LUPPO

Ti paset ti saka manipud padingpading agingga iti tumeng. Yantangay adda dayta iti sikigan ti tao, ti Hebreo a sao a naaramat mabalin a tumukoy met iti sikigan ti maysa a banag, kas iti “sikigan” ti tabernakulo, wenno ti maysa nga altar.​—Ex 40:24; 2Ar 16:14.

Naikabil ti kampilan iti sikigan, iti luppo. (Ex 32:27; Uk 3:16, 21; Sol 3:8; Sal 45:3) Iti Apocalipsis 19:11-21, nailadawan a sisasakay ni Kristo Jesus iti puraw a kabalio a pakigubat a mapan makibakal iti “atap nga animal” ken iti ar-ari ti daga agraman buybuyotda. Ti titulona nga “Ari ti ar-ari ken Apo ti ap-appo” ket silalawag a nakasurat iti makinruar a kawesna iti batog ti luppona, a gagangay a pakaikabilan ti kampilan ti autoridad.

Ti sapin ti papadi idiay Israel ket manipud padingpading agingga iti luppo, kayatna a sawen, agingga iti ungto ti luppo, tapno maabbongan a naimbag ti kinalamolamoda no agannongda iti santuario ken altar ni Jehova; ta no saan, matayda.​—Ex 28:42, 43.

Idi maisaad ti kinapadi, nagpaay a paset ti “daton a mailili” ti makannawan a luppo ti “kalakian a karnero.” (Le 8:22, 25-27) Iti sumagmamano a sakripisio, naited met kas sagrado a bingay maipaay iti agan-annong a padi ti makannawan a kamaudi a luppo, nabatad a ti napili a makinngato a paset dayta. (Le 7:32-34; 10:12, 14, 15) Iti Numeros 6:19 ken Deuteronomio 18:3, nadakamat met ti kamauna a luppo, ti “abaga” wenno “aklo-aklo” (iti literal, “takiag”) kas bingay ti papadi.

No agsapata ti maysa a tao, ti kaugalian a masansan a maannurot ket ikabilna ti imana iti baba ti luppo ti tao a pagsapsapataanna. (Ge 24:2-4, 9; 47:29-31) No maipapan iti kaipapanan daytoy, kitaenyo ti POSTURA KEN TIGTIGNAY (Panagsapata). Ti kaugalian a panangsipat iti luppo ket mangipasimudaag iti panagladingit, panagleddaang, wenno panagtuok.​—Jer 31:19; Eze 21:12.

Ti “luppo” ket naaramat met a tumukoy iti intero a saka ti tao wenno animal. Dagiti laeng nagpayak nga agpangpangen nga insekto nga addaan kadagiti “paglagto a luppo” (Heb., kera·aʹyim) ti intuding ti Linteg kas nadalus a pagtaraon. (Le 11:21) Iti dadduma pay a teksto, ti isu met laeng a Hebreo a termino a naaramat ket tumukoy kadagiti “kukod” ti an-animal.​—Kitaenyo ti KUKOD.

Piguratibo nga Usar. Nausar met dagiti luppo a mangiladawan iti kinabileg wenno kinasiglat ken pannakabalin ti tao. Iti Salmo 147:10 mabasatayo: “Saan nga iti kinabileg ti kabalio nga isu [ni Jehova] maragsakan, saan met a kadagiti luppo ti tao nga isu makasarak iti ragsak.”

Iti maysa a padto, kinuna ni Jehova iti Babilonia: “Uksobem ti agsarsaringgayad a pandiling. Lukasam ti gurong [wenno, luppo]. Ballasiwem dagiti karayan.” (Isa 47:1, 2) Imbes a maysa a reyna a kanayon a maserserbian, kasapulan a lukasanna dagiti luppona agingga iti padingpading iti piguratibo a pamay-an tapno kas maysa a kautibo bumallasiw a sakasaka kadagiti karayan a pangiguyodan kenkuana dagiti manangparmekna.

Kamkameng iti panagpaadu. Yantangay dagiti kameng iti panagpaadu ket masarakan iti luppo, naikuna a ti anak ket ‘agtaud iti makinngato a luppo.’ (Ge 46:26; Ex 1:5; Uk 8:30) Maibatay iti daytoy, matarusantayo ti kaipapanan ti dusa a naipataw iti babai a natakuatan a sililimed a nakikamalala.

No ti asawa a lalaki atapenna a di matalek ti asawana, iyegna dayta iti padi. Ti padi pagtakderenna ti babai iti sanguanan ni Jehova, mangala iti nasantuan a danum (nabatad a nasin-aw ken nadalus a danum), warakiwakanna dayta iti tapok manipud suelo ti tabernakulo, ket aramatenna dayta a pangugas wenno pangpunas kadagiti lunod nga insuratna. Kalpasan a maisapata ti babai nga awan ti naaramidanna, maipainum kenkuana ti danum. No nagbasol, ‘kumbet ti luppona’ ken bumsog ti tianna. No saan a nagbasol, awan umapay kenkuana a pannakadangran.​—Nu 5:12-31.

Ania ti kayat a sawen ti ‘panagkebbet ti luppo’ ti maysa a mannakikamalala a babai?

Iti daytoy a teksto, nalawag a nausar ti “luppo” kas di makasair a termino a tumukoy kadagiti mabagbagi. (Idiligyo ti Ge 46:26.) Mayanatup laeng a ti dusa apektaranna dagiti paset ti bagi nga adda nakainaiganda iti naaramid ti basol. (Idiligyo ti Mr 9:43-47.) Ti sao a “kumbet” ket matarusan a kaipapananna ti “agrunot” (The Holy Bible, impatarus ti Catholic Biblical Association of America), “agkebbet” (Da) wenno “umres” (Mo), ken mabalin nga ipasimudaagna a kumriit dagiti mabagbagi ket agbalinen a lupes ti babai ken saanen nga agsikog. Yantangay ti asawa a lalaki kasapulan a sikoganna ti awanan basol nga asawana, ipasimudaag ngarud daytoy a saanton nga agsikog ti nakikamalala a babai. (Nu 5:28) Kanayonanna pay, bumsog ti tian ti nagbasol nga asawa a babai gapu iti lunod, ngem saan a gapu iti bendision a panagsikog.

Daytoy a panangusig ket saan a pammarigat nga agkasapulan iti milagro tapno malasatan dayta, kas kadagidiay naar-aramid idi Nalidem a Panawen. Awan aniaman a nailaok iti danum a pakaigapuan ti panagrigat. Nupay kasta, nasantuan dayta a danum ken nalaokan iti nasantuan a daga wenno tapok, kasta met a naaramat dayta a pinangpunas kadagiti naisurat a lunod. Gapuna, naglaon dayta kadagiti nabileg a simbolismo, ket mainum dayta iti sanguanan ni Jehova buyogen ti napasnek a panagsapata kenkuana. Saan a mapagduaduaan ti aniaman a pagbanagan ti bambanag. No nagbasol ti babai, namilagruan a pagbalinen ni Jehova a nasamay dayta a mainum tapno sagabaen ti babai dagiti resulta a pakaikarianna. Dusa nga ipapatay ti maipataw iti pannakikamalala, ngem iti daytoy a kasasaad, awan ti dua a saksi a makalikaguman. (Nu 35:30; De 19:15) Kasta met nga iti daytoy a kaso, gagangay a saan a naipalgak ti kinasiasino ti nagbasol a lalaki, a maikari met iti ipapatay.