PANANGRAY-AB KADAGITI KAWES

Kadawyan a pagilasinan ti panagladingit dagiti Judio, kasta met ti dadduma pay a taga Daya, nangnangruna apaman a maammuanda ti ipapatay ti maysa nga asideg a kabagian. Iti adu a kaso ti panangray-ab iti kawes, mapisang laeng ti makinsango a paset ti pagan-anay tapno agparang ti barukong, ngarud saan a kanayon a naan-anay a maray-ab ti kawes a saanen a mabalin nga usaren.

Ti kaunaan a pasamak iti daytoy a kaugalian a nailanad iti Biblia isu ti inaramid ni Ruben, ti inauna nga anak ni Jacob, ta idi nagsubli ken saanna a nasarakan ni Jose iti bito, rinay-abna ti kawesna ket kinunana: “Awanen ti ubing! Ket siak​—sadino ngaruden ti papanak?” Kas inauna, ni Ruben ti kangrunaan a manungsungbat iti napasamak iti ub-ubing a kabsatna. Idi naibaga ken amana a Jacob ti parparbo nga ipapatay ti anakna, rinay-abna met dagiti kagayna ken nangikawes iti tinakpil gapu iti panagleddaangna. (Ge 37:29, 30, 34) Idi addadan idiay Egipto, ti kakabsat ni Jose iti ama impakitada ti ladingitda babaen ti panangray-abda kadagiti kawesda, idi napagparang a nagtakaw ni Benjamin.​—Ge 44:13.

Maisupadi iti dayta, idi pinatay ni Jehova ti dua nga in-inauna nga annak ni Aaron, da Nadab ken Abihu, gapu iti nadangkes nga aramidda, imbilin ni Moises iti amada a ni Aaron ken iti dua a sibibiag nga annakna: “Dikay bay-an nga agsugsugabba dagiti uloyo, ket dikay pigisen dagiti kawesyo, tapno saankayo a matay.” (Le 10:6) Iti dadduma pay a pasamak, napalubosan ti nababbaba a papadi iti linia ni Aaron a mangipakita iti kasta a wagas ti panagladingit no adda matay nga asideg a kabagianda, ngem di napalubosan a bay-an ti nangato a padi nga agsugabba ti buokna wenno pigisenna dagiti pagan-anayna.​—Le 21:1-4, 10, 11.

Adu a sabsabali pay a pasamak ti mangipakita iti kasta a wagas ti panagladingit: ni Job, a nangray-ab iti awan manggasna a lambonna idi naipakaammo kenkuana ti ipapatay ti annakna (Job 1:20); ti tallo a naginkukuna a gagayyemna nga, idi damo a makitada a masaksakit ni Job, nangipakitada iti panagladingit babaen ti panagsangitda, panangray-abda iti pagan-anayda, ken panangipuruakda iti tapok iti angin (Job 2:12); ni Josue, kalpasan a naabakda idiay Ai (Jos 7:6); ti agtutubo a lalaki a nangipadamag iti ipapatay ni Ari Saul (2Sm 1:2); ni David, idi naibaga kenkuana ti di umiso a damag a pinapatay ni Absalom ti amin a sabsabali pay nga annakna (2Sm 13:30, 31); ken ni Ari Ezekias ken dagiti adipenna, a nangray-ab kadagiti kawesda apaman a nangngegda ti sasao nga insawang ti Asirio a ni Rabsaque maibusor ken Jehova ken iti Jerusalem (Isa 37:1; 36:22). Idi nakita ni Reyna Athalia nga agpatinggan ti panangagawna iti trono, “rinay-ab[na met] dagiti kawesna ket rinugianna nga inyikkis: ‘Kumplot! Kumplot!’”​—2Ar 11:14.

Idi agpatinggan ti pakasaritaan ti pagarian ti Juda, makita ti nabibineg a timmangken a puso ni Ari Jehoiaquim ken ti piprinsipena ta idi naibasa kadakuada ti padto ni Jeremias, a namakdaar maipapan kadagiti panangukom ni Jehova, saanda a nakarikna iti panagalinggaget ken saanda a “rinay-ab dagiti kawesda.”​—Jer 36:24.

Nupay kasta, ti kasta a panangray-ab iti kawes ket nalabit panaginkukuna laeng wenno saan pay ketdi a naimpusuan ken awan pategna malaksid no pudpudno ti panagladingit ti tao. Impakita ni Jehova dayta idi kinunana kadagiti umili ti Juda babaen ken mammadto Joel: “Pisangenyo ti puspusoyo, ket saan a dagiti kawesyo; ket agsublikayo ken Jehova a Diosyo.”​—Joe 2:13.

Idi tiempo ni Jesus, impakita ti Nangato a Padi a ni Caifas ti kasta unay a rurod ken pungtotna babaen ti panangray-abna iti kawesna idi inaklon ni Jesus nga isu ti Anak ti Dios. (Mt 26:65) Iti sabali bangir, da Pablo ken Bernabe, kas Kristiano a paspasurot ni Jesus, impakitada a talaga a nadismaya ken nagladingitda babaen ti panangray-abda kadagiti makinruar a kawesda idi nakitada a pagdaydayawan ida dagiti umili ti Listra kas didios.​—Ara 14:8-18.

Inkalikagum ti Linteg nga agaruat ti agkukutel iti napigis a kawes (Le 13:45), nalabit gapu ta dagiti Hebreo inaigda ti kukutel iti ipapatay, a makita kadagiti salaysay a kas idi natukoy ni Miriam a “kas iti [maysa a] natay” kalpasan a nakaptan iti makapaalinggaget a sakit. (Nu 12:12) Isu a naobligar ti agkukutel nga agaramat iti pagilasinan a kawes, nga arigna pagledleddaanganna ti bagina kas maysa kadagiti ‘sibibiag a natay.’

Simboliko nga Usar. Mapigis met no dadduma ti pagan-anay kas simbolo ti maysa a pasamak. Kas pagarigan, tapno mailadawan ti pannakabingay ti pagarian ni Solomon, pinisang ni mammadto Ahias ti ar-aramatenna a kawes iti 12 a kapaset ket imbagana ken Jeroboam nga alaenna ti 10 a paset. (1Ar 11:29-39) Umasping iti dayta, inladawan ni Samuel ti panangilaksid ni Jehova iti balay ni Saul, idi tinukoyna ti napisang nga awan manggasna a lambonna gapu iti pananggammat ni Saul.​—1Sm 15:26-28.