ETAM

[Disso Dagiti Tumatayab nga Agsippayot].

1. Purok dagiti Simeonita iti uneg ti teritoria ti Juda. (1Cr 4:24, 32) Saan a masigurado ti ayanna, nupay kunaen ti dadduma nga isu dayta ti Tell ʽEitum (Tel ʽAitun), nga adda iti tengnga iti teritoria ti Juda nga agarup 44 km (27 mi) iti laud ti En-gedi ken kasta met laeng ti distansiana iti abagatan a laud ti Jerusalem.

2. Ti napasdok a bato nga Etam, a nagnaedan ni Samson kalpasan ti pananguramna kadagiti talon dagiti Filisteo. Manipud iti daytoy a disso ti nangalaan kenkuana ti 3,000 a lallaki ti Juda, a situtulok a nagpaiparaut kadakuada, kalpasanna inyawatda kadagiti Filisteo. (Uk 15:8-13) Nupay imposible a maipatuldo ti sigurado nga ayan ti napasdok a bato nga Etam, saan a mabalin nga ipuera lattan ti posibilidad a nainaig dayta iti maysa nga ili (Num. 3). Nupay kasta, iti 4 km (2.5 mi) laeng iti daya nga abagatan-a-daya ti maikunkuna nga ayan ti Zora nga ili ni Samson (Uk 13:2) masarakan ti ʽAraq Ismaʽin, naiputputong a napasdok a bato nga adda gukayabna iti ngato a pakatannawagan iti intero a Sefela. Mabalin a daytoy ti ayan ti napasdok a bato nga Etam ta tumutop ti kasasaadna iti kaipapanan dayta a nagan.

3. Maysa nga ili ti Juda a nalabit masarakan idiay Khirbet el-Khokh, iti rabaw ti maysa a turod nga agarup 2.5 km (1.5 mi) iti abagatan a laud ti Betlehem. Nalawag a dagiti nagnaed iti Etam ken Betlehem ket asideg nga agkakabagian. (1Cr 4:3, 4; kitaenyo ti ATROT-BET-JOAB.) Sigun ken Josephus, masansan nga iti agsapa daliasaten ni Ari Solomon babaen ti karuahe iti kaadayo a 13 km (8 mi) manipud Jerusalem agingga idiay Etan (Etam), nga ayan dagiti minuyongan ken waig. (Jewish Antiquities, VIII, 186 [vii, 3]) Ti Etam ket binangon manen ken sinarikedkedan ti suno ni Solomon a ni Rehoboam. (2Cr 11:5, 6) Sigun iti Talmud, adda maysa a kalasugan manipud iti maysa nga ubbog iti laud ti Etam nga agturong iti Jerusalem.​—Talmud ti Babilonia, Yoma 31a; Talmud ti Palestina (Jerusalem), Yoma 41a.