a) Ania ngata ti epektona ken Ester ti baro nga aglawlawna? (b) Kasano nga impakita ni Mardokeo a maseknan ken Ester?

¹⁰ Naan-anay a nagbaliw ti biag ni Ester. Isu ket maysa kadagiti “adu a babbalasang” a naggapu iti nagduduma a paset ti Imperio ti Persia. Agduduma la ketdi ti kostumbre, lengguahe, ken kababalinda. Ti opisial nga agnagan Hegai ti nangaywan kadakuada. Makatawen ti naituding a panagpapintas dagitoy a babbalasang, a ramanen ti pannakamasaheda iti nadumaduma a nabanglo a lana. (Ester 2:8, 12) Gapu iti kasta a kasasaad, mabalin a timmanor kadagitoy a babbalasang ti nalabes a pannakaseknan iti pisikal a langa, agraman ti kinaubbaw ken pannakikompetensia. Ania ngata ti epekto dayta ken Ester?

¹¹ Maseknan la ketdi ni Mardokeo iti kasasaad ni Ester. Sigun iti salaysay, inaldaw a rantaen ni Mardokeo ti magna iti dalan a kaasitgan iti balay dagiti babbai tapno ammuenna ti kasasaad ni Ester. (Ester 2:11) Nalabit gapu iti tulong dagiti agserserbi iti balay, masansan nga adda madamagna a pakaragsakanna kas pannakaama ni Ester. Ania ngata dagita?

12, 13. (a) Ania ti impresion dagiti makakitkita ken Ester? (b) Apay a naragsakan ni Mardokeo idi naammuanna a saan nga imbaga ni Ester nga isu ket maysa a Judio?

¹² Naay-ayo ni Hegai ket naisangsangayan ti panangtratona ken Ester. Inikkanna ni Ester iti pito nga adipen a babbai ken inyakarna iti kasayaatan a kuarto iti balay dagiti babbai. Kunaen ti salaysay: “Bayat dayta nagtultuloy a nakagun-od ni Ester iti pabor kadagiti mata ti tunggal maysa a makakita kenkuana.” (Ester 2:9, 15) Umdas ngata ti kinapintas tapno maguyugoy kenkuana ti adu? Saan, adda pay sabali a talugading ni Ester.

¹³ Kas pagarigan, mabasatayo: “Saan nga imbaga ni Ester ti maipapan iti ilina wenno maipapan kadagiti kabagianna, ta ni met laeng Mardokeo impasdekna ti bilin kenkuana a saanna a rebbeng nga ibaga.” (Ester 2:10) Binilin ni Mardokeo ni Ester a dina ibagbaga nga isu ket maysa a Judio ta ammo ni Mardokeo a nababa ti panangmatmat dagiti natan-ok a Persiano kadagiti Judio. Makaparagsak la ketdi kenkuana a maammuan nga uray awan ni Ester iti poderna, kanayon latta a natulnog ken masirib!

14. Kasano a matulad dagiti agtutubo ita ti ulidan ni Ester?

¹⁴ Maparagsak met dagiti agtutubo ita dagiti nagannak ken agay-aywan kadakuada. Uray no awan dagiti nagannakda wenno uray maag, immoral, ken naranggas a tattao ti adda iti aglawlawda, malabananda dagiti dakes nga impluensia ken maannurotda dagiti umiso a prinsipio a naisuro kadakuada. No kasta ti aramidenda, matuladda ni Ester a nangparagsak iti nailangitan nga Amana.​—Basaem ti Proverbio 27:11.

15, 16. (a) Kasano a ni Ester ket nagustuan ti ari? (b) Apay a narigat para ken Ester dagiti panagbalbaliw ti biagna?

¹⁵ Idi maidatagen ni Ester iti saklang ti ari, pinagpilida iti aniaman nga aruaten a kayatna nga usaren, a nalabit tapno ad-adda pay a pumintas. Ngem saanen a nagkiddaw iti aniaman malaksid iti dinakamat kenkuana ni Hegai. (Ester 2:15) Mabalin a napanunotna a saan laeng a pintas ti kasapulanna tapno magustuan ti ari no di ket napatpateg nga amang ti kinaemma ken kinapakumbaba. Umiso kadi ti kapanunotanna?

¹⁶ Kuna ti salaysay: “Ti ari inayatna ni Ester nga ad-adda ngem iti amin a sabsabali a babbai, iti kasta isu nakagun-od iti ad-adu a pabor ken naayat a kinamanangngaasi iti sanguananna ngem iti amin a sabsabali a birhen. Ket insaadna iti ulona ti naarian a dalungdong ket pinagbalinna a reyna imbes a ni Vasti.” (Ester 2:17) Marigatan la ketdi daytoy napakumbaba a balasang a Judio ti makibagay iti baro a kasasaadna​—kas maysa a reyna ken asawa ti katan-okan nga agturay iti intero a lubong iti daydi a tiempo! Timmangsit kadi gapu iti saadna? Saan!

17. (a) Kasano a nagtalinaed a natulnog ni Ester iti pannakaamana? (b) Apay a napateg kadatayo ita ti ulidan ni Ester?

¹⁷ Nagtalinaed a natulnog ni Ester iti pannakaamana a ni Mardokeo. Saanna nga imbaga nga isu ket maysa a Judio. Idi impalgak ni Mardokeo ti pangta a pannakapapatay ni Asuero, nagtulnog ni Ester a mangibaga iti ari, ket natungday ti gandat dagiti nagkukumplot. (Ester 2:20-23) Intultuloy nga impakita ni Ester ti pammatina iti Dios babaen iti kinapakumbaba ken kinatulnogna. Nagsayaat no tuladentayo ti ulidan ni Ester gapu ta manmano itan ti mangibilang a nasayaat ti agtulnog, ken adun ti nasukir ken rebelioso. Ngem para kadagiti nabileg ti pammatida a kas ken Ester, napateg ti kinatulnog.

Nasubok ti Pammati ni Ester

18. (a) Apay a saan a kayat ni Mardokeo ti agruknoy ken Haman? (Kitaem met ti footnote.) (b) Kasano a matulad dagiti matalek a lallaki ken babbai ita ti ulidan ni Mardokeo?

¹⁸ Adda lalaki nga agnagan Haman a nagbalin a natan-ok iti palasio ni Asuero. Isu ti dinutokan ti ari kas primero ministro, ti kangrunaan a manangbalakad ti ari ken maikadua a kangatuan iti imperio. Imbilin pay ketdi ti ari nga agruknoy ti amin a makakita kenkuana. (Ester 3:1-4) Ngem saan a nagtulnog ni Mardokeo iti dayta a linteg. Kayatna a pagtulnogan ti ari no la ket ta saan nga agtungpal iti panagsukirna iti Dios. Maysa ngamin nga “Agageo” ni Haman, ket kaipapananna a kaputotan ni Agag, ti Amalekita nga ari a pinapatay ni Samuel a mammadto ti Dios. (1 Sam. 15:33) Napalalo ti kinadakes dagiti Amalekita ta binusorda ni Jehova ken ti Israel. Gapuna, imbilin ti Dios a matalipupos ti intero nga ili ti Amalek.c (Deut. 25:19) Kasano koma nga agruknoy ti matalek a Judio iti maysa nga Amalekita? Saan a maaramid dayta ni Mardokeo. Agingga ita, adu a matalek a lallaki ken babbai ti mangirisgo iti biagda gapu iti daytoy a prinsipio: “Masapul nga agtulnogkami iti Dios kas agturay imbes a kadagiti tattao.”​—Ara. 5:29.

19. Ania ti kayat nga aramiden ni Haman, ken ania ti inaramidna tapno maallukoy ti ari?

¹⁹ Nakapungtot ni Haman. Ngem saan a kontento a ni laeng Mardokeo ti mapapatay. Kayatna a mapapatay amin a kailian ni Mardokeo! Nakisarita ni Haman iti ari, ket pinadakesna dagiti Judio. Imbagana nga “adda maysa nga ili a naiwarawara ken naisina iti tengnga ti il-ili.” Saanna a dinakamat a dagiti Judio ti tuktukoyenna. Kinunana pay a dida an-annuroten dagiti linteg ti ari; isu a napeggadda a rebelde. Intukonna a mangted iti dakkel a gatad iti paggamengan ti ari kas tangdan dagiti mangpapatay iti amin a Judio iti intero nga imperio.d Inted ni Asuero ti pangtanda a singsingna ken Haman tapno matatakan ti aniaman a bilin a pampanunotenna.​—Ester 3:5-10.

20, 21. (a) Ania ti epektona ken Mardokeo ken kadagiti Judio ti inwaragawag ni Haman iti intero nga Imperio ti Persia? (b) Ania ti impakaasi ni Mardokeo nga aramiden ni Ester?

²⁰ Di nagbayag, nagkabalio dagiti mensahero a napan iti amin a suli ti naglawa nga imperio, tapno idanonda ti sentensia nga ipapatay dagiti Judio. Panunotem ti epekto dayta a proklamasion idi naidanon kadagiti natda a Judio a nagsubli idiay Jerusalem manipud Babilonia. Ikagkagumaanda idi a tarimaanen ti awan pay paderna a siudad. Idi naammuan ni Mardokeo ti dakes a damag, nalabit pinampanunotna dagiti gagayyem ken kakabagianna idiay Susan. Gapu ta mariribukan, rinay-abna ti kawesna, nangisuot iti nakersang a lupot, ken inikkanna ti ulona iti dapdapo, sa nagpukpukkaw iti tengnga ti siudad. Ngem agtugtugaw laeng ni Haman a makiin-inum iti ari, ket saan man la a naasian iti panagladingit nga impalak-amna kadagiti Judio ken ti gagayyemda iti Susan.​—Basaem ti Ester 3:12–4:1.

²¹ Ammo ni Mardokeo a masapul nga agtignay. Ngem ania koma ti aramidenna? Idi naammuan ni Ester ti panagladingit ni Mardokeo, nangipatulod iti kawes para kenkuana, ngem di kayat ni Mardokeo ti maliwliwa. Mabalin a nabayagen a pinampanunot ni Mardokeo no apay nga impalubos ni Jehova a Diosna a mayadayo kenkuana ti dungdungnguenna a kasinsin ken agbalin a reyna ti pagano nga agturay. Ngem ammona itan ti makagapu. Nangipatulod ni Mardokeo iti mensahe iti reyna, nga impakaasina ken Ester a makisarita iti ari, ket irupirna ti “bukodna nga ili.”​—Ester 4:4-8.

22. Apay a maamak ni Ester a dumatag iti sanguanan ti asawana nga ari? (Kitaem met ti footnote.)

²² Sigurado a nagkibbayo ti barukong ni Ester idi naammuanna ti mensahe. Daytoy ngatan ti karirigatan a pannubok iti pammatina. Nabatad a mabuteng kas ipasimudaag ti sungbatna ken Mardokeo. Impalagipna ken Mardokeo ti linteg ti ari a mapapatay ti asinoman nga agparang iti sanguanan ti ari a di naayaban. Maispal laeng no iyunnat ti ari ti nabalitokan a setrona. Adda kadi pangnamnamaan ni Ester a maasian kenkuana ti ari, aglalo no panunotenna ti nagbanagan ni Vasti gapu iti panagkedkedna iti bilin ti ari? Imbagana ken Mardokeo a 30 nga aldawen a saan a pinaayaban ti ari! Gapuna, nainkalintegan laeng a panunoten ni Ester nga amangan no nagbaliwen ti panunot ti ari ken saannan a kayat ni Ester.e​—Ester 4:9-11.

23. (a) Ania ti imbaga ni Mardokeo a nangpabileg iti pammati ni Ester? (b) Apay a nagsayaat a tuladentayo ni Mardokeo?

²³ Pinabileg ni Mardokeo ti pammati ni Ester. Impanamnamana a no di agtignay, addanto sabali a mangisalakan kadagiti Judio. Ngem kasano a mainanama ni Ester a maispal inton mangrugin ti pannakaidadanes? Impakita ni Mardokeo ti nauneg a pammatina a dinto pulos baybay-an ni Jehova a matalipupos ti ilina ken dina ipalubos a matungday dagiti karina. (Jos. 23:14) Kalpasanna, insaludsod ni Mardokeo ken Ester: “Siasino ti makaammo no maipaay iti tiempo a kas iti daytoy a nagtengam ti naarian a kinatan-ok?” (Ester 4:12-14) Saan kadi a nasayaat a tuladentayo ni Mardokeo a naan-anay a nagtalek iti Diosna a ni Jehova?​—Prov. 3:5, 6.

Pammati a Natibtibker Ngem iti Panagbuteng iti Ipapatay

24. Kasano nga impakita ni Ester ti pammati ken kinatured?

²⁴ Daytoyen ti gundaway nga agdesision ni Ester. Indawatna ken Mardokeo nga ibagana kadagiti kailianna a makipagayunarda kenkuana iti tallo nga aldaw. Kalpasanna, ingngudona ti mensahena kadagitoy a simple nga ebkas ti pammati ken kinatured: ‘No masapul a mapukawak, mapukawak.’ (Ester 4:15-17) Sigurado a ti panagkarkararagna iti tallo nga aldaw ti kapasnekan pay laeng iti unos ti panagbiagna. Idi agangay, masapul a mapanen iti ari. Inkawesna ti kadadaegan a kawesna, ket inaramidna ti amin a kabaelanna tapno magun-odna ti anamong ti ari.

25. Deskribirem ti napasamak ken Ester idi dumatag iti asawana.

²⁵ Kas nadeskribir iti rugi daytoy nga artikulo, napan ni Ester iti ayan ti ari. Mabalin a mailadawantayo ti napalalo a danagna ken ti napasnek a kararagna. Simrek iti makin-uneg a paraangan, a sadiay makitana ni Asuero nga agtugtugaw iti tronona. Mabalin nga inkagumaanna a tarusan ti langa ken rupa ti ari​—a nasayaat ti pannakaurnos ti kulot a buokna ken ti kuadrado a barbasna. Iti panaglabas dagiti kanito, kasla nakapapauten ti panagur-urayna. Ngem nakita met laeng ti asawana. Nasdaaw la ketdi ti ari, ngem immamo ti rupana ket inyunnatna ti nabalitokan a setrona!​—Ester 5:1, 2.

26. Apay a kasapulan dagiti Kristiano ti tured a kas ken Ester, ken apay a rugi pay laeng dayta ti aramiden ni Ester?

²⁶ Nagballigi ni Ester, ket dimngeg kenkuana ti ari. Inrupirna ti Diosna ken dagiti kailianna, a nangipakita iti mapagwadan a pammati kadagiti amin nga adipen ti Dios agingga ita. Apresiaren dagiti pudno a Kristiano ita ti kasta nga ulidan. Kuna ni Jesus a mailasin dagiti pudno a pasurotna babaen iti ayat nga addaan panagsakripisio. (Basaem ti Juan 13:34, 35.) Tapno maipakita ti kasta nga ayat, masapul a tuladentayo ti kinatured ni Ester. Ngem nupay inrupir idi ni Ester ti ili ti Dios, rugi pay laeng dayta ti masapul nga aramidenna. Kasano a makombinsirna ti ari a ti paboritona a manangbalakad a ni Haman ti nadangkes a makin-utek iti amin? Ania ti aramiden ni Ester tapno maispal dagiti kailianna? Masungbatanto dagitoy a saludsod iti sumaganad a kapitulo.

1-3. (a) Ania ti narikna ni Ester idi umas-asideg iti trono ti asawana? (b) Ania ti reaksion ti ari iti ibibisita ni Ester?

AGKEBBAKEBBA ti barukong ni Ester bayat nga umas-asideg iti trono. Iladawam ti immapay a kinaulimek iti nadaeg a trono ti ari iti palasio ti Susan iti Persia, nga uray la mangngeg ni Ester ti nainayad a pannagnana ken ti karasakas ti nangayed a kawesna. Saan a rumbeng a masinga ti atensionna iti kinadaeg ti naarian a palasio, nga addaan iti napipintas nga adigi ken nagsayaat ti pannakakitikitna a bobida a sedro manipud iti adayo a daga ti Libano. Impamaysana ti atensionna iti lalaki a nakatugaw iti trono, nga addaan iti autoridad a mangikeddeng no agbiag wenno matay.

² Ti ari mingmingminganna ni Ester bayat nga umas-asideg, ket inyunnatna ti nabalitokan a setrona. Simple a tignay dayta ngem kaipapananna ti biag ni Ester. Dayta ti mangipakita a pinakawan ti ari ti basol ni Ester a nagparang iti sanguananna a di naawis. Idi nakaasidegen iti trono, sinagid ni Ester ti murdong ti setro kas panagyamanna.​—Ester 5:1, 2.

³ Malasin a nakabakbaknang ken mannakabalin ni Ari Asuero. Ti kawes ti ari ti Persia idi a tiempo ket aggatad ita iti ginasut a milion a doliar. Ngem ammo ni Ester nga isu ket talaga nga ay-ayaten ti asawana. Kinuna ti ari: “Ania kadi ti ibagam, O Ester a reyna, ken ania ti kiddawmo? Agingga iti kagudua ti kinaari​—uray dayta maited koma kenka!”​—Ester 5:3.

4. Ania dagiti problema a naipasango ken Ester?

⁴ Napaneknekanen a natured ken nabileg ti pammati ni Ester ta dimmatag iti ari tapno salaknibanna ti ilina gapu iti pangta a panangtalipupos. Nagballigi ngem adda pay dakdakkel a problema. Masapul a makombinsirna daytoy a napannakkel nga agturay a ti taltalkenna a manangbalakad ket nadangkes a tao a nangallilaw kenkuana a mangkondenar kadagiti kailian ni Ester tapno mapapatayda. Kasanona nga allukoyen, ken ania ti maadaltayo iti pammatina?

Nainsiriban a Pinilina ti “Tiempo ti Panagsao”

5, 6. (a) Kasano nga inyaplikar ni Ester ti prinsipio a masarakan iti Eclesiastes 3:1, 7? (b) Kasano nga impakita ni Ester ti sirib idi nakisarita iti asawana?

⁵ Rumbeng ngata nga ipalgak ni Ester ti problema iti intero a sangakabbalayan ti ari? Mabalin a mapabainan ti ari ket maaddaan ti gundaway ti manangbalakadna a ni Haman a mangkontra iti darum ni Ester. Ania ngarud ti inaramid ni Ester? Adu a siglo sakbayna, napaltiingan ti masirib a ni Ari Solomon a mangisurat: “Ta iti tunggal banag adda naituding a tiempo, . . . [adda] tiempo ti panagulimek ken tiempo ti panagsao.” (Ecl. 3:1, 7) Mabalin a maysa daytoy kadagiti prinsipio nga insuro ti matalek a ni Mardokeo bayat a dumakdakkel iti poderna ti amponna a ni Ester. Sigurado a naawatan ni Ester a napateg ti panangpili a naimbag no kaano ti “tiempo ti panagsao.”

⁶ Kinuna ni Ester: “No naimbag iti ari, umay koma ti ari agraman ken Haman ita nga aldaw iti bangkete nga inaramidko a maipaay kenkuana.” (Ester 5:4) Immanamong ti ari ket pinaayabanna ni Haman. Makitam kadi ti nainsiriban a panagsao ni Ester? Pinadayawanna ti asawana tapno maaddaan iti nasaysayaat a gundaway a mangibaga iti pakaseknanna.​—Basaem ti Proverbio 10:19.

7, 8. Deskribirem ti umuna a bangkete nga insagana ni Ester, ngem apay nga intantanna ti ibagana iti ari?

⁷ Sigurado nga insaganana a naimbag dayta a bangkete wenno pannangan, a siniguradona a magustuan dayta ti asawana. Nangisagana met iti naimas nga arak a mangparagsak kenkuana. (Sal. 104:15) Naragsakan ni Asuero, ket dinamagna manen no ania ti kiddaw ni Ester. Tiempo kadin nga agsao?

⁸ Inkeddeng ni Ester a saan pay a dayta ti tiempo. Imbes ketdi, inawisna manen ti ari ken ni Haman para iti maikadua a bangkete iti sumaruno nga aldaw. (Ester 5:7, 8) Apay nga intantanna? Laglagipentayo nga imbilin ti ari a mapapatay ti amin a kailian ni Ester gapu iti panangsugsog ni Haman. Masapul a siguraduen ni Ester a mapilina ti umiso a tiempo gapu ta agpegpeggad ti adu a biag. Isu a naguray manen iti nasayaat a gundaway a maipakitana ti dakkel a panagraemna iti asawana.

9. Ania ti pagimbagan ti kinaanus, ken kasanotayo a matulad ti ulidan ni Ester?

⁹ Manmanon ti naanus a tattao. Nupay madandanagan ken magagaran a mangibaga iti problema, siaanus nga inuray ni Ester ti umiso a tiempo nga agsao. Adu ti masursurotayo iti ulidanna ta mabalin nga adda bambanag a nakitatayo a masapul a mailinteg. Nasayaat a tuladentayo ti kinaanus ni Ester no kayattayo a kombinsiren ti maysa nga addaan iti autoridad tapno tamingenna ti maysa a problema. Kuna ti Proverbio 25:15: “Babaen iti kinaanus mauyotan [wenno, makombinsir] ti maysa a komandante, ket ti met laeng naalumamay a dila maburakna ti tulang.” No siaanus nga urayentayo ti umiso a tiempo ken agsaotayo a siaalumamay, kas ken Ester, mabalin a makombinsir ti maysa a bumusbusor. Binendisionan kadi ni Jehova a Dios ti kinaanus ken kinasirib ni Ester?

Nagun-od ti Hustisia Gapu iti Kinaanus

10, 11. Apay a nagbaliw ti rikna ni Haman idi pimmanaw iti umuna a bangkete, ken ania ti imbaga ti asawana ken gagayyemna nga aramidenna?

¹⁰ Nagsayaat dagiti resulta ti kinaanus ni Ester. ‘Naragsak ti puso’ ni Haman a pimmanaw iti umuna a bangkete ta pinadayawan ti ari ken reyna. Ngem iti ilalabas ni Haman iti ruangan ti kastilio, nakitana ti Judio a ni Mardokeo a saan a nagruknoy kenkuana. Kas nadakamat iti immuna a kapitulo, dina kayat a sawen nga awan panagraem ni Mardokeo, no di ket nainaig ditoy ti konsiensiana ken ti relasionna ken Jehova a Dios. Ngem “dagus a napno ni Haman iti pungtot.”​—Ester 5:9.

¹¹ Idi impadamag daytoy ni Haman iti asawana ken gagayyemna, imbagada nga agpaaramid iti natayag a poste a nasurok a 22 a metro, ket kalpasanna kiddawenna iti ari a maibitay iti dayta ni Mardokeo. Nagustuan ni Haman ti imbagada ket dagus a nagpaaramid iti pagbitayan.​—Ester 5:12-14.

12. Apay nga imbilin ti ari a maibasa ti rekord ti pagarian, ken ania ti naammuanna?

¹² Kabayatanna, ibaga ti Biblia a saan a nakaturog ti ari iti dayta a rabii, isu nga imbilinna a maibasa kenkuana dagiti rekord ti pagarian. Karaman iti naibasa ti plano a pannakapapatayna. Malagip ni Asuero nga impapatayna dagiti nagpanggep a mangpapatay kenkuana. Ngem, ania ngay ti naaramid ken Mardokeo, daydiay lalaki a nangipulong kenkuana iti dakes a plano? Dagus a dinamag ti ari no ania ti gunggona a naipaay ken Mardokeo. Awan ti gunggona a naited kenkuana.​—Basaem ti Ester 6:1-3.

13, 14. (a) Kasano a nangrugi ti saan a nasayaat a napasamak ken Haman? (b) Ania ti imbaga kenkuana ti asawa ken gagayyemna?

¹³ Dinamag ti ari no asino kadagiti opisial iti palasio ti mabalin a tumulong kenkuana a mangtaming itoy a panagliway. Kadagiti amin nga opisialna, ni Haman ti kasapaan a dimteng ta nalabit magagaran a mangkiddaw iti pannakaibitay ni Mardokeo. Ngem sakbay a nagkiddaw ni Haman, dinamag ti ari no ania ti kasayaatan a panangpadayaw iti lalaki a nakaragsakanna. Impagarup ni Haman nga isu ti tuktukoyen ti ari. Isu a nangisingasing ni Haman iti kasta unay a pammadayaw: Makawesan ti lalaki iti naarian a pagan-anay, agsakay iti kabalio ti ari, ken kuyogen ti nangato nga opisial a mangiparada kenkuana iti aglikmut ti Susan bayat nga ipukpukkawna iti publiko ti pammadayaw iti lalaki. Anian a siddaaw ni Haman idi maammuanna a ni Mardokeo gayam ti mapadayawan! Ket asino ti dinutokan ti ari a mangipukkaw iti pammadayaw ken Mardokeo? Ni Haman!​—Ester 6:4-10.

¹⁴ Napilitan ni Haman a mangitungpal iti banag nga ad-adda pay a pangguraanna ken Mardokeo sa nagdardaras a nagawid iti pagtaenganna gapu iti rurodna. Kinuna ti asawana ken dagiti gagayyemna a partaan daytoy iti dakes a mapasamak kenkuana. Imbagada a sigurado a mapaay ti dakes a panggepna ken Mardokeo.​—Ester 6:12, 13.

15. (a) Ania ti nasayaat a resulta ti panaguray ni Ester? (b) Apay a nasayaat nga ‘aguraytayo’?

¹⁵ Nagan-anus ni Ester ket naguray iti maysa pay nga aldaw sakbay nga ibagana ti kiddawna iti ari, a dayta met ti rugi ti pannakaibabain ni Haman. Saan ngata a gapuanan ni Jehova a Dios ti saan a pannakaturog ti ari? (Prov. 21:1) Saan ngarud a pakasdaawan nga iparegta kadatayo ti Sao ti Dios nga ‘agur-uraytayo’! (Basaem ti Mikias 7:7.) No urayentayo ti Dios, makitatayonto a nasaysayaat nga amang dagiti solusionna kadagiti problematayo.

Situtured a Nagsao

16, 17. (a) Kaano ti ‘tiempo a panagsao’ ni Ester? (b) Apay a naiduma ni Ester ken Vasti, ti dati nga asawa ti ari?

¹⁶ Inkeddeng ni Ester a saannan nga itantan ti ibagana iti ari, isu nga ipudnona daytan iti maikadua a bangkete. Ngem kasano? Iti daydi a gundaway, saanen a makatutor ti ari, isu a dinamagna manen no ania ti kiddaw ni Ester. (Ester 7:2) Daytan ti ‘tiempo nga agsao’ ni Ester.

¹⁷ Mailadawantayo ni Ester nga agtantanamitim nga agkarkararag iti Dios sakbay nga imbagana dagitoy a sasao: “No nakasarakak iti pabor kadagita matam, O ari, ket no naimbag iti ari, maited koma kaniak ti bukodko a kararua sigun iti dawatko ken ti ilik sigun iti kiddawko.” (Ester 7:3) Paliiwem ta umuna nga impanamnama ni Ester a raemenna ti aniaman a pangngeddeng ti ari. Anian a naiduma ni Ester ken Vasti, ti dati a reyna a nangibabain iti asawana! (Ester 1:10-12) Saan met a krinitikar ni Ester ti ubbaw a panagtalek ti ari ken Haman. Imbes ketdi, impakaasina a masalakniban koma ti agpegpeggad a biagna.

18. Kasano nga imbaga ni Ester ti problemana iti ari?

¹⁸ Naasian ken nasdaaw la ketdi ti ari iti dayta a kiddaw. Asino ngata ti makaitured a mangdangran iti reyna? Intuloy a kinuna ni Ester: “Nailakokami, siak ken ti ilik, tapno matalipupos, mapapatay ken madadael. Ita no nailakokami a maipaay laeng nga ad-adipen a lallaki ken . . . ad-adipen a babbai, nagulimekak koma. Ngem ti tuok saan a maitutop no madangran ti ari.” (Ester 7:4) Kitaem ta prangka nga impudno ni Ester ti problemana, ngem imbagana a nagulimek koma no pannakaadipen laeng ti parikut. Talaga a dakkel a pukaw iti ari no saanna nga ikankano ti pangta a panangtalipupos.

19. Ania ti masursurotayo ken Ester no maipapan iti umiso a panangallukoy?

¹⁹ Adu ti maadaltayo iti ulidan ni Ester maipapan iti umiso a pamay-an ti panangallukoy. No ti serioso a problema ket kasapulan nga ibagam iti ay-ayatem wenno iti tao nga addaan autoridad, makatulong kenka no agbalinka a naanus, managraem, ken prangka.​—Prov. 16:21, 23.

20, 21. (a) Kasano nga imbutaktak ni Ester ti dakes a panggep ni Haman, ken ania ti reaksion ti ari? (b) Gapu iti buteng ni Haman, ania ti inaramidna idi naibutaktak ti gandatna?

²⁰ “Siasino daytoy, ket sadino ti ayan daydiay a nangpatured iti bagina a mangaramid iti kasta?” insaludsod ni Asuero. Iladawam ni Ester a mangitudtudo ken Haman bayat a kinunana: “Ti lalaki, ti kalaban ken kabusor, isu daytoy dakes a Haman.” Makapakigtot la ketdi a mangngeg dayta! Uray la nagpigerger ni Haman iti butengna. Iladawam ti lumablabbaga a rupa ti ari iti kigtotna gapu iti panangallilaw kenkuana ti taltalkenna nga opisial tapno matatakan ti bilin a pannakapukaw ti ipatpategna nga asawa! Nagdardaras a napan ti ari iti hardin tapno agkalma ti riknana.​—Ester 7:5-7.

²¹ Iti butengna a naibutaktaken ti dakes a panggepna, inapungolna ti saka ti reyna tapno agpakaasi. Idi nagsubli ti ari iti siled, nakaunget idi nakitana ni Haman iti sopa nga ayan ni Ester. Gapu iti dayta, inakusaranna a gandat ni Haman a ramesen ti reyna iti mismo a balay ti ari​—akusasion a maikari iti ipapatay. Naabbongan ti rupana sa naipanaw. Impudno ti maysa kadagiti opisial ti ari a nagpaaramid ni Haman iti nangato a poste a pakaibitayan koma ni Mardokeo. Dagus nga imbilin ni Asuero a maibitay ni Haman iti dayta.​—Ester 7:8-10.

22. Ania ti masursurotayo iti ulidan ni Ester a di naawanan iti namnama, di nagduadua, ken di naupay?

²² Iti lubong nga awanan hustisia, saan a nakaskasdaaw no panunotentayo a dinto pulos magun-od ti hustisia. Kasta kadi met ti riknam? Pulos a saan a naawanan ni Ester iti namnama. Saan met a nagduadua wenno naupay. Idi dimteng ti umiso a tiempo, situtured nga imbutaktakna ti kinapudno ken impabiangna ken Jehova ti bambanag. Kasta met koma ti aramidentayo! Kas idi kaaldawan ni Ester, tultulongan ni Jehova ti ilina agingga ita. Kabaelanna nga iballatek kadagiti nadangkes ti dakes a panggepda, kas iti inaramidna ken Haman.​—Basaem ti Salmo 7:11-16.

Nagsakripisio Para ken Jehova ken iti Ilina

23. (a) Ania a gunggona ti inted ti ari kada Mardokeo ken Ester? (b) Idi dandanin matay, kasano a natungpal ti padto ni Jacob maipapan ken Benjamin? (Kitaem ti kahon a “Natungpal a Padto.”)

²³ Naammuan met laengen ti ari no asino ni Mardokeo​—saan laeng a kas nasungdo a nangsalaknib kenkuana iti pangta a pannakapapatayna no di ket ti nangampon ken pannakaama ni Ester. Inted ni Asuero ken Mardokeo ti saad ni Haman kas primero ministro. Ti balay ni Haman​—agraman ti adu a kinabaknangna​—inted ti ari ken Ester, ket insaad ni Ester ni Mardokeo nga agaywan iti dayta.​—Ester 8:1, 2.

24, 25. (a) Apay a saan latta a natalged ti rikna ni Ester nupay naibutaktaken ti gandat ni Haman? (b) Kasano nga inrisgo manen ni Ester ti biagna?

²⁴ Nagsardeng kadin da Ester ken Mardokeo ita ta natalgeddan? Wen, no ti bagida laeng ti pampanunotenda. Kabayatanna, maiwarwaras ti bilin ni Haman a mapapatay ti amin a Judio iti intero nga imperio. Nangaramid idi ni Haman iti binnunot, wenno Pur​—nalabit maysa a porma ti espiritismo​—tapno maikeddeng no kaano a maibanag daytoy naranggas a tignay. (Ester 9:24-26) Adu pay a bulan ti aglabas, ngem napartak a dumteng dayta nga aldaw. Mabalin kadi pay a malapdan ti didigra?

²⁵ Inrisgo manen ni Ester ti biagna ta nagparang manen iti sanguanan ti ari nupay saan a naawis. Nagsangit iti daytoy a gundaway gapu kadagiti kailianna, ket impakaasina a mawaswas koma ti naranggas a bilin. Ngem saan a mabalin a waswasen ti bilin a naipaulog iti nagan ti ari ti Persia. (Dan. 6:12, 15) Isu a ti ari inikkanna da Ester ken Mardokeo iti autoridad a mangaramid iti baro a bilin. Naipaulog ngarud ti maikadua a bilin a nangted kadagiti Judio iti kalinteganda a mangidepensa iti bagida. Sipapartak a nagkabalio dagiti mensahero ket indanonda ti naimbag a damag kadagiti Judio iti amin a paset ti imperio. Rimmaniag ti namnamada. (Ester 8:3-16) Mailadawantayo dagiti Judio iti naglawa nga imperio nga agsagsagana a makilaban. Saanda koma a maaramid dayta no awan ti baro a bilin. Ngem ni “Jehova ti buybuyot” tulonganna kadi ti ilina?​—1 Sam. 17:45.

26, 27. (a) Kasano a naan-anay a pinagballigi ni Jehova ti ilina maibusor iti kalabanda? (b) Ania a padto ti natungpal idi napapatay dagiti annak ni Haman?

²⁶ Nakasaganan ti ili ti Dios idi dimteng ti ur-urayenda nga aldaw. Dimmasig pay ketdi kadakuada ti adu nga opisial ti Persia ta nagwaras ti damag a Judio ti baro a primero ministro​—ni Mardokeo. Pinagballigi ni Jehova ti ilina. Siniguradona a masalakniban ti ilina manipud panagibales babaen ti naan-anay a pannakaabak dagiti kabusorda.a​—Ester 9:1-6.

²⁷ Ngem dinto pulos natalged ni Mardokeo a mangaywan iti balay ni Haman agingga a sibibiag ti sangapulo nga annakna. Gapuna, napapatay met dagiti annak ni Haman. (Ester 9:7-10) Natungpal ngarud ti impadto ti Dios iti Biblia a naan-anay a madadael dagiti Amalekita a nakadakdakes a kabusor ti ilina. (Deut. 25:17-19) Mabalin a dagiti annak ni Haman ti kaudian a kameng dayta nakondenar a nasion.

28, 29. (a) Apay a pagayatan ni Jehova a makiraman iti gubat ni Ester ken dagiti kailianna? (b) Apay a bendision kadatayo ti ulidan ni Ester?

²⁸ Uray agkabannuag pay laeng ni Ester, imbaklayna dagiti nadagsen a rebbengen​—kas iti panangipaulog iti naarian a bilin mainaig iti pannakigubat ken panangpapatay. Sigurado a saan a nalaka dayta. Ngem pagayatan ni Jehova a masalakniban ti ilina iti pannakadadael ta ti nasion ti Israel ti pagtaudan ti naikari a Mesias, ti gubuayan ti namnama ti intero a sangatauan! (Gen. 22:18) Maragsakan dagiti adipen ti Dios iti kaaldawantayo ta idi dimteng ditoy daga ti Mesias, ni Jesus, imbilinna a saan a makigubat dagiti pasurotna.​—Mat. 26:52.

²⁹ Nupay kasta, makigubgubat dagiti Kristiano iti naespirituan a pamay-an. Magagaran unay ni Satanas a mangdadael iti pammatitayo ken Jehova a Dios. (Basaem ti 2 Corinto 10:3, 4.) Maysa a bendision kadatayo ti ulidan ni Ester! Kas kenkuana, ipakitatayo koma a nabileg ti pammatitayo babaen ti panagbalintayo a naanus ken masirib a mangallukoy, natured, ken situtulok nga agsakripisio agpaay iti ili ti Dios.